دیابت؛ بیماری به شیرینی قند و به تلخی قطع پا

دیابت یک بیماری است که از آن با عنوان مرض قند نیز یاد می شود؛ این بیماری برخلاف نام شیرینی که دارد بسیار خطرناک و مرموز است چرا که تمامی دستگاه های عصبی، قلبی عروقی، مغزی و گوارشی را تحت تاثیر قرار می دهد و در صورت نبود توجه کافی به آن می تواند به تلخ ترین خاطره زندگی یعنی از دست دادن پا منجر شود.

تعداد مبتلایان به دیابت در جهان بر اثر عواملی همچون افزایش شیوع چاقی ناشی از شیوه نادرست زندگی شهرنشینی و افزایش سن در جوامع بشری به سرعت رو به افزایش است.

این روند در کشورهای درحال توسعه ازجمله در کشور ما سرعت بیشتری دارد، به طوری که طبق آمار اعلام شده هم اکنون حدود 200 میلیون نفر در دنیا و بالغ بر 3 میلیون نفر در ایران به این بیماری مبتلا هستند.

عضو پژوهشکده علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره به ایرنا گفت: درحال حاضر دنیا با انفجار جمعیت دیابتی ها روبه رو است. طبق برآوردهای اولیه پیش بینی می شد که تا سال 2030 میلادی تعداد مبتلایان به دیابت در جهان 336 میلیون نفر باشد، این درحالی است که با توجه به روند تند رو به افزایش این جمعیت، برآورد می شود که این میزان به 522 میلیون نفر برسد.

ˈانسیه نسلیˈ از افزایش تعداد افراد مبتلا به اضافه وزن یاد کرد و افزود: روند روبه افزایش چاقی در شهرها و به ویژه در روستاهای کشور باید به عنوان یک عامل موثر در ابتلای افراد به دیابت جدی گرفته شود.

در حال حاضر مکانیزه شدن ابزارآلات کشاورزی و لوازم زندگی در روستاها باعث شده که جمعیت افراد دارای اضافه وزن در روستاها درحال افزایش باشد. ضمن این که در شهرها نیز به دلیل گسترش وسایل حمل و نقل و شهرنشینی شاهد ازدیاد افراد چاق و دارای اضافه وزن هستیم.

این طور به نظر می رسد که باید سیاستگذاری ها در مورد مقوله مواد غذایی در کشور تغییر یابد و لازم است با نظارت دقیق بر روند تهیه مواد غذایی، محصولات غذایی دارای کالری کمتر وارد بازار شوند.

دیابت باید به عنوان یک بیماری خاموش غیرواگیر و بسیار خطرناک ازسوی سیاستگذاران و عموم مردم جدی گرفته شود؛ چراکه معمولا افراد خیلی دیر از بیماری دیابت خود مطلع می شوند و این مساله می تواند مشکلات زیادی را برای آنها پیش بیاورد.

به طور کلی باید گفت که دیابت بیماری مزمنی است که بر اثر کاهش یا فقدان ترشح انسولین در بدن و یا به دنبال نبود توانایی بدن در استفاده از انسولین بوجود می آید. انسولین ماده مهمی است که از غده لوزالمعده ترشح می شود و در تبدیل غذا به انرژی مورد نیاز ما نقش بسزایی دارد.

در صورتی که دیابت به خوبی کنترل نشود، قند خون افراد بالا می رود، بالا بودن قند خون برای مدت طولانی باعث صدمه به اعضای مختلف بدن و اختلال در سیستم ایمنی خواهد شد. به طوری که اعصاب، کلیه ها، چشم، عروق خونی و قلب همگی در معرض خطر قرار می گیرند.

مبتلایان به دیابت بیش از دیگران در معرض خطر بروز عوارضی مانند اختلالات بینایی، حملات قلبی عروقی، نارسایی های کلیوی، سکته های مغزی و عفونت ها قرار دارند.

به دنبال اختلال سیستم ایمنی، توانایی فرد در مقابله با عفونت ها کاهش می یابد.

در بین این عوارض، بروز مشکلات پا سریع تر و گسترده تر از سایر اختلالات است. 25 درصد بیماران مبتلا به دیابت در آمریکا، مشکلات پای دیابتی را تجربه می کنند و 5 درصد از مردان و زنان دیابتی، انگشت و یا قسمتی از پای خود را به علت زخم پای دیابتی از دست می دهند.

این درحالی است که با روش های ساده پیشگیری و مراقبت، می توان از بستری شدن در بیمارستان و قطع عضو به سادگی جلوگیری کرد.

بیماران دیابتی همیشه در معرض خطر ابتلا به زخم پای دیابتی هستند.

بالا بودن قند خون در مدت طولانی باعث تخریب عروق خونی و کاهش جریان خون در پاها می شود. کندی جریان خون سبب ضعیف شدن پوست پا، افزایش استعداد تشکیل زخم و اختلال در روند بهبود آن می شود. به علاوه باکتری ها و قارچ هایی وجود دارند که در محیط های شیرین رشد می کنند و عفونت ناشی از آنها باعث تخریب پوست و بروز زخم در پا می شود. با ضعیف شدن جریان خون آنتی بیوتیک ها نیز به راحتی نمی توانند خود را به محل زخم و عفونت برسانند و گاهی اوقات نه تنها عفونت پا برطرف نمی شود بلکه با انتقال عامل عفونی به جریان خون، خطر همه قسمت های بدن را تهدید می کند. در این صورت، تنها راه درمان قطع عضو است.

یکی دیگر از اثرات قندخون بالا صدمه دیدن سیستم عصبی پاها است که باعث مختل شدن حس درد و فشار در پا می شود. به علاوه ترشح عرق و ترشحاتی که پوست پا را نرم و مرطوب می کنند نیز دچار اشکال می شود.

این عوامل هنگام راه رفتن، سبب بروز یک فشار غیرطبیعی روی پوست، مفاصل و استخوان ها شده، خشکی و شکنندگی پوست را همراه خواهد داشت و به این ترتیب هرگونه زخمی در پا خیلی زود به مرحله خطر می رسد.

بیمار دیابتی درد یا فشار را در پای خود احساس نمی کند. بنابراین هرگونه سایش و فشار هنگام راه رفتن را که افراد سالم تشخیص داده و به دنبال رفع آن برمی آیند، نادیده می گیرد و پای فرد بیمار در معرض آسیب قرار می گیرد.

همچنین دیابت مانع خون رسانی کافی و بهبودی جراحات یا صدمات پا خواهد شد؛ وجود هرگونه زخم جزیی فرد را در معرض خطر ایجاد زخم های وسیع و عمیق درپای دیابتی قرار می دهد.

یکی دیگر از عوامل خطرساز زخم پای دیابتی، مصرف مواد مخدر است. سیگار یا هر نوع ماده مخدر به عروق خونی کوچک موجود در پا صدمه می زند. این صدمه فرایند بهبودی زخم را به تاخیر می اندازد و عامل مستعد کننده ای برای ابتلا به عفونت و احتمال قطع پا خواهد بود.

درمان پای دیابتی به نوع و شدت زخم بستگی داردو درصورت وجود هر نوع عفونت، مصرف آنتی بیوتیک ضرورت دارد.

به طور کلی، مطالعات اخیر نشان داده است که با رعایت اعتدال در مصرف مواد غذایی سالم و داشتن فعالیت فیزیکی منظم، کنترل مرتب قند، فشار و چربی خون می توان از بروز بسیاری از این عوارض پیشگیری کرد. رعایت این مسایل می تواند یک زندگی سالم و طول عمر طبیعی را برای دیابتی ها به ارمغان بیاورد.

در کشور ما همانند بسیاری از کشورهای دیگر برنامه های آموزشی مبسوطی برای ارتقای سطح آگاهی افراد جامعه نسبت به جنبه های مختلف دیابت درحال اجرا است.

دکتر نسلی یک فوق تخصص غدد در این باره می گوید: با آموزش صحیح و اطلاع رسانی گسترده به عموم مردم می توان این روند را کند و از ابتلای افراد به این بیماری جلوگیری کرد.

وی می افزاید: رژیم خاصی برای پیشگیری از دیابت وجود ندارد بلکه لازم است افراد از یک رژیم صحیح تغذیه ای پیروی کنند که کالری های مورد نیاز را به فرد برساند و در کنار آن از ابتلای به دیابت پیشگیری کند.

این فوق تخصص غدد یادآوری می کند که پیروی از یک رژیم غذایی مناسب حتی می تواند زمان ابتلای افراد مستعد به بیماری دیابت را به تعویق بیندازد.

سازمان بهداشت جهانی در سال 1991 میلادی، 14 نوامبر سالروز تولد ˈفردریک بنتینگˈ زیست شناس کانادایی و کاشف انسولین را با هدف شناخت بیشتر بیماری دیابت در جهان و را ه های پیشگیری و درمان، به عنوان روز جهانی دیابت نام گذاری کرد.

این روز همزمان با 23 آبان ماه، هرسال با یک شعار تازه از سوی نهاد های مختلف همچون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، انجمن دیابت ایران و مرکز تحقیقات دیابت در کشور ما گرامی داشته می شود.

شعار امسال این روز ˈامروز آینده را پاس بداریم، محیط زیست سالم و آموزش برای همهˈ عنوان شده است.

گزارش از:ناهید شفیعی