فوبیای اجتماعی چیست؟

سمیه رستمیانپژوهشگر در دانشگاه لیدن، هلند

همه ما از موجودات، اشیا و یا موقعیت‌های مختلف می‌ترسیم. این ترس‌ها حقیقی و برای حفظ سلامت و بقای ماست اما هرگاه این ترس مکرر یا دائمی، شدید و غیرمنطقی شود و باعث احتراز یا اجتناب از موقعیت یا اشیای خاص شود، فوبیا نامیده می‌شود.

روانشناسان بر این باورند که تفاوت مشخصی میان ترس و فوبیا وجود دارد.

ترس یک پاسخ طبیعی به محرک‌های زیان‌‍آور و یا تهدیدآمیز است. این پاسخ در جانوران برای حفظ حیات انجام می‌گیرد و در انسان به عنوان موجودی با زندگی اجتماعی، علاوه بر حفظ حیات برای حفظ موقعیت‌های اجتماعی و خانوادگی، در اشکال متفاوتی ظاهر می‌شود. فوبیا بسیار مشابه ترس است اما یک تفاوت اساسی میان این دو وجود دارد: فوبیا می‌تواند نسبت به محرک‌های بی‌ضرر باشد یا در قبال محرک‌های مضر، میزان ترس و وحشت به قدری زیاد باشد که زندگی فرد را مختل کند.

به عنوان مثال بسیاری از مردم از عنکبوت می‌ترسند، اما کسانی که فوبیا دارند، با این نگرانی اشتغال ذهنی دارند و انرژی زیادی مصرف می‌کنند تا از برخورد با عنکبوت دوری کنند و حتی از مکان‌ها و موقعیت‌هایی که ممکن است عنکبوت وجود داشته باشد، اجتناب می‌کنند. فوبیا با استرس بیشتری نسبت به ترس همراه است و به همین علت باعث اختلال در زندگی روزمره فرد می‌شود.

فوبیا به چند دسته تقسیم می‌شود:

• فوبیای خاص نسبت به شی یا موجود خاص، مثل فوبیای مکان بسته یا فوبیای دندانپزشک
• فوبیای مکان‌های باز (Agoraphobia) که فرد در آن نسبت به به مکان‌های عمومی و شلوغ دچار ترس و اضطراب می‌شود
• فوبیای اجتماعی (اختلال اضطرابی اجتماعی) که فرد با قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی خاص دچار آن می‌شود.

نوع اول و دوم فوبیا مشخص‌تر از نوع سوم است و اغلب فرد مبتلا از آن آگاه است، اما نوع سوم بسیار پیچیده است و با وجود آنکه زندگی افراد را مختل می‌کند، بسیاری از ابتلا به آن آگاه نیستند.