نوشته : دكتر سیدمرتضی صفوی و مینا مینایی ___ كارشناس ارشد و مدیر گروه مادر و كودک مریم زارعی ___ كارشناس
بسیاری از عادات و از جمله عادات غذایی، در سنین ۵-۲ سالگی شكل می گیرد. با توجه به اینكه عادات غذایی در دوران كودكی شكل می گیرد و سلیقه های غذایی در این سنین پایه گذاری می شود و تا سال ها پایدار می ماند، بنابراین عادات تغذیه سالم را باید از دوران كودكی پایه ریزی نمود. تغذیه در دوران كودكی می تواند در پیشگیری از بسیاری از بیماری های سنین بزرگسالی مانند پرفشاری خون، چاقی، پوكی استخوان، با لا بودن كلسترول خون و بیماری های قلبی و عروقی نقش داشته باشد.
به دلیل شكل گیری عادات غذایی در سنین پائین، از همین زمان باید مواد غذایی سالم را در اختیار كودک قرار داد و به تامین مواد مغذی مورد نیاز او از طریق وعده های اصلی و میان وعده های غذایی توجه نمود. استفاده از یک میان وعده با ارزش غذایی مناسب نظیر شیر، میوه، خرما....در برنامه غذایی كودک موجب رشد جسمی و مغزی او می گردد.
در حالی كه مصرف تنقلا ت غذایی كم ارزش به عنوان میان وعده، موجب كاهش دریافت مواد مغذی مورد نیاز كودک از جمله پروتئین، ویتامین و املا ح گردیده و زمینه را برای تاخیر رشد كودک مساعد می كند.
از سوی دیگر مصرف تنقلا ت تجارتی كم ارزش به دلیل زیادی نمک، چربی و شكر، زمینه ساز بروز بیماری های مزمن (قلبی عروقی، چاقی و...) در دوران بزرگسالی است. به علا وه این گونه تنقلا ت حاوی افزودنی های رنگی، نگهدارنده ها و طعم دهنده های مصنوعی است كه مصرف بی رویه آنان موجب پرتحركی كودكان می گردد.
متاسفانه تغییر الگوی مصرف مواد غذایی در طول دهه های اخیر موجب جایگزینی تنقلا ت غذایی كم ارزش به جای میان وعده های غذایی مناسب و با ارزش گردیده است. احیاء فرهنگ سازی غذاهای سنتی و به ویژه مصرف میان وعده های مغذی مانند خرما و كشمش می تواند موجب اصلا ح عادات غذایی كودكان گردد.
میان وعده های غذایی مانند نان و پنیر، خرما، شیر، بیسكوئیت، سیب، توت خشک، پرتقال، برای تغذیه كودكان مناسب هستند.
نقش میان وعده غذایی
كودک باید هر روز حداقل ۵ وعده غذا شامل سه وعده غذای اصلی (صبحانه، ناهار، شام )و دو میان وعده بخورد.
میان وعده، غذای مختصری است كه بین دو وعده اصلی به كودک داده می شود.
ازآنجایی كه معده كودک كوچک است ولی نیاز او به انرژی زیاد می باشد، با خوردن سه وعده اصلی غذا نیازهایش تامین نمی گردد. باید به یاد داشته باشیم كه میان وعده تنها سهم كوچكی در تامین نیازهای غذایی كودک دارد و هیچگاه جای وعده اصلی را نخواهد گرفت. بنابراین میان وعده ها باید بین وعده های اصلی به كودک داده شود. به طوری كه ۲تا ۳ ساعت با وعده اصلی غذایی فاصله داشته باشد.
ساعت ۷ صبح: صبحانه
ساعت ۱۰ صبح: میان وعده
ساعت ۳۰/۱۲: ناهار
ساعت ۳ بعد ازظهر: میان وعده
ساعت ۶ عصر: شام
قبل از خواب: میان وعده (درصورت ضرورت )
میان وعده هایی مانند شیر پاستوریزه یا جوشیده شده، نان و پنیر، خرما، بیسكوئیت، كیک، میوه، خشكبار مانند: بادام، گردو، پسته، كشمش، نخودچی، برگه ها، توت خشک و.....جهت تغذیه كودكان مناسب می باشد.
از دادن مواد غذایی چرب، شور، شیرین، مثل: پفک، چیپس، یخمک، و سایر تنقلا ت كم ارزش غذایی جدا خودداری شود، چون خوردن این مواد غذایی اشتهای كودک را كم كرده و باعث می شود تا نتواند غذای اصلی خود را بخورد.
تنقلا تی مانند چیپس و پفک علا وه بر كاهش اشتها، ذائقه كودک را به طعم شور عادت می دهد و احتمال به وجود آوردن مشكلا ت تغذیه ای كودک در سنین بزرگسالی به ویژه پرفشاری خون، بیشتر می شود. خوردن شكلا ت نیز دركودكان در حد متوسط مجاز است زیرا ذائقه كودک را به خوردن شیرینی عادت می دهد. همچنین مصرف غذاهای چرب و شیرین باعث بروز چاقی و پوسیدگی دندان ها در سنین بالا تر می شود. مصرف بی رویه نوشابه نیز خصوصا همراه با غذا علا وه بر سیری كاذب جذب مواد مغذی مانند كلسیم را مختل می كند.
در هنگام دادن میان وعده به كودكان باید، نكات زیر مورد توجه قرار گیرد:
— میان وعده ها از میان ۴ گروه اصلی غذایی (گروه شیر و لبنیات، گروه نان و غلا ت، گروه گوشت، حبوبات و تخم مرغ، مغزها و گردو و گروه میوه و سبزی) انتخاب شوند كه این امر خود موجب تامین بخشی از نیازهای تغذیه ای كودک و ایجاد تنوع و تعادل در رژیم غذایی او می گردد.
— حداقل پانزده دقیقه زمان برای خوردن میان وعده غذای كودک در نظر گرفته شود.
— بین وعده های اصلی و میان وعده، حداقل ۲تا۳ ساعت فاصله گذاشته شود. در غیر این صورت اگر فاصله كم باشد كودک احساس سیری كرده و از مصرف وعده های اصلی غذایی خود داری می كند.
— اگر كودک در بین وعده اصلی غذا و میان وعده احساس تشنگی كرد، به او آب داده شود زیرا اگر آب میوه بخورد، احساس سیری می كند.
— از دادن میان وعده هایی نظیر شكلا ت، آب نبات، شیرینی، چیپس، كه فقط حاوی انرژی است خودداری شود.
— میان وعده های غذایی كودک می تواند عادات غذایی درست و نادرست را در كودک ایجاد نماید. با توجه به اینكه كم خونی ناشی از فقر آهن یكی از مشكلا ت تغذیه ای كودكان می باشد و یكی از دلا یل اصلی آن استفاده از یک برنامه غذایی نامناسب است، بنابراین انتخاب میان وعده های غذایی مناسب مانند انواع خشكبار (پسته، بادام و...) همراه با میوه ها موجب افزایش آهن دریافتی كودک می گردد.
كدامیک از میان وعده های غذایی را می توان به كودک داد؟
نامناسب مناسب
پفک ذرت بو داده خانگی كم نمک
چیپس مغزها (گردو، فندق، بادام، پسته)– میوه هاَ
سوسیس و كالباس* مغزها (گردو، فندق، بادام، پسته)– میوه ها
نوشابه ساندویچ پنیر و گردو
ساندویچ گوجه +خیار+پنیر
ساندویچ تخم مرغ
ساندویچ مرغ
یخمک و نوشمک
لواشک – آلوچه –
تمر هندی
دوغ، شیر، انواع آبمیوه های طبیعی
بستنی
انواع برگه های میوه و آلو خشكبار
منبع: دنیای تغذیه ش 66
به دلیل شكل گیری عادات غذایی در سنین پائین، از همین زمان باید مواد غذایی سالم را در اختیار كودک قرار داد و به تامین مواد مغذی مورد نیاز او از طریق وعده های اصلی و میان وعده های غذایی توجه نمود. استفاده از یک میان وعده با ارزش غذایی مناسب نظیر شیر، میوه، خرما....در برنامه غذایی كودک موجب رشد جسمی و مغزی او می گردد.
در حالی كه مصرف تنقلا ت غذایی كم ارزش به عنوان میان وعده، موجب كاهش دریافت مواد مغذی مورد نیاز كودک از جمله پروتئین، ویتامین و املا ح گردیده و زمینه را برای تاخیر رشد كودک مساعد می كند.
از سوی دیگر مصرف تنقلا ت تجارتی كم ارزش به دلیل زیادی نمک، چربی و شكر، زمینه ساز بروز بیماری های مزمن (قلبی عروقی، چاقی و...) در دوران بزرگسالی است. به علا وه این گونه تنقلا ت حاوی افزودنی های رنگی، نگهدارنده ها و طعم دهنده های مصنوعی است كه مصرف بی رویه آنان موجب پرتحركی كودكان می گردد.
متاسفانه تغییر الگوی مصرف مواد غذایی در طول دهه های اخیر موجب جایگزینی تنقلا ت غذایی كم ارزش به جای میان وعده های غذایی مناسب و با ارزش گردیده است. احیاء فرهنگ سازی غذاهای سنتی و به ویژه مصرف میان وعده های مغذی مانند خرما و كشمش می تواند موجب اصلا ح عادات غذایی كودكان گردد.
میان وعده های غذایی مانند نان و پنیر، خرما، شیر، بیسكوئیت، سیب، توت خشک، پرتقال، برای تغذیه كودكان مناسب هستند.
نقش میان وعده غذایی
كودک باید هر روز حداقل ۵ وعده غذا شامل سه وعده غذای اصلی (صبحانه، ناهار، شام )و دو میان وعده بخورد.
میان وعده، غذای مختصری است كه بین دو وعده اصلی به كودک داده می شود.
ازآنجایی كه معده كودک كوچک است ولی نیاز او به انرژی زیاد می باشد، با خوردن سه وعده اصلی غذا نیازهایش تامین نمی گردد. باید به یاد داشته باشیم كه میان وعده تنها سهم كوچكی در تامین نیازهای غذایی كودک دارد و هیچگاه جای وعده اصلی را نخواهد گرفت. بنابراین میان وعده ها باید بین وعده های اصلی به كودک داده شود. به طوری كه ۲تا ۳ ساعت با وعده اصلی غذایی فاصله داشته باشد.
ساعت ۷ صبح: صبحانه
ساعت ۱۰ صبح: میان وعده
ساعت ۳۰/۱۲: ناهار
ساعت ۳ بعد ازظهر: میان وعده
ساعت ۶ عصر: شام
قبل از خواب: میان وعده (درصورت ضرورت )
میان وعده هایی مانند شیر پاستوریزه یا جوشیده شده، نان و پنیر، خرما، بیسكوئیت، كیک، میوه، خشكبار مانند: بادام، گردو، پسته، كشمش، نخودچی، برگه ها، توت خشک و.....جهت تغذیه كودكان مناسب می باشد.
از دادن مواد غذایی چرب، شور، شیرین، مثل: پفک، چیپس، یخمک، و سایر تنقلا ت كم ارزش غذایی جدا خودداری شود، چون خوردن این مواد غذایی اشتهای كودک را كم كرده و باعث می شود تا نتواند غذای اصلی خود را بخورد.
تنقلا تی مانند چیپس و پفک علا وه بر كاهش اشتها، ذائقه كودک را به طعم شور عادت می دهد و احتمال به وجود آوردن مشكلا ت تغذیه ای كودک در سنین بزرگسالی به ویژه پرفشاری خون، بیشتر می شود. خوردن شكلا ت نیز دركودكان در حد متوسط مجاز است زیرا ذائقه كودک را به خوردن شیرینی عادت می دهد. همچنین مصرف غذاهای چرب و شیرین باعث بروز چاقی و پوسیدگی دندان ها در سنین بالا تر می شود. مصرف بی رویه نوشابه نیز خصوصا همراه با غذا علا وه بر سیری كاذب جذب مواد مغذی مانند كلسیم را مختل می كند.
در هنگام دادن میان وعده به كودكان باید، نكات زیر مورد توجه قرار گیرد:
— میان وعده ها از میان ۴ گروه اصلی غذایی (گروه شیر و لبنیات، گروه نان و غلا ت، گروه گوشت، حبوبات و تخم مرغ، مغزها و گردو و گروه میوه و سبزی) انتخاب شوند كه این امر خود موجب تامین بخشی از نیازهای تغذیه ای كودک و ایجاد تنوع و تعادل در رژیم غذایی او می گردد.
— حداقل پانزده دقیقه زمان برای خوردن میان وعده غذای كودک در نظر گرفته شود.
— بین وعده های اصلی و میان وعده، حداقل ۲تا۳ ساعت فاصله گذاشته شود. در غیر این صورت اگر فاصله كم باشد كودک احساس سیری كرده و از مصرف وعده های اصلی غذایی خود داری می كند.
— اگر كودک در بین وعده اصلی غذا و میان وعده احساس تشنگی كرد، به او آب داده شود زیرا اگر آب میوه بخورد، احساس سیری می كند.
— از دادن میان وعده هایی نظیر شكلا ت، آب نبات، شیرینی، چیپس، كه فقط حاوی انرژی است خودداری شود.
— میان وعده های غذایی كودک می تواند عادات غذایی درست و نادرست را در كودک ایجاد نماید. با توجه به اینكه كم خونی ناشی از فقر آهن یكی از مشكلا ت تغذیه ای كودكان می باشد و یكی از دلا یل اصلی آن استفاده از یک برنامه غذایی نامناسب است، بنابراین انتخاب میان وعده های غذایی مناسب مانند انواع خشكبار (پسته، بادام و...) همراه با میوه ها موجب افزایش آهن دریافتی كودک می گردد.
كدامیک از میان وعده های غذایی را می توان به كودک داد؟
نامناسب مناسب
پفک ذرت بو داده خانگی كم نمک
چیپس مغزها (گردو، فندق، بادام، پسته)– میوه هاَ
سوسیس و كالباس* مغزها (گردو، فندق، بادام، پسته)– میوه ها
نوشابه ساندویچ پنیر و گردو
ساندویچ گوجه +خیار+پنیر
ساندویچ تخم مرغ
ساندویچ مرغ
یخمک و نوشمک
لواشک – آلوچه –
تمر هندی
دوغ، شیر، انواع آبمیوه های طبیعی
بستنی
انواع برگه های میوه و آلو خشكبار
منبع: دنیای تغذیه ش 66
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر