نقش تغذیه در خلق و خو

نوشته  : علی چراغی دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تغذیه 

چگونگه غذا بر روحیه تاثیر  می‌گذارد؟

 نوسانات سطح قند خون با تغییر در خلق و خو و انرژی همراه است.  مواد شیمیایی مغز (انتقال‌دهنده‌های عصبی، مانند سروتونین، دوپامین، و استیل کولین) می‌توانند تحت تاثیر غذاهای مصرفی باشند.  سطوح پایین ویتامین‌ها، مواد معدنی و اسیدهای چرب ضروری می‌تواند سلامت روانی را به خطر بیندازد. به عنوان مثال، ميان سطوح پایین ویتامین‌های گروه B و اسکیزوفرنی(جنون)، سطوح پایین روی (zinc) و اختلالات غذایی(eating disorders)، کمبود دریافت روغن امگا-3 و افسردگی ارتباط وجود دارد.   با تغيير رژيم غذايي بهبود قابل توجهی در طیف گسترده‌ای از مشکلات روحی و روانی (نوسانات خلقی، اضطراب، حملات اضطرابی،افسردگی،افسردگی پس از زایمان، سندرم قبل از قاعدگی ، بی خوابی و..) ايجاد می‌شود.

ارتباط روانی
لطفا یک لیوان چای به من بدهید! احساسات می‌تواند خوردن، نوشیدن و انتخاب غذا را تحت تاثیر قرار دهد.برای نمونه کافئین موجود در چای، قهوه، نوشابه‌های کولا و شکلات،که به طور گسترده در سراسر دنیا استفاده می‌شود، یکی از تعدیل کننده ترین مواد غذایی به شمار می‌رود.

تغذيه شاه كليد سلامت زنان

نوشته  : دكتر محمد جواد حسين‌زاده 

از آنجا كه فونكسيون بدن خانم‌ها با آقايان در موارد متعددي متفاوت است، توجه به نيازهای تغذيه‌اي آنان و جلوگيري از كمبودهاي مواد مغذي در دوران‌هاي مختلف از اهميت خاصي برخوردار است. بسياري از فرایندهای طبيعي بدن در خانم‌ها نياز به حمايت دقيق و هماهنگ از بُعد تغذيه‌اي دارد. دوران‌هاي خاص و شرايط ويژه در خانم‌ها نياز به تقويت و دريافت مواد غذايي مورد نياز آنها را مي‌طلبد. اگر به دوران‌هاي ويژه در خانم‌ها نگاهي بيندازيم، خواهیم ديد در شرايط مختلف نيازهاي تغذيه‌اي آنها بايستي به نحو احسن مورد توجه قرار گيرد. با توجه به شروع دوران بلوغ در اكثر خانم‌ها و بروز صفات ثانويه جنسي در آنها، همچنين رشد و تحكيم اسكلت و استخوان‌بندي آنها، شروع دوران باروري و شروع قاعدگي، توجه به تغييرات فيزيولوژيك بدن، آمادگي براي شرايط قبل از بارداري، دوران بارداري و دوران شيردهي و متعاقب آن تغيير نيازها با تغييرات هورموني بدن در دوران يائسگي همه و همه، توجه به نيازهاي اين گروه كليدي جامعه را پررنگ‌تر مي‌كند. پس در يك نگاه بايستي براي خانم‌ها برنامه‌ريزي منظمي از ابتداي دوران زندگي تا دوران بلوغ، دوران باروري، در ايام بارداري و شيردهي و در نهايت هماهنگ با تغييرات هورموني داشت. براي هريك از اين درمان‌ها، برنامه‌ريزي منظم و توجه به تغيير نيازهاي تغذيه‌اي از اولويت‌هاي اصلي محسوب مي‌شود. همچنين پرداختن به هريك از اين دوران‌ها و بررسي نيازهاي تغذيه‌اي آن گروه ويژه در قالب يك نوشتار امكان‌پذير نيست.

برنامه غذايي در التهاب مفاصل

نوشته : سيدوهاب‌الدين رضواني 

چگونه مي‌توان از طريق تغذيه التهاب مفاصل را كاهش داد و يا از آن جلوگيري كرد؟ چگونه مي‌توان از طريق برنامه‌غذايي سلامت قلب و استخوان‌ها را افزايش داد؟ و چگونه مي‌توان از اين طريق به حس و حال بهتري رسيد؟

 ورم مفاصل روماتيسمي و تغذيه
براي آگاهي از آنكه بهترين تغذيه براي شما كدام است، بايد ابتدا با درد خود آشنا باشيد. اگر انگشتان دست‌ها و مچ دست‌هاي‌تان به هنگام غذا درست كردن و يا خرد كردن سبزي درد مي‌گيرند، احتمالا از غذاهاي فست‌فودي و يا كبابي زياد استفاده مي‌كنيد. اگر داروهاي‌تان به شما حالت تهوع و دل درد مي‌دهند؛ به طوري كه به زور غذا مي‌خوريد، احتمالاً بسياري از مواد مغذي را از دست مي‌دهيد. گاهي اوقات داروها با آنكه باعث كاهش درد مفاصل مي‌شوند، ولي از طرفي باعث از دست رفتن برخي مواد مغذي نيز مي‌شوند. مصرف كورتيكوستروئيدها مثل پردنيزون (Prednison) با آنكه درد را تسكين مي‌دهند، اما باعث كاهش ميزان پتاسيم بدن مي‌شوند و متوتروكسات (Methotrexate) نيز سطح فوليك اسيد را كاهش مي‌دهد. معمولا خانم‌هايي كه به ورم مفاصل روماتيسمي دچارند، به اندازه كافي ويتامين D و كلسيم دريافت نمي‌كنند؛ در حالي‌كه براي اين بيماري دريافت ويتامين D و كلسيم كافي ضروري است و عدم دريافت مقدار مورد نياز منجر به پوكي استخوان مي‌شود. 

گياه‌ درماني در بيماري‌هاي زنان

نوشته: دكتر محمدحسين صالحي سورمقي 

در گذشته‌ها، زنان آموخته بودند كه چگونه با استفاده از گياهان دارويي و مكمل‌هاي گياهي مشكلات مربوط به سلامت و بهداشت زنانه را درمان كنند. در سال‌هاي اخير، بسياري از تحقيقات علمي اين درمان‌ها را تاييد كرده‌اند. بسياري از گياهان مي‌توانند همچون دارو عمل كرده و مشكلات بهداشتي و نگراني‌هاي خانم‌ها نسبت به فقدان ميل جنسي، يائسگي، ناباروري و بسياري از مشكلات زنانه ديگر را درمان كنند.

 خارخاسك
خارخاسك، يكي از گياهاني است كه نه تنها براي افزايش ميل جنسي در خانم‌ها، بلكه براي آقايان نيز تجويز مي‌شود. اين گياه توليد هورمون(LH) را افزايش داده و مقدار تستوسترون را بيشتر مي‌كند. معمولا زناني كه ميل جنسي آنها كم است، مقدار كمي هورمون تستوسترون در بدن دارند كه با افزايش اين هورمون، ميل جنسي آنها افزايش مي‌يابد. مزاياي استفاده از اين گياه در حفظ و تنظيم ترشح هورمون تستوسترون(TH) در بدن است كه همين امر و تعادل اين هورمون در بدن، از ويژگي‌‌هاي ثانويه مردانه جلوگيري مي‌كند. از آنجايي كه يكي از علل گُر گرفتگي در زنان يائسه، ترشح هورمون LH است و عدم تنظيم اين هورمون، گر‌گرفتگي را در دوران يائسگي افزايش مي‌دهد.

تغذیه درسندرم پيش از قاعدگي

نوشته : احسانه طاهري كارشناس ارشد تغذيه 

تغذیه ازجمله عواملی است که تحت تاثیر تغییرات فیزیولوژیکی مانند قاعدگی و یائسگی در زنان قرار می‌گیرد. سندرم پیش از قاعدگی يكي از عوارض دوران قاعدگي است كه به صورت تغييرات هورموني دوره‌اي در سيكل قاعدگي بروز مي‌كند. علائم این سندرم که به علت تغییرات هورمونی در این دوران می‌باشد، چند روز قبل از قاعدگي بروز كرده و با شروع قاعدگي از بين مي‌رود. متوسط سن ابتلا به این سندرم 26  سال است. مهم‌ترين عوارض اين سندرم بروز اختلالات احساسي، فيزيكي و رفتاري است. اختلالات احساسي شامل حس نااميدي، عدم تمركز، عصبانيت، پرخاشگري، افسردگي، تحريك‌پذيري و اختلالات فيزيكي مانند  درد مفاصل، سردرد، درد شكم، خستگي مفرط و تخليه انرژي، كاهش تمايل به فعاليت‌هاي عادي و روزمره و تغييرات رفتاري مانند تغيير در اشتها، ايجاد ولع به غذايي خاص، كم‌خوابي يا افزايش خواب و... مي‌باشد. در زناني كه علائم سندرم پيش از قاعدگي خفيف است، تغذيه درماني و انجام فعاليت‌هاي فيزيكي می‌تواند کمک کننده باشد. علت ایجاد سندرم قاعدگی در زنان افزایش میزان ترشح استروژن و تولید ترکیباتی به نام پروستوگلاندین‌ها پیشنهاد شده است. ترشح استروژن با شروع دوران قاعدگي افزايش يافته و در نيمه دوره به حداكثر ميزان خود مي‌رسد و به مرور كاهش مي‌يابد.

عوامل تغذيه‌اي موثر در سندرم پيش از قاعدگي
 تاثير كلسيم و ويتامينD
معمولا در زنان مبتلا به سندرم پيش از قاعدگي سطح سرمي‌كلسيم و ويتامينD  پايين است.  این در حالی است که كلسيم و ويتامين D  می‌تواند با  تاثير بر استروژن‌ بدن به كاهش عوارض پيش از قاعدگي کمک كند. بنابراین دریافت 4 واحد از گروه شير و لبنيات كم ‌چرب و يا بدون چربي در رژیم غذایی روزانه توصیه می‌شود. 

چاقي سلامت زنان را لاغر كرده است

نوشته : دكتر كورش جعفريان متخصص تغذيه عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران 

سلامت زنان درواقع سلامت جامعه را به دنبال دارد. شاید 50 سال پیش کمتر کسی فکر مي‌کرد که چاقی در آینده معضل اصلی بهداشتی جامعه و بویژه زنان خواهد شد؛ اما با توسعه زندگی ماشینی و شهرنشینی پدیده چاقی ذهن بسیاری از افراد جامعه، مسؤولان بهداشتی و حتی صنایع را به خود مشغول کرده است. روزگاری چاقی نشانه سلامت و زیبایی به شمار مي‌آمد و آثار باستانی باقیمانده، خصوصاً نقاشی‌های گذشتگان حکایت از محبوبیت چاقی در نزد جوامع قبلی دارد. با این حال عوارض و بیماری‌های مرتبط با چاقی و اضافه‌وزن این نگرش و باور را تغییر داد و کار را به جایی رسانده که خیلی از ما‌ هر روز در برابر آینه از خود مي‌پرسیم که آیا چاق هستیم؟ آیا این وزن برای من مناسب است و یا آیا جدیداً وزنم زیاد شده است؟ حتی برخی از رو در رو شدن با واقعیت هراس دارند و از رفتن روی وزنه خودداری مي‌کنند. حتی اگر افراد وزن خود را چک نکنند، بسیاری از افراد خانواده یا دوستان همانند آیینه تغییرات وزنی آنها را گوشزد مي‌کنند. بد نیست بدانیم که امروزه بیش از 60 -70 درصد افراد بالغ در کشورهای پیشرفته و بیش از نیمي در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، مشکل اضافه‌وزن یا چاقی دارند. بنابراین بسیاری از افراد مشکل اضافه‌وزن دارند، اما چون در مقایسه با دیگران وزن‌شان طبیعی به نظر مي‌رسد، از مشکل وزنی خود غافل مي‌شوند و همین مسأله مي‌تواند آغاز مشکل باشد. لذا عاقلانه‌ترین راه این است که مشکل افزایش وزن را زودتر از دیگران تشخیص داده و برای آن چاره‌ای بیندیشند. اما به چه کسی چاق و یا دارای اضافه‌وزن مي‌گویند؟ اگرچه تعاریف متعددی برای چاقی و افزایش وزن وجود دارد، ولی تعریفی که در مقیاس جهانی مقبولیت بیشتری یافته، از درجه‌بندی بر اساس نسبت قد و وزن به دست آمده است.

فقر آهن؛ کم خوني زنان

نوشته : دکتر حمید محقق پزشك داخلي 

کم خونی یا همان آنمي (anemia) وضعیتی است که در آن، تعداد یا اندازه گلبول‌های قرمز یا مقدار هموگلوبین موجود درخون کم می‌شود. این حالت باعث می‌شود که ظرفيت حمل اکسيژن کاهش پیدا کند و تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن بین خون و سلول‌ها دچار اختلال شود. به عبارتی اکسیژن کافی به بافت‌های بدن نمی‌رسد وباعث بروز علایم و مشکلاتی می‌شود. یک چهارم جمعیت دنیا از بیماری کم‌خونی رنج می‌برند. کم خونی به دلایل بسیاری ایجاد مي‌شود که به طور کلی شامل کمبودهای تغذیه‌ای، خون‌ریزی، ناهنجاری‌های ژنتیکی، بیماری‌های مزمن  یا مسمومیت های دارویی است. کم‌خونی‌های تغذیه‌ای، کم خونی‌هایی هستند که در اثر دریافت کم  مواد مغذی ایجاد می‌شوند .از مهم‌ترین مواد غذایی جهت خون‌سازی، که کمبود آن در خون بدن موجب بروز کم خونی می‌شود می‌توان به آهن، ویتامینB12  و اسید فولیک اشاره کرد که از بین آنها کم خونی ناشی از فقر آهن یکی از شایع‌ترین نوع کم خونی تغذیه‌ای است.

فقر آهن
فقرآهن یکی از شایع‌ترین اختلالات تغذیه‌ای در کشورهای در حال توسعه و مهم‌ترین نوع کم‌خونی تغذیه‌ای در کودکان و زنان، در سنین باروری، است که با ایجاد گلبول‌های قرمز کوچک و کاهش میزان هموگلوبین مشخص می‌شود. کم خوني فقر آهن از بيماري‌هاي شايعي است که به خصوص در کشور ما به وفور مشاهده مي شود و گروه‌هاي مختلف سني را درگير مي‌کند. علل متفاوتي براي آن وجود دارد که مهم‌ترين آنها اشتباهات تغذيه‌اي است. زماني که آهن کمي به بدن برسد يا دفع آهن از بدن زياد باشد، اين بيماري به وجود مي‌آيد. این بیماری سبب اتلاف منابع و مراقبت‌های بهداشتی، کاهش بهره‌وری در اثر افزایش میزان مرگ و میر، ابتلا به بیماری در مادران و کودکان و بالاخره کاهش ظرفیت جسمی و روانی در بخش بزرگی از جامعه می‌شود.

خواص پوست ميوه‌ها

نوشته : تحريريه دنياي سلامت 

پوست ميوه، بيروني‌ترين لايه و پوشش روي ميوه است. در ميوه‌هايي همچون هندوانه، اين پوشش بسيار ضخيم و تنها يك لايه است، در حالي كه در خانواده مركبات مثل پرتقال، رويه ميوه كمي نازك‌تر و در واقع پوست ميوه است. پوست نه تنها از ميوه در برابر محيط زيست، ميكرو و ماكروارگانيسم محافظت مي‌كند، بلكه حاوي مواد مغذي است كه موجب حفظ سلامتي انسان نيز مي‌شود.

ويژگي‌هاي پوست ميوه‌ها
در برخي از ميوه‌ها، پوست ميوه به صورت كاملاً محكم به خود ميوه چسبيده است و در برخي ديگر ميوه و پوست آن انسجام كمتري دارند. ضخامت پوست ميوه‌ها با هم فرق دارد. اين مسئله حتي در ميوه‌هايي كه از يك خانواده هستند نيز ديده مي‌شود. پوست ميوه‌ها، در برخي موارد بسيار نازك و گاه كلفت و ضخيم است. در برخي ميوه‌ها مثل سيب و انگور، مزه پوست همانند خود ميوه است و در برخي ديگر مثل پاپايا، مزه پوست آن به علت وجو تانن فراوان، تلخ است. در ميوه‌هاي اسيدي پوست به راحتي جدا مي‌شود (موز). رسيدن ميوه‌ها با فرايند آنزيمي همراه است كه برخي از مشخصه‌هاي ميوه را مانند رنگ، طعم، عطر و دانه‌ها تغيير مي‌دهد. معمولاً پوست ميوه‌ها سرشار از روغن‌هاي ضروري هستند كه ميوه را خوش عطر مي‌كنند. غدد چربي در تمام سطح پوست ميوه وجود دارد.

آلرژي به لبنيات

نوشته : احسانه طاهري كارشناس ارشد علوم تغذيه 

امروزه حساسيت‌هاي غذايي و عدم تحمل غذاها بيش از پيش مورد توجه قرار گرفته است. عدم تحمل غذا عبارت است از واكنش بدن به مواد موجود در غذاها كه  اين مواد مي‌توانند خاصيت سمي، دارويي و متابوليك داشته باشند؛ در حالي كه حساسيت‌هاي غذايي واكنش‌هاي ناشي از وجود موادي  با خاصيت ايمونوگلوبولين E در غذاهاست. در متون علمي براي حساسيت‌هاي غذايي و عدم تحمل غذاها از واژه «واكنش‌هاي نامطلوب در برابر غذا» استفاده مي‌شود. تفاوت حساسيت غذايي و عدم تحمل غذا در اين است كه عدم تحمل غذا، برخلاف حساسيت غذايي وابسته به سيستم ايمني نيست. حساسيت‌هاي غذايي وابسته به ايمونوگلوبولين E، معمولا دو ساعت پس از مصرف غذاي محرك بروز مي‌كنند كه اين واكنش‌ها حتي مي‌توانند كشنده باشند. اين حساسيت‌ها ممكن است نسبت به موادي مانند آلودگي هوا، جلبك‌ها، مواد گياهي موجود در هوا يا به صورت آتوپيك مانند بيماري آسم باشد. سيستم ايمني بدن به طور معمول سعي مي‌كند مواد آنتي‌ژن مانند ويروس‌ها، باكتري‌ها و مواد خارجي در بافت‌ها را از بدن پاك كند. در حساسيت علاوه بر اين واكنش، حساس‌سازي‌هايي نيز به‌وجود مي‌آيد كه در تماس‌هاي بعدي  با همان مواد حساسيت‌زا مي‌تواند علائم حساسيت را به وجود آورد.

 عدم تحمل شير
بايد توجه داشت كه حساسيت به شير و عدم تحمل لاكتوز دو مقوله جدا از هم هستند و نبايد آنها را با يكديگر اشتباه گرفت. قند شیر بیشتر باعث ایجاد عدم تحمل شیر در افراد بالغ و یک سری از کودکانی می‌شود که مبتلا به فقدان یا کمبود آنزیمی به نام لاکتاز هستند. كمبود لا كتاز در بین افراد بزرگسال شایع‌ترین نوع كمبود آ‌نزیمی محسوب می‌شود. نیمی از بزرگسالان در دنیا به عدم تحمل لا كتوز مبتلا هستند.

آلرژي غذايي

نوشته : دكتر محمدجواد حسين‌زاده 

پاسخ غيرطبيعي بدن به بعضي از غذاهاي مشخص را حساسیت غذايي مي‌گویند. در اين حالت واكنش سيستم ايمني بدن به برخي از مواد بي‌ضرر موجود در غذاها منجر به بروز علائمي مي‌شود. اين علائم هرچند در بعضي موارد مشابه عدم تحمل غذايي (Food intolerancr) است، ولي این عارضه كاملاً با آلرژي و حساسيت غذايي فرق دارد. در شرايط عدم تحمل غذايي الزاماً سيستم ايمني بدن درگير نيست. هرچند كه به نظر مي‌رسد 25 درصد افراد به بعضي از غذاهاي خاص حساسيت دارند، ولي صرفاً در 4-8 درصد کودکان و 2 درصد بزرگسالان تشخيص حساسيت غذايي داده مي‌شود. بيشتر حساسيت‌هاي غذايي خفيف هستند، اما در بعضي موارد حتی ممکن است منجر به شوك آنافيلاكتيك و در بعضي شرايط جدي منجر به مرگ ‌شوند.

 حساسيت غذايي در كودكان و نوجوان
حساسيت‌هاي غذايي غالباً در كودكان و نوجوانان ديده مي‌شود و در این میان كودكان كم‌سن و سال بيشتر در معرض اين حساسيت‌ها قرار مي‌گيرند. قبل از هر واكنش حساسيت‌زاي غذايي كودك بايد دست‌کم يك بار در معرض دريافت آن ماده غذايي قرار گرفته باشد؛ گرچه در بعضي موارد اين حساسيت از طريق شير مادر نيز بروز خواهد کرد. در هر صورت، علائم آلرژي زماني ظاهر مي‌شود كه كودك براي دومين بار در معرض آن ماده غذايي قرار گیرد. علائمي همچون خارش، كهير، اشكالات تنفسي، دل درد، استفراغ و اسهال در نتيجه واكنش بدن به دنبال ترشح آنتي‌بادي‌هايي عليه غذاي مصرف‌شده و يا آزادي هيستامين بروز مي‌کند.

تفاوت حساسيت غذايي و تحمل غذايي
اما تفاوت حساسيت غذايي و عدم تحمل غذايي در پاسخ سيستم ايمني بدن است. در حساسیت غذايي، سيستم ايمني كاملاً درگير و بسياري از علائم ذكرشده در نتيجه اين واكنش بدن قابل توجيه می‌باشد.