دوران
بارداری تغییرات فیزیولوژیک زیادی را در بدن مادر بوجود می آورد. عوامل
متعددی در شکل گیری روند تغذیه صحیح بارداری و شیردهی و نتیجه آن موثر
هستند. یکی از مهمترین و اصلی ترین عوامل، تغذیه مادر باردار است زیرا رشد و
نمو جنین با تغذیه مادر ارتباط تنگاتنگ دارد. در این دوران رعایت برنامه
غذایی مناسب و متعادل برای ترمیم و تکامل بافت های نادر که عهده دار تغذیه و
رشد جنین است بسیار مهم می باشد. بحث مشاوره تغذیه دوران بارداری باید با
توجه به وضعیت سلامت خانمها قبل از بارداری و ادامه آن در دوران بارداری و
شیردهی صورت گیرد.
تامین نیازهای تغذیه ای خانم های باردار و شیرده جهت حفظ سلامت مادر و کودک
اهداف اختصاصی:
1. ارتقاء آگاهی پرسنل بهداشتی در خصوص اصول تغذیه صحیح در دوران بارداری و شیردهی
2. ارتقاء آگاهی پرسنل بهداشتی در خصوص نحوه برخورد با شکایات شایع و بیماریهای این دوران ها
3. ارتقاء آگاهی خانمهای باردار و شیرده در خصوص اصول تغذیه صحیح در این دوران ها
1. آموزش به پرسنل بهداشتی در خصوص ارزیابی وضعیت تغذیه ای خانم های باردار و شیرده
2. آموزش به پرسنل بهداشتی در خصوص نحوه مصرف مکمل های ویتامین و املاح در دوران بارداری و شیردهی
3. آموزش به پرسنل بهداشتی در خصوص نحوه ثبت وزن و پایش وزن گیری در طول بارداری طبق جدول زمانبندی تعیین شده
4. آموزش به پرسنل بهداشتی در خصوص اصول تغذیه صحیح در دوران بارداری و شیردهی
5. آموزش به پرسنل بهداشتی در خصوص نحوه برخورد با شکایات شایع و بیماریهای این دوران ها
6. آموزش به مادران در خصوص نحوه مصرف مکمل های ویتامین و املاح در دوران بارداری و شیردهی
7. آموزش به مادران در خصوص اصول تغذیه صحیح در دوران بارداری و شیردهی
اقدامات آموزشي و مشاوره اي برنامه هاي تغذيه گروههاي مختلف سني طی سال 1389
زنان باردار وزنان شيرده
|
||
تعداد زنانی كه براي آنها آموزش چهره به چهره انجام شده
|
تعداد جلسات آموزش تغذيه
|
تعداد زنان آموزش ديده در كلاس هاي آموزشي
|
19387
|
1790
|
31483
|
تغذيه در دوران بارداري و شيردهي
آرزوي
هر مادر است كه داراي فرزند سالم باشد. تحقق سلامت جسم و روان كودك بستگي
بسيار زيادي به رعايت اصول بهداشتي و مراقبت هاي سالم و وضعيت تغذيه مادر
در دوران پيش از بارداري و بارداري دارد. سوء تغذيه طولاني مدت در دوران
پيش از بارداري و نيز در دوران بارداري مي تواند باعث سوء تغذيه جنين شود و
در نتيجه ممكن است وزن نوزاد در موقع تولد از حد قابل قبول كمتر باشد.
پيروي از رژيم غذايي مخصوص و جداگانه اي در اين دوران لازم نيست و با
مختصري توجه و بهبود كيفيت و كميت مواد غذايي در دسترس و تامين ميزان
دسترسي و پروتئين لازم روزانه تحقق اين مهم به خوبي امكان پذير است .
افزايش وزن در دوران بارداري
در
صورتي كه تغذيه مادر در دوران بارداري كافي باشد افزايش وزن مطلوبي خواهد
داشت . براي تعيين وضعيت مادر از نظر چاقي يا لاغري در نمايه توده بدن پيش
از بارداري استفاده مي شود كه از نسبت وزن بر حسب كيلوگرم بر مجذور قد بر
حسب متر بدست مي آيد.
چنانچه نمايه توده بدني در مادري قبل از بارداري كمتر از 8/19 باشد مادر لاغر بوده و در دوران بارداري بايد بين 18- 5/12 كليوگرم اضافه وزن داشته باشد.
مادري كه نمايه توده بدني بين 26- 8/19 قبل از بارداري داشته باشد داراي وزن طبيعي بوده و مي تواند بين 16- 5/11 كيلوگرم اضافه وزن داشته باشد.
اگر
اين نمايه بين 29-26 باشد مادر دچار اضافه وزن بوده و بايد بين 5/11- 7
كيلوگرم اضافه وزن داشته باشد و چنانچه اين نمايه در مادري بالاي 29 باشد
مادر چاق است و مي تواند حدود 6 كيلوگرم اضافه وزن داشته باشد.
بايد
توجه داشت كه به هيچ وجه رژيم غذايي به منظور كاهش وزن با عدم افزايش وزن
براي مادران چاق توصيه نمي شود. به منظور جلوگيري از افزايش زياد وزن مصرف
مواد قندي نظير شكلات، آب نبات ، شيريني جات و مواد غذايي بي ارزش بايد
پرهيز نمود. بايد توجه داشت كه مادران نوجوان بدليل اينكه هنوز در سن رشد
مي باشند بايد مواد غذايي لازم را هم براي بدن خود و هم براي بدن جنين
فراهم آورند بنابراين به مواد غذايي بيشتري نياز داشته و اضافه وزن بيشتري
نيز بايد داشته باشند.
به
اين تريتب كه چنانچه نمايه توده بدني مادر نوجواني قبل از بارداري كمتر از
8/19 باشد به 18- 14 كيلوگرم اضافه وزن، بين 26- 8/19 به 18- 13 كيلوگرم
اضافه وزن، بين 29-26 به 5/11-8 كيلوگرم اضافه وزن نياز دارد.
در
زنان چند قو زا نيز احتياج به انري و مواد مغذي بيش از ديگران است. اين
مادران براي اينكه مواد غذايي و انرژي لازن را دريافت كنند بايد 20- 16
كيلوگرم اضافه وزن داشته باشند.
رژيم غذايي مناسب براي دوران بارداري و شيردهي
تغذيه
مادر در دوران بارداري بايد متعادل باشد و از كم خوري و پرخوري پرهيز شود.
نيازي به استفاده در غذاهاي گران قيمت و يا مخصوص نيست. مادران باردار به
منظور تامين انرژي و مواد مغذي لازم بايد از تمام گروههاي غذايي به مقدار
مناسب استفاده نمايند.
گروههاي غذايي و خواص آنان
1ـ نان و غلات:
اين گروه در مواد غذايي كه شامل نان، برنج ،ماكاروني و…مي باشند عمده ترين منبع تامين انرژي و مواد قندي براي بدن هستند. علاوه بر آن مقداري از پروتئين و برخي از انواع ويتامين هاي گروه B از اين گروه غذايي تامين مي شود كه براي سلامت سيستم عصبي لازم هستند.
2ـ ميوه ها و سبزيها
اين گروه تامين كننده برخي ويتامين هاي گروه B و ويتامين هاي C,A
و همچنين فيبر مي باشند. مواد غذایی موجود در این گروه موجب افزایش مقاومت
بدن در برابر عفونت ها، ترميم زخم ها، سلامت چشم و بينايي و سلامت پوست
شده و به سوخت و ساز بدن كمك مي كند.
3ـ گوشت و حبوبات :
گوشت هاي قرمز (گاو ، گوسفند و….) گوشت هاي سفيد (مرغ و ماهي )، تخم مرغ و حبوبات (نخود، لوبيا ، عدس و…..) جزء اين گروه محسوب مي شوند. اين گروه غذايي تامين كننده پروتئين، آهن ، روي و برخي ويتامين هاي گروه B بوده و براي رشد ، خونسازي و سلامت سيسم عصبي لازم هستند.
4- شير و لبنيات :
شير، ماست، پنير و كشك حزء اين گروه بوده و تامين كننده پروتئين ، كلسيم ، فسفر ، ويتامينA و برخي ويتامين هاي گروهB مي
باشند . مصرف مواد غذايي موجود در اين گروه براي محكم شدن استخوانها و
دندانها، رشد و سلامت پوست ضروري مي باشند. مادران نوجوان بايد از اين گروه
غذايي بيش در ديگران استفاده نمايند.
ميزان افزايش نياز به مواد غذايي در دوران بارداري و شيردهي
در
دوران بارداري، به علت افزايش رشد مادر و جنين و در دوران شيردهي، به علت
سنتز و ترشح شير، نياز مادر به انرژي و مواد مغذي افزايش مي يابد. اين
افزايش نياز در سه ماهه اول بارداري روزانه 150 كيلو كالري بوده كه با
افزودن يك واحد از گروه لبنيات (هر واحد از اين گروه شامل يك ليوان شير يا 3
ليوان ماست يا 30 گرم پنير مي باشد) و يك واحد واحد در گروه ميوه جات (هر
واحد از اين گروه معادل يك عدد سيب با يك عدد پرتغال يا يك پرتغال يا يك
عدد گلابي متوسط يا نصف گريپ فروت، يا نصف مغز بزرگ يا دو عدد هلو يا 300
گرم هندورانه مي باشد ) تامين مي گردد. در سه ماهه دوم و سوم بارداري نياز
به انرژي و مواد قندي بيش از سه ماهه اول و معادل 300 كيلو كالري مي باشد
كه اين ميزان با افزودن يك واحد از گروه از گروه لبنيات، يك واحد از گروه
ميوه جات، يك واحد از گروه سبزيجات (هر واحد معادل يك ليوان سبزي خام يا
نصف ليوان سبزي پخته است) و يك واحد از گروه غلات (هر واحد از اين گروه
معادل 3 قاشق غذا خوري برنج پخته يا يك كف دست نان بربري يا تافتون يا سنگگ
به اندازه برش 10×10 سانتي متر و يا سر كف دست نان لواش يا يك عدد سيب
زميني پخته متوسط و يا نصف ليوان ماكاروني پخته است) تامين مي شود.
در
طي دوران شيردهي نياز به انرژي و مواد مغذي بيش از دوران بارداري و حدود
500 كيلو كالري مي باشد كه با افزودن دو واحد از گروه غلات، دو واحد از
گروه ميوه جات، يك واحد لبنيات، يك واحد گوشت يا حبوبات، يك واحد سبزيجات
به رژيم غذايي روزانه مادر مي توان اين افزايش نياز را برآورد نمود. در اين
دوران نياز به مايعات نيز افزايش مي يابد ولي بايد توجه نمود كه مصرف بيش
از اندازه مايعات سبب افزايش توليد شير نخواهد شد.
رعايت نكات مهم در دوران بارداري
ـ
زنان باردار بايد به اندازه كافي غذا بخورند و روند افزايش وزن بايد
تدريجي باشد براي اطمينان از اين امر زنان باردار بايد هر ماهه براي كنترل
فشارخون و اندازه گيري وزن به كاركنان بهداشتي مراجعه كنند.
ـ ويتامين D
از طريق رژيم غذايي به ميزان كافي تامين نمي شود بنابراين قدم زدن و
استفاده از هواي آزاد و نور مستقيم آفتاب براي تامين سلامت مادر و تامين
ويتامين D توصيه مي شود .
ـ
مصرف زياد كافئين كه بطور عمده در چاي و قهوه و مقداري نيز نوشابه موجود
مي باشد مي تواند تراترونيك باشد علاوه بر آن مصرف اين ماده سبب افزايش رفع
اداري كلسيم ويتامين و كاهش جذب آهن وروي مي شود كه بر وضعيت تغذيه اي
مادر مؤثر است.
ـ
در مادراني كه مبتلا به ديابت هستند براي جلوگيري از كتواسيدوز كه ممكن
است به جنين آسيب برساند و براي اينكه انرژي و مواد مغذي در حد كافي به
جنين برسد بايد قند خون كنترل شود. براي اجتنا ب از نوسانات قند خون در اين
مادران وعده هاي غذايي بايد به جاي سه وعده به 6-5 وعده در روز تقسيم گردد
تا قند خون بهتر كنترل شود.
ـ
مادراني كه در دوران بارداري به خصوص سه ماهه آخر، به اندازه كافي وزن
اضافه كرده اند مجازند از مواد نشاسته اي (نان ـ برنج ـ سيب زميني ـ
ماكاراني ) و چربي ها بيشتر اضافه كنند.
مشكلات شايع تغذيه اي در دوران بارداري
اين
مشكلات عمدتا شامل تهوع صبحگاهي، يبوست ، سوزش و ترش كردن معده است كه
توصيه هاي زير به منظور بهبود هر يك از اين حالات ارائه مي گردد.
1ـ در صورتي كه مادر باردار تهوع صبحگاهي دارد:
- تعداد وعده هاي غذايي را بيشتر كند ولي در هر وعده مقدار كمتري غذا بخورد
- از گرسنگي اجتناب كند.
- قبل از بلند شدن از رختخواب ، مقداري نان خشك مصرف كند
- از خوردن غذاهاي سرخ شده اجتناب كند.
2ـ براي پيشگيري از ابتلا به يبوست:
- مصرف ميوه جات و سبزيجات تازه مثل سبزي خوردن و هويج و ميوه هاي خشك مانند انجير خشك. آلوي خيس شده و برگه را افزايش دهد.
- از نانهاي سبوس استفاده كند.
- فعاليت بدني خود را (با اجازه پزشک) افزايش دهد. پياده روي سالم ترين ورزش قابل توصيه است.
- استراحت و خواب كافي داشته باشد.
3ـ براي پيشگيري و بهبود ترش كردن و سوزش معده:
- غذا را به آرامي و در وعده هاي كم و متعدد ( روزي 6 بار) مصرف كند.
- از خوردن غذاهاي حجيم اجتناب كند.
- از خوابيدن به پشت بعد از غذا خوردن پرهيز كند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر