آب، اكسیر حیات

نوشته : دكتر سلطانعلی محبوب استاد و رئیس مركز تحقیقات علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشكی تبریز 

دسترسی كافی به آب سالم، نه تنها یک نیاز اساسی و حق بشری است، بلكه فواید بهداشتی و اقتصادی زیادی نیز در سطح انفرادی و خانوادگی دارد. آب یک فاكتور حیاتی در كاهش مرگ و میر و میزان ابتلا  به بیماری در كودكان زیر ۵ سال به ویژه در خانواده های فقیر حومه شهرها به شمار می رود. به علا وه دسترسی به آب موجب می شود كه زمان زیادی را كه زنان و كودكان صرف به دست آوردن آب می كنند به طور موثرتری در سایر امور مربوط به توسعه اقتصادی خانواده كه در حقیقت یک فاكتور كلیدی در چالش برای كاهش فقر به شمار می رود به كار گیرند.
تقریبا یک چهارم جمعیت جهان هنوز بدون دسترسی صحیح به آب و اقدامات بهداشتی به سر می برند. رشد سریع جمعیت و توسعه ناكافی در خیلی از كشورها باعث شده كه امروزه میلیون ها نفر از مردم بدون دسترسی به اقدامات اساسی بهداشتی آب باقی بمانند و شاید بتوان ادعا كرد حدود نصف جمعیت كشورهای در حال توسعه از یک یا بیشتر از یک بیماری از ۶ بیماری عمده مرتبط به آب و اقدامات بهداشتی مربوط به آن (اسهال،  آسكاریس،  آلودگی به دراكونكولوس،  كرم قلا ب دار،  شیستوزومیازیس و تراخم) رنج می برند.

عدم تحمل لاكتوز، مشكلی با راه حل فراوان

نوشته  : مریم سالک زمانی كارشناس ارشدتغذیه 

شیر، نوشیدنی مفیدی است كه حاوی مواد مغذی بسیاری از جمله پروتیین، چربی، قند، ویتامین ها و املا ح می باشد. یكی از این مواد مغذی لا كتوز نام دارد.
لا كتوز یا همان قند شیر در بسیاری از افراد و گروههای سنی مختلف ایجاد عدم تحمل كرده و تحمل آن برای شخص مشكل است . قند لا كتوز در بدن توسط آنزیم لا كتاز هضم می گردد . بنابراین بیمارانی كه كمبود لا كتاز دارند در هضم این قند دچار مشكل شد ه و به عوارضی همچون نفخ، تجمع گاز، كرامپ، دل درد و اسهال مبتلا  میگردند . البته عوارض حاصله با توجه به میزان ترشح آنزیم در افراد تا حد زیادی متفاوت است. آمارها نشان می دهد كه ۷۰ درصد سیاهپوستان، آسیایی ها و افراد آمریكای جنوبی به كمبود این آنزیم دچارند.

از فنیل آلانین چه می دانیم؟

نوشته : فریدون ممقانی كارشناس ارشد بیوشیمی بالینی از تهران

فنیل آلانین یک اسید آمینه ضروری است كه باید آن را از غذا به دست آوریم زیرا بدن قادر به ساخت آن نیست. در افراد سالم، فنیل آلا نین تبدیل به تیروزین می شود (تیروزین برای ساختن هورمون هایی چون نوراپی نفرین و اپی نفرین لا زم است). بزرگسالا ن ۹۰ درصد فنیل آلا نین و بچه ها ۴۰ درصد آن را تبدیل به تیروزین می كنند.
فنیل آلا نین در درمان درد، افسردگی، مولتیپل اسكلروزیز (ثپ)، بیماری پاركینسون، روماتیسم مفصلی، آرتروز و حتی سرطان مفید است.
فنیل كتونوریا  )سدر(اختلا لی است كه بدن قادر به تبدیل فنیل آلا نین به تیروزین نیست. این بیماری در شیرخواران ۳ تا ۶ ماهه ظاهر می شود و اغلب باعث عقب افتادگی شدید ذهنی می گردد. این بیماری همچنین می تواند باعث تشنج و بیش فعالی نیز بشود.

خستگي مزمن فقدان انرژي

نوشته  : فرزانه فاضلی پور كارشناس تغذیه و رژیم درمانی 

نشانگان خستگی مزمن یا نوعی خستگی مفرط همراه با فقدان انرژی است كه نه فقط برای چند روز بلكه به طور متناوب به مدت ۶ ماه یا بیشتر ادامه دارد. بسیاری از مبتلا یان، دچار علا یمی چون گلودرد، دردناک شدن غدد لنفاوی–درد عضلا نی، عدم تمركز و فراموشی می شوند. ولی خستگی مزمن در افراد جوان و بالغ شایعتر است.در حدود ۹۰ درصد بیماران در سنین ۲۵تا۵۰سال هستند.
در حالی كه ثءٴ مدت هاست وجود دارد اما هنوزهم به سختی تشخیص داده می شود. علا یم  آن  در افراد  متفاوت است و اغلب با افسردگی اشتباه گرفته می شود. امروزه بیشتر متخصصان، خستگی مزمن را نوعی بیماری خود ایمنی می دانند. در این نوع بیماری ها دستگاه ایمنی در مورد دفاع از بدن در برابر عوامل خارجی دچار اشتباه می شود و به بافت های خود بدن حمله می كند. حدود ۷۵درصد از بیماران مبتلا  به خستگی مزمن را زنان تشكیل می دهند. علت این امر شاید قوی تر بودن دستگاه ایمنی زنان نسبت به مردان باشد.
با توجه به اینكه هنوز هیچ درمان دارویی قطعی برای ثءٴیافت نشده است اصلا ح رژیم غذایی می تواند به بهبود برخی علا یم كمک كند.

تاٴثیر داروها در ایجاد چاقی

نوشته  : دكترمحمد حسین صالحی سورمقی دكترای تخصصی فارماكوگنوزی و استاد دانشكده داروسازی دانشگاه تهران خرداد 

شیوع اضافه وزن و چاقی در جمعیت بزرگسالا ن آمریكا حدود ۶۴ درصد برآورد شده است. اگرچه عوامل زیادی در این چاقی اپیدمیک موثر هستند ولی یكی از دلا یل آن انواع داروهای مصرفی در درمان بیماری های مختلف می باشد. در طی دوره درمان و همینطور هنگام انتخاب دارو، پزشک بایستی به این نكته توجه كند كه چنانچه بیمار در معرض خطر اضافه وزن و چاقی می باشد، از داروهایی كه باعث افزایش وزن می شوند و در این مقاله به طور مختصر نام برده می شوند استفاده نشود و در عوض از سایر داروهای جایگزین استفاده شود.
علا وه بر اثرات منفی اضافه وزن بر سلا متی، دیده شده است، كه این اضافه وزن ایجاد شده در اثر مصرف دارو نه تنها باعث كاهش كیفیت زندگی می شود بلكه تمایل بیمار برای ادامه درمان و مصرف دارو را نیز كاهش می دهد.

زرشک، طبیب سرخ پوش

نوشته  : مریم عظیمی آزاد مهندس صنایع غذایی 

مصرف طبی زرشک به دوره مصریان باستان می رسد كه فراعنه و ملكه ها، این گیاه را با تخم رازیانه به منظور درمان طاعون مصرف می كردند. امروزه، گفته می شود این گیاه درد مفصلی، روماتیسم و تورم ناگهانی پسوریازیس را تسكین می بخشد. انواع عفونت هایی كه زرشک می تواند در درمان آن ها موثر واقع شود عبارت است از: عفونت گلو، مجاری ادراری، مجاری معده ای  روده ای، ریه ها، عفونت های مخمری و اسهال.پوست ریشه و ساقه این گیاه خاصیت درمانی دارد. ریشه و ساقه این گیاه زردرنگ است و اروپایی ها و آمریكای شمالی برای رنگ آمیزی لباس از ان استفاده می كردند. اما تركیبات موجود در پوست این گیاه زرشک را به عنوان یک گیاه درمانی مطرح كرده است.سبوس و پوسته این گیاه حاوی الكالوئید است،

نگاهی نو به چربیهای دامی

نوشته  : دكتر پیمان غلام نژاد دامپزشک، كارشناس آزمایشگاه كنترل مواد غذایی دانشگاه علوم پزشكی ایران 

مقدمه:
اسیدهای چرب یكی از اجزای اصلی ساختمانی چربی ها می باشند. براساس تحقیقات انجام شده نوع اسیدهای چرب و حتی ایزومرهای مختلف فضایی و هندسی یک نوع اسیدچرب در خواص غذاهای حاوی آنها موثر است. اسیدهای چرب در گیاهان و حیوانات عموما بصورت غیراشباع سیس می باشند. در شكل ترانس، هیدروژن ها به كربن های غیراشباع در دوطرف متقابل متصل می شوند. اسید چرب لینولئیک كنجوگه(اپٴ) یكی از انواع اسیدهای چرب است كه نتایج مطالعات روی مدل های حیوانی، فواید این اسید چرب را به اثبات رسانده است. اسیدهای لینولئیک كنجوگه گروهی از ایزومرهای هندسی و وضعیتی اسیدهای دارای پیوند دوگانه می باشند. قسمتی از این ایزومر در شكمبه نشخواركنندگان در نتیجه بیوهیدروژناسیون ناكامل اسیدلینولئیک به وجود می آید، اما قسمت اعظم این ایزومر با سنتز داخلی تحت اثرآنزیم غیراشباع كننده بر روی واكسنیک اسید به وجود می آید. واكسنیک اسید ماده واسطه ای در بیوهیدروژناسیون شكمبه است. انسان نیز قادر است تا از طریق این آنزیم غیراشباع كننده با استفاده از اسید واكسنیک موجود در غذا ایزومر مذكور را بسازد.
تاثیر اپٴ بر سلا متی:
منبع مهم تغذیه ای اپٴ برای انسان، گوشت گوسفند و گاو و لبنیات مثل پنیر و شیر می باشد. ایزومر عمده اپٴ در غذاهای طبیعی  ۱۱ژ و ۹ح می باشد. تحقیقات در زمینه عملكرد بیولوژیكی و فواید اپٴ برای سلا متی انسان به دهه ۱۹۸۰ میلا دی برمی گردد. اسید لینولئیک كنجوگه، پتانسیل ضد سرطانی در برابر بسیاری از انواع سرطان ها دارد. همچنین اثرات مفیدی در محافظت بدن در برابرتصلب شرایین و جلوگیری از افزایش وزن بدن و چاقی دارد. اثرات مفید این اسیدچرب بر روی عملكرد سیستم ایمنی و تنظیم جذب انرژی و غذا به اثبات رسیده است. با مطالعات روی مدل های حیوانی نشان داده شد كه اپٴ از رشد عروق جدید غیرطبیعی جلوگیری كرده و خواص ضد دیابتی دارد. مكمل های تجاری اپٴمخلوطی از ایزومرهای (۱۱ژ و ۹ح ) و(۱۲حو۱۰ژ) به میزان مساوی می باشند. اثرات ضدچاقی این اسیدچرب در انسان كمتر از حیوانات است. اپٴ افزایش وزن را كاهش می دهد اما میزان اثر آن بستگی به میزان و نوع ایزومرها در مخلوط دارد. هرچه میزان ایزومر ۱۱ژ و ۹ح بیشتر باشداثرات مثبت آن بیشتر است.
اپٴ سبب كاهش ذخیره چربی در بدن و كاهش توده ها و بافت های چربی می شود. كاهش چربی های ذخیره بدن نه تنها از طریق كاهش تعداد سلول های چربی بلكه ازطریق كاهش اندازه این سلولها نیز می باشد. با مصرف این اسیدچرب سلول های قهوه ای و سفید چربی كم و پروتئین ها زیاد می شوند. مطالعات نشان می دهند كه مكمل های اپٴ سبب افزایش درصد آب و خاكستر لا شه حیوان می شوند. از طرفی با افزایش چربی رژیم غذایی از اثرات این مكمل كاسته نمی شود و حتی افرادی كه غذاهای پرچرب می خورند با مصرف این مكمل ها بافت های چربی كمی دارند. مكانیزم عمل به این صورت است كه اسیدلینولئیک كنجوگه مصرف انرژی دربدن، میزان تعریق و از دست دادن گرما را افزایش و لیپوژنز و ساخت چربی را كاهش می دهد.
 لیپوپروتئین لیپاز یكی از آنزیم های كلیدی در متابولیزم چربی می باشد كه اسیدهای چرب تری آسیل گلیسرول درحال گردش را هیدرولیز می كند و سبب افزایش جذب اسیدهای چرب و دوباره استری شدن آنها در سلول های ذخیره كننده چربی می شود. اپٴ با كاهش فعالیت این آنزیم سبب كاهش غلظت تری آسیل گلیسرول و گلیسرول داخل سلولی و افزایش رهاسازی گلیسرول می شود. بنابراین سنتز اسیدهای چرب و غیراشباع كردن چربی در بدن را كاهش و سبب افزایش میزان اسیدهای چرب غیراستری در پلا سما می شود.
عوارض مصرف اپٴ:
لپتین یک هورمون مهم و موثر در ثبات گلوكز خون از طریق انسولین می باشد. اپٴ سبب كاهش لپتین پلا سما می شود و از طریق ایجاد مقاومت انسولینی، بالا نس انسولین را تغییر داده و هیپرانسولینمی ایجاد می كند. همچنین مصرف طولا نی مدت مكمل ها سبب افزایش اندازه كبد و طحال و ابتلا  به بیماری كبد چرب می شود. از آنجا كه اپٴ اكسیداسیون چربی ها را افزایش می دهد نگرانی هایی در مورد سلا مت مصرف غذاهای حاوی مقادیر زیادی از این اسیدچرب وجود دارد.
رژیم طبیعی:
جیره غذایی دام تاثیر زیادی در تركیب چربی شیر دارد از این رو امروزه با تنظیم جیره غذایی دام، فراورده های دامی حداكثر میزان ممكن اسیدچرب لینولئیک كنجوگه را دارا می باشند. چربی شیر از انواع اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع تشكیل شده است كه درصد اسیدهای چرب در شیرهای مختلف تا حدودی متفاوت است. عوامل بسیاری بر درصد اسیدهای چرب مختلف موجود در شیر تاثیر دارند. همچنین تركیب و درصد اسیدهای چرب شیر، خود بر سلا مت انسان تاثیرگذار است. حدود یک سوم اسیدهای چرب شیر از اسیداولئیک و لینولئیک كه اسیدهای چرب غیراشباع می باشد تشكیل شده است. ۱۲درصد اسیدهای چرب شیر، اسیدهای چرب با زنجیر كوتاه است كه نقشی در افزایش سطح چربی های خون ندارند و در بافت های چربی نیز تجمع نمی یابند. امروزه با اعمال برخی تغییرات در نحوه تغذیه گاوهای شیری، سطح اسیدهای چرب غیراشباع را تا حدود نصف افزایش می دهند. با تغییر تركیب غذای دام و به كمک میكروارگانیزم های شكمبه و طی مراحل بیوهیدروژناسیون، اسید چرب لینولئیک كنجوگه از اسید های چرب لینولئیک آلفا و گاما تشكیل می شود. این اسیدچرب می تواند توسط خود حیوان جذب شده و وارد بافت های چربی و ماهیچه ای شود. ثابت شده كه اسیدلینولئیک كنجوگه اثرات آنتی اكسیدانی و ضدسرطانی دارد همچنین مصرف اسیدهای چرب غیراشباع با یک پیوند دوگانه سبب كاهش خطر بیماری های قلبی می شود. <نكته قابل توجه این است كه با مصرف انواع لبنیات و گوشت قرمز نمی توان از فواید اپٴ بهره برد بلكه با مصرف فراورده های دامی تولید شده تحت مراحل افزایش میزان اپٴ می توان از فواید فوق الذكر بهره مند شد.> طبق مطالعات بومان و همكاران ۷۵ تا ۹۰ درصد از ایزومرهای موجود در چربی شیر ۱۱ژو ۹ح می باشد. از طرفی مراحل تولید و ذخیره سازی محصولا ت غذایی اثر كمی بر محتوی اسیدهای چرب دارند. با تغییر جیره دام به سمت تولید فراورده های حاوی درصد بالا تری از اپٴ، مصرف كنندگان با خوردن غذاهای طبیعی از فواید این اسیدهای چرب بهره می گیرند. باید توجه داشت كه بیشتر مطالعات انجام شده در مورد اپٴ روی مدل های حیوانی بوده و بررسی اثرات این اسیدچرب روی انسان نیاز به مطالعات بیشتری دارد.


منبع: دنیای تغذه  ش 66

سویا و سلامتی

نوشته  : تحريريه دنياي تغذيه 

 فاكتورهای غذایی كه  در سلا مت سیستم عصبی و قدرت یادگیری نوجوانان موثرند  و در این ارتباط انرژی، پروتئین، كربوهیدرات ها، ویتامین های گروه ا، روی و ید را مورد بررسی قرار دادیم; یكی دیگر از مواد مغذی كه در سلا مت سیستم عصبی و قدرت یادگیری نوجوانان موثر است ویتامین ٴ است. این ویتامین كه عمدتا در منابع گیاهی از قبیل سبزی های دارای برگ سبز و سایر سبزی ها مانند گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای، فلفل فرنگی و میوه هایی مثل مركبات (پرتقال، لیموشیرین، گریپ فروت، لیموترش، نارنگی و نارنج)، كیوی و توت فرنگی موجود است تاثیر مهمی در حفظ سلا مت اعصاب به عهده دارد زیرا در تولید دو انتقال دهنده عصبی (نوروترنسمیتر) به نام های سروتونین و نوراپی نفرین موثر است كه این دو ماده موجب انتقال پیام های عصبی از یک سلول عصبی به سلول عصبی دیگر می شود. وجود این انتقال دهنده های عصبی برای فعالیت و سلا مت سیستم عصبی ضروری است.

تغذیه در ورزش هنرهای رزمی

نوشته  : محمد حضوری دانشجوی دكترای تغذیه 

رشته های مختلف هنرهای رزمی فعالیت هایی را شامل می شود كه با نبرد و زد و خوردهای فیزیكی همراه می باشند. برخی از این رشته ها عبارتند از:
تكواندو، جودو، كاراته، كونگ فو، وشو، كیک بوكسینگ و كشتی سومو.
امروزه با افزایش تعداد طرفداران و ورزشكاران در رشته های مختلف هنرهای رزمی، متخصصین تغذیه و طب ورزشی اهمیت ویژه ای را برای این ورزش ها در نظر می گیرند. در ایجاد و افزایش علا قه مندی عامه مردم به این ورزش ها، پخش برخی فیلم های سینمایی با هنرپیشگان نقش اول رزمی كار و برخی بازی های كامپیوتری موثر بوده است. در برآوردی كه سال ۱۹۹۵ صورت گرفت، نتایج نشانگر آن بود كه ۷۵ میلیون نفر در سراسر جهان در رشته های مختلف هنرهای رزمی در حال تمرین می باشند و تعداد این ورزشكاران در ایالا ت متحده آمریكا به تنهایی حدود ۸ میلیون نفر را شامل می گردد.

میان وعده غذایی برای كودكان

نوشته  : دكتر سیدمرتضی صفوی و مینا مینایی ___ كارشناس ارشد و مدیر گروه مادر و كودک مریم زارعی ___ كارشناس 

بسیاری از عادات و از جمله عادات غذایی، در سنین ۵-۲ سالگی شكل می گیرد. با توجه به اینكه عادات غذایی در دوران كودكی شكل می گیرد و سلیقه های غذایی در این سنین پایه گذاری می شود و تا سال ها پایدار می ماند، بنابراین عادات تغذیه سالم را باید از دوران كودكی پایه ریزی نمود. تغذیه در دوران كودكی می تواند در پیشگیری از بسیاری از بیماری های سنین بزرگسالی مانند پرفشاری خون، چاقی، پوكی استخوان، با لا  بودن كلسترول خون و بیماری های قلبی و عروقی نقش داشته باشد.
به دلیل شكل گیری عادات غذایی در سنین پائین، از همین زمان باید مواد غذایی سالم را در اختیار كودک قرار داد و به تامین مواد مغذی مورد نیاز او از طریق وعده های اصلی و میان وعده های غذایی توجه نمود. استفاده از یک میان وعده با ارزش غذایی مناسب نظیر شیر، میوه، خرما....در برنامه غذایی كودک موجب رشد جسمی و مغزی او می گردد.