توت‌فرنگی با نام علمی Fragaria متعلق به تیره گل سرخ یکی از گیاهان دو لپه می‌باشد. توت‌فرنگی میوه‌ای شبیه توت است، ولی کمی درشت‌تر، رنگش قرمز و طعم آن ترش و مطبوع است. بوته‌اش کوتاه و دارای برگ‌هایی درشت و ساقه‌هایی باریک و خزنده است که روی زمین می‌خوابد و ریشه می‌دواند. توت‌فرنگی به صورت وحشی و اهلی می‌روید. توت‌فرنگی به اسامی چپلک، چپالک، شالکه و چلم خوانده می‌شود. این میوه به حالت خودرو در بعضی نواحی شمالی ایران وجود دارد. بعضی اوقات به دلیل خوش طعمی میوه آن را بطور مصنوعی پرورش می‌دهند.
میوه توت‌فرنگی به صورت قرمز، گوشت‌دار و دارای هسته‌های ریزی است که از ماه اردیبهشت پدیدار می‌شود و تا آخر مرداد دوام می‌آورد. از دیر باز همه قسمت‌های این گیاه مصرف دارویی داشته است و از برگ و ریشه آن که حاوی مقدار قابل ملاحظه‌ای تانن است به عنوان ضد اسهال و ادرارآور استفاده می‌شده است. به علت زود بارور شدن گل‌های توت‌فرنگی در بهار باید بوته‌ها در جایی کاشته شوند که سرمای دیررس بهاره به آنها صدمه نزند. زمین مورد استفاده برای کاشت باید رو به جنوب باشد چون زودتر گرم می‌شود.
این گیاه به آب فراوان احتیاج دارد مخصوصا در دوره رسیدن میوه، در غیر این صورت میوه‌ها کوچک باقی می‌مانند.
در موقع کاشت خاک، باید مرطوب باشد. بلافاصله بعد از کاشت، باید مزرعه را آبیاری کرد. کاشت بوته‌ها در خاک خشک سبب از بین رفتن تعدادی از آنها می‌شود. هنگام کاشت باید تمام برگ‌های پیر بوته‌های توت‌فرنگی را قطع کرد و ریشه‌ها را از هم جدا نمود، سپس اقدام به کاشت کرد. اگر عمق کاشت گیاه بسیار کم باشد، بوته به علت خشکی زیاد صدمه می‌بیند. معمولا بوته‌ها را به فاصله
40 سانتیمتر از یکدیگر در روی پشته‌ها می‌کارند. به طور تقریبی تراکم بوته در هکتار طبق روش بالا حدود 31250 بوته برآورده می‌شود.
ارزش غذايي توت فرنگي
توت‌فرنگی منبع خوبی از فیبر، ویتامین C، فولات، پتاسیم و آنتی اکسیدان‌ها می‌باشد که این مواد مغذی سبب می‌شوند مصرف توت‌فرنگی باعث افزایش سلامت قلب، کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان و در کل ارتقاء سلامتی بدن شود. همچنین دارای املاح کلسیم، آهن و فسفر می‌باشد. از مواد موثر مهم آن می‌توان تانن، موسیلاژ، قندهای مختلف، سالیسیلات‌ها و بخصوص اسیدهای میوه را نام برد. توت‌فرنگی سرشار از ویتامین و فاقد چربی اشباع است و کالری کمی دارد.
دریافت روزانه یک واحد توت‌فرنگی باعث افزایش قابل توجهی در مقدار فولات خون شده و نیز فشار خون بالا را کاهش می‌دهد. فولات، مقدار هموسیستئین خون را کاهش می‌دهد. همچنین توت‌فرنگی دارای مقادیر بالایی از آنتی‌اکسیدان‌ها مثل الايژیک اسید و آنتوسیانین است که در پیشگیری از بیماری‌های قلبی موثرند. این مطالعات اهمیت مصرف توت‌فرنگی را در برنامه غذایی به عنوان عامل بهبود عملکرد دستگاه قلبی- عروقی نشان می‌دهند.
توت‌فرنگی در دنیای گیاهشناسی بعنوان منبعی از فنول‌ها مشهور می‌باشد. در توت‌فرنگی‌ها موادی مانند آنتوسیانین و الاگیتانین وجود دارد که فنول‌ها را رهبری می‌کنند. آنتوسیانین‌های موجود در توت‌فرنگی نه تنها رنگ قرمز آن را بوجود می‌آورند، بلکه بعنوان آنتی اکسیدانی قوی عمل می‌کنند و ساختمان سلول‌ها در بدن را محافظت نموده و از تخریب اکسیدان‌ها در بدن و ارگان‌ها جلوگیری می‌نمایند. فنول موجود در توت‌فرنگی از آن میوه‌ای محافظ قلب، ضد سرطان و ضد التهاب ساخته است.
خاصیت ضد التهاب موجود در توت‌فرنگی بدلیل فنول‌های موجود در آن می‌باشد که عملکرد آنها کاهش فعالیت آنزیمی به نام سیکلواکسیژناز است (این خاصیت را می‌توان در داروهایی نظیر آسپرین و ایبوپروفن نیز مشاهده نمود که باعث کاهش درد می‌شوند و از التهاباتی مانند روماتیسم و التهاب مفاصل و همچنین سرطان جلوگیری می‌کنند).
تذكراتی در مورد مصرف توت‌فرنگی
نكته مهمی كه در مورد توت‌فرنگی باید در نظر داشت این است كه اولاً به علت تماس میوه‌ها بر روی زمین، خاك و كود ممكن است آلوده شود كه باید آن را بدقت شسته و سپس مصرف كرد.
ثانیاً بعضی از افراد نسبت به آن حساسیت دارند و ممكن است این حساسیت بصورت استفراغ و یا ناراحتی‌های جلدی بروز كند. همچنین در افرادی كه دارای ناراحتی‌های پوستی می‌باشند ممكن است آنها را تشدید كند كه باید این نكته مورد توجه قرار گیرد. توت‌فرنگی به علت داشتن اسید ساليسیلیك در بعضی اشخاص، كبد و مثانه را تحریك كرده و جوش‌هایی شبیه كهیر ایجاد می‌كند كه به علت آلودگی خون و داخل بدن است. كسانی كه معده‌ای حساس دارند یا مبتلا به بیماری‌های كهیر، اگزما و آسم هستند، بهتر است از خوردن توت‌فرنگی پرهیز كنند.
ضمنا باید بخاطر بسپارید که مصرف توت‌فرنگی در کودکان کمتر از یکسال مجاز نمی‌باشد.
مواد موجود در 100 گرم توت‌فرنگی
انرژی 27 کیلوكالری
آب 91 درصد
فیبر 2/2 گرم
پروتئین 6/0 گرم
قند 1/5 گرم
ویتامین A 10 میکروگرم
ویتامین C 60 میلی گرم
ویتامین B1 02/0 میلی گرم
ویتامین B2 03/0 میلی گرم
ویتامین B6 06/0 میلی گرم
ویتامین E 4/0 میلی گرم
سدیم 1 میلی گرم
پتاسیم 189 میلی گرم
اسید نیکوتینیک 3/0 میلی گرم
کلسیم 15 میلی گرم
فسفر 29 میلی گرم
منیزیم 13 میلی گرم
آهن 5/0 میلی گرم
مس 04/0 میلی گرم
روی 12/0 میلی گرم
توت فرنگي و بيماري‌ها
همانطور که قبلاً گفتیم در توت‌فرنگی ماده‌ای به نام الاگیتانین وجود دارد که به کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان کمک می‌کند. در مطالعه‌ای که بر روی 1000 سالمند مبتلا به سرطان صورت گرفت تعداد مرگ و میر در گروهی که از توت‌فرنگی به میزان فراوان استفاده می‌کردند سه برابر کمتر از گروه‌هایی بود که مصرف توت‌فرنگی در آنها کم بود و یا در تغذیه آنها جایی نداشت.
بیماری التهاب مفاصل که بیشتر در سالمندان دیده می‌شود به دلیل کمبود ویتامین C در بدن بوجود می‌آید. یکی از منابعی که می‌توان برای جبران کمبود ویتامین C موجود در بدن از آن استفاده نمود توت‌فرنگی است.
مصرف این میوه علاوه بر وجود انواع ویتامین، املاح و آب كه هر كدام اثرات خود را بر بدن اعمال می‌كنند دارای خاصیت تقویت كننده، ملین و خنك كننده نیز می‌باشد.
توت‌فرنگی از تصلب شرايين جلوگیری می‌نماید.
توت‌فرنگی اشتها آور است و ادرار را زیاد می‌كند.
دمكرده برگ توت‌فرنگی در زیاد كردن ادرار و شیر بانوان مفید است.
دمكرده برگ توت‌فرنگی یا میوه توت‌فرنگی می‌تواند نقرس و سنگ‌های مثانه را معالجه كند.
املاح معدنی موجود در توت‌فرنگی خاصیت مسهلی به آن بخشیده است، زیرا این املاح عضلات روده را به انبساط و انقباض وادار می‌كند و به همین جهت توت‌فرنگی برای درمان یبوست مؤثر است.
مقايسه برخي مواد مغذي توت فرنگي با ساير ميوه‌ها
قند (گرم) فیبر (گرم) ویتامین C (میلی‌گرم) پتاسیم
(میلی گرم) فولات (میكروگرم) میوه
7 3 84 210 34 توت‌فرنگی
14 4 7 150 4 سیب با پوست
22 1 6 266 6 انگور
17 4 13 504 28 موز
13 3 74 252 42 پرتقال
منبع:
http://www.zendegionline.ir/inside.php?page=magnum&numid=273&cat=17&articleid=6112
رضارحیمی متخصص تغذیه در گفتگو با خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبرنگاران گفت: زرد آلو ميوه شیرین و طبیعتی گرم دارد و سرشار از انواع ویتامین های A و C و انواع مواد معدنی مانند منیزیم، فسفر، گوگرد، کلسیم، پتاسیم و آهن است.
