نوشته : منیره دادخواه كارشناس ارشدتغذیه، انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی كشور
در كشور ما جوانان بخش قابل ملا حظه ای از هرم جمعیتی را تشكیل می دهند، این جمعیت جوان در آینده ای نه خیلی دور به سالمندانی با مشكلا ت، بیماری ها و مسائل خاص خود تبدیل می شوند. در ضمن بخش كوچكتری از جمعیت كشور در زمان حال را نیز سالمندان عزیز تشكیل می دهند. بیماری آلزایمر یكی ازمشكلا ت خاص دوران سالمندی است، كه متاسفانه در حال حاضر كمتر به این بیماری و معضلا تش پرداخته می شود، حتی بسیاری از خانواده ها با آن آشنا نیستند و اغلب بر این تصورند كه فراموشی و اختلا ل حافظه یک امر طبیعی و اجتناب ناپذیر در سالمندان است و به طبع آن را جدی نمی گیرند. به همین دلیل این بیماری معمولا در مراحل پیشرفته شناسایی می گردد و مشكلا ت و دشواری های خاصی را برای اطرافیان بیمار ایجاد می كند .
بیماری آلزایمر چیست؟
آلزایمر یک نوع اختلا ل مغزی و زوال عقلی پیشرونده است كه در اثر تخریب سلول های عصبی در مركز حافظه مغز بوجود می آید. در اثر این بیماری توانایی های ذهنی، حافظه و شخصیت افراد به آهستگی به یغما می رود و در نهایت بیمار قدرت مراقبت از خود را از دست می دهد. مرگ سلول های عصبی در یک دوره زمانی طولا نی ایجاد می شود و فعالیت های مغزی و فكری افراد مبتلا ، به تدریج كاهش می یابد. این مشكل اغلب با یک اختلا ل جزیی در حافظه شروع شده و به دنبال آن توانایی بیماران برای حفظ تعاملا ت اجتماعی، انجام فعالیت ها و كارهای روزمره و ارتباط برقرار كردن با اطرافیان تحت تاثیر قرار می گیرد. سالمندان مبتلا به آلزایمر اجبارا برای ادامه زندگی به خانواده یا مراقبین بهداشتی حرفه ای وابسته هستند.اطلا عات در دسترس دررابطه با علت ایجاد این بیماری و اینكه در مغز فرد مبتلا ، چه اتفاقی رخ می دهد كه موجب فقدان حافظه و سایر مشكلا ت شخصیتی می شود بسیار اندک است.
بیماری آلزایمر به چند شكل دیده می شود؟
— آلزایمر زودرس، كه مربوط به سنین زیر ۶۵ سال است . البته این شكل بیماری به ندرت (در كمتر از ۱۰درصد افراد مبتلا ) اتفاق می افتد. شروع زودرس آلزایمر معمولا در كسانی كه به اختلا لا تی مانند سندرم داون یا برخی از ناهنجاری های مغزی دچار هستند دیده می شود. پس بروز این بیماری در بین جوانان بسیار نادر است.
— آلزایمر دیررس، كه شكل معمول بروز بیماری است و عموما در سنین بعد از ۶۵ سال شروع می شود. لا زم به ذكر است كه تقریبا نیمی از افراد بالا ی ۸۵ سال به این نوع آلزایمر مبتلا می شوند.
— آلزایمر با ریشه و منشاء خانوادگی، كه به ندرت اتفاق می افتد و كاملا جنبه ارثی دارد. بروز آن در سن زیر۴۰ سال و به شرطی كه حداقل در ۲ نسل از افراد خانواده مشاهده شده باشد، اتفاق می افتد.
لا زم به ذكر است كه تاثیر وراثت در ایجاد برخی از بیماری ها مانند دیابت، چاقی، اسكیزوفرنی و... مشخص شده است، در مورد آلزایمر نیز احتمال ایجاد بیماری در آن دسته از افرادی كه نزدیكان درجه یک آن ها مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر مبتلا بوده اند بیشتر از سایرین است. به همین دلیل به این گروه از افراد توصیه می شود كه در سنین سالمندی چنانچه با اختلا لا ت حافظه ای مواجه شدند حتما به متخصصین مغز و اعصاب مراجعه كرده و تحت معاینات لا زم( مثل بتپ مغزی) قرار گیرند.
نشانه ها و علا ئم بیماری آلزایمر چیست؟
این بیماری سبب مختل شدن زندگی و عملكرد فردی و اجتماعی بیمار می شود، به گونه ای كه:
— در انجام برنامه ها و كارهای روزمره دچار مشكل می شود.
— مكررا وسایلی مثل دسته كلید، عینک، خودكار و... را گم می كند.
— قرارهای ملا قاتش را فراموش می كند.
— خلق و خو، رفتار و شخصیت بیمار دگرگون می شود.
— در بیان نام اشیای معمولی مثل ساعت مچی، مداد، كتاب و... دچار اشكال می گردد.
— در مكان های آشنا گم می شود.
— حرف های تكراری می زند و سوال های تكراری می پرسد.
آلزایمر ممكن است در ابتدا بشكل مشكلا ت شخصیتی بروز كند، به عنوان مثال فرد سالمندی كه بسیار محترم بوده و همیشه رفتارهای سنجیده و معقولی داشته است، از خود برخوردهای نامتعارف وغیر عادی نشان می دهد، تظاهر این بیماری حتی می تواند به صورت بدبینی نسبت به نزدیكان و اطرافیان و پرخاشگری باشد. البته علا ئم فوق در تمامی افراد مبتلا یكسان نیست، قربانیان این بیماری به مرور زمان اغلب در طی یک دوره ۸ تا ۱۰ ساله مراحل مختلف بیماری را پشت سر می گذارند و در طول این مدت حافظه، قوه تشخیص و استدلا ل خود را از دست می دهند. در مراحل وخیم حتی بیماران توانایی صحبت كردن و كنترل حركات عادی خود را از دست داده و برای انجام فعالیت هایی مانند راه رفتن، نشستن، غذا خوردن، دستشویی رفتن و..... نیاز به حمایت و مراقبت دارند.
آیا وجود هر گونه اختلا لا ت حافظهای ویا علا ئم مشابه فوق نشان دهنده ابتلا به آلزایمر است؟
گاهی اوقات ناتوانی ها و بیماری های جسمی در سالمندان، كه با عدم توجه و حمایت اجتماعی از آن ها همراه می شود، مشكلا تی مانند افسردگی را در آنها ایجاد می كند، كه خود اضطراب، استرس و كاهش حافظه را بدنبال دارد. حتی در بین جوانان و افراد میان سال نیز وجود اضطراب، هیجان و تشویش فكری به علت اینكه باعث كاهش تمركز فكری می شود، با مشكلا ت حافظه ای توام می گردد، كه این مسئله به عنوان آلزایمر( به خصوص در سنین قبل از سالمندی )تلقی نمی گردد.
چه مواد غذایی و غذاهایی برای بیمار مبتلا به آلزایمر مفید می باشد ؟
— استفاده از منابع غذایی دارای چربی های امگا ۳ برای بهبود عملكرد مغزی و سلا مت سلول های عصبی مفید می باشد. به همین منظور توصیه می شود كه از انواع ماهی (مثل ماهی ساردین، تن، آزاد، سالمون و...)، دانه های كنجد، تخم آفتاب گردان، كدو و تخم كتان كه حاوی این نوع از چربی ها هستند در تهیه غذای این بیماران استفاده شود.
— دریافت كافی مواد مغذی مثل فولا ت و ویتامین ب ۱۲ از ایجاد و پیشرفت آلزایمر پیشگیری می كنند. آواكادو، موز، پرتقال، مارچوبه، سبزی های برگی سبز تیره (مثل اسفناج) و انواع لوبیا از منابع غذایی خوب فولا ت می باشند و ویتامین ب۱۲ نیز فقط در منابع غذایی حیوانی یافت می شود.
— بسیاری از تحقیقات نشان داده است كه در این بیماری دریافت آنتی اكسیدان ها( مانند ویتامین ٴو ئ ) به ویژه همراه با هم، برای حفاظت از سلول های مغزی و به تاخیر افتادن تخریب آنها مفید می باشد، به همین منظور استفاده از انواع مركبات، فلفل دلمه ای، توت ها ( توت فرنگی )، گوجه فرنگی و...كه غنی از ویتامین ٴ هستند و جوانه گندم، مغزها، آواكادو و سایر منابع غذایی غنی از ویتامین ئ در برنامه غذایی افراد سالمند و مبتلا یان به بیماری مفید می باشد . می توان با نظر پزشک مربوطه از مكمل های این ویتامین ها نیز استفاده كرد.
— برای تامین بخشی از مواد مغذی وانرژی مورد نیاز بیماران می توان از شیر و نوشیدنی های حاوی آن در میان وعده ها استفاده نمود.
— استفاده از لوبیای سویا و سایر فرآورده های آن در غذای بیماران، به دلیل داشتن تركیبات استروژنی بویژه در زنان سالمند مفید بوده و به نظر می رسد كه دركاهش شدت علا ئم بیماری موثر باشد.
— مصرف مشروبات الكلی باعث تشدید علا ئمی مثل گیجی و اختلا ل حافظه می شود.
— مطالعات علمی نشان داده است كه پیروی از رژیم غذایی مدیترانه ای كه دارای مقدار فراوان و متنوعی ازمیوه ها و سبزی های تازه، حبوبات، مغزها و غلا ت كامل، مقدار كم گوشت قرمز و مقدار متوسط لبنیات و تخم مرغ می باشد و همچنین حاوی ماهی های چرب، روغن زیتون و دانه زیتون است، می تواند در كاهش خطر بروز آلزایمر وسایر بیماری های مزمن موثر باشد.
— با توجه به اینكه آلزایمر یک نوع بیماری پیشرونده است، حفظ رژیم غذایی متعادل برای مبتلا یان كارسختی است . دراین افراد گاهی بخاطر فراموشی به راحتی وعده های غذایی حذف می گردد، حتی نحوه غذا خوردن و استفاده از قاشق و چنگال فراموش می شود، در این شرایط شاید بهتر باشد كه از غذاهای لقمه ای ویا بشكل ساندویچ های كوچک با بافت نرم كه خوردن آن آسان می باشد، به جای غذاهایی كه برای خوردن نیاز به قاشق، چنگال و یا چاقو دارند، استفاده كرد. برای جلوگیری از خفگی در بیماران بهتر است، كه غذا ها به قطعات و تكه های كوچک تقسیم شود و مایعات در صورتی كه بشكل ژله باشند، بلع راحت تری خواهند داشت.
— در بعضی از موارد بیمار، تشنگی خود را فراموش می كند، بنابراین باید به میزان مایعات دریافتی آنها در طول روز توجه كردتا دچار كمبود آب بدن و یبوست نشوند .
برای جلوگیری از یبوست در بیماران علا وه بر مصرف مایعات، استفاده از میوه ها و سبزی های تازه، حبوبات و غلا ت كامل به جهت داشتن فیبر غذایی مفید می باشد.
— توصیه می گردد كه غذاهایی مثل آش، سوپ وسایر غذاهای آبكی كه امكان ریختن آنها وجود دارد، كمتر برای این بیماران استفاده شود.
— خوردن و بلع برخی ازمواد غذایی مثل آجیل، مغزها، دانه ها، آبنبات و شكلا ت برای بیمار مبتلا به آلزایمر مشكل می باشد، بهتر است از این اقلا م به شكل های دیگر در غذای آنها استفاده كرد و یا در صورت عدم ضرورت مصرف آنها را حذف نمود.
— بعضی از تحقیقات نشان داده اند كه تهیه، نگهداری و خوردن غذا و نوشیدنی در ظروف آلومینیومی، با ایجاد اختلا ل در سلول های مغزی و بروز آلزایمر ارتباط دارد، به همین دلیل متخصصین استفاده از این نوع ظروف را توصیه نمی كنند. حتی كسانی كه دارای سابقه فامیلی آلزایمر هستند، بهتر است از خمیر دندان ها وداروهای حاوی آلومینیوم استفاده نكنند.
— استفاده از مكمل های ویتامین های گروه ا مانند ۱ا، نیاسین، فولا ت، ۱۲ا، بیوتین و ۶ا زیر نظر متخصصین قابل توصیه است.
منبع: دنیای تغذیه ش64
بیماری آلزایمر چیست؟
آلزایمر یک نوع اختلا ل مغزی و زوال عقلی پیشرونده است كه در اثر تخریب سلول های عصبی در مركز حافظه مغز بوجود می آید. در اثر این بیماری توانایی های ذهنی، حافظه و شخصیت افراد به آهستگی به یغما می رود و در نهایت بیمار قدرت مراقبت از خود را از دست می دهد. مرگ سلول های عصبی در یک دوره زمانی طولا نی ایجاد می شود و فعالیت های مغزی و فكری افراد مبتلا ، به تدریج كاهش می یابد. این مشكل اغلب با یک اختلا ل جزیی در حافظه شروع شده و به دنبال آن توانایی بیماران برای حفظ تعاملا ت اجتماعی، انجام فعالیت ها و كارهای روزمره و ارتباط برقرار كردن با اطرافیان تحت تاثیر قرار می گیرد. سالمندان مبتلا به آلزایمر اجبارا برای ادامه زندگی به خانواده یا مراقبین بهداشتی حرفه ای وابسته هستند.اطلا عات در دسترس دررابطه با علت ایجاد این بیماری و اینكه در مغز فرد مبتلا ، چه اتفاقی رخ می دهد كه موجب فقدان حافظه و سایر مشكلا ت شخصیتی می شود بسیار اندک است.
بیماری آلزایمر به چند شكل دیده می شود؟
— آلزایمر زودرس، كه مربوط به سنین زیر ۶۵ سال است . البته این شكل بیماری به ندرت (در كمتر از ۱۰درصد افراد مبتلا ) اتفاق می افتد. شروع زودرس آلزایمر معمولا در كسانی كه به اختلا لا تی مانند سندرم داون یا برخی از ناهنجاری های مغزی دچار هستند دیده می شود. پس بروز این بیماری در بین جوانان بسیار نادر است.
— آلزایمر دیررس، كه شكل معمول بروز بیماری است و عموما در سنین بعد از ۶۵ سال شروع می شود. لا زم به ذكر است كه تقریبا نیمی از افراد بالا ی ۸۵ سال به این نوع آلزایمر مبتلا می شوند.
— آلزایمر با ریشه و منشاء خانوادگی، كه به ندرت اتفاق می افتد و كاملا جنبه ارثی دارد. بروز آن در سن زیر۴۰ سال و به شرطی كه حداقل در ۲ نسل از افراد خانواده مشاهده شده باشد، اتفاق می افتد.
لا زم به ذكر است كه تاثیر وراثت در ایجاد برخی از بیماری ها مانند دیابت، چاقی، اسكیزوفرنی و... مشخص شده است، در مورد آلزایمر نیز احتمال ایجاد بیماری در آن دسته از افرادی كه نزدیكان درجه یک آن ها مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر مبتلا بوده اند بیشتر از سایرین است. به همین دلیل به این گروه از افراد توصیه می شود كه در سنین سالمندی چنانچه با اختلا لا ت حافظه ای مواجه شدند حتما به متخصصین مغز و اعصاب مراجعه كرده و تحت معاینات لا زم( مثل بتپ مغزی) قرار گیرند.
نشانه ها و علا ئم بیماری آلزایمر چیست؟
این بیماری سبب مختل شدن زندگی و عملكرد فردی و اجتماعی بیمار می شود، به گونه ای كه:
— در انجام برنامه ها و كارهای روزمره دچار مشكل می شود.
— مكررا وسایلی مثل دسته كلید، عینک، خودكار و... را گم می كند.
— قرارهای ملا قاتش را فراموش می كند.
— خلق و خو، رفتار و شخصیت بیمار دگرگون می شود.
— در بیان نام اشیای معمولی مثل ساعت مچی، مداد، كتاب و... دچار اشكال می گردد.
— در مكان های آشنا گم می شود.
— حرف های تكراری می زند و سوال های تكراری می پرسد.
آلزایمر ممكن است در ابتدا بشكل مشكلا ت شخصیتی بروز كند، به عنوان مثال فرد سالمندی كه بسیار محترم بوده و همیشه رفتارهای سنجیده و معقولی داشته است، از خود برخوردهای نامتعارف وغیر عادی نشان می دهد، تظاهر این بیماری حتی می تواند به صورت بدبینی نسبت به نزدیكان و اطرافیان و پرخاشگری باشد. البته علا ئم فوق در تمامی افراد مبتلا یكسان نیست، قربانیان این بیماری به مرور زمان اغلب در طی یک دوره ۸ تا ۱۰ ساله مراحل مختلف بیماری را پشت سر می گذارند و در طول این مدت حافظه، قوه تشخیص و استدلا ل خود را از دست می دهند. در مراحل وخیم حتی بیماران توانایی صحبت كردن و كنترل حركات عادی خود را از دست داده و برای انجام فعالیت هایی مانند راه رفتن، نشستن، غذا خوردن، دستشویی رفتن و..... نیاز به حمایت و مراقبت دارند.
آیا وجود هر گونه اختلا لا ت حافظهای ویا علا ئم مشابه فوق نشان دهنده ابتلا به آلزایمر است؟
گاهی اوقات ناتوانی ها و بیماری های جسمی در سالمندان، كه با عدم توجه و حمایت اجتماعی از آن ها همراه می شود، مشكلا تی مانند افسردگی را در آنها ایجاد می كند، كه خود اضطراب، استرس و كاهش حافظه را بدنبال دارد. حتی در بین جوانان و افراد میان سال نیز وجود اضطراب، هیجان و تشویش فكری به علت اینكه باعث كاهش تمركز فكری می شود، با مشكلا ت حافظه ای توام می گردد، كه این مسئله به عنوان آلزایمر( به خصوص در سنین قبل از سالمندی )تلقی نمی گردد.
چه مواد غذایی و غذاهایی برای بیمار مبتلا به آلزایمر مفید می باشد ؟
— استفاده از منابع غذایی دارای چربی های امگا ۳ برای بهبود عملكرد مغزی و سلا مت سلول های عصبی مفید می باشد. به همین منظور توصیه می شود كه از انواع ماهی (مثل ماهی ساردین، تن، آزاد، سالمون و...)، دانه های كنجد، تخم آفتاب گردان، كدو و تخم كتان كه حاوی این نوع از چربی ها هستند در تهیه غذای این بیماران استفاده شود.
— دریافت كافی مواد مغذی مثل فولا ت و ویتامین ب ۱۲ از ایجاد و پیشرفت آلزایمر پیشگیری می كنند. آواكادو، موز، پرتقال، مارچوبه، سبزی های برگی سبز تیره (مثل اسفناج) و انواع لوبیا از منابع غذایی خوب فولا ت می باشند و ویتامین ب۱۲ نیز فقط در منابع غذایی حیوانی یافت می شود.
— بسیاری از تحقیقات نشان داده است كه در این بیماری دریافت آنتی اكسیدان ها( مانند ویتامین ٴو ئ ) به ویژه همراه با هم، برای حفاظت از سلول های مغزی و به تاخیر افتادن تخریب آنها مفید می باشد، به همین منظور استفاده از انواع مركبات، فلفل دلمه ای، توت ها ( توت فرنگی )، گوجه فرنگی و...كه غنی از ویتامین ٴ هستند و جوانه گندم، مغزها، آواكادو و سایر منابع غذایی غنی از ویتامین ئ در برنامه غذایی افراد سالمند و مبتلا یان به بیماری مفید می باشد . می توان با نظر پزشک مربوطه از مكمل های این ویتامین ها نیز استفاده كرد.
— برای تامین بخشی از مواد مغذی وانرژی مورد نیاز بیماران می توان از شیر و نوشیدنی های حاوی آن در میان وعده ها استفاده نمود.
— استفاده از لوبیای سویا و سایر فرآورده های آن در غذای بیماران، به دلیل داشتن تركیبات استروژنی بویژه در زنان سالمند مفید بوده و به نظر می رسد كه دركاهش شدت علا ئم بیماری موثر باشد.
— مصرف مشروبات الكلی باعث تشدید علا ئمی مثل گیجی و اختلا ل حافظه می شود.
— مطالعات علمی نشان داده است كه پیروی از رژیم غذایی مدیترانه ای كه دارای مقدار فراوان و متنوعی ازمیوه ها و سبزی های تازه، حبوبات، مغزها و غلا ت كامل، مقدار كم گوشت قرمز و مقدار متوسط لبنیات و تخم مرغ می باشد و همچنین حاوی ماهی های چرب، روغن زیتون و دانه زیتون است، می تواند در كاهش خطر بروز آلزایمر وسایر بیماری های مزمن موثر باشد.
— با توجه به اینكه آلزایمر یک نوع بیماری پیشرونده است، حفظ رژیم غذایی متعادل برای مبتلا یان كارسختی است . دراین افراد گاهی بخاطر فراموشی به راحتی وعده های غذایی حذف می گردد، حتی نحوه غذا خوردن و استفاده از قاشق و چنگال فراموش می شود، در این شرایط شاید بهتر باشد كه از غذاهای لقمه ای ویا بشكل ساندویچ های كوچک با بافت نرم كه خوردن آن آسان می باشد، به جای غذاهایی كه برای خوردن نیاز به قاشق، چنگال و یا چاقو دارند، استفاده كرد. برای جلوگیری از خفگی در بیماران بهتر است، كه غذا ها به قطعات و تكه های كوچک تقسیم شود و مایعات در صورتی كه بشكل ژله باشند، بلع راحت تری خواهند داشت.
— در بعضی از موارد بیمار، تشنگی خود را فراموش می كند، بنابراین باید به میزان مایعات دریافتی آنها در طول روز توجه كردتا دچار كمبود آب بدن و یبوست نشوند .
برای جلوگیری از یبوست در بیماران علا وه بر مصرف مایعات، استفاده از میوه ها و سبزی های تازه، حبوبات و غلا ت كامل به جهت داشتن فیبر غذایی مفید می باشد.
— توصیه می گردد كه غذاهایی مثل آش، سوپ وسایر غذاهای آبكی كه امكان ریختن آنها وجود دارد، كمتر برای این بیماران استفاده شود.
— خوردن و بلع برخی ازمواد غذایی مثل آجیل، مغزها، دانه ها، آبنبات و شكلا ت برای بیمار مبتلا به آلزایمر مشكل می باشد، بهتر است از این اقلا م به شكل های دیگر در غذای آنها استفاده كرد و یا در صورت عدم ضرورت مصرف آنها را حذف نمود.
— بعضی از تحقیقات نشان داده اند كه تهیه، نگهداری و خوردن غذا و نوشیدنی در ظروف آلومینیومی، با ایجاد اختلا ل در سلول های مغزی و بروز آلزایمر ارتباط دارد، به همین دلیل متخصصین استفاده از این نوع ظروف را توصیه نمی كنند. حتی كسانی كه دارای سابقه فامیلی آلزایمر هستند، بهتر است از خمیر دندان ها وداروهای حاوی آلومینیوم استفاده نكنند.
— استفاده از مكمل های ویتامین های گروه ا مانند ۱ا، نیاسین، فولا ت، ۱۲ا، بیوتین و ۶ا زیر نظر متخصصین قابل توصیه است.
منبع: دنیای تغذیه ش64
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر