كلسيم و آهن؛ دو يار و غار سلامت


نوشته : تحريريه دنياي سلامت 
در ميان تمامي مزاياي كلسيم آنچه بيش از همه اهميت دارد، حفظ سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها و پيشگيري از سرطان بزرگ و كاهش احتمال چاقي است. همه ما از بدو تولد تا زمان پيري به كلسيم نياز داريم، در دوران نوزادي، كلسيم براي رشد استخوان و دندان‌ها مورد نياز است و در دوران جواني و حتي پيري نيز استخوان‌ها به كلسيم نيازمندند. در دوران جواني براي تقويت استخوان‌ها و در دوران پيري براي جلوگيري از تضعيف استخوان‌ها. به‌دليل تنوع بسيار زياد مواد غذايي، بيشتر ما، مصرف غذاهاي سرشار از كلسيم، همچون محصولات لبني را فراموش مي‌كنيم و با كمبود كلسيم مواجه مي‌شويم. تحقيقات نشان مي‌دهند كه تعداد افراد دچار كمبود كلسيم، روز به روز در حال افزايش است، به ويژه در خانم‌ها كه معمولاً به دليل رژيم‌هاي لاغري، مصرف كلسيم را فراموش مي‌كنند و اغلب به پوكي استخوان مبتلا مي‌شوند. بنابراين در دوران جواني مصرف كلسيم، ويتامين، منيزيم، ويتامين D و K از ضروريات رژيم غذايي است. اين ماده در استخوان‌ها و دندان‌ها، ذخيره مي‌شود و مقادير كمي از آن نيز در سيستم گردش خون وجود دارد كه مانع از خونريزي‌هاي شديد و خطرناك مي‌گردد. كلسيم در شير و محصولات لبني مانند پنير و ماست و ... وجود دارد و علاوه بر آن آجيل، ماهي، سالمون، دانه‌ها و حبوبات نيز منابع خوبي از كلسيم هستند. تصور عموم بر اين است كه شير بزرگ‌ترين منبع كلسيم مي‌باشد؛ در حالي كه كلم بروكلي غني‌ترين منبع كلسيم است و ميزان كلسيم شير با بسياري از منابع ديگر كلسيم، تقريباً مشابه است. ماهي آزاد و آب پرتقال، غلات، نخود سبز، اسفناج و سبزيجات برگ سبز و بادام از منابع كلسيم هستند.

مزاياي كلسيم
 تقويت استخوان: كلسيم، با تقويت ستون فقرات موجب كاهش كمر درد و شكل‌گيري صحيح ستون فقرات و همچنين كاهش ورم مفاصل و پوكي استخوان و بسياري از مشكلات اسكلتي مي‌شود.


 جلوگيري از چاقي: كلسيم، فرد را از چاقي حفظ مي‌كند. هم در خانم‌ها و هم در آقايان اگر بدن دچار كمبود كلسيم شود، براي جبران آن، هورمون پاراتيروئيد را ترشح مي‌كند كه به نوبه خود موجب تحريك استخوان‌ها و آزاد شدن كلسيم درون جريان خون مي‌شود. هورمون پاراتيروئيد روي سلول‌هاي چربي تاثير مي‌گذارد و از شكسته شدن آنها پيشگيري مي‌كند. بنابراين براي اينكه از چاقي خود جلوگيري كنيد، به اندازه كافي كلسيم مصرف كنيد.
 محافظت از قلب: كلسيم، از عضلات قلب نيز محافظت و كمك مي‌كند سيستم عصبي و فشار بر روي شريان‌ها، متناسب و متعادل باشد. همچنين موجب مي‌شود تا هورموني به نام Calaitral، رگ‌هاي خوني را تسكين دهد. يون‌هاي كلسيم انقباض عضلات قلب را تنظيم مي‌كنند و در واقع، عضلات قلب براي منقبض شدن به كلسيم نياز دارند. هنگامي كه غلظت درون سلولي كلسيم افزايش مي‌يابد، يون‌هاي كلسيم دور يكديگر جمع مي‌شوند و پروتئين تروپونين را به وجود مي‌آورند كه مايع خارج سلولي و حتي ماهيچه‌هاي اسكلتي را تحريك و بافت همبند و مشبك را فعال مي‌كند.
 جلوگيري از سرطان روده بزرگ: كلسيم كافي در بدن خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را كاهش مي‌دهد و پوليپ‌هايي را كه منجر به سرطان مي‌شوند، از بين مي‌برد؛ بنابراين مصرف مكمل‌هاي كلسيم، خطر ابتلا به آدنوم و تومور را كاهش مي‌دهند. به نظر مي‌رسد كلسيم اضافي جذب بدن نيز ‌شود، اما با سلول‌هاي سرطاني مبارزه مي‌كند، مطالعات نشان مي‌دهند كه تزريق كلسيم موثرتر از مصرف قرص كلسيم است؛ همچنين جذب كلسيم مايع پنج برابر بيشتر از قرص‌هاي كلسيم مي‌باشد.
 جلوگيري از مشكلات قبل از قاعدگي: كمبود كلسيم در بدن، انتشار هورمون‌هايي را كه موجب تحريك‌پذيري و نوسانات خلقي و افسردگي بيش از قاعدگي مي‌شوند، افزايش مي‌دهد و علائم سندرم قبل از قاعدگي همچون سرگيجه، آشفتگي‌هاي روحي، فشار خون بالا و ... بروز مي‌كند.
 پيشگيري از ابتلا به سنگ كليه: سنگ كليه در واقع از مازاد متبلور كلسيم و مواد معدني در دستگاه اداري انسان به وجود مي‌آيد. رايج‌ترين نوع از سنگ‌هاي كليه، سنگ‌هاي اگزالات هستند. قبلاً تصور مي‌شد كه مصرف بيش از حد كلسيم موجب تشكيل سنگ‌هاي كليه مي‌شود؛ اما آخرين پژوهش‌ها نشان مي‌دهد كه مصرف زياد كلسيم در واقع خطر ابتلا به سنگ كليه را به طور قابل توجهي كاهش مي‌دهد. به‌طور خلاصه مي‌توان گفت كه رژيم غذايي كلسيم، سنگ‌هاي كليوي را ايجاد نمي‌كند، بلكه وجود كلسيم بيش از حد در آب، موجب سنگ كليه مي‌شود؛ اگر چه عوامل ديگري همچون مصرف اگزالات بالا نيز موجب تشكيل سنگ كليه مي‌شود. اگزالات در سبزي‌هاي برگدار همچون اسفناج و كلم پيچ وجود دارد. از ديگر دلايل مهم تشكيل سنگ كليه، كاهش مصرف مايعات است.
 تنظيم محيط قليايي بدن: مصرف غذاهاي فست فود و تنقلات فرآوري شده موجب اسيدي شدن محيط بدن و در نتيجه بسياري از بيماري‌ها از جمله سرطان، سنگ كليه و فشار خون بالا مي‌شود و كلسيم كمك مي‌كند تا PH خون تنظيم شده از محيط اسيدي خارج و به محيط قليايي تبديل گردد.
 كنترل فشار خون: برخي از تحقيقات نشان مي‌دهند رژيم غذايي گياهخواري كه حاوي كلسيم، منيزيم، پتاسيم و فيبر بالاست، موجب كاهش فشار خون مي‌شود؛ در حالي كه برخي ديگر از دانشمندان اين نظريه را قبول ندارند و معتقدند مصرف زياد كلسيم فشار خون را افزايش مي‌دهد. اين اختلاف نظر ناشي از اين موضوع است كه هر يك از اين آزمايش‌ها تنها براساس يك ماده غذايي انجام مي‌شد؛ به همين دليل موسسه ملي بهداشت، در اين رابطه تحقيق گسترده‌اي انجام داد كه براساس آن دو رژيم غذايي متفاوت مورد بررسي قرار گرفت: يكي رژيم غذايي حاوي كلسيم، سبزي‌ها، ميوه و ديگري رژيم فاقد اين مواد. نتيجه كاملاً مشخص بود. رژيم سرشار از ميوه و سبزي‌ها و كلسيم، فشار خون را به مقدار قابل توجهي كاهش مي‌داد. بنابراين مصرف كافي كلسيم و ميوه و سبزي‌ها در كنترل فشار خون تاثير بسزايي دارد.
 حفظ سلامت دندان و لثه: كلسيم از دندان‌ها و لثه‌ها محافظت و استخوان‌هاي فك را تقويت مي‌كند و موجب مي‌شود دندان‌ها، محكم به لثه‌ها بچسبند كه اين اتصال قوي، مانع از رشد باكتري‌ها در اين مناطق مي‌شود. بنابراين قبل از اينكه دندان‌ها و لثه‌هاي شما با مشكل مواجه شوند، مطمئين شويد كه رژيم غذايي‌تان غني از كلسيم باشد. از سنين كودكي بايد به مصرف كلسيم توجه ويژه‌اي داشت تا از همان سنين دندان‌هاي محكم و قوي شوند.
 كمك به حمل مواد غذايي: كلسيم به حركت مواد مغذي به سراسر غشاي سلولي كمك مي‌كند. اين ماده يكي از مهم‌ترين مواد معدني است كه اغلب از آن غفلت مي‌ورزيم و اين موجب بروز بيماري‌هاي جدي در درازمدت مي‌شود. اگر به محصولات لبني حساسيت داريد و آنها را دوست نداريد، سعي كنيد كلسيم را از ساير منابع دريافت كنيد. اگر چه مكمل‌هاي كلسيم در تمامي داروخانه‌ها موجود هستند، ولي قبل از مصرف آنها با پزشك مشورت كنيد.


آهن
از جمله فوايد اساسي آهن، حمل اكسيژن به سلول‌هاي خوني است. حدود دوسوم آهن بدن در هموگلوبين وجود دارد. كمبود آهن موجب فقر آهن و بيماري‌هاي مزمن، كم خوني در دوران بارداري و ... مي‌شود. آهن به رشد صحيح اندام‌ها و سلامت بدن كمك مي‌كند و يكي از اجزاي مهم در سوخت و ساز بدن است. بدن براي توليد گلبول‌هاي قرمز خون به آهن نياز دارد و قادر است 15 درصد از آن را براي مصارف آينده ذخيره كند.
 علائم كمبود آهن: خستگي شديد، ضعف بدن و بيماري‌هاي مرتبط با سلامت عمومي. افراد مبتلا به كمبود آهن نمي‌توانند كارهاي روزانه خود را به‌طور طبيعي انجام دهند. زنان و كودكان بيش از ديگران به آهن نياز دارند و كمبود شديد آهن موجب ناراحتي‌هاي پوستي، شكنندگي ناخن‌ها و نرم شدن بيش از حد زبان مي‌شود. آهن هم در سبزي‌ها و هم در مواد ديگر يافت مي‌شود؛ اگر چه نوع آن متفاوت است. حبوبات، عدس، سويا، غلات سبوسدار، سبزي‌هاي برگ سبز، نان، شلغم، كلم بروكلي و ميوه‌هاي خشك حاوي آهن هستند. شما همچنين مي‌توانيد از مكمل‌هاي آهن استفاده كنيد. معمولاً به افراد مبتلا به كم خوني توصيه مي‌شود آهن را با مكمل ويتامين C مصرف كنند؛ زيرا ويتامين C موجب جذب بهتر آهن در بدن مي‌شود؛ به‌عنوان مثال خوردن يك همبرگر گوشت (آهن) با برش‌هاي گوجه‌فرنگي (ويتامين C) انتخاب صحيحي خواهد بود. آب مركبات و آب پرتقال نيز به جذب آهن كمك مي‌كند. اگر آهن را به‌طور متعادل در رژيم غذايي خود قرار دهيد، مزاياي بسياري خواهد داشت از جمله:
 تشكيل هموگلوبين: يكي از عملكردهاي اصلي اين ماده معدني، تشكيل هموگلوبين و علت تيرگي خون است و اكسيژن را به سلول‌هاي بدن مي‌رساند و از آنجا كه اكسيژن مورد نياز بافت‌ها و عضلات را تامين مي‌كند، يك عنصر حياتي در سلامت ماهيچه‌هاست.
 عملكرد مغز: يكي از خواص آهن كمك به فعاليت صحيح مغز است. از آنجا كه مغز از 20 درصد اكسيژن خون تغذيه مي‌شود، آهن به‌طور مستقيم بر سلامت و عملكرد مغز موثر است.
 سندرم خواب رفتن و بي‌حسي پا: كمبود آهن از دلايل اصلي اين سندرم است و مصرف مكمل‌هاي آهن (البته با تجويز پزشك) اين بيماري را درمان مي‌كند.
 آهن به تنظيم درجه حرارت بدن كمك مي‌كند.
 سنتز انتقال دهنده‌هاي عصبي: آهن به‌طور فعال در سنتز تعدادي از انتقال دهنده‌هاي عصبي مثل دوپامين، نوراپي نفرين و سروتونين نقش دارد و اين مواد شيميايي نقش عمده‌اي در فعاليت‌هاي مختلف سلول‌هاي عصبي و مغز ايفا مي‌كنند.
 آهن در درمان كم خوني فقر ناشي از آهن موثر است و به درمان اختلال‌هاي مزمن، مثل نارسايي كليه كمك مي‌كند.
 يكي از دلايل بي‌خوابي كمبود آهن است و آهن كيفيت خواب را بهبود مي‌بخشد. برخي از خستگي‌هاي مزمن نيز به كمبود آهن مرتبط مي‌شود كه با گنجاندن آهن در رژيم غذايي، اين مشكل برطرف خواهد شد.
 آهن مهم‌ترين ماده تشكيل دهنده برخي از آنزيم‌ها و تركيبات مهم از جمله ميوگلوبين، ساتيوكروم‌ها و كاتالاز است.
 آهن نقش كليدي در تقويت سيستم ايمني دارد و از بدن در برابر بيماري‌ها و عفونت‌ها محافظت مي‌كند.
 

علائم كمبود كلسيم نشانه‌هاي كمبود كلسيم در بدن كاملاً بارز و مشخص است. گرفتگي و درد استخوان‌ها و اسپاسم ناگهاني، دندان‌هاي ضعيف، پوكي استخوان و بيماري‌هاي لثه، بي‌خوابي، فشار خون و آرتريت، از نشانه‌هاي كمبود كلسيم در بدن هستند. اغلب كودكاني كه كمبود كلسيم دارند، استخوان‌هاي‌شان ضعيف و انعطاف‌پذير و پاهاي آنها معمولاً كج است. بنابراين دريافت منظم كلسيم در كودكان و نوجوانان در حال رشد، بسيار مهم است و اساساً كمبود كلسيم در دوران كودكي خطرات ناشي از پوكي استخوان در دوران سالمندي را افزايش مي‌دهد. پوكي استخوان در افراد بالاي پنجاه سال كاملاً شايع است و از هر 12 مرد، يك مرد و از هر 3 زن يك زن به اين بيماري مبتلا مي‌شود. به همين دليل پزشكان اغلب به زنان توصيه مي‌كنند كه از مكمل كلسيم استفاده كنند؛ به‌خصوص اگر نشانه‌هاي پوكي استخوان و يا استئوپروز را در خود مشاهده كردند.

منبع: دنیای سلامت  ش 78

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر