|
|
دکتر سيدمحسن خوش‌نيت/فوق‌تخصص غدد و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي
تهران/
آيا مي‌دانستيد بطري‌هاي پلاستيكي و روكش ظروف تفلون هم چاقمان
مي‌کنند؟!
يکي
از مهم‌ترين مشکلات جوامع امروزي افزايش شيوع چاقي است. اگرچه ژنتيک
تاثيري حدود 70 درصد بر وزن دارد اما رژيم‌غذايي افراد هم در اين زمينه
موثر است. البته تحقيقات جديد نشان داده‌اند، عواملي به جز رژيم غذايي و
ژنتيک نيز در بروز چاقي تاثيرگذارند و به عنوان مواد چاق‌کننده (obesogen)
شهرت يافته‌اند...
اين
عوامل، مواد شيميايي طبيعي يا ساخته دست بشر هستند و باعث افزايش وزن
–به‌خصوص در دوران جنيني و رشد اوليه- مي‌شوند و اين اثر از طريق افزايش
تعداد سلول‌هاي چربي، کاهش سوخت‌وساز انرژي در بدن، مقاومت به انسولين در
کبد و ترشح کم لپتين (مسوول پيغام سيري بدن) از سلول‌هاي چربي بروز مي‌كند.
اين مواد عبارتند از:
1. بيسفنول
اين
تركيب در توليد بسياري از بطري‌هاي پلاستيكي شير و آب و نوعي رزين به نام
اپوكسيدر كه در ديواره داخلي قوطي‌هاي نوشيدني و كنسروها به شکل يك لايه
سفيد ديده مي‌شود، به كار مي‌رود. وجود اين تركيب در دستگاه‌هاي خودپرداز و
فاكس هم رسيد آنها را به اين تركيب آلوده مي‌كند و امكان دارد از طريق
تماس دست «بيسفنول A» وارد بدن شود. از مضرات اين تركيب اين است كه گاهي
اثري مشابه هورمون زنانه دارد و مواجهه با آن مي‌تواند باعث ايجاد اختلال
در تعادل هورمون‌هاي جنسي يا كاركرد غدد درون‌ريز شود. اين ترکيب همچنين
باعث تجمع چربي در بدن و چاقي مي‌شود. اين ترکيب به ميزان
5 درصد از مادر به جنين انتقال مي‌يابد و مي‌تواند منجر به اثرات سوئي در جنين شود. استفاده از اين ماده در دنياي امروز گسترش يافته و مواجهه با آن اجتناب‌ناپذير است. بيسفنول A مي‌تواند در اثر شستشو، گرما، شکستگي و ضربه و مسايلي از اين قبيل آزاد شود و غذا، شير و نوشيدني محتوي خود را آلوده کند و از اين طريق به راحتي و به مقدار زياد وارد بدن شود. البته روش‌هايي مانند انتخاب بطري‌هاي شيشه‌اي، استيل ضدزنگ به جاي پلاستيک و عدم درخواست رسيد از صندوقدار به کاهش مواجهه با اين تركيب کمک مي‌کند.
5 درصد از مادر به جنين انتقال مي‌يابد و مي‌تواند منجر به اثرات سوئي در جنين شود. استفاده از اين ماده در دنياي امروز گسترش يافته و مواجهه با آن اجتناب‌ناپذير است. بيسفنول A مي‌تواند در اثر شستشو، گرما، شکستگي و ضربه و مسايلي از اين قبيل آزاد شود و غذا، شير و نوشيدني محتوي خود را آلوده کند و از اين طريق به راحتي و به مقدار زياد وارد بدن شود. البته روش‌هايي مانند انتخاب بطري‌هاي شيشه‌اي، استيل ضدزنگ به جاي پلاستيک و عدم درخواست رسيد از صندوقدار به کاهش مواجهه با اين تركيب کمک مي‌کند.
2. آفت‌کش‌ها
پودرهاي
کشنده مورچه، علف‌كش‌ها، طعمه موش، حشرهكشها، سوسك‌كش‌ها، قارچ‌كش‌ها،
تنظيم‌كننده‌هاي رشد گياهان از جمله اين آفت‌كش‌ها به شمار مي‌روند و مواد
شيميايي موجود در آنها اغلب با چاقي و ديابت مرتبط‌‌اند. بنابراين بهتر است
تا حد امکان از آنها استفاده نکنيد و اگر مجبور هستيد، بهتر است نكته‌هاي
بهداشتي و ايمني را مد نظر قرار دهيد. اينكه در منزل هنگام پاشيدن حشره‌كش
هرگز چيزي نخوريد و نياشاميد، هميشه درپوش پلاستيكي محافظ اسپري را روي آن
قرار دهيد، از پاشيدن اسپري حشره‌كش روي لوازمي مانند اسباب و لوازم خانه
كه اهالي خانه با آنها تماس دارند، خودداري كنيد، زماني كه حشره‌كش را
مي‌پاشيد تا زماني كه اثر مي‌كند، محيط را ترك كنيد و پنجره‌ها را باز
بگذاريد تا بوي آن از محيط تخليه شود، غذاها را از محيطي كه در آن از
حشره‌كش استفاده مي‌كنيد، دور كنيد يا در آنها را بگذاريد، اسباب آشپزخانه
را از آن محيط دور كنيد و قبل از استفاده از لوازم آشپزخانه، محيط را به
خوبي بشوييد تا تميز شود و چنانچه مي‌دانيد ميوه و سبزيجات مورد استفاده
شما در معرض حشرهكشها قرار داشته‌اند، برگ‌هاي خارجي سبزيجات را بگيريد و
سپس با آب خوب بشوييد. مي‌توانيد براي اطمينان، پوست ميوه‌هاي پوست سخت را
كنده و با آب ولرم همراه با نمك و آبليمو يا سركه بشوييد، اما براي کاهش
دريافت حشره‌کش‌ها، انتخاب غذاهاي ارگانيک توصيه مي‌شود زيرا مطالعه‌ها
نشان داده‌اند که تنها 5 روز پس از مصرف غذاهاي ارگانيک، پاکسازي بدن از
اين گونه مواد صورت مي‌گيرد.
3. آترازين
آترازين
يک علف‌کش است که محيط‌زيست را آلوده مي‌کند. اين سم شايع‌ترين سم موجود
در آب لوله‌کشي است و مي‌تواند باعث کم‌کاري تيروييد و اختلال در سوخت‌وساز
چربي‌ها شود. البته نصب فيلتر کربن فعال در شير آب مي‌تواند به کاهش
دريافت اين سم کمک کند.
4. بيفنل‌هاي پلي کلره (PCBs)
اين
ترکيب‌ها در لامپ‌هاي فلورسانت، پلاستيک، چسب، کاغذهاي کپي بدون کربن،
لوازم آرايشي، منسوجات، ترانسفورماتورها و خازن‌ها استفاده و از طريق پساب
کارخانه‌ها وارد محيط‌زيست مي‌شود. اين تركيب‌ها محلول در چربي‌اند و در
بدن موجودات زنده تجمع مي‌يابند. تحقيقات نشان داده‌اند که بيفنل‌هاي پلي
کلره در زنجيره غذايي آبي موثرتر از خاكي منتقل مي‌شوند، بنابراين بيشترين
غلظت اين تركيب‌ها در محيط‌هاي طبيعي و در حيوانات دريايي مانند ماهي‌هاي
چرب گزارش شده است. به عبارت ديگر، پخش اين ترکيب در محيط باعث مي‌شود که
در بدن ماهي يا ساير حيوانات تجمع يابد و از رژيم غذايي وارد بدن انسان
شود. به علاوه، اين ترکيب‌ها مي‌توانند روي سيستم ايمني، توليدمثل، عصبي و
همچنين ميزان ترشح غدد درون ريز تاثير منفي بگذارند به گيرنده‌هاي هورمون
استروژن در بدن متصل شوند و همچنين کبد را تحت‌تاثير قرار دهند و
مي‌توانند منجر به تجمع چربي و مقاومت در برابر کاهش وزن در بدن شوند.
بنابراين مصرف کمتر انواع گوشت‌ها - به خصوص انواعي که احتمال آلودگي
بيشتري دارند - مي‌تواند از ورود اين ترکيب‌ها به بدن و آثار نامطلوب آن
جلوگيري کند. ماهي‌هاي آب‌هاي آزاد در مناطق آلوده و صنعتي نيز احتمال
آلودگي بالاتري دارند.
5. پرفلورواکتانوئيک اسيد
روکش
ظروف تفلون متشکل از اين ترکيب است که در صورت ورود به بدن اثرات مضري از
جمله اختلال در سوخت و ساز بدن، مشکلات تيروييدي و چاقي را به دنبال دارد.
اين ترکيب?ها در حرارت‌هاي بالا به مرور زمان آزاد و به آرامي وارد غذا
مي‌شوند. البته مواد نچسب اين ظروف در حرارت ملايم (حرارت کمتر از240 درجه
سانتي‌گراد) تجزيه نمي‌شوند، اما براي کاهش مضرات ناشي از اين ترکيب رعايت
اين موارد توصيه مي‌شود، اينكه دقت کنيد بدنه ظروف خراشيده نشوند و هنگام
شستشو آنها را با مواد شوينده قوي و اسکاچ‌هاي زبر نشوييد، هنگام آشپزي از
حرارت ملايم استفاده کنيد، اگر ظروف خراب شدند آنها را در مراکز معتبر
بازسازي کنيد يا دور بريزيد، حتما از ظروف تفلون استاندارد و مرغوب استفاده
کنيد و به خاطر داشته باشيد كه ظروف استيل يا چدني جانشين‌هاي خوبي براي
ظروف تفلون هستند.
6. فتالات‌ها
اين
مواد که در کرم، شامپو، عطر، ادکلن، شمع‌هاي معطر و خوشبوکننده‌ها وجود
دارند، ممكن است باعث اختلال عملکرد هورموني، افزايش وزن و اختلال رشد
کودکان شوند. بنابراين بايد از مصرف محصولات حاوي فتالات اجتناب کرد.
7. ترکيب‌هاي آلي قلع
ترکيب‌هاي
چاق‌کننده و مضر قلع در وينيل (پرده حمام، کيف‌ها و پارکت‌ها) و
پلاستيک‌هايPVC (لوله‌ها) يافت مي‌شود و بايد از آنها اجتناب کرد.
8. نيکوتين
مصرف
سيگار توسط مادر باردار خطر چاقي کودک را در آينده افزايش مي‌دهد. مواجهه
مستقيم يا غيرمستقيم با دود سيگار به‌خصوص براي نوزادان و کودکان کم‌سال
مضر است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر