نوشته : زیر نظر دكتر سعید حسینی پزشک و متخصص تغذیه و رژیم درمانی از آمریكا عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی
میزان بروز و مرگ و میر ناشی از سرطان معده در طی ۶۵ سال اخیر، به دلا یل نامعلوم كاهش یافته است، با این وجود سرطان معده، همچنان یكی از علل اصلی مرگ و میر ناشی از سرطان در سراسر جهان است.شایع ترین نوع سرطان معده، آدنوكارسینوم می باشد كه حدود ۹۵ درصد موارد را شامل می شود و در كشورهای در حال توسعه، شایع تر از جوامع صنعتی است. میزان بروز آن با افزایش سن، بیشتر شده و به ندرت قبل از ۴۰ سالگی رخ می دهد. علا وه بر این در مردان، شیوع بیشتری دارد.به نظر می رسد كه عواملی مانند شرایط نامناسب نگهداری غذا و مصرف طولا نی مدت مواد غذایی حاوی نیترات بالا مانند غذاهای دودی و یا نمک سود شده نیز موجب افزایش احتمال بروز گردند. همچنین عفونت مزمن با هلیكوباكترپیلوری، ممكن است در پیدایش سرطان معده، موثر باشد.
عوامل دیگری مانند كاهش اسیدیته معده، گاستریت آتروفیک، سابقه عمل جراحی معده و... نیز در افزایش میزان بروز، نقش دارند. متاسفانه معمولا علا ئم مشخص زودهنگام مشاهده نمی شود. پاره ای از علا ئم عبارتند از احساس ناراحتی در شكم، سیری زودرس، تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، كاهش وزن و خونریزی گوارشی كه ممكن است به صورت كم خونی، خون مخفی در مدفوع و یا مدفوع تیره، نمود پیدا كند.
هرچند كه علا ئم به كندی، بروز پیدا می كنند ولی رشد تومور سریع است و سرطان معده در زمان تشخیص اغلب در مرحله پیشرفته است.برای درمان سرطان معده، اغلب از جراحی گاستركتومی (برداشت كامل معده، یا قسمتی از آن) استفاده می شود كه ضایعه را با عمل جراحی خارج می كنند. البته درمان های تركیبی با شیمی درمانی و پرتودرمانی هم مطرح است.رسیدگی به وضعیت تغذیه ای بیمار، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می تواند در ارتقاء سلا مت وی موثر باشد.
تغذیه قبل از جراحی:
بیمار قبل از جراحی باید تا حد امكان از وضعیت تغذیه ای مناسبی برخوردار بوده و از ذخایر گلیكوژن و مواد مغذی كافی برخوردار باشد تا بهبودی پس از عمل زودتر میسر گردد. بدین منظور می توان از یک رژیم نرم، پر كالری و با مقدار كافی پروتیین و ویتامین ها (از جمله ویتامین ٴ) استفاده كرد.از چند روز قبل از عمل، می توان از رژیم مایعات و تغذیه وریدی استفاده كرد تا بیمار برای عمل آماده باشد.
تغذیه بعد از جراحی:
بعد از جراحی، می توان تغذیه وریدی را شروع كرد، اما دریافت غذا و مایعات از طریق دهان، تا بازگشت عملكرد دستگاه گوارش (۲ الی ۷ روز)، به تعویق می افتد.قابل ذكر است در صورتی كه جراحی نیازمند یک روند درمان طولا نی باشد، بیمار باید از طریق لوله، اغلب به صورت ژوژنوستومی تغذیه شود. تغذیه وریدی نیز برای بیمارانی كه عوارض پس از جراحی دارند و تغذیه با لوله در آن ها برای یک دوره طولا نی میسر نیست، استفاده می شود.اولین مایعی كه از طریق دهان مصرف می شود، اغلب آب است كه معمولا به شكل قطعات كوچک یخ داده می شود تا در دهان ذوب شده و به صورت قطرات آب درآید. اما برخی از بیماران ممكن است آب هم دما با اتاق یا آب گرم را بهتر تحمل كنند.
سپس می توان از مقادیر بیشتر مایع با تنوع بیشتر مانند آبگوشت صاف شده یا آب میوه های شیرین نشده استفاده كرد.
با افزایش تدریجی رژیم برحسب تحمل فرد، سعی می كنیم تا به یک برنامه غذایی نرمال برسیم. معمولا در روز چهارم تا هفتم بعد از جراحی، بسیاری از بیماران می توانند، غذاهای جامد را تحمل كنند.
این نكته حائز اهمیت است كه از غذاهایی كه بیمار دوست دارد و به خوبی تحمل می كند، استفاده شود. بیمار ممكن است غذاهای پرادویه، اسیدی، غلیظ و پرچرب را به خوبی تحمل نكند. عدم تحمل لا كتوز نیز در این بیماران متداول است كه دراین صورت از مقدار كمی شیر استفاده نموده و حذف می شود. این بیماران ممكن است پنیر و ماست را بهتر تحمل كنند.
رژیم غذایی بعد از جراحی باید انرژی و مواد مغذی كافی برای التیام جراحات را تامین كرده و عوارض بعد از جراحی را نیز كاهش دهد بنابراین استفاده از یک رژیم پرپروتیین با چربی متوسط می تواند مفید باشد.
از جمله عوارض پس از جراحی، سندروم دامپینگ می باشد كه شامل یک سری از علا ئم و نشانه های گوارشی و وازوموتور است. این سندروم در دو مرحله زودرس و دیررس می تواند اتفاق بیفتد.دامپینگ زودرس كه ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از صرف غذا ایجاد می شود، ناشی از تخلیه سریع محتویات هیپراسمولا ر معده به داخل روده باریک است و شامل احساس ناراحتی در ناحیه شكم، تهوع، استفراغ، اسهال و تپش قلب می باشد. دامپینگ دیررس، ۲-۱ ساعت بعد از صرف غذا اتفاق می افتد و ناشی از هیپوگلیسمی ثانویه حاصل از آزاد شدن مقدار زیادی انسولین است كه در آن علا ئم و نشانه هایی از قبیل احساس سبكی سر، تعریق شدید، تپش قلب و غش مشاهده می شود. سندروم دامپینگ اغلب با گذشت زمان، بهبود می یابد اما در یک درصد از بیماران، ممكن است نوع شدید و طولا نی شده بروز كند.این بیماران معمولا قادر به تحمل وعده های غذایی پرحجم نبوده و با مصرف آن، دچار تشدید علا ئم می شوند، لذا مصرف مواد غذایی در حجم كمتر و تعداد وعده های بیشتر توصیه می شود.رژیم غذایی این بیماران باید شامل محدودیت مصرف قندهای ساده مانند شكر، عسل، مربا و مایعات شیرین و غلیظ باشد، در عوض می توانند از كربوهیدرات های پیچیده مانند برنج و نان استفاده كنند.
همچنین باید از مصرف مایعات به همراه غذا پرهیز كرده و آب و نوشیدنی های دیگر را در بین وعده های غذایی مصرف كنند مصرف میوه ها و سبزیجاتی كه فیبرهایی از قبیل پكتین دارند (مانند سیب پوست كنده) نیز برای این افراد مناسب است.
دراز كشیدن به مدت ۲۰ دقیقه الی یک ساعت بعد از صرف غذا و اجتناب از فعالیت بدنی تا یک ساعت بعد از غذا، نیز ممكن است در كاهش سرعت تخلیه معده و كم كردن شدت علا یم موثر باشد.
در انتها لا زم به ذكر است كه با انتخاب یک برنامه غذایی مناسب بعد از جراحی، باید مواد مغذی را به میزان لا زم فراهم كرد و در صورت نیاز می توان از مكمل های غذایی، به ویژه در ماه های اول، بهره مند شد.
منبع: دنیای تغذیه ش 64
عوامل دیگری مانند كاهش اسیدیته معده، گاستریت آتروفیک، سابقه عمل جراحی معده و... نیز در افزایش میزان بروز، نقش دارند. متاسفانه معمولا علا ئم مشخص زودهنگام مشاهده نمی شود. پاره ای از علا ئم عبارتند از احساس ناراحتی در شكم، سیری زودرس، تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، كاهش وزن و خونریزی گوارشی كه ممكن است به صورت كم خونی، خون مخفی در مدفوع و یا مدفوع تیره، نمود پیدا كند.
هرچند كه علا ئم به كندی، بروز پیدا می كنند ولی رشد تومور سریع است و سرطان معده در زمان تشخیص اغلب در مرحله پیشرفته است.برای درمان سرطان معده، اغلب از جراحی گاستركتومی (برداشت كامل معده، یا قسمتی از آن) استفاده می شود كه ضایعه را با عمل جراحی خارج می كنند. البته درمان های تركیبی با شیمی درمانی و پرتودرمانی هم مطرح است.رسیدگی به وضعیت تغذیه ای بیمار، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می تواند در ارتقاء سلا مت وی موثر باشد.
تغذیه قبل از جراحی:
بیمار قبل از جراحی باید تا حد امكان از وضعیت تغذیه ای مناسبی برخوردار بوده و از ذخایر گلیكوژن و مواد مغذی كافی برخوردار باشد تا بهبودی پس از عمل زودتر میسر گردد. بدین منظور می توان از یک رژیم نرم، پر كالری و با مقدار كافی پروتیین و ویتامین ها (از جمله ویتامین ٴ) استفاده كرد.از چند روز قبل از عمل، می توان از رژیم مایعات و تغذیه وریدی استفاده كرد تا بیمار برای عمل آماده باشد.
تغذیه بعد از جراحی:
بعد از جراحی، می توان تغذیه وریدی را شروع كرد، اما دریافت غذا و مایعات از طریق دهان، تا بازگشت عملكرد دستگاه گوارش (۲ الی ۷ روز)، به تعویق می افتد.قابل ذكر است در صورتی كه جراحی نیازمند یک روند درمان طولا نی باشد، بیمار باید از طریق لوله، اغلب به صورت ژوژنوستومی تغذیه شود. تغذیه وریدی نیز برای بیمارانی كه عوارض پس از جراحی دارند و تغذیه با لوله در آن ها برای یک دوره طولا نی میسر نیست، استفاده می شود.اولین مایعی كه از طریق دهان مصرف می شود، اغلب آب است كه معمولا به شكل قطعات كوچک یخ داده می شود تا در دهان ذوب شده و به صورت قطرات آب درآید. اما برخی از بیماران ممكن است آب هم دما با اتاق یا آب گرم را بهتر تحمل كنند.
سپس می توان از مقادیر بیشتر مایع با تنوع بیشتر مانند آبگوشت صاف شده یا آب میوه های شیرین نشده استفاده كرد.
با افزایش تدریجی رژیم برحسب تحمل فرد، سعی می كنیم تا به یک برنامه غذایی نرمال برسیم. معمولا در روز چهارم تا هفتم بعد از جراحی، بسیاری از بیماران می توانند، غذاهای جامد را تحمل كنند.
این نكته حائز اهمیت است كه از غذاهایی كه بیمار دوست دارد و به خوبی تحمل می كند، استفاده شود. بیمار ممكن است غذاهای پرادویه، اسیدی، غلیظ و پرچرب را به خوبی تحمل نكند. عدم تحمل لا كتوز نیز در این بیماران متداول است كه دراین صورت از مقدار كمی شیر استفاده نموده و حذف می شود. این بیماران ممكن است پنیر و ماست را بهتر تحمل كنند.
رژیم غذایی بعد از جراحی باید انرژی و مواد مغذی كافی برای التیام جراحات را تامین كرده و عوارض بعد از جراحی را نیز كاهش دهد بنابراین استفاده از یک رژیم پرپروتیین با چربی متوسط می تواند مفید باشد.
از جمله عوارض پس از جراحی، سندروم دامپینگ می باشد كه شامل یک سری از علا ئم و نشانه های گوارشی و وازوموتور است. این سندروم در دو مرحله زودرس و دیررس می تواند اتفاق بیفتد.دامپینگ زودرس كه ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از صرف غذا ایجاد می شود، ناشی از تخلیه سریع محتویات هیپراسمولا ر معده به داخل روده باریک است و شامل احساس ناراحتی در ناحیه شكم، تهوع، استفراغ، اسهال و تپش قلب می باشد. دامپینگ دیررس، ۲-۱ ساعت بعد از صرف غذا اتفاق می افتد و ناشی از هیپوگلیسمی ثانویه حاصل از آزاد شدن مقدار زیادی انسولین است كه در آن علا ئم و نشانه هایی از قبیل احساس سبكی سر، تعریق شدید، تپش قلب و غش مشاهده می شود. سندروم دامپینگ اغلب با گذشت زمان، بهبود می یابد اما در یک درصد از بیماران، ممكن است نوع شدید و طولا نی شده بروز كند.این بیماران معمولا قادر به تحمل وعده های غذایی پرحجم نبوده و با مصرف آن، دچار تشدید علا ئم می شوند، لذا مصرف مواد غذایی در حجم كمتر و تعداد وعده های بیشتر توصیه می شود.رژیم غذایی این بیماران باید شامل محدودیت مصرف قندهای ساده مانند شكر، عسل، مربا و مایعات شیرین و غلیظ باشد، در عوض می توانند از كربوهیدرات های پیچیده مانند برنج و نان استفاده كنند.
همچنین باید از مصرف مایعات به همراه غذا پرهیز كرده و آب و نوشیدنی های دیگر را در بین وعده های غذایی مصرف كنند مصرف میوه ها و سبزیجاتی كه فیبرهایی از قبیل پكتین دارند (مانند سیب پوست كنده) نیز برای این افراد مناسب است.
دراز كشیدن به مدت ۲۰ دقیقه الی یک ساعت بعد از صرف غذا و اجتناب از فعالیت بدنی تا یک ساعت بعد از غذا، نیز ممكن است در كاهش سرعت تخلیه معده و كم كردن شدت علا یم موثر باشد.
در انتها لا زم به ذكر است كه با انتخاب یک برنامه غذایی مناسب بعد از جراحی، باید مواد مغذی را به میزان لا زم فراهم كرد و در صورت نیاز می توان از مكمل های غذایی، به ویژه در ماه های اول، بهره مند شد.
منبع: دنیای تغذیه ش 64
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر