داروهای ماهواره‌ای

نوشته  : دكتر احمد ساعدي 

امروزه علم پزشکی پيشرفت فراوانی نموده و هر روز شاهد هستيم که اخبار مختلفی از شاخه‌های علم پزشکی از رسانه‌های ارتباط جمعی منتشر می‌شود. پيشرفت سرسام‌آور علم پزشکی با توليد روز افزون داروها و روش‌های نوين کمکی برای کمک به بيماری‌های مختلف همراه است. آنگونه که برای يک بيماری خاص چندين دارو يا روش درمانی توصيه می‌شود که ارجحيت اين روش‌ها توسط متخصصين علوم پزشکی قابل تشخيص است.

علم تغذيه علمی است که سرنوشت غذاها را در بدن بررسی می‌کند. اينکه چگونه غذاهای مختلف می‌توانند تاثيرات مختلفی را در بدن افراد سالم و نيز در بيماري‌های خاص ايفا نمايند، اساس علم تغذيه است. با گذر زمان در جوامع مختلف، تمايل به داشتن سلامت تغذيه‌ای يکی از اهداف افراد و سيستم‌های بهداشتی کشورهای مختلف می‌باشد. با اين حال با گذر زمان شاهد بروز بسيار بالای بيماري‌هايی هستيم که منشأ تغذيه‌ای دارند. می‌توان به بيماری‌هايی مانند چاقی، اضافه وزن، ديابت، بيماري‌های قلبی عروقی و سرطان‌های مختلف اشاره نمود. اين چند بيماری به تنهايی می‌توانند بار بسيار سنگينی را بر سيستم بهداشتیِ حتی کشورهای توسعه يافته تحميل نمايند.

داروها تا چه حد قابل اعتماد هستند؟
طبيعی است که افراد، علاقمند به داشتن سلامت جسمی بوده و ممکن است هزينه‌های فراوانی را به منظور داشتن بدنی سالم متحمل شوند. همين امر دليل تجارت ميلياردی داروها، مکمل‌ها و خدمات تغذيه‌ای است که با رقابت بسيار فراوان در بازارهای بين‌المللی هر روز راه خود را به خانه‌های بيشتری باز می‌کنند. برای مثال تنها در کشور آمريکا سالانه مکمل‌ها و داروهای کمک کننده به کاهش وزن، بازاری بيش از 120 ميليون دلار را به خود اختصاص داده است.
سلامت اينگونه داروها، مکمل‌ها و خدمات بهداشتی توسط سازمان‌های ذيربط در هر کشوری کنترل می‌شود. علاوه بر ادارات استاندارد، آزمايشگاه‌های تشخيص سلامت داروهای وزارت بهداشت، گمرک‌های کشور به همراه وزارت صنايع در ايران مسوول کنترل سلامت محصولاتی هستند که بصورت قانونی در کشور توليد شده و يا از خارج کشور وارد می‌شوند، بنابراين محصولاتی که در قفسه داروخانه‌ها قرار دارند، تا حدود زيادی قابل اعتماد هستند.

بازاريابي ماهواره‌اي

در چند سال اخير پديده ناميمونی بنام بازاريابی ماهواره‌ای به يکی از ابزارهای کارا جهت جلب مشتری‌های بی‌اطلاع برای محصولات پزشکی بوجود آمده است. کانال‌های ماهواره‌ای در ساعات پربيننده خود محصولاتی را که عمدتاً کاربرد پزشکی، بهداشتی و يا سلامتی دارند تبليغ نموده و گاه اثرات محصولاتشان را اغراق‌آميز و گاه اطلاعات نادرست به مشتری می‌دهند. اين نوع محصولات معمولاً عبارتند از داروها و يا مکمل‌های لاغر کننده، زيبا کننده پوست، لاغر کننده‌های موضعی، افزايش دهنده ميل جنسی، ترک اعتياد، افزايش دهنده طول قد و مانند اينها. سلامت بسياری از اين قبيل محصولات توسط هيچ مرجع ذي‌صلاحی تاييد نشده است. در اين تبليغات معمولا از کلمات فريبنده «تحت ليسانس» يا «تاييد شده توسط انجمن...» استفاده می‌شود که در خيلی از موارد وجود خارجی ندارند. به علاوه در اين تبليغات معمولا شماره تلفن‌هايی ارائه می‌شود که در صورت تماس هيچ اطلاعات درستی از محصول از نقطه نظر پزشکی يا بهداشتی دريافت نخواهد شد. اين افراد عمدتا علاقه‌مند به فروش محصول و دريافت هزينه آن (که معمولاً چندین برابر محصولات معمول در بازار می‌باشند) می‌باشند. علاوه بر اينکه در تبليغات اين محصولات، عنوان می‌شود که اين محصول توسط لابراتوارهای بسيار پيشرفته در يک کشور پيشرفته توليد شده است.
 

مكمل‌هاي كاهش وزن و داروهاي گياهي كاهنده قند خون

مکمل‌های کاهش وزن که توسط اين شبکه‌ها تبليغ می‌شوند هيچگونه اطلاعاتی از محتويات آن ندارند و فقط در برچسب‌های آنها به عباراتی مانند «گياهی» يا «طبيعی» بسنده شده است. نشريه سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ايران در گزارش خود اعلام کرده است که بيشتر مکمل‌های کاهنده وزن با برچسب «طبيعی» يا «گياهی» عمدتاً دارای داروی سيبوترامين (Sibutramin) می‌باشند که داروی کاهنده اشتها بوده و در سال جاری توسط سازمان غذا و داروی آمريکا (FDA) غير مجاز شناخته شده و از تمام کشورها از جمله ايران جمع‌آوری شده است. جالب توجه است که در برچسب‌های اينگونه محصولات کاهنده وزن نامی از اين دارو برده نشده است.
از محصولات ديگری که توسط اين شبکه‌ها تبليغ می‌شوند، «داروهای گياهی کاهنده قند خون» می‌باشد که با عنايت به شيوع بالای ديابت و پره ديابت در کشور مشتريان بي‌شماری دارد. اين محصولات نيز که با نام «گياهی» يا «طبيعی» تبليغ می‌شوند، عمدتاً حاوی پودر متفورمين (داروی کاهنده قند خون برای بيماران ديابتيک) می‌باشند.
البته داروی متفورمين، داروی بی‌خطری برای بيماران ديابتی می‌باشد، ولی بايد در نظر گرفت که بيمارانی که با تجويز پزشک معالجشان داروی متفورمين دريافت می‌نمايند، با استفاده از اين داروهای به اصطلاح گياهی حاوی متفورمين دوز دارويی آنها بسيار بالا رفته و بيماران را در معرض افت قند خون يا هيپوگليسمی قرار می‌دهند که در بسياری از موارد ممکن است برای بيماران ديابتيک خطرناک باشند.
 

جمع‌بندي

همه روزه طيف وسيع‌تری از اين داروهای غيرمجاز که بدون کنترل وارد بازار مصرف می‌شوند از طريق شبکه‌های ماهواره‌ای تبليغ می‌شوند که سلامت افراد را به خطر می‌اندازند. مهم‌تر اينکه به دليل مشکلات قانونی استفاده از ماهواره در ايران، افراد معمولاً پس از مشاهده آثار سوء اينگونه داروها و محصولات، تمايلی به شکايت از شرکت تبليغ کننده يا توزيع کننده ندارند. به نظر می‌رسد که تاکنون راهکار قانونی محکمی برای جلوگيری از اينگونه سودجويی‌ها در کشور وجود ندارد.

منبع: دنیای تغذیه  ش ۱۲۰