قهوه تلخ

نوشته : دکتر کوروش جعفریان 

قهوه يكي از مفيدترين نوشيدني‌هاي جهان است. كافئين موجود در قهوه، چاي، شكلات و برخي نوشيدني‌ها اثرات متعددي در بدن دارند. مطالعات اخير حكايت از ارتباط معكوس مصرف قهوه با خطر بسياري از بيماري‌هاي مزمن نظير ديابت نوع 2، پاركينسون و كبد چرب ناشي از الكل دارد. مصرف معتدل قهوه براي بيشتر افراد بجز زنان باردار، افراد مسن و بيماران قلبي – عروقي بي‌خطر است.

افزايش هوشياري
قهوه علاوه بر كافئين، حاوي مواد مغذي ديگر نظير آنتي‌اكسيدان‌ها، منيزيم، پتاسيم و نياسين مي‌باشد. اگر چه قهوه تا حدودي اعتيادآور است، اما سازمان غذا و داروي امريكا (FDA)مصرف قهوه را بي‌خطر مي‌داند. قهوه مي‌تواند با تأثير بر سيستم عصبي مركزي باعث افزايش هوشياري و كاهش خستگي گردد. قهوه به سرعت در بدن جذب و بالاترين ميزان قهوه در سرم پس از 90 دقيقه مشاهده مي‌شود.

عوارض مصرف
مصرف بيش از اندازه قهوه مي‌تواند عوارض نامطلوبي داشته باشد. مصرف بيش از دو تا سه ليوان قهوه به‌طور متوالي مي‌تواند باعث بي‌خوابي، تشويش و اضطراب و ناراحتي‌هاي گوارشي گردد. از سوي ديگر  عدم مصرف قهوه در كساني كه عادت به مصرف آن دارند، مي‌تواند موجب سردرد، سرگيجه، افسردگي و بي‌قراري ‌شود. قهوه حاوي كافئين و يا حتي فاقد كافئين مي‌تواند باعث تشديد علائم زخم معده، سوزش سردل و يا  ناراحتي‌هاي مري گردد. افراد مسني كه داراي ذخاير پايين كلسيم يا ويتامينD هستند، در صورت مصرف زياد كافئين در معرض خطر شكستگي استخوان لگن قرار مي‌گيرند. مصرف قهوه در افرادي كه به مصرف آن عادت ندارند، ممكن است باعث افزايش فشار خون به اندازه 10 ميلي‌متر جيوه گردد كه اين اثر با مصرف مداوم قهوه تا حدودي كاهش پيدا مي‌كند.

نقش ریز مغذی‌ها در سلامت

نوشته : مهندس مسعود خبازي 

ریزمغذی‌ها سهم کوچکی از مواد مغذی هر غذا یا ماده غذایی را تشکیل داده وانرژی‌زا نيستند؛ زيرا وجود آنها برای بسیاری از فعالیت‌های حیاتی بدن وتامین سلامت ضروری است که به دو دسته کلی؛ ویتامین‌ها و عناصر معدنی تقسیم می‌شوند. در این قسمت به اختصار  در مورد دو ریز مغذی (معدنی ) «مس و روی» و نقش آنها در سلامت بدن مي‌پردازيم.

مس
مس از عناصر معدنی است که دریافت ميزان كمي از آن برای انجام فعالیت‌های حیاتی  بدن ضروری مي‌باشد. این عنصر جزء ساختمان بسیاری از آنزیم‌های مهم بدن بوده ودر صورت کمبود دریافت آن، ساخت و فعالیت این ترکیبات شیمیایی دچار اختلال می‌گردد. دسته‌ای از این آنزیم‌ها خاصیت آنتی‌اکسیدانی داشته و سلول‌های بدن را در برابر تخریب رادیکال‌های آزاد حفاظت می‌كنند. گروهی دیگر در تولید رنگدانه ملانین (که در ایجاد رنگ طبیعی پوست ومو نقش دارد) موثر هستند و تعدادی از این آنزیم‌ها به ساخت پروتئین‌های بافت پیوندی، مثل کلاژن والاستین کمک می‌کنند. یکی از نقش‌های مهم مس، تاثیر آن در متابولیسم آهن در بدن است. کمبود دریافت مس، باعث تجمع آهن در کبد شده و سبب ایجاد بیماری می‌شود. از کل مس دریافتی از رژیم غذایی روزانه حدود 50 درصد آن جذب می‌شود. دریافت زیاد و بی‌رویه مکمل‌های دارویی آهن و روی باعث ایجاد اختلال در جذب مس می‌گردد.

تغذيه در سال دوم زندگي

نوشته : دكتر منصور بهرامي 

در سال دوم زندگي، تغييرات قابل توجهي در كودك رخ مي‌دهد. ديگر شير غذاي اصلي نيست و فقط يك سوم كالري مورد نياز كودك با آن تأمين مي‌شود. رشد كودك كند و نيازهاي تغذيه‌اي و اشتهاي او كمتر مي‌شود. بهتر است غذاي اصلي كودك همان غذاي خانواده باشد. حس استقلال طلبي و مسائل روحي كودك به توجه كافي والدين نياز دارد. بسياري از مادران در سال دوم زندگي نگراني بسياري در مورد نحوه تغذيه كودك خود دارند كه بايد با دقت و حوصله پزشكان كودكان، برطرف شود. در نوشتار زير كوشش شده تا بخشي از مسائل مربوط به تغذيه در سال دوم عمر مورد بحث قرار گيرد.
رژيم غذايي كودكان يك سال و بيشتر بايد به گونه‌اي باشد كه موارد زير را تأمين كند:

1) انرژي لازم براي فعاليت بدني
2) تكامل سريع مغز
3) تكامل سيستم ايمني
4) رشد قدي و وزني

نكات مهم در تغذيه كودكان 1-2 ساله
در اين سن و سال‌هاي بعد:

غذاهايي كه گرسنگي را مهار مي‌كند

نوشته : تحريريه دنياي سلامت 

غذاهاي فيبر و آبدار مثل ميوه‌جات و سبزيجات را اصطلاحاً غذاهاي با حجم بالا مي‌گويند كه با خوردن مقدار كمي از آنها بخش عمده‌اي از معده پر مي‌شود. دكتر بارابارا رولز، دكتر و محقق دانشگاه ايالتي پنسيلوانيا با توجه به تحقيق گسترده‌اي كه در غذاهاي پر حجم انجام داده، معتقد است كه اگر در طول روز به مقدار زياد غذاهاي پر حجم و البته كم كالري ميل كنيد، تا كالري كمتري دريافت كنيد. در واقع رژيم غذايي دكتر رولز بر دو استراتژي ساده، استوار است. او به تمامي بيماران خود توصيه مي‌كند كه براي لاغري قبل از غذا، يك كاسه سوپ و يا سالاد بخورند تا حجم معده آنها پر شود و غذاي كمتري بخورند و يا اينكه غذاي اصلي خود را با آب و يا غذاهاي فيبردار پر كنند (البته نه به حدي كه مزه غذاي آنها كاملاً از بين برود). با اين دو روش كالري كمتري جذب خواهند كرد.

غذاهاي حاوي آب و فيبر
غذاهاي حاوي آب و فيبر علاوه بر اينكه كالري كمتري دارند، موجب حجيم شدن و كش آمدن معده مي‌شود مدت بيشتري طول مي‌كشيد تا غذاي داخل معده خالي شود و همچنين از لحاظ رواني، وقتي يك ظرف بزرگ سالاد را مي‌بينيد، احساس سيري خواهيد كرد. بهترين بخش اين موضوع آن است كه با مصرف غذاهاي كم كالري بدون اينكه رژيم غذايي سختي بگيريد، چندين كيلو از وزن خود را كم مي‌كنيد. بيشتر افرادي كه رژيم مي‌گيرند، بعد از مدت كوتاهي احساس گرسنگي شديد مي‌كنند و چند روز بعد هم خسته شده و رژيم خود را كنار مي‌گذارند. اما با اين روش، از آنجا كه حجم غذايي كه مي‌خوريد زياد و البته كم‌كالري است،

كلسيم و آهن؛ دو يار و غار سلامت

نوشته : تحريريه دنياي سلامت 

در ميان تمامي مزاياي كلسيم آنچه بيش از همه اهميت دارد، حفظ سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها و پيشگيري از سرطان بزرگ و كاهش احتمال چاقي است. همه ما از بدو تولد تا زمان پيري به كلسيم نياز داريم، در دوران نوزادي، كلسيم براي رشد استخوان و دندان‌ها مورد نياز است و در دوران جواني و حتي پيري نيز استخوان‌ها به كلسيم نيازمندند. در دوران جواني براي تقويت استخوان‌ها و در دوران پيري براي جلوگيري از تضعيف استخوان‌ها. به‌دليل تنوع بسيار زياد مواد غذايي، بيشتر ما، مصرف غذاهاي سرشار از كلسيم، همچون محصولات لبني را فراموش مي‌كنيم و با كمبود كلسيم مواجه مي‌شويم. تحقيقات نشان مي‌دهند كه تعداد افراد دچار كمبود كلسيم، روز به روز در حال افزايش است، به ويژه در خانم‌ها كه معمولاً به دليل رژيم‌هاي لاغري، مصرف كلسيم را فراموش مي‌كنند و اغلب به پوكي استخوان مبتلا مي‌شوند. بنابراين در دوران جواني مصرف كلسيم، ويتامين، منيزيم، ويتامين D و K از ضروريات رژيم غذايي است. اين ماده در استخوان‌ها و دندان‌ها، ذخيره مي‌شود و مقادير كمي از آن نيز در سيستم گردش خون وجود دارد كه مانع از خونريزي‌هاي شديد و خطرناك مي‌گردد. كلسيم در شير و محصولات لبني مانند پنير و ماست و ... وجود دارد و علاوه بر آن آجيل، ماهي، سالمون، دانه‌ها و حبوبات نيز منابع خوبي از كلسيم هستند. تصور عموم بر اين است كه شير بزرگ‌ترين منبع كلسيم مي‌باشد؛ در حالي كه كلم بروكلي غني‌ترين منبع كلسيم است و ميزان كلسيم شير با بسياري از منابع ديگر كلسيم، تقريباً مشابه است. ماهي آزاد و آب پرتقال، غلات، نخود سبز، اسفناج و سبزيجات برگ سبز و بادام از منابع كلسيم هستند.

مزاياي كلسيم
 تقويت استخوان: كلسيم، با تقويت ستون فقرات موجب كاهش كمر درد و شكل‌گيري صحيح ستون فقرات و همچنين كاهش ورم مفاصل و پوكي استخوان و بسياري از مشكلات اسكلتي مي‌شود.

مواد مغذي‌ كه هر خانمي نياز دارد

نوشته : تحريريه دنياي سلامت 

معمولاً در دهه نخست زندگي، والدين فرق زيادي بين تغذيه دختر و پسر خود نمي‌گذارند؛ اما با ورود به دهه دوم و سوم، اين قصه كمي تغيير مي‌كند و برخي تغييرات در برنامه غذايي دخترها به وجود مي‌آيد كه ارتباط كاملي با نيازهاي آنها و تغييراتي كه از نظر فيزيكي تجربه مي‌كنند، دارد. برخي از اين نيازها حتي تا آخرين روز زندگي نيز ادامه مي‌يابد. براي آنكه از سلامت كامل برخوردار باشيد و همواره پر انرژي بمانيد، بايد به اين نيازها توجه كرده و با مصرف ويتامين‌ها و املاح مورد نياز، آنها را تأمين كنيد.
دوران بارداري و بعد از زايمان (آهن و اسيدفوليك)
 
اگر در اين دوران هميشه احساس خستگي مي‌كنيد، ممكن است به اندازه كافي آهن دريافت نمي‌كنيد. خانم‌ها در طول دوران بارداري و شيردهي نياز به آهن بيشتري دارند. بعد از زايمان وقتي كه قاعدگي‌ها مجدداً شروع شود، هر ماه مقداري خون از دست مي‌دهند. در طول دوران بارداري نيز به آهن بيشتري احتياج دارند و گاه اين نياز تا آخر عمر ادامه مي‌يابد. خانم‌هايي كه قاعدگي‌هاي منظم ولي خونريزي‌هاي بسيار سنگين دارند، بيشتر از ديگران در معرض كمبود آهن هستند. اگر در دوران بارداري كم‌خوني داشته باشيد، جنين داخل رحم به اندازه نيازش آهن دريافت نخواهد كرد.

مواد غذايي پرخطر را بشناسيد

نوشته : دکتر احمد رضا درستی 

سبزيجات پر برگ
 اگر چه سبزيجات پر برگ همچون اسفناج و كاهو و امثالهم داراي خواص تغذيه‌اي بي‌شماري هستند، ولي در رتبه اول پر خطرترين مواد غذايي نيز جاي دارند. با توجه به يافته‌هاي اين سازمان، در بين سال‌هاي 1990 تا 2009، 24 درصد از بيماري‌هاي ناشي از مواد غذايي به دليل مصرف اين سبزيجات بوده است. سارا كلاين، كارشناس ايمني مواد غذايي در مركز علوم منافع عمومي معتقد است كه اين سبزيجات در مزارع بزرگي رشد و پرورش مي‌يابند كه احتمال ابتلا به آلودگي اشرشيا وجود دارد. اين آلودگي‌ها مي‌تواند از طريق كود حيوانات و يا آب آلوده به درون گياه نيز نفوذ كند. دكتر سارا كلاين توصيه مي‌كند كه به جاي خريد سبزي‌هاي بسته‌بندي شده و آماده خودتان شخصاً اين سبزيجات را خريداری و آنها را به دقت تميز و ضد عفوني كنيد.

 ماهي‌ها و تن‌ها
در مورد خطر ناشي از مقدار زياد جيوه در ماهي‌ها به‌طور گسترده‌اي در رسانه‌ها تبليغ مي‌شود. اما به بيماري‌هاي ناشي از مواد غذايي كمتر اشاره مي‌شود؛ در حالي كه به گزارش CSPI ماهي‌ها، سومين عامل بيماري‌هاي ناشي از مواد غذايي هستند كه در سال‌هاي 1990-2009، 2341 مورد از موارد گزارش شده را شامل مي ‌شده اند. آلودگي‌ ماهي‌ها مربوط به نوعي سم به نام «Scombrotoxin» است. در صورتي كه ماهي پس از صيد طي مراحل حمل و نقل و يا فرآيند شدن در جاي خنك نگهداري نشود، شرايط براي ايجاد اين سم مهيا مي‌گردد. دكتر شويل معتقد است كه حتي با پخت و پز ماهي در شرايط مناسب، اين سم از بين نخواهد رفت. براي كاهش خطر، تنها راه، خريد صحيح است. ماهي را از مكان‌هاي معتبر بخريد كه مطمئن هستيد تازه بوده و در دماي 40 درجه و يا كمتر نگهداري شده است. ماهي تن خام ذخيره شده نيز قبل از پخت و پز بايد در دماي پايين ومناسب نگهداري شود.

همه خوبيهاي زعفران براي سلامت

نوشته  : دکتر محمد حسين صالحي سورمقي 

زعفران به عنوان طعم دهنده در غذا و برای رنگ كردن پارچه در کشورهای در حال توسعه و توسط صنعتگران به مقدار زیاد استفاده می‌شود. در فرهنگ عامه، زعفران به عنوان مسکن، خلط آور، محرک جنسی و معرق کاربرد دارد. در گزارش‌های داستان گونه مربوط به مناطق استوایی آسیا، از خمیری نام برده شده که مخلوطی از زعفران و چوب صندل است و این خمیر امروزه همچون گذشته به صورت مرهمی آرامش بخش برای پوست‌های خشک مصرف می‌شود.

منبع جغرافيايي
زعفران يكي از گياهاني است كه از قديم توسط بشر كشت مي شده است. به احتمال زياد بومي جنوب غرب آسيا و جنوب اروپاست. در حال حاضر بيشتر از كشت گاه‌هاي جنوب غرب اسپانيا و شمال شرق ايران صادر مي‌شود. در تجارت محصول، گونه‌هاي متعددي از آن از جمله «Crocus naturalis» و «Crocus electus» عرضه مي‌شود.

گياه شناسي
زعفران گياهي كوچك و چندساله به ارتفاع 10-30 سانتي متر و پيازدار است كه پياز آن تقريباً كروي و پوشيده از غشاء‌هاي نازك قهوه‌اي مي‌باشد. از وسط پياز و يا قاعده ساقه، تعدادي برگ باريك و دراز خارج مي‌شوند. وسط برگ‌ها، ساقه گلداري وجود دارد كه به يك تا سه گل منتهي مي‌شود. گل‌ها بسيار زيبا و داراي شش گلبرگ بنفش رنگ هستند كه ممكن است در بعضي واريته‌ها به رنگ گلي يا ارغواني باشند. گل‌ها داراي سه پرچم و يك مادگي منتهي به كلاله سه شاخه به رنگ قرمز متمايل به نارنجي است.

ترش و شيرين‌هاي انواع چاشني!

نوشته : تحریریه دنیای سلامت 

چاشني‌هايي مانند آبليمو، آبغوره، آب نارنج و سرکه از گذشته تاکنون به عنوان بهترين طعم‌دهنده‌ها در انواع سالاد و غذاي ما ايراني‌ها، مورد استفاده قرار مي‌گرفته‌اند.  اين روزها که انواع چاشني‌ها به صورت صنعتي وارد بازار مواد غذايي شده‌اند، حرف و حديث‌هاي زيادي در موردشان وجود دارد؛ مثلا اينکه آبليموهاي صنعتي از جوهر ليمو تهيه و سرکه از ترکيب خوراکي‌هاي اسيدي مختلف در کارخانه‌ها توليد مي‌شود و... در اين باره با دکتر محمدحسين عزيزي، متخصص صنايع غذايي و مديرگروه صنايع غذايي دانشگاه تربيت مدرس گفت‌وگو كرده‌ايم تا ما را با روند توليد اين چاشني‌ها بيشتر آشنا كنند.

روند توليد آبليمو در كارخانه به چه صورت مي‌باشد؟
معمولا آبليمو در کارخانه‌ها از فشردن ليموهاي کوچک تهيه مي‌شود. اين ليموها پس از جمع‌آوري، ابتدا شسته مي‌شوند تا گرد و غبار و آلودگي‌هاي آنها از بين برود. سپس شاخ‌ و برگ‌هاي‌شان را جدا مي‌کنند و بعد از پاک کردن، برش و حرارت، آماده آبگيري مي‌‌شوند.

چرا ليموها را پيش از آبگيري حرارت مي‌دهند؟
با اين كار هم بافت ليموها نرم و در نتيجه آب آنها بهتر گرفته مي‌شود و هم آنزيم‌هاي موجود در ليموها در اثر حرارت، غيرفعال مي‌شوند. به علاوه، حرارت مي‌تواند تا حدي باعث پاستوريزه‌شدن و از بين رفتن ميکروب‌ها و آلودگي‌هاي موجود در پوست ليمو يا محيط شود.

مزاج‌ فصل‌ها

نوشته  : دكتر محمود خدادوست دستيار دكتراي تخصصي طب سنتي ايران 

ايجاد فصول از رحمت رحمانيه حق متعال است. فوايد و حكمت‌هاي بيشماري بر تغييرات فصول چهارگانه است كه نه تنها براي حيات انسان‌ها، بلكه براي حيات همه موجودات ضروري است. اين تغييرات قطعا با تاثيراتي همراه است كه اين تاثيرات، آمادگي ما را جهت مقابله با آن فراهم مي‌كند.

فصل بهار
بيشتر پزشكان، فصل بهار را معتدل‌ترين فصل‌ها مي‌دانند؛ هم از نظر سرما و گرما و هم از نظر خشكي و تري. در اين فصل، آدمي از سرماي زمستان به هواي معتدل بهار منتقل مي‌شود و لذا بايد متوجه اين تغييرات آب و هوايي باشد؛ به ويژه اينكه بعد از بهار، فصل تابستان در راه است. «هنگامي كه بهار به مزاج اصلي خود باشد، برترين فصل‌ها است؛ زيرا مناسب مزاج خون و روح است. طبيعت فصل بهار معتدل است؛ اما ميل به حرارت ملايم و رطوبت دارد. اين فصل، به جهت آنكه خون را به اعتدال به سوي پوست جذب مي‌كند. قرمز كننده رنگ رخسار است؛ اما همانند هواي تابستان تحليل برنده نيست. بهار امراض مزمن را به هيجان وا مي‌دارد. به اين بيان كه خلط‌هاي راكد را جاري مي‌كند و چيزي جز همانند فصد (خون‌گيري) و دفع مواد زائد و كم كردن طعام و زياد نوشيدن مايعات و شربت‌هاي خنك، موجب خلاصي از امراض اين فصل نيست. 

تدابير فصل بهار
 در اوايل فصل بهار به فصد (خون‌گيري) و اسهال و به ويژه قي كردن مبادرت نمايد تا ماده در بدن كمتر شود.  نبايد از انواع گوشت و نوشيدني‌هايي كه گرمي بخش و سيار رطوبت‌زا هستند، مصرف نمود.  غذا بايد نرم، سبك و سريع هضم شود.  هر بامداد پيش از خوردن غذا، بايد كمي ورزش كرد.  ورزش بايد در فصل بهار بيشتر از ايام تابستان انجام شود.  معده را نبايد از غذا پر كرد؛ بلكه بايد غذا را كم و سبك ميل كرد و از دو فصل ديگر، كمتر غذا خورد.  نوشيدني‌ها (چون آب غوره و آب انار و سكنجبين) گرما، خوب و پسنديده است.  بايد از غذاهاي گرم و تلخ و تند و شور پرهيز شود.