نوشته : مریم سالک زمانی، كارشناس ارشدعلوم تغذیه اداره كل استاندارد وتحقیقات صنعتی استان آذربایجان شرقی
مقدمه
علیرغم فعالیت هایی كه در جهت مبارزه با دخانیات صورت می گیرد، استفاده از سیگار همچنان یكی از مشكلا ت مربوط به نوجوانان وجوانان می باشد. بیشتر افراد سیگاری از دوران نوجوانی به نیكوتین وابسته می شوند و در دوران بزرگسالی در معرض خطر بیماری های مزمن همراه با آ‌سیب های اكسیداتیو دائمی قرار می گیرند. نیكوتین اثرات ضد افسردگی و هیپرمتابولیكی دارد و به همین سبب استفاده از آ‌ن در دوران نوجوانی خطرات بهداشتی فراوانی دارد وضمن ایجاد وابستگی، ازیک طرف ترک سیگاررا مشكل می كند و از طرف دیگر باعث بروز مشكلا ت و پیدایش اضافه وزن هنگام ترک آ‌ن می شود. مقاله حاضر نگاهی دارد به ارتباط بین تغذیه، سلا متی و سیگار.
آ‌غاز اعتیاد به سیگار
سیگار عامل مهم مرگ ومیراست وبا اتیولوژی بیماری های ناتوان كننده ای كه در بزرگسالی گریبان گیر افراد می گردد، ارتباط تنگاتنگی دارد. برخی چنین تصور می كنند كه سیگار از نگرانی های بهداشتی دوران بزرگسالی است، اما باید گفت كه واقعیت غیر از این است و بیشتر سیگاری ها از دوران نوجوانی به نیكوتین وابسته می شوند. بر اساس آ‌مارهای موجود در آ‌مریكا هر روز ۳۰۰۰ كودک شروع به كشیدن سیگار می كنند. سیگار برای سلا متی و طول عمر زیان آ‌ور است وخطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را تا ۱۵۰ درصد و سرطان ریه را تا ۲۰۰۰ درصد افزایش می دهد و در پیدایش بیماری های تنفسی، دیابت، زخم معده و پوكی استخوان نیز دخالت دارد. پیدایش نگرشی مثبت به سیگار در دوران نوجوانی باعث می شود نوجوانان سیگار كشیدن را شروع نمایند. پس از گذشت ۲ سال استفاده از سیگار، عادت مضر استعمال سیگار به صورت عادتی دائمی و روزانه در می آ‌ید و ترک آ‌ن مشكل می شود چرا كه مهم ترین تركیب موجود در سیگار یعنی نیكوتین شدیدا اعتیادآ‌ور است.
اثرات فیزیولوژیكی استفاده از سیگار
نام شیمیایی نیكوتین، ۳-(۱– متیل –۲ پیرولیدیل) می باشد. پیریدین ماده ای محرک است كه با رهاسازی كاتكول آ‌مین ها اثرات پیچیده خود را بر سیستم عصبی وارد می سازد و با فعال كردن سیستم عصبی سمپاتیک سبب افزایش ضربان قلب، فشارخون، حجم ضربه قلبی و جریان خون می شود. تقریبا ۳۱ درصد نیكوتین یونیزه نمی شود وبه سهولت از غشاهای سلولی می گذرد و در سیستم عصبی مركزی با آ‌ستیل كولین پیوند می یابد. نیكوتین به سهولت وارد مغز می شود و به سرعت در بافت های دیگربدن پخش می شود. نیكوتین خاصیت ضد افسردگی دارد و آ‌نزیم منو آ‌مین اكسیداز ا را مهار می نماید. این آ‌نزیم سروتونین، نوراپی نفرین و دوپامین را اكسیده می كند. ترک سیگار باعث عدم مهار این آ‌نزیم شده و در نتیجه میزان نوراپی نفرین وسروتونین درجریان خون تقلیل می یابد و تغییرات رفتاری ایجاد شده در نتیجه آ‌ن، ترک سیگار را مساله ای پرچالش می كند. مطالعات انجام یافته حاكی از آ‌ن است كه نیكوتین شدیدا اعتیادزاست وترک سیگار از ترک هرویین یا كوكایین نیز مشكل تر است.
فشار اكسیداتیو
دود سیگار آ‌میزه پیچیده ای متشكل از بیش از ۴۰۰۰ ماده شیمیایی به ویژه رادیكال های آزاد وعوامل تراتوژنز و سرطان زاست. رادیكال های آزاد در جریان متابولیسم عادی نیز در بدن تولید می شوند. سیگار فشار محیطی مضاعفی را بركل سیستم بدن (ونه تنها ریه ها) وارد می سازد. دود سیگار غیر از رادیكال های آزاد حاوی هیدروكربن های حلقوی معطر ونیتروزآ‌مین هاست كه هر دو از عوامل ایجاد سرطان محسوب می شوند. در سیگاری ها آ‌سیب های ژنتیكی هم در ژنوم های میتوكندری و هم در هسته ماكروفاژهای ریوی مشاهده می شود. هر پک سیگار حاوی بیش از ۱۰ ۱۴ رادیكال آزاد با وزن مولكولی كم و با مركزیت كربن یا اكسیژن است. دود تازه سیگار متجاوز از ۳۰۰ پتت اكسید نیتریک تولید می كند كه به آ‌رامی به دی اكسید نیتروژن تبدیل می شود. هردوی این گازها حاوی رادیكال آزاد هستند. جرم سیگار (زچث) حاوی رادیكال <چربی دوست> و سمی كینون است كه با تحمل چرخه احیا، اكسید كننده هایی نظیر سوپراكسید و هیدروژن پراكسید، را تولید می كند. در حضور فلزات واسطه نظیر آ‌هن ومس، هیدروژن پراكسید احیا و به رادیكال فعال هیدروكسیل تبدیل می شود كه در نتیجه فعالیت این رادیكال، رادیكال های آزاد زیادی به طور درون زاد تولید می شوند.
میزان ابتلا به بیماری آ‌ترواسكلروزیس در بین سیگاری ها زیاد است، چون دود سیگار حاوی موادی است كه منجر به پراكسیداسیون لیپید می شوند. برهم كنش ایجاد شده بین رادیكال های آزاد و پیوندهای چند غیر اشباعی اسیدهای چرب موجود در پئپ سبب تشكیل پراكسیدها و آ‌سیب پئپ می شود و در نتیجه آ‌ن، ماكروفاژها، پئپ سیگاری ها را به میزان زیادی جذب می نمایند .انباشتگی به وجود آ‌مده در سلول ها در اثرآ‌ن، پلا ک های مولد آ‌ترواسكلروزیس را تولید می نمایند.
سیگاری ها مستعد ابتلا به آ‌ترواسكلروزیس ناشی از آ‌سیب های اكسیداتیو هستند ولی با دادن آ‌نتی اكسیدان های غذایی می توان این امر را تا حدی كاهش داد. اثرات حفاظتی آ‌نتی اكسیدان ها در مقابل آ‌سیب های اكسیداتیو به قابلیت آ‌نها در حذف اكسیدكننده ها از پلا سما و از بافت ها و نیز مهار تشكیل نیتروزآ‌مین ها مربوط است. بر اساس مطالعات انجام یافته، میزان سرمی آ‌لفا وبتا كاروتن، آ‌لفا وبتا كریپتو گزانتین، لوتئین و ویتامین های ٴ و ئ سیگاری ها در مقایسه با غیرسیگاری ها كمتر است. با دادن ویتامین ٴ كه یک عامل احیا كننده قوی می باشد، می توان میزان ویتامین ٴ پلا سما را در سیگاری ها افزایش داد. دریافت این ویتامین توسط نوجوانان سیگاری حائز اهمیت بیشتری است، چون مصرف سبزیجات و میوه جات غنی از آ‌ن در بین این گروه سنی زیاد نیست.
تفاوت های غذایی سیگاری ها با غیر سیگاری ها
سیگاری ها كمتر تمایل به دریافت رژیم غذایی كامل دارند و میزان مصرف كافئین از طریق چای یا قهوه در آ‌نها بیشتر است. مصرف سبزیجات و میوه جات به ویژه هویج و سبزیجات سبز رنگ در بین زنان جوان سیگاری و مصرف میوه جات و آ‌ب میوه در بین مردان جوان سیگاری كمتر است. در سیگاری ها معمولا تمایل به مصرف شیر، ماست، پنیر و غلا ت صبحانه كم و تمایل به مصرف گوشت، تخم مرغ، گوشت های فرآ‌یند شده، سیب زمینی، چیپس، غذاهای سرخ شده و چربی های حیوانی بیشتر است. مطالعات نشان داده است كه دریافت انرژی وچربی دربین سیگاری ها زیاد و دریافت فیبرغذایی، آ‌هن، كلسیم، بتا كاروتن، فولا ت و ویتامین های ٴ و ئ كم است. استعمال سیگار سبب پیدایش تغییراتی در حس بویایی سیگاری ها و به تبع آ‌ن تغییر ذائقه آ‌نها می شود. تمایل به خوردن شیرینی در بین سیگاری ها كمتر می شود. برخی از سیگاری ها رفته رفته سیگار را جانشین غذا می نمایند. سایر تفاوت های غذایی متناسب با مدت زمان اعتیاد نزد سیگاری ها مشاهده می شود.
نتیجه گیری
والدین و متولیان امور بهداشتی باید مانع از پیدایش اعتیاد به سیگار در بین نوجوانان و جوانان شوند و در صورت وجود اعتیاد نسبت به ریشه كنی آ‌ن به طور جدی اقدام نمایند و به حذف تصویر مطلوبی كه جوانان نسبت به كشیدن سیگار در ذهن خود ترسیم نموده اند، كمک كنند. جوانان كم سن و سال سیگاری بایستی از عوارض و پیامدهای سوء و ناخوشایند و غیر بهداشتی سیگار به ویژه در دوران جوانی آ‌گاه شوند و دست كم به عنوان یک اقدام تغذیه ای، مكمل های ویتامینی به ویژه ویتامین های ٴ و ئ را جهت مبارزه با عوارض سوء غذایی ناشی از استعمال سیگار و البته با نظارت و نظر متخصصان ذی ربط دریافت نمایند.
علیرغم فعالیت هایی كه در جهت مبارزه با دخانیات صورت می گیرد، استفاده از سیگار همچنان یكی از مشكلا ت مربوط به نوجوانان وجوانان می باشد. بیشتر افراد سیگاری از دوران نوجوانی به نیكوتین وابسته می شوند و در دوران بزرگسالی در معرض خطر بیماری های مزمن همراه با آ‌سیب های اكسیداتیو دائمی قرار می گیرند. نیكوتین اثرات ضد افسردگی و هیپرمتابولیكی دارد و به همین سبب استفاده از آ‌ن در دوران نوجوانی خطرات بهداشتی فراوانی دارد وضمن ایجاد وابستگی، ازیک طرف ترک سیگاررا مشكل می كند و از طرف دیگر باعث بروز مشكلا ت و پیدایش اضافه وزن هنگام ترک آ‌ن می شود. مقاله حاضر نگاهی دارد به ارتباط بین تغذیه، سلا متی و سیگار.
آ‌غاز اعتیاد به سیگار
سیگار عامل مهم مرگ ومیراست وبا اتیولوژی بیماری های ناتوان كننده ای كه در بزرگسالی گریبان گیر افراد می گردد، ارتباط تنگاتنگی دارد. برخی چنین تصور می كنند كه سیگار از نگرانی های بهداشتی دوران بزرگسالی است، اما باید گفت كه واقعیت غیر از این است و بیشتر سیگاری ها از دوران نوجوانی به نیكوتین وابسته می شوند. بر اساس آ‌مارهای موجود در آ‌مریكا هر روز ۳۰۰۰ كودک شروع به كشیدن سیگار می كنند. سیگار برای سلا متی و طول عمر زیان آ‌ور است وخطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را تا ۱۵۰ درصد و سرطان ریه را تا ۲۰۰۰ درصد افزایش می دهد و در پیدایش بیماری های تنفسی، دیابت، زخم معده و پوكی استخوان نیز دخالت دارد. پیدایش نگرشی مثبت به سیگار در دوران نوجوانی باعث می شود نوجوانان سیگار كشیدن را شروع نمایند. پس از گذشت ۲ سال استفاده از سیگار، عادت مضر استعمال سیگار به صورت عادتی دائمی و روزانه در می آ‌ید و ترک آ‌ن مشكل می شود چرا كه مهم ترین تركیب موجود در سیگار یعنی نیكوتین شدیدا اعتیادآ‌ور است.
اثرات فیزیولوژیكی استفاده از سیگار
نام شیمیایی نیكوتین، ۳-(۱– متیل –۲ پیرولیدیل) می باشد. پیریدین ماده ای محرک است كه با رهاسازی كاتكول آ‌مین ها اثرات پیچیده خود را بر سیستم عصبی وارد می سازد و با فعال كردن سیستم عصبی سمپاتیک سبب افزایش ضربان قلب، فشارخون، حجم ضربه قلبی و جریان خون می شود. تقریبا ۳۱ درصد نیكوتین یونیزه نمی شود وبه سهولت از غشاهای سلولی می گذرد و در سیستم عصبی مركزی با آ‌ستیل كولین پیوند می یابد. نیكوتین به سهولت وارد مغز می شود و به سرعت در بافت های دیگربدن پخش می شود. نیكوتین خاصیت ضد افسردگی دارد و آ‌نزیم منو آ‌مین اكسیداز ا را مهار می نماید. این آ‌نزیم سروتونین، نوراپی نفرین و دوپامین را اكسیده می كند. ترک سیگار باعث عدم مهار این آ‌نزیم شده و در نتیجه میزان نوراپی نفرین وسروتونین درجریان خون تقلیل می یابد و تغییرات رفتاری ایجاد شده در نتیجه آ‌ن، ترک سیگار را مساله ای پرچالش می كند. مطالعات انجام یافته حاكی از آ‌ن است كه نیكوتین شدیدا اعتیادزاست وترک سیگار از ترک هرویین یا كوكایین نیز مشكل تر است.
فشار اكسیداتیو
دود سیگار آ‌میزه پیچیده ای متشكل از بیش از ۴۰۰۰ ماده شیمیایی به ویژه رادیكال های آزاد وعوامل تراتوژنز و سرطان زاست. رادیكال های آزاد در جریان متابولیسم عادی نیز در بدن تولید می شوند. سیگار فشار محیطی مضاعفی را بركل سیستم بدن (ونه تنها ریه ها) وارد می سازد. دود سیگار غیر از رادیكال های آزاد حاوی هیدروكربن های حلقوی معطر ونیتروزآ‌مین هاست كه هر دو از عوامل ایجاد سرطان محسوب می شوند. در سیگاری ها آ‌سیب های ژنتیكی هم در ژنوم های میتوكندری و هم در هسته ماكروفاژهای ریوی مشاهده می شود. هر پک سیگار حاوی بیش از ۱۰ ۱۴ رادیكال آزاد با وزن مولكولی كم و با مركزیت كربن یا اكسیژن است. دود تازه سیگار متجاوز از ۳۰۰ پتت اكسید نیتریک تولید می كند كه به آ‌رامی به دی اكسید نیتروژن تبدیل می شود. هردوی این گازها حاوی رادیكال آزاد هستند. جرم سیگار (زچث) حاوی رادیكال <چربی دوست> و سمی كینون است كه با تحمل چرخه احیا، اكسید كننده هایی نظیر سوپراكسید و هیدروژن پراكسید، را تولید می كند. در حضور فلزات واسطه نظیر آ‌هن ومس، هیدروژن پراكسید احیا و به رادیكال فعال هیدروكسیل تبدیل می شود كه در نتیجه فعالیت این رادیكال، رادیكال های آزاد زیادی به طور درون زاد تولید می شوند.
میزان ابتلا به بیماری آ‌ترواسكلروزیس در بین سیگاری ها زیاد است، چون دود سیگار حاوی موادی است كه منجر به پراكسیداسیون لیپید می شوند. برهم كنش ایجاد شده بین رادیكال های آزاد و پیوندهای چند غیر اشباعی اسیدهای چرب موجود در پئپ سبب تشكیل پراكسیدها و آ‌سیب پئپ می شود و در نتیجه آ‌ن، ماكروفاژها، پئپ سیگاری ها را به میزان زیادی جذب می نمایند .انباشتگی به وجود آ‌مده در سلول ها در اثرآ‌ن، پلا ک های مولد آ‌ترواسكلروزیس را تولید می نمایند.
سیگاری ها مستعد ابتلا به آ‌ترواسكلروزیس ناشی از آ‌سیب های اكسیداتیو هستند ولی با دادن آ‌نتی اكسیدان های غذایی می توان این امر را تا حدی كاهش داد. اثرات حفاظتی آ‌نتی اكسیدان ها در مقابل آ‌سیب های اكسیداتیو به قابلیت آ‌نها در حذف اكسیدكننده ها از پلا سما و از بافت ها و نیز مهار تشكیل نیتروزآ‌مین ها مربوط است. بر اساس مطالعات انجام یافته، میزان سرمی آ‌لفا وبتا كاروتن، آ‌لفا وبتا كریپتو گزانتین، لوتئین و ویتامین های ٴ و ئ سیگاری ها در مقایسه با غیرسیگاری ها كمتر است. با دادن ویتامین ٴ كه یک عامل احیا كننده قوی می باشد، می توان میزان ویتامین ٴ پلا سما را در سیگاری ها افزایش داد. دریافت این ویتامین توسط نوجوانان سیگاری حائز اهمیت بیشتری است، چون مصرف سبزیجات و میوه جات غنی از آ‌ن در بین این گروه سنی زیاد نیست.
تفاوت های غذایی سیگاری ها با غیر سیگاری ها
سیگاری ها كمتر تمایل به دریافت رژیم غذایی كامل دارند و میزان مصرف كافئین از طریق چای یا قهوه در آ‌نها بیشتر است. مصرف سبزیجات و میوه جات به ویژه هویج و سبزیجات سبز رنگ در بین زنان جوان سیگاری و مصرف میوه جات و آ‌ب میوه در بین مردان جوان سیگاری كمتر است. در سیگاری ها معمولا تمایل به مصرف شیر، ماست، پنیر و غلا ت صبحانه كم و تمایل به مصرف گوشت، تخم مرغ، گوشت های فرآ‌یند شده، سیب زمینی، چیپس، غذاهای سرخ شده و چربی های حیوانی بیشتر است. مطالعات نشان داده است كه دریافت انرژی وچربی دربین سیگاری ها زیاد و دریافت فیبرغذایی، آ‌هن، كلسیم، بتا كاروتن، فولا ت و ویتامین های ٴ و ئ كم است. استعمال سیگار سبب پیدایش تغییراتی در حس بویایی سیگاری ها و به تبع آ‌ن تغییر ذائقه آ‌نها می شود. تمایل به خوردن شیرینی در بین سیگاری ها كمتر می شود. برخی از سیگاری ها رفته رفته سیگار را جانشین غذا می نمایند. سایر تفاوت های غذایی متناسب با مدت زمان اعتیاد نزد سیگاری ها مشاهده می شود.
نتیجه گیری
والدین و متولیان امور بهداشتی باید مانع از پیدایش اعتیاد به سیگار در بین نوجوانان و جوانان شوند و در صورت وجود اعتیاد نسبت به ریشه كنی آ‌ن به طور جدی اقدام نمایند و به حذف تصویر مطلوبی كه جوانان نسبت به كشیدن سیگار در ذهن خود ترسیم نموده اند، كمک كنند. جوانان كم سن و سال سیگاری بایستی از عوارض و پیامدهای سوء و ناخوشایند و غیر بهداشتی سیگار به ویژه در دوران جوانی آ‌گاه شوند و دست كم به عنوان یک اقدام تغذیه ای، مكمل های ویتامینی به ویژه ویتامین های ٴ و ئ را جهت مبارزه با عوارض سوء غذایی ناشی از استعمال سیگار و البته با نظارت و نظر متخصصان ذی ربط دریافت نمایند.
منبع: دنیای تغذیه ش 69
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر