گياهان دارويي موثر

نوشته : دكتر محمدحسين صالحي سورمقي 

آقاي دكتر صالحي سورمقي برخي گياهان، ميوه‌ها و سبزيجات مفيد براي پيشگيري، درمان و بهبود  سريع‌تر آنفلوانزا و سرماخوردگي را به شما معرفي مي‌نمايند و طريقه مصرف آنها را آموزش مي‌دهند.

مركبات
استفاده از مركبات در تمام فصول و به‌خصوص در فصل زمستان يكي از توصيه‌هاي مفيد است. مركبات با داشتن ويتامين C قابل ملاحظه و تركيباتي به نام فلاوونوئيدها مي‌توانند مقاومت و ايمني بدن را در مقابله با ميكروب و ويروس‌ها افزايش دهند و در جلوگيري از سرماخوردگي و تسريع درمان آن نقش مهمي داشته باشند. همچنين مصرف آبليمو يا مخلوط عسل و آبليمو در درمان سرماخوردگي، به ويژه براي بهبود سرفه و جلوگيري از خشونت صدا مفيد است.

خواص شلغم
متاسفانه مردم از ارزش واقعي شلغم و خواص آن اطلاع كافي ندارند. در اينجا به شيوع سرماخوردگي به‌طور خلاصه در مورد اين گياه صحبت مي‌كنيم. شلغم گياهي است دو ساله با ريشه متورم كه مورد استفاده قرار مي‌گيرد. شلغم داراي واريته‌هاي گوناگون و به رنگ‌هاي سفيد، سفيد با لكه‌هاي گلي يا بنفش، سبز، زرد و يا گلي مايل به قرمز است. اين گياه بومي غرب آسياست و قرن‌هاست به‌عنوان خوراك دام و انسان مصرف مي‌شود و قبل از پيدايش سيب‌زميني يكي از محصولات عمده خوراكي مردم اروپا بوده است. در طب سنتي آسيا عقيده بر اين بود كه خوردن شلغم باعث افزايش انرژي و سلامت خون مي‌شود. از ديگر خواص شلغم مي‌توان به رفع مشكلات دستگاه ادراري، كاهش اسيد اوريك و تا حدي درمان نقرس، دفع سنگ كليه، مشكلات تنفسي، مانند احتقان بيني، برونشيت، سرفه، زكام و سل اشاره كرد. از عصاره (آب) شلغم به صورت خوراكي مي‌توان استفاده نمود.

خواص ادويه‌ها

نوشته : تحریریه دنیای سلامت 

ادويه‌ها نه تنها، حس چشايي ما را برمي‌انگيزند، بلكه حاوي مواد مغذي، معدني، آنتي‌اكسيدان‌ها و ويتامين‌هايي هستند كه براي سلامت بدن بسيار ضروري است. قرن‌هاست كه در تهيه خوراك‌ها از ادويه‌ها استفاده مي‌شود و امروز آنها به بخشي از زندگي ما تبديل شده‌ و در سراسر دنيا استفاده مي‌شوند.
 
برگ بو
برگ‌هاي خشك برگ بو، از زمان‌هاي بسيار قديم مصارف دارويي و آشپزي داشته و به دليل داشتن عطر برگ‌ها، يكي از مواد ضروري بسياري از غذاها به حساب مي‌آمد. به لحاظ گياه‌شناسي، اين گياه متعلق به خانواده «Lauraceae» و زادگاه آن خليج لورل در آسياي صغير است؛ ولي به تدريج به سراسر مديترانه و آسيا نيز گسترش يافت. گل‌هاي ستاره‌اي شكل زرد و سفيد رنگي مي‌دهد كه به تدريج ارغواني تيره مي‌شوند و به صورت تك‌تخم شكل مي‌گيرند. برگ‌هاي چرمي تيره و براق اين گياه 5/7-10 سانتيمتر طول دارند و تقريباً ضخيم هستند. وقتي اين برگ‌ها از وسط نصف مي‌شوند عطر شيرين آنها به مشام مي‌رسد و وقتي آنها را خشك مي‌كنيد، به شدت معطر مي‌شوند. از ميوه‌هاي خشك اين گياه نيز به عنوان چاشني مي‌توان استفاده كرد.
 خواص پزشكي برگ بو:  يونانيان و رومي‌ها در بسياري از غذاهاي خود از برگ بو استفاده مي‌كردند و آن را نمادصلح و حفاظت مي‌دانستند.   اين ادويه‌ حاوي تركيبات فراواني از جمله مواد معدني و ويتامين‌هاست كه براي سلامت بسيار مفيد است.

مزاج شناسي در طب سنتي ايران

نوشته  : دكتر محمود خدادوست 

تمام جنبه‌هاي زندگي ما تحت تأثير طبيعت بدنمان قرار دارد. نوع غذايي كه مي‌خوريم مي‌تواند تأثيرات بسيار مهمي بر تمامي اعضاي بدن ما داشته باشد. بنابراين براي داشتن زندگي سالم و طبيعي، وزن مناسب و آرامش روحي، همه ما نيازمند به شناختن مزاج يا طبيعت خود هستيم. در شماره پيشين نشريه در مورد تشخيص مزاج‌ها و خصوصيات آنها و  روش صحيح زندگي بحث كرديم در اين شماره در ادامه مطالب پيش، به معرفي مزاج‌هاي ديگر خواهيم پرداخت. اميدواريم مفيد و سودمند واقع شود.

تركيب عناصر
روش زندگي صحيح:   در هواي سرد، خود را گرم و در هواي گرم، خود را سرد نگه‌دارند.  تقريباً از مقادير مساوي ميوه‌، سبزيجات و گوشت استفاده كنند. غذاهاي دريايي براي آنها سودمند است.  حدود 15-30 دقيقه به پياده‌روي يا دويدن صبحگاهي بپردازد.  6-7 ساعت خواب شبانه داشته باشند. براي همه افراد زود خوابيدن و زود بيدار شدن خوب است؛ ولي افراد داراي مزاج گرم و تر، حتي‌المقدور اين دستور را اجرا كنند. در تابستان نيم‌ساعت استراحت يا چرت بعد از غذا بسيار مفيد است. سعي كند بيشتر از 8 ساعت نخوابد.  از غذاهايي با فيبر بالا استفاده كنند تا اجابت مزاج طبيعي داشته باشند.  حجامت براي اين افراد عالي است و بهتر است اين كار در فصل بهار انجام شود.  از هوا، محيط، فعاليت‌ها و حالات رواني افزايش دهنده گرمي و تري پرهيز كنند. به خصوص در هواي مرطوب، فعاليت زياد و ورزش‌هاي سخت براي آنها مفيد نيست.  نگراني، خشم و هيجان بيش از اندازه نداشته باشد.  از مصرف مستمر يا افراط در مصرف مواد گرم و تر بپرهيزد.

تغذيه و خلق و خوي

نوشته  : تحریریه دنیای سلامت 

غذاهاي خوب به ما احساس اميدواري مي‌دهند و همه ما نياز به خوردن اين نوع غذاها داريم؛ اما در ابتدا بايد رابطه بين غذايي كه مي‌خوريم و تغييري كه در رفتارمان حاصل مي‌شود را بدانيم و اينكه عملكرد مغز چه تغييري مي‌كند. مغز ما توسط برخي مواد شيميايي كه از تك‌تك سلول‌هاي عصبي عبور مي‌كنند با ساير قسمت‌هاي بدن ارتباط برقرار مي‌كند. اين مواد شيميايي را انتقال دهنده‌هاي عصبي مي‌نامند و از غذاهايي كه مي‌خوريم به وجود مي‌آيند. انتقال دهنده‌هاي بسياري تحت تأثير رژيم غذايي و آنچه مي‌خوريم، هستند و سروتونين، نوارپينفرين و دپامين نام دارند. دپامين و نوراپينفرين مواد شيميايي هوشياري هستند كه به ما كمك مي‌كنند تا فكر كنيم و خيلي سريع واكنش نشان دهيم. سروتونين يك ماده شيميايي آرامبخش است كه استرس و اضطراب را از بين مي‌برد.

غذاهايي كه شما را بيدار نگه مي‌دارند
 ليمو: ليموها كاربرد زيادي دارند؛ از درمان آسم گرفته تا تحريك كبد. براي آنكه به كمك ليمو سر حال و به عبارتي دوباره شارژ شويد، كافي است فقط كمي آن‌را بو كنيد و يا چند قطره از آب آن را بنوشيد تا به شما حس سرزندگي و نشاط دهد. به خاطر همين ويژگي است كه در بيشتر خوشبو كننده‌ها از اسانس ليمو استفاده مي‌شود.
 بروكلي: اين سبزي حاوي «بورون» است كه باعث ايجاد هماهنگي بين چشم و دست و توجه و تمركز مي‌شود. غذاهايي كه سرشار از بورون هستند، استخوان‌ها را محكم نگاه مي‌دارند و قند خون را تنظيم مي‌كنند.
 سيب: سيب از ذهن محافظت و متعاقباً از زوال حافظه جلوگيري مي‌كند. سيب تقريباً تأثيري مشابه كافئين دارد.

خوب بخور؛خوب ببين!

نوشته  : سعيده نوباوه وطن 

سیاهی رفتن و ضعیف شدن چشم ناشی از افزایش سن و تغییر و تحول در ماکیولا (قسمت کوچکی از شبکیه چشم) مي‌باشد. مطالعات نشان داده‌اند، بيشتر مشکلات بینایی در افراد بالاي 50 سال، مربوط به همین تغییرات است. آب مروارید نیز از مشکلات شایعی است که نشانه آن تار شدن قسمتی از دید مي‌باشد. پژوهش‌هاي اخير نشان می‌دهند یک رژیم غذایی سالم تا چه حد در سلامت بینایی افراد موثر است.

لوتین و زاکسانتین
تا به حال بیش از 600 کاروتنوئيد، (نوعي از آنتی‌اکسیدان‌ها) شناسایی شده‌اند؛ اما فقط  لوتین و زاکسانتین، به میزان قابل توجهی در شبکیه چشم جمع می‌شوند. این كاروتنوئيدها با جلوگیری از ورود اشعه‌های خطرناک نور از چشم‌ها مراقبت مي‌كنند. بیشتر افراد اين مواد مغذی را به میزان لازم مصرف نمي‌كنند. مصرف روزانه 10 ميلي‌گرم لوتین و 2 ميلي‌گرم زاکسانتین توصیه شده است كه به بهبود سلامت چشم‌ها کمک مي‌كند. با خوردن برگ‌های سبز، مثل اسفناج و کلم پیچ، ذرت، تخم‌مرغ و پرتقال از چشم‌هاي‌تان محافظت کنید. فراموش نکنید لوتین و زاکسانتین دو ماده محلول در چربی هستند و اگر در کنار چربی‌های سالم، مثل روغن زیتون استفاده شوند، جذب آنها افزایش مي‌يابد.

خواص سيرابي

نوشته  : دكتر احمدرضا درستي 

سيرابي، مخاط معده گاو يا گوسفند است كه در بيشتر كشورها مورد استفاده قرار مي‌گيرد و خورده مي‌شود؛ چرا كه خواص تغذيه‌اي بي‌شماري دارد. مثلاً براي تهيه سوپ «menudo» در آمريكاي لاتين و يا سوپ فرانسوي سيرابي، از سيرابي گاو يا گوسفند استفاده مي‌گردد. سيرابي براساس نوع بافت به انواع مختلف طبقه‌بندي و نامگذاري مي‌شود؛ مثل بافت لانه‌زنبوري يا بافت صاف. بيشتر سيرابي‌هاي تازه‌اي كه در فروشگاه‌ها فروخته مي‌شود، سفيد رنگ است.

كلسيم
در هر 92 گرم سيرابي، حدود 81 ميلي‌گرم كلسيم وجود دارد كه 8 درصد نياز روزانه بدن به كلسيم مي‌باشد. FAO مقدار مورد نياز روزانه به كلسيم را 1000 ميلي‌گرم تعيين كرده است. كلسيم يكي از مواد معدني و ساختاري مهم در حفظ سلامت استخوان‌ها و دندان‌هاست كه به همراه منيزيم، به انقباض عضلات بدن كمك مي‌كند و موجب آرامش فرد مي‌شود.

پروتئين و چربي
در هر 92 گرم سيرابي، 7/11 گرم پروتئين وجود دارد كه در واقع 18 درصد از نياز روزانه بدن به پروتئين است. همين مقدار سيرابي حاوي 4 گرم چربي و 4/1 گرم چربي اشباع شده مي‌باشد. در واقع، پروتئين و چربي موجود در سيرابي تقريباً به اندازه نيمي از پروتئين و چربي موجود در گوشت گاو و مرغ است. با گنجاندن سيرابي در وعده‌هاي غذايي خود مي‌توانيد مصرف چربي را در رژيم غذايي خود كاهش دهيد.

غذاهاي اعتيادآور

نوشته : تحریریه دنیای سلامت 

در حالي كه همه ما از خطرات مصرف، داروها، سيگار و ساير موادمخدر آگاهيم، نمي‌دانيم اعتياد به غذاهايي كه به شدت به آنها علاقه داريم نيز مي‌تواند بسيار خطرناك باشد؛ از تغييرات مهمي كه در مواد شيميايي مغز ايجاد مي‌كنند تا افزايش ميل به خوردن بيشتر آنها. برخي از اعتيادآورترين مواد غذايي عبارتند از:
 
شكلات كاكائويي
افراد زيادي هستند كه ادعا مي‌كنند شكلات‌خور هستند؛ اما آنها در واقع به خوردن شكلات اعتياد دارند؛ زيرا در شكلات كاكائويي تركيبات شيميايي مثل تئوبرومين، فنيتيلامين، آنانداميد و تريپتوفان وجود دارد كه ايجاد لذت مي‌كنند؛ چيزي شبيه تأثيري كه داروها روي مغز دارند. در ضمن شكلات كاكائويي حاوي آلكالوئيد است و اين ماده در الكل نيز وجود دارد. پژوهش‌هاي بسياري نشان مي‌دهند كه مواد شيميايي موجود در شكلات‌هاي كاكائويي در ساير مواد غذايي نيز وجود دارند؛ ولي ممكن است هوس خوردن‌شان به سر شما نزند. مواد شيميايي موجود در شكلات آنقدر زياد نيست كه منجر به اعتياد شود. از طرفي شكلات‌هاي كاكائويي در تمام دنيا بيشترين طرفدار را هم به دلايل رواني و هم اعتياد جسمي دارند.

برگرها و ساير گوشت‌هاي فرآوري شده
تا به حال تحقيقات زيادي در مورد گوشت‌هاي فرآوري شده و مضرات آنها به عمل آمده است كه نشان مي‌دهند غذاهاي بي‌ارزش فرآوري شده كه بسيار هم چرب هستند (مثل برگرها)، واقعاً اعتيادآورند. تركيبات چربي، نمك و شكر موجود در اين مواد غذايي باعث مي‌شود كه هوس خوردن آنها را كنيم. بررسي‌هايي كه روي موش‌هاي آزمايشگاهي انجام شد، نشان داد پاسخ مغز به اين دسته از غذاها و گوشت‌هاي فرآوري شده چرب، همان پاسخي است كه مغز هنگام مصرف كوكائين و هروئين از خود نشان مي‌دهد. اين گوشت‌ها نيز همانند شكلات، پنير و شكر باعث آزاد شدن ماده‌اي شبيه اُپي‌ايت در حين گوارش مي‌شوند و به همين دليل است كه هوس خوردنشان را مي‌كنيم.

هله‌هووله خورها بخوانند...

نوشته : دكتر الهام اميرآذر 

خشم و تمايل به خوردن
اولاً بدانيد كه اين وضعيت به احتمال قوي ريشه در حالت روحي شما دارد. اگر دقت كنيد، زماني كه اضطراب يا خشم فرو خورده داريد، تمايل شما به خوردن افزايش مي‌يابد؛ چرا كه خوردن شيريني باعث ترشح موادي مي‌شود كه آرامش آني ولي گذرا ايجاد نموده و از طرفي شما را وابسته و معتاد مي‌كند. پس اولين قدم تكنيك‌هاي آرام‌بخش، طب سوزني، مشاوره درماني، يوگا، كلاس‌هاي خودشناسي و بالاخره ارتقاي دانش كردن مي‌باشد.

گرسنگي و افت قندخون 
هرگز نگذاريد گرسنگي بر شما غلبه كند؛ چرا كه در اين صورت قند خون شما افت مي‌كند و تمايل به خوردن چيزي پيدا مي‌كنيد كه قند خون‌تان را بالا ببرد؛ بنابراين به دنبال شيريني‌جات يا غذاهاي پركالري مي‌گرديد. پس حتماً بين صبحانه و ناهار و بين ناهار و شام ميان‌وعده (شامل ميوه‌هاي فصل، سالاد ميوه، عسل و ...) ميل كنيد.

نوشيدني‌ها و مواد مغذي
 هر وقت تمايل زياد به شيريني داريد، مي‌توانيد از نوشيدني‌هاي شيرين (با شيريني‌هاي طبيعي) و يا شيريني‌هاي طبيعي بخوريد. خوردن شيريني‌هاي طبيعي با شير و پنير بسيار مفيد است. مثال‌هاي زير را امتحان كنيد.  دو عدد ميوه فصل مثل هلو، زردآلو، توت‌فرنگي، سيب، آناناس و ... را با كمي شير و 1 قاشق عسل طبيعي ميكس كنيد؛ خواهيد ديد كه نوشيدني لذيدي به دست مي‌آيد كه هم آرام‌بخش و مقوي است و هم بسيار سالم‌تر از نوشابه، بستني، شير كاكائو و ... است. 

9روش براي دستيابي به عادت خوب غذايي

نوشته : تحریریه دنیای سلامت 

عادت‌هاي غذا خوردن از رفتارهايي هستند كه ما آنها را مي‌آموزيم و ذاتي نيستند، بنابراين تمام عاداتي كه كودكان در دوران كودكي خود به دست مي‌آورند، تا بزرگسالي و حتي تا آخرين لحظه زندگي همراه آنهاست. سال‌هاست كه مردم مواد غذايي بسته‌بندي و فريز شده را به جاي مواد غذايي تازه مورد استفاده قرار مي‌دهند. آنها بسيار كمتر از گذشته مواد غذايي سالم و تازه مصرف مي‌كنند؛ چرا كه تهيه آنها بسيار زمان بر است و غذاهاي فرآوري شده، بسته‌بندي شده و فريز شده به راحتي در دسترس قرار دارند. بسياري از پدر و مادرها مي‌دانند كه بايد به كودكان خود غذاهاي سالم‌تري بدهند؛ اما به دلايل مختلف، راه آسان‌تر را انتخاب مي‌كنند. براي بهبود عادت‌هاي غذا خوردن كودكان از كجا بايد شروع كرد و چگونه مي‌توان يك برنامه غذايي متعادل و متناسب براي آنها و ساير افراد خانواده در نظر گرفت تا در طولاني‌مدت به سلامت آنها كمك كند؟

براي آنها يك الگوي خوب باشيد
اغلب پدر و مادرها شكايت دارند كه كودكان‌شان از خوردن غذاهاي سالم خودداري مي‌كنند. آنها در جستجوي قطره يا دارويي معجزه آسا هستند تا تمام كمبودهاي‌شان را جبران كند! اكثر ما به خوردن غذاهاي آماده عادت كرده‌ايم، تا جايي‌كه حتي فراموش‌مان شده چه غذايي سالم و خوب است. كابينت‌ها و يخچال‌هاي‌مان را از انواع غذاهاي كنسروي و نوشابه‌ها پُر مي‌كنيم و توقع داريم كودكان‌مان عادات غذا خوردن سالمي داشته باشند! براي آنكه بتوانيم الگوي خوبي براي فرزندانمان باشيم، بايد ابتدا سطح آگاهي و دانش خود را افزايش دهيم.

تأثير شیرین‌کننده‌ها بر سلامت

نوشته : دکتر سیدمحسن خوش نیت نیکو و مهدیه آخوندان 

تمایل انسان به طعم شیرین امری ذاتی است که سبب شده انسان در طول تاریخ متناسب با شرایط برای یافتن منابع جدید شیرین کننده تلاش کند. ترکیبات گوناگونی از جمله قندها و ترکیبات غیرقندی سبب ایجاد طعم شیرین می‌شوند. قدرت شیرین کنندگی این مواد، تحت تاثیر خصوصیات مختلف غذاها از جمله شکل فیزیکی غذا، وجود طعم‌های دیگر در غذا و دمای غذا قرار می‌گیرد. تمایل به شیرینی در میان افراد تحت تاثیر برخی عوامل مانند ژنتیک، میزان مواجهه با شیرینی‌ها در کودکی، سیری یا گرسنگی و عادت به طعم شیرین متفاوت است.  

  

مصرف شیرین‌کننده‌ها و سلامتی
همواره ایمنی مصرف شیرین‌کننده‌های مغذی و غیرمغذی و اثرات آنها بر سلامتی موجب نگرانی مصرف کنندگان و متخصصین بوده است. کودکان به دلیل اندازه کوچک بدنشان و مصرف زیاد مواد غذایی نسبت به بزرگسالان، بیشترین میزان شیرین‌کننده‌های مغذی و غیر مغذی را برای هر کیلوگرم وزن بدن در روز دریافت می‌کنند. با این وجود مصرف شیرین‌کننده‌های مغذی در کودکان بی‌خطر تشخیص داده شده است. مصرف فروکتوز که هم به شکل طبیعی در آبمیوه‌ها وجود دارد و هم به عنوان شیرین کننده به  نوشیدنی‌ها افزوده می‌گردد، به دلیل جذب ناقص آن ممکن است سبب سوءجذب شود. به علاوه مصرف مقادیر بسیار زیاد در کودکان ممکن است سبب اسهال شود. اگرچه دریافت شیرین‌کننده‌های غیر مغذی در کودکان به میزان قابل قبول بی‌خطر گزارش شده است، به دلیل مطالعات اندکی که در زمینه اثر مصرف این شیرین‌کننده‌ها در کودکان انجام گرفته ، بهتر است دریافت کودکان کمتر از میزان مجاز باشد. مصرف شیرین‌کننده‌های مغذی در بارداری بلامانع اعلام شده است. همچنین به نظر می‌رسد مصرف شیرین‌کننده‌های غیر مغذی نیز در طول بارداری در محدوده مجاز، ایمن باشد.

شیرین‌کننده‌های مغذی سوکروز و فروکتوز: شیرین‌کننده‌های اولیه‌ای هستند که به طور طبیعی در غذاها وجود دارند یا به آنها اضافه می‌شوند. این مواد علاوه بر طعم شیرین بر جنبه‌های دیگر غذاها از جمله خواص فیزیکی (تبلور، درجه غلظت) و خواص میکروبی ( نگهدارندگی، تخمیر) و خواص شیمیایی (کاراملی شدن، خواص آنتی اکسیدانی) اثر دارند. این شیرین‌کننده‌ها حتی در مقادیری بیش از میزان توصیه شده سبب عوارض گوارشی و اسهال نمی‌شوند.

 سوکروز: همان شکر معمولی است و از دو نوع قند ساده (فروکتوز و گلوکز) تشکیل شده است و از نیشکر یا چغندر قند تولید می‌شود. ملاس نیز نوعی شکر است که بسیار کم تصفیه شده است. هر گرم از این ماده 4 کیلوکالری انرژی تولید می‌کند.

 فروکتوز: قند ساده‌ای است که به طور طبیعی در میوه‌ها یافت می‌شود و یا به برخی غذاها و نوشیدنی‌ها افزوده می‌شود. به دلیل شیرینی زیاد، هزینه پایین و خواصي همچون افزایش رنگ، طعم و پایداری مواد غذایی در برخی غذاها از فروکتوز به جای شکر استفاده می‌کنند. همچنین فروکتوز بر خواص شیرین کنندگی شکر و دیگر شیرین‌کننده‌های غیر مغذی اثر هم افزایی دارد.  شیرین‌کننده‌های مغذی در اغلب افراد به راحتی هضم و جذب می‌شوند. با این حال میزان هضم و جذب فروکتوز کمتر از قند ساده و بیشتر از شیرین‌کننده‌های به دست آمده از قند است. براساس هرم راهنمای غذایی توصیه شده است که میزان 6-10 درصد انرژی مورد نیاز روزانه از شکر افزوده شده به غذاها تامین شود. جهت توصیه میزان مصرف قند و شکر برای هر فرد، متخصصان تغذیه باید میزان وضعیت سلامت، نیاز به انرژی روزانه و کل غذاهای دریافتی در طول روز  هر فرد را مورد بررسی قرار دهند.

شیرین‌کننده‌های  غیرمغذیشیرین کننده غیر مغذی در ابتدا به دلیل هزینه‌های پایین تولید و کمبود شکر تولید شدند و سپس با گسترش غذاهای آماده و نوشیدنی‌ها و به دنبال آن افزایش چاقی و بیماری‌های مزمن (دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی)، به عنوان یک ابزار رژیمی مورد استقبال قرار گرفت. شیرین‌کننده‌های غیر مغذی را شیرین‌کننده‌های قوی، شیرین‌کننده مصنوعی و یا رژیمی نیز می‌نامند. شیرین‌کننده‌های غیرمغذی لذت بردن از طعم شیرین با دریافت انرژی به میزان کم یا بدون دریافت انرژی و بدون افزایش قندخون را میسر می‌سازند. این دسته از شیرین‌کننده‌ها به کنترل وزن و قند خون و پیشگيری از پوسیدگی‌های دندان کمک می‌کند. امروزه شیرین‌کننده‌های غیر مغذی در طیف متنوعی از غذاها و نوشیدنی‌ها، تحت عنوان غذاهای رژیمی از جمله آبمیوه‌ها و نوشابه‌ها، آدامس، ژله، شکلات، برخی نان‌ها و شیرینی‌ها و بستنی به کار می‌روند. سازمان غذا آسه سولفام k، آسپارتام، نئوتام، سوکرالوز و ساخارین را به عنوان افزودنی به مواد غذایی مورد تایید قرار داده است. 
 آسه سولفام k: این شیرین کننده 200 برابر شیرین تر از شکر معمولی است. مطالعات نشان می‌دهد که 95% از آسه سولفام k مصرف شده، بدون تغییر در ادرار دفع می‌شود، بنابراین انرژی تولید نمی‌کند. این ترکیب در برابر حرارت و پخت و پز نیز مقاوم است و مصرف روزانه تا 15 میلی‌گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن بلامانع است. میزان توصیه شده برای مصرف کودکان کمتر از این میزان (3-9 میلی‌گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن در روز) تخمین زده شده است. با این وجود میزان آسه سولفام k اضافه شده به غذا به دلیل قدرت شیرین کنندگی زیاد و استفاده از آن در ترکیب با شیرین‌کننده‌های دیگر بسیار کمتر از میزان توصیه شده است.
 آسپارتام:  این ترکیب 160-200 برابر شیرین تر از شکر معمولی است و یک بسته 35-40 میلی‌گرمی آسپارتام معادل 2 قاشق مربا خوری شیرینی ایجاد می‌کند. از تجزیه آسپارتام موادی حاصل می شود که به طور معمول و در مقادیر بیشتر از رژیم غذایی روزانه وارد بدن می‌شوند. همچنین هر گرم از این شیرین کننده 4 کیلوکالری انرژی تولید می‌کند که با توجه به قدرت شیرین کنندگی زیاد و مقدار بسیار کم مصرفی آن در مواد غذایی، می‌توان از انرژی تولید شده صرف نظر کرد. سازمان غذا مصرف 50 میلی‌گرم آسپارتام برای هر کیلوگرم وزن بدن در روز را مجاز اعلام کرده است. افراد مبتلا به بیماری فنیل کتون اوری (PKU) نباید از آسپارتام استفاده کنند، زیرا تجزیه آسپارتام سبب افزایش غلظت مواد مضر در خون این بیماران می‌شود. بررسی‌های انجام شده ارتباطی میان آسپارتام با سرطان یا بیماری‌های عصبی- رفتاری نشان نداده است.
 نئوتام: ساختاری مشابه آسپارتام دارد. قدرت شیرین‌کنندگی نئوتام 13000 تا 7000 برابر شکر است. این ماده کمی در روده کوچک جذب می‌شود و از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌شود و در بدن تجمع نمی‌یابد. استفاده از این ماده برای بیماران مبتلا به فنیل کتون اوری تولید مشکل نمی‌کند. میزان مجاز مصرف نئوتام در بزرگسالان 1/0 میلی‌گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن در روز، برای کودکان 2 ساله و 5 ساله به ترتیب 05/0 و17/0 میلی‌گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن در روز است. این شیرین کننده طعم شیرین خالص بدون طعم تلخی و فلزی ایجاد می‌کند و در دسرهای یخ زده، آدامس‌ها، شیرینی‌ها، فراورده‌های نانوایی، سس‌ها و غلات صبحانه به کار می‌رود. 

 ساخارین: قدرت شیرین‌کنندگی ساخارین
200- 700 برابر شکر است و بیشترین و ارزان‌ترین شیرین‌کننده قوی مصرفی در جهان است. به این دلیل که در بدن انسان هضم و جذب نمی‌شود، تولید انرژی نیز نمی‌کند. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که این ماده سرطان زا نمی‌باشد. ساخارین در غذاها، نوشیدنی‌ها، آدامس‌ها و محصولات آرایشی و دارویی به کار می‌رود. میزان مجاز مصرف ساخارین 5 میلی‌گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن در روز توصیه شده است.
 سوکرالوز: این ماده 600 برابر شکر شیرین است. سوکرالوز در بدن به میزان کمی جذب می‌شود
 (11-27درصد) و به شکل دست نخورده از ادرار و مدفوع دفع می‌گردد. میزان مجاز مصرف سوکرالوز
5 میلی‌گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن در روز تعیین شده است. این شیرین کننده نیز در برابر حرارت مقاوم بوده و در بسیاری از غذاها، فراورده‌های نانوایی و شیرینی‌پزی، دسرها و نوشیدنی‌ها کاربرد دارد.
 

چاقی

دریافت زیاد انرژی سبب عدم تعادل انرژی در بدن و تجمع چربی و چاقی می‌شود. مصرف زیاد غذاها و نوشیدنی‌های حاوی شکر سبب افزایش نگرانی در مورد اضافه وزن و چاقی شده است. در مطالعات انجام شده ارتباط مستقیمی میان دریافت شیرین‌کننده‌ها و افزایش خطر چاقی دیده نشده است. با این وجود، این فرضیه وجود دارد که فروکتوز از طریق کاهش حس سیری، دریافت انرژی و چاقی را افزایش می‌دهد. شیرین‌کننده‌های غیرمغذی با ایجاد طعم شیرین و خوشایندتر کردن طعم غذاهای رژیمی می‌توانند در کنترل وزن موثر باشند. جایگزینی شیرین‌کننده‌های مصنوعی به جای شکر در رژیم غذایی افرادی که عادت به مصرف روزانه مقادیر بالای شکر و غذاها و نوشیدنی‌های شیرین دارند، سبب کاهش انرژی دریافتی و در نتیجه کاهش وزن متوسط در این افراد می‌شوند. همچنین استفاده از این شیرین‌کننده‌ها به همراه یک برنامه کنترل وزن دقیق و همه جانبه (رژیم کاهش وزن، افزایش فعالیت بدنی و ...) به مرحله حفظ وزن پس از کاهش وزن کمک می‌کند. حال سوال این است که آیا ممکن است مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی شیرین‌کننده‌ها از طریق اثر بر اشتها، دریافت انرژی و مکانیسم‌های تنظیم انرژی در بدن خطر چاقی را افزایش دهد؟ بنابراین به نظر می‌رسد افرادی که تمایل به کاهش وزن دارند، باید در کنار یک برنامه کاهش وزن صحیح و منطقی شامل رژیم غذایی متعادل و ورزش از شیرین‌کننده‌ها استفاده کنند و با مصرف غذاهای حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی، بخش بیشتری از انرژی مصرفی خود را به غذاهای غنی از مواد مغذی اختصاص داده و کیفیت رژیم غذایی خود را بهبود دهند.

افزایش چربی خون
فروکتوز و سوکروز به عنوان شیرین‌کننده‌های مغذی سبب افزایش چربی‌های خون می‌شوند. در مطالعه رژیم‌های دارای مقادیر زیاد این شیرین‌کننده‌ها (به ویژه اگر رژیم غذایی دارای چربی کمی باشد)، افزایش تری‌گلیسيرید مشاهده شده است. برخی مطالعات نیز افزایش کلسترول LDL را نشان داده‌اند. فروکتوز بیش از سوکروز سبب افزایش چربی‌های خون می‌شود. مصرف شکر با میزان کلسترول HDL رابطه عکس دارد.

پوسیدگی دندان
هر چند که پوسیدگی دندان به عواملی چون بهداشت دهان و میزان فلوئور دریافتی از آب، خمیردندان‌ها و ژله‌ فلوئوردار بستگی دارد، مشاهده شده است که خطر پوسیدگی دندان با مصرف شیرین‌کننده‌های مغذی افزایش می‌یابد. مصرف آدامس‌های حاوی شیرین‌کننده‌های به دست آمده از قند به خصوص آدامس‌های دارای زایلتول خطر پوسیدگی دندان را در کودکان کاهش می‌دهد. شیرین‌کننده‌های غیرمغذی سبب پوسیدگی دندان نمی‌شوند.

منبع: دنیای سلامت  ش 76