نوشته دكتر سيدضياءالدين مظهري
گروه
داراي كد 08 افرادي را در برمي‌گيرد كه داراي ژن‌هاي چاقي يا جهش‌هاي
تك‌ژني مي‌باشند. گرچه بيشتر از 250 ژن شناسايي شده‌اند و گاهي نيز جهش‌هاي
تك‌ژني از جمله ژن‌هاي انسولين و لپتين زمينه چاقي‌هاي ارثي را فراهم
مي‌نمايند، ولي در قبال شروع خزنده اضافه وزن و چاقي در افراد حامل ژن‌هاي
چاقي، اثر عوامل محيطي حتي قبل از بارداري مادر و دوران بارداري (مثل چاقي
يا لاغري مادر قبل از ورود به دوران بارداري) يا نحوه وزن‌گيري سي‌ونه و يا
چهل هفته بارداري و همچنين نوع تغذيه كودك به دنيا آمده با شير مادر يا
شير خشك و نوع ميزان تغذيه كودك و زمان شروع غذاي تكميلي و همچنين فعاليت
جسماني ناكافي، نشستن طولاني مدت جلوي تلويزيون و كامپيوتر و تراكم چگالي
انرژي غذاهاي مصرفي نسبت به مواد مغذي آنها، اندازه پرس غذاها، گرايش به
ميل كردن غذاهاي آماده و Fast food ها نيز موجبات چاقي‌هاي پيشرونده‌اي را
مهيا مي‌سازند. اين عوامل در قبال افرادي كه داراي ژن‌هاي چاقي مي‌باشند
خيلي اثرگذارتر بوده و سريع‌تر به بروز اضافه وزن و چاقي افراد منجر
مي‌گردد.
دنياي شگفت‌انگيز نقش آفريني ژنها و عوامل موروثي
هر روزي كه سپري مي‌گردد صدها و هزاران ژن شناسايي و عملكرد آنها در جهات متعدد و مختلف شناسايي مي‌گردد. هر رخدادي اعم از رشد و نمو گرفته تا هدايت چرخه‌هاي متعدد سوخت و‌سازي، از ايجاد اشتها گرفته تا بي‌اشتهايي كامل، از سكون و بي‌تحركي گرفته تا چستي و چالاكي، از مصرف شديد انرژي گرفته تا صرفه‌جويي در مصرف انرژي، از هوشمندي گرفته تا كند ذهني و هزاران رخداد ديگر تحت فرمان و هدايت ژن‌هايي مي‌باشند كه در هسته‌هاي سلول‌هاي بدن افراد به صورت رشته DNA در قالب 50 تا 100 هزار كُد ژنتيكي بين 23 جفت كروموزوم تقسيم گرديده‌اند، گرچه هر كدام از اين ژنها در صورت فعال گرديدن شگفتي آفريده و اثرات بسيار قابل توجهي را در بعد رخدادهاي مثبت يا منفي نمايان مي‌سازند،
ولي فنوتيپ ژنها تحت تأثير عوامل بسيار متعدد محيطي
مي‌باشد كه از فرآيند آنها عملكرد ژنها آغاز يا براي هميشه از بروز اثر
آنها جلوگيري مي‌شود يا سرعت بيان ژن كندتر يا تندتر مي‌گردد و ظرفيت‌هاي
مشخص‌شده بطور كامل يا قسمتي از آن فرصت تجلي پيدا مي‌كند. خلاصه براي هر
فعل و انفعالي در كشور صنعتي وجود اشرف مخلوقات كه بالغ بر صد تريليون واحد
صنعتي بنام سلول دارد، عوامل ژنتيكي و هورموني و محيطي بر هم كنش و بر
هم‌‌افزايي دارند. با پاسخگويي به سوالات جدول صفحه بعد، وضعيت خودتان را
به طور سرانگشتي تعيين نماييد. هر روزي كه سپري مي‌گردد صدها و هزاران ژن شناسايي و عملكرد آنها در جهات متعدد و مختلف شناسايي مي‌گردد. هر رخدادي اعم از رشد و نمو گرفته تا هدايت چرخه‌هاي متعدد سوخت و‌سازي، از ايجاد اشتها گرفته تا بي‌اشتهايي كامل، از سكون و بي‌تحركي گرفته تا چستي و چالاكي، از مصرف شديد انرژي گرفته تا صرفه‌جويي در مصرف انرژي، از هوشمندي گرفته تا كند ذهني و هزاران رخداد ديگر تحت فرمان و هدايت ژن‌هايي مي‌باشند كه در هسته‌هاي سلول‌هاي بدن افراد به صورت رشته DNA در قالب 50 تا 100 هزار كُد ژنتيكي بين 23 جفت كروموزوم تقسيم گرديده‌اند، گرچه هر كدام از اين ژنها در صورت فعال گرديدن شگفتي آفريده و اثرات بسيار قابل توجهي را در بعد رخدادهاي مثبت يا منفي نمايان مي‌سازند،
نقش و اثر محيط زندگي و شرايط اقليمي و مواد غذايي مصرفي بر عملكرد ژنها
محيــــط زندگــي و عوامــل تأثيرگـــذار آن تا درون تك‌تك‌سلول‌هاي تشكيل‌دهنده بدن موجودات زنده از جمله اشرف مخلوقات قابليت نفوذ دارد، پس نبايد تعجب‌آور باشد . هر چيزي را كه ما به عنوان خورد و خوراك به دهان خود هدايت مي‌نماييم، علاوه بر رفع گرسنگي و تشنگي، پاسخ به ميل و هوس‌مان به طعم شوري، شيريني، ترشي و تلخي و چربي، بر فعاليت‌هاي ژنتيكي اثرگذار مي‌باشد، به‌طور مثال صرفنظر از نوع مواد غذايي كه ميل مي‌شود، حتي نوع اسيدهاي چربي كه از اين طريق وارد دستگاه گوارش مي‌شوند قادر هستند ژن‌هايي را خاموش يا روشن نمايند يعني از فعاليت باز دارند يا آنها را به فعاليت وادارند. همين موضوع در قبال تمام ريزمغذي‌ها و درشت مغذي‌هاي تشكيل‌دهنده مواد غذايي مصرفي نيز صدق مي‌كند، خواه اين مواد به گروه ويتامين‌ها تعلق داشته باشند يا به خانواده قندها (اعم از تك قندي يا دو قندي يا قندهاي مركب) يا اسيد آمينه‌هاي دريافتي (از منابع پروتئيني حيواني يا گياهي). به‌طور كلي هر ماده مغذي كه در برنامه تغذيه روزمره افراد جا‌خوش كرده باشد، همواره در عملكرد ژن‌هاي مختلف تا‌ثيرگذار بوده، عكس‌العمل آنها را در جهت مثبت يا منفي تغيير مي‌دهد. البته درمورد كودكان، عادات غذايي اكتسابي كه آنها را به سوي سوسيس، كالباس يا بطور كلي Fast foodها سوق داده باشد، يا به سيب‌زميني آبپز يا تنوري و يا به نوشيدن آب رغبت پيدا نمايند يا با انواع نوشابه‌ها و شربت‌ها به تشنگي خود پاسخ گويند، در رويكرد و فعاليت ژن‌هاي آنها كاملاً اثرگذار مي‌باشند و علاوه بر آن ، آنها از پدر، مادر، خواهر و برادرشان الگوبرداري مي‌نمايند. شكل‌گيري عادات اكتسابي آنها در تغذيه كاملاً موثر بوده و همين گرايش‌ها و عادات در عملكرد ژنها تاثير غيرقابل انكاري دارند. متاسفانه شب‌زنده‌داري و روز خوابي يا دوچرخه‌سواري يا بدو بدو و هر نوع حركتي در هواي آزاد يا ساعت‌هاي متوالي جلوي برنامه‌هاي تلويزيوني و بازي‌هاي كامپيوتري نشستن افراد نيز برمي‌گردد به الگوهاي رفتاري كسب شده از خانواده و نحوه عملكرد آنها با غنچه‌هاي زندگي‌شان كه آيا مي‌خواهند به شكوفايي كامل هدايت‌شان نمايند يا عادات بدغذايي و عدم تحرك را در آنان نهادينه كرده و آنها را نشكفته پرپر سازند كه با اضافه وزن و چاقي‌هاي مفرط آغاز گرديده و بذر بيماري‌هاي مزمن غيرواگير را در اين بچه‌هاي معصوم افشانده و در مسير حيات‌شان پرورش مي‌دهد كه متاسفانه قسمتي از آثار آنها در كوتاه مدت فرصت ظهور پيدا كرده و انواع نارسايي‌ها و بيماري‌هاي مختلف را ايجاد و عيان مي‌سازد، ولي قسمت اعظم اين بيماري‌هاي خانمان‌برانداز در آينده دور و سال‌هاي جواني، ميانسالي و سالمندي يكي بعد از ديگري فرصت نمود و ظهور پيدا خواهند كرد.
محيــــط زندگــي و عوامــل تأثيرگـــذار آن تا درون تك‌تك‌سلول‌هاي تشكيل‌دهنده بدن موجودات زنده از جمله اشرف مخلوقات قابليت نفوذ دارد، پس نبايد تعجب‌آور باشد . هر چيزي را كه ما به عنوان خورد و خوراك به دهان خود هدايت مي‌نماييم، علاوه بر رفع گرسنگي و تشنگي، پاسخ به ميل و هوس‌مان به طعم شوري، شيريني، ترشي و تلخي و چربي، بر فعاليت‌هاي ژنتيكي اثرگذار مي‌باشد، به‌طور مثال صرفنظر از نوع مواد غذايي كه ميل مي‌شود، حتي نوع اسيدهاي چربي كه از اين طريق وارد دستگاه گوارش مي‌شوند قادر هستند ژن‌هايي را خاموش يا روشن نمايند يعني از فعاليت باز دارند يا آنها را به فعاليت وادارند. همين موضوع در قبال تمام ريزمغذي‌ها و درشت مغذي‌هاي تشكيل‌دهنده مواد غذايي مصرفي نيز صدق مي‌كند، خواه اين مواد به گروه ويتامين‌ها تعلق داشته باشند يا به خانواده قندها (اعم از تك قندي يا دو قندي يا قندهاي مركب) يا اسيد آمينه‌هاي دريافتي (از منابع پروتئيني حيواني يا گياهي). به‌طور كلي هر ماده مغذي كه در برنامه تغذيه روزمره افراد جا‌خوش كرده باشد، همواره در عملكرد ژن‌هاي مختلف تا‌ثيرگذار بوده، عكس‌العمل آنها را در جهت مثبت يا منفي تغيير مي‌دهد. البته درمورد كودكان، عادات غذايي اكتسابي كه آنها را به سوي سوسيس، كالباس يا بطور كلي Fast foodها سوق داده باشد، يا به سيب‌زميني آبپز يا تنوري و يا به نوشيدن آب رغبت پيدا نمايند يا با انواع نوشابه‌ها و شربت‌ها به تشنگي خود پاسخ گويند، در رويكرد و فعاليت ژن‌هاي آنها كاملاً اثرگذار مي‌باشند و علاوه بر آن ، آنها از پدر، مادر، خواهر و برادرشان الگوبرداري مي‌نمايند. شكل‌گيري عادات اكتسابي آنها در تغذيه كاملاً موثر بوده و همين گرايش‌ها و عادات در عملكرد ژنها تاثير غيرقابل انكاري دارند. متاسفانه شب‌زنده‌داري و روز خوابي يا دوچرخه‌سواري يا بدو بدو و هر نوع حركتي در هواي آزاد يا ساعت‌هاي متوالي جلوي برنامه‌هاي تلويزيوني و بازي‌هاي كامپيوتري نشستن افراد نيز برمي‌گردد به الگوهاي رفتاري كسب شده از خانواده و نحوه عملكرد آنها با غنچه‌هاي زندگي‌شان كه آيا مي‌خواهند به شكوفايي كامل هدايت‌شان نمايند يا عادات بدغذايي و عدم تحرك را در آنان نهادينه كرده و آنها را نشكفته پرپر سازند كه با اضافه وزن و چاقي‌هاي مفرط آغاز گرديده و بذر بيماري‌هاي مزمن غيرواگير را در اين بچه‌هاي معصوم افشانده و در مسير حيات‌شان پرورش مي‌دهد كه متاسفانه قسمتي از آثار آنها در كوتاه مدت فرصت ظهور پيدا كرده و انواع نارسايي‌ها و بيماري‌هاي مختلف را ايجاد و عيان مي‌سازد، ولي قسمت اعظم اين بيماري‌هاي خانمان‌برانداز در آينده دور و سال‌هاي جواني، ميانسالي و سالمندي يكي بعد از ديگري فرصت نمود و ظهور پيدا خواهند كرد.
جدول پيشگويي رخدادهاي احتمالي آينده در قبال چاقي و اضافه وزن
1- آيا در زمان تولد وزن شما زير 2 كيلوگرم بوده است؟ بلي خير
2- آيا وزن تولد شما بيشتر از 4 كيلوگرم بوده است؟ بلي خير
3- آيا در دوران كودكي و نوپايي از جمله كودكان چاق محسوب مي‌شديد؟ بلي خير
4- آيا در ايام پيش بلوغ و فرآيند دوران بلوغ (يعني در سنين 12 تا 16 سالگي براي پسران و 9 تا 13 سالگي براي دختران) افزايش وزن زيادي پيدا كرده بوديد؟ بلي خير
5- آيا در بين بستگان نزديك شما مثل مادر، پدر، برادران و خواهران، دايي و عمو و يا عمه و خاله خيلي چاق وجود دارد؟ بلي خير
6- آيا در بين عمو، عمه، خاله و دايي‌زادگان افرادي كه چاقي چشمگيري داشته باشند وجود داشته‌اند؟ بلي خير
اگر به سوالات شش‌گانه به دقت پاسخ داده‌ايد، تعداد پاسخ‌هاي مثبت را برشماريد. اگر به تعداد قابل توجهي از سوالات جواب مثبت داده‌ايد، به شما توصيه مي‌گردد مراقب عوامل محيطي تأثيرگذار در قبال خودتان يا فرزندان‌تان باشيد، چرا كه شما يا فرزندان‌تان خيلي بيشتر و سريع‌تر تحت تأثير عوامل محيطي به اضافه وزن و چاقي‌هاي مفرط مي‌توانيد مبتلا گرديد، البته اگر از حد نيازتان انرژي بيشتري از منابع پروتئيني، چربي و قندها دريافت كرده و كمتر از حد معمول، فعاليت بدني داشته باشيد، ژن‌هاي به ارث رسيده آغاز به فعاليت نموده و روز به روز به شدت و حدت عملكرد آنها افزوده مي‌شود، ولي اگر از همين امروز روش زندگي و منش غذا خوردن‌تان را تغيير بدهيد و هوس لجام گسيخته خود را تحت كنترل درآوريد، ژن‌هاي فعال شده مجدداً به سكون و استراحت سوق داده مي‌شوند.
از چه طريقي و با كدام ترفند مي توانيم اثر ژن‌هاي زمينه‌ساز اضافه وزن و چاقي و بيماري‌هاي ناشي از آنها را تعديل يا خنثي نماييم؟1- آيا در زمان تولد وزن شما زير 2 كيلوگرم بوده است؟ بلي خير
2- آيا وزن تولد شما بيشتر از 4 كيلوگرم بوده است؟ بلي خير
3- آيا در دوران كودكي و نوپايي از جمله كودكان چاق محسوب مي‌شديد؟ بلي خير
4- آيا در ايام پيش بلوغ و فرآيند دوران بلوغ (يعني در سنين 12 تا 16 سالگي براي پسران و 9 تا 13 سالگي براي دختران) افزايش وزن زيادي پيدا كرده بوديد؟ بلي خير
5- آيا در بين بستگان نزديك شما مثل مادر، پدر، برادران و خواهران، دايي و عمو و يا عمه و خاله خيلي چاق وجود دارد؟ بلي خير
6- آيا در بين عمو، عمه، خاله و دايي‌زادگان افرادي كه چاقي چشمگيري داشته باشند وجود داشته‌اند؟ بلي خير
اگر به سوالات شش‌گانه به دقت پاسخ داده‌ايد، تعداد پاسخ‌هاي مثبت را برشماريد. اگر به تعداد قابل توجهي از سوالات جواب مثبت داده‌ايد، به شما توصيه مي‌گردد مراقب عوامل محيطي تأثيرگذار در قبال خودتان يا فرزندان‌تان باشيد، چرا كه شما يا فرزندان‌تان خيلي بيشتر و سريع‌تر تحت تأثير عوامل محيطي به اضافه وزن و چاقي‌هاي مفرط مي‌توانيد مبتلا گرديد، البته اگر از حد نيازتان انرژي بيشتري از منابع پروتئيني، چربي و قندها دريافت كرده و كمتر از حد معمول، فعاليت بدني داشته باشيد، ژن‌هاي به ارث رسيده آغاز به فعاليت نموده و روز به روز به شدت و حدت عملكرد آنها افزوده مي‌شود، ولي اگر از همين امروز روش زندگي و منش غذا خوردن‌تان را تغيير بدهيد و هوس لجام گسيخته خود را تحت كنترل درآوريد، ژن‌هاي فعال شده مجدداً به سكون و استراحت سوق داده مي‌شوند.
مهم‌ترين عامل تأثيرگذار در فعال‌سازي ژن‌هاي چاقي به ارث رسيده، ميزان انرژي دريافتي از طريق درشت‌مغذي‌ها يا ملكول‌هاي قندها، چربي‌ها و پروتئين‌ها مي‌باشد و براي اينكه دريافت انرژي را به طور دقيق محاسبه نماييد، ساده‌ترين و آسان‌ترين اقدام، يادداشت نمودن ميزان انرژي دريافتي از طريق غذاي روزمره و ميزان فعاليت در يك دفتر يا تقويم مي‌باشد. گرچه اين كار قدري وقت‌گير مي‌باشد ولي مؤثرترين وسيله سنجش ميزان انرژي دريافتي مي‌باشد تا آگاهانه‌تر نسبت به كنترل و تعديل ميزان دريافت و مصرف انرژي شخص در حدي كه با توجه به سن، جنس و وضعيت فيزيولوژيكي (شامل سلامتي، بيماري، حاملگي، شيردهي، دوران رشد و. . .) و ميزان فعاليت‌هاي غيرارادي و ارادي لازم مي‌باشد، اقدام گردد، در صورتي‌كه تعادلي برقرار باشد، بدون اينكه به وزن اضافه گردد، توان كار و انديشه به نحو مطلوبي حفظ مي‌گردد، البته در قبال افرادي كه هنوز در مرحله رشد مي‌باشند، وضعيت فرق مي‌كند، بدين صورت كه در محاسبات انرژي مورد نياز به روند و سرعت رشد آنها نيز بايد توجه گردد.
منبع: دنیای تغذیه ش ۱۲۵
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر