نوشته : منیره دادخواه كارشناس ارشدتغذیه، انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی كشور
اسكلروز چندگانه(مالتیپل اسكلروزیس) كه اختصارا به آن ام اس گفته میشود، نوعی بیماری مزمـن دستـگاه اعصـاب مركـزی(مغز و نخاع) است، كه در اثر تخـریب سلـولهای عصبـی ایجاد میگردد.
هر سلول عصبی یا نرون از بخشهایی به نام جسم سلولی، شاخهای بلند به نام اكسون و یک یا چند شاخه نازک و كوتاه به نام دندریت تشكیل شده است. اطراف اكسون و دندریتهای هر سلول عصبی با پوشش یا غلاف مخصوصی به طور كامل احاطه شده است، كه به غلاف میلین معروف میباشد. وظیفه این غلاف كه تقریبا مشابه پوشش عایق اطراف سیم برق است، محافظت و كمک به افزایش سرعت انتقال پیامهای الكتریكی است كه در سراسر سلولهای عصبی بدن جریان دارد. صدمه دیدن غلاف میلین در سلولهای عصبی مربوط به هر اندام بدن میتواند منجر به بروز علائم <ام اس> در آن قسمت گردد، به این شكل كه با آسیب دیدن پوشش میلین اطراف سلولهای عصبی، سرعت انتقال پیامهای الكتریكی بسیار كاهش یافته و این مسئله با بروز اختلال در كاركرد طبیعی آنها همراه میباشد.
این تخریب زمانی اتفاق میافتد كه بخشی از گلبولهای سفید خون ( سلولهای ث، ا و پلاسماسلها )كه جزء سیستم ایمنی بدن محسوب میشوند و نقش دفاعی از سلولهای بدن را دارند، از سد مغزی عبور كرده و به سیستم اعصاب مركزی وارد میشوند و به غلاف میلین سلولهای عصبی (به جای عوامل بیگانه) حمله كرده و سبب آسیب و ایجاد پلاکها یا لكههای سخت شدهای درآنها میشوند. علت این واكنش <خود ایمنی> هنوز معلوم نیست.
ام اس به طور خاص با تخریب پوشش میلین در عصبهای یک منطقه از بدن شروع شده و بدنبال آن مناطق دیگری از بدن بصورت غیر قابل پیشبینی درگیر میگردد و بسته به اینكه چه بخشی دچار ضایعه شده یا اندازه پلاکهای ایجاد شده روی اعصاب به چهاندازه است، فرد مبتلا علائم گوناگونی را نشان میدهد. چنانچه آسیب وارده در سلولهای مغزی باشد، حافظه، قدرت تمركز و یادگیری مختل میشود، ایجاد ضایعه در منطقه مخچه با عدم تعادل در ایستادن و حركت مشخص میگردد وآسیب میلین در سلولهای عصبی بخشهایی از نخاع با بروز اختلال در اندامها و بافتهایی از بدن كه با آن سلولهای عصبی ارتباط دارند، همراه میباشد.
به عبارتی با آسیب دیدن غلاف میلین سلولهای عصبی، انتقال پیامها به سوی مغز یا نخاع و یا از این مراكز بهاندامهای مربوطه مختل میگردد، به عنوان مثال پیام مربوط به حركت دادن انگشتان دست در حالی كه هنوز در مغز است، از بین میرود و هرگز به عضلات انگشتان دست كه ظاهرا سالم نیز هستند نمیرسد و به این ترتیب فرد قادر به تكان دادن انگشتان خود نمیباشد.
علائم ام اس:
بیماری ام اس شامل دورههای فعال (حاد) و غیر فعال (مزمن) است و علائم بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت میباشد. درگیری و اختلالات چشمی توام با كاهش قدرت بینایی در این بیماری معمولا شایع است.
علائم ام اس بطور كلی شامل، ضعف و گرفتگی عضلات، وضعیت نیمه فلجی، بی حسی، سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی دستها وپاها، حركات غیر ارادی، لرزش، اشكال در تعادل بدن، سرگیجه، مشكل در بلع غذا، اختلال در تكلم، كاهش دید میباشد. گاهی گوشها دچار وز وز یا كاهش شنوایی میگردند و مشكلات مربوط به كنترل ادرار و كاركرد مثانه و كاهش میل جنسی از جمله علائمی است كه امكان دارد در بعضی از بیماران مشاهده شود. اوج بروز این بیماری در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی است و در زنان بیشتر از مردان رخ میدهد.
در حال حاضر بتپ بهترین روش برای شناسایی و تشخیص این بیماری است.
شایعترین نوع ام اس:
ام اس انواع گوناگونی دارد، شایعترین نوع آن كه معمولا ۷۵ درصد افراد به این نوع مبتلا میشوند به نوع <عود كننده– فروكش كننده> معروف است. در این نوع، حملات بیماری به طور ناگهانی ایجاد شده و بخشهایی از بدن بیماران را در گیر میكند، سپس علائم بعد از مدتی فروكش كرده و تا حدودی بهبودی ایجاد میشود، حمله بعدی بیماری میتواند بعد از مدت كوتاهی باشد و یا سالها بعد اتفاق بیافتد. اغلب مدت زمان عود بیماری و حمله شدید ۲۴ یا ۴۸ ساعت طول میكشد.
علل موثر در بروز ام اس:
دانشمندان علل و عوامل گوناگونی را در بروز این بیماری موثر دانستهاند ولی هیچ كدام از آنها هنوز به درستی ثابت نشده است. از این عوامل میتوان به وضعیت سیستم ایمنی بیمار، وراثت و برخی از عوامل محیطی مانند ابتلا به عفونتهای ویروسی، موقعیت جغرافیایی محل زندگی بیمار و تاثیر برخی از هورمونها اشاره كرد.
تحقیقات علمی نشان داده است، افرادی كه به حملات ام – اس دچار میشوند، احتمالا استعداد و زمینه ابتلا را از بدو تولد به ارث بردهاند و با داشتن زمینه ارثی، وقتی بیماری در آنها بروز میكندكه عوامل محیطی گوناگون نیز محرک ایجاد آن باشند. مطالعات علمی بروز این بیماری را در بین سفیدپوستان بیشتر از سایر نژادها گزارش كردهاند. در زمینه تاثیر ویروسها و عفونتهای ویروسی در ابتلا به ام اس، متخصصین در حال انجام تحقیقات گستردهای در زمینه تاثیر ابتلا به عفونتهایی مانند سرخک، اوریون، آنفلوانزا، هپاتیت ا و... در بروز این بیماری میباشند.
داروهای متداول مصرفی در ام اس:
در درمان این بیماری از چند سری دارو استفاده میشود، اگر چه هنوز هیچ كدام موفق به درمان قطعی نشدهاند، ولی در كند شدن روند بیماری موثر بوده و به فرد مبتلا كمک میكنند كه با علائم و مشكلات بیماری راحتتر كنار بیاید. كورتیكواستروییدها. اینترفرونها(بتااینترفرون) از جمله داروهایی هستند كه در مراحل حاد بیماری و برای به تاخیر انداختن عود مجدد آن كاربرد دارند. در مراحل شدیدتر گاهی از داروهای شیمی درمانی نیز استفاده میشود.
روشهای درمانی مكمل:
به غیر از دارودرمانی، از روشها و راه كارهای دیگری نیز به جهت كمک به درمان ام اس استفاده میشود. یكی از این روشها فیزیوتراپی صحیح و موثر است، كه باید حتما توسط افراد متخصص در این زمینه، صورت گیرد تا عضلات بیمار مجددا توان و قدرت خود را مانند قبل از حمله وعود علائم بیماری به دست آورند.
از آنجاییكه استرسها و فشارهای عصبی در ایجاد و عود بیماری تاثیرگذار هستند، برای كنترل علائم و كمک به بهبود شرایط بیمار، استفاده از مشاورههای روانشناسی به جهت پیشگیری از افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات روانی در افراد مبتلا، بسیار موثر میباشد.
كاردرمانی یكی دیگر از روشهای كمک كننده در بهبود وضعیت بیمار است. به وسیله كاردرمانی به بیمار آموزش داده میشود كه علیرغم مشكلات و ناتوانیهایی ایجاد شده، بتوانند تا حد ممكن كارهای روزمره خود را انجام دهند.
آیا پیروی از یک برنامه غذایی مناسب و متعادل به كنترل علائم بیماری كمک میكند؟
در حال حاضر هیچ رژیم غذایی مشخصی برای درمان ام اس وجود ندارد، ولی مسلما رعایت یک الگوی غذایی كامل و متعادل برای كمک به وضعیت این بیماران حائز اهمیت است.
طبق شواهد علمی موجود، در این بیماران ضایعات وارد شده به غلاف میلین سلولهای عصبی، مكانیسم اكسیداتیو دارد، به عبارتی پراكسیداسیون چربیهای موجود در پوشش میلین اعصاب، سبب ایجاد این بیماری میشود. در تایید این گفته، محققین اذعان داشتند كه مواد حاصل از اكسیداسیون چربی در مغز بیماران مبتلا به ام اس در مرحله حاد بیماری بیشتر است.
این نشان میدهد كه رادیكالهای آزاد كه در ایجاد بسیاری از بیماریها (مانند بیماریهای قلب و عروق، سرطانها، دیابت و...) موثر هستند، در بروز این بیماری نیز بی تاثیر نمیباشند.به همین دلیل شاید دریافت آنتی اكسیدانها با مقدار و دفعات مصرف مشخص، در كنتـرل علائـم ام اس موثر باشد. آنتی اكسیدانها مانند ویتامینهای ٴ، ئ، بتاكاروتن و ماده معدنی سلنیوم، مانند یک سپر دفاعی، بدن را تا حدود زیادی از حمله رادیكالهای آزاد حفظ میكنند. دریافت این تركیبات باید زیر نظر متخصصین صورت گیرد.
از آنجایی كه علائم عصبی مربوط به كمبود ویتامین ۱۲ا تا حدودی به علائم ام اس شبیه است (مانند سوزن سوزن شدن دستها و پاها، عدم تعادل و خستگی مفرط)، محققین براین تصور هستند كه شاید كمبود این ویتامین نیز در تخریب غلاف میلین نقش داشته باشد. به همین سبب در بیماران مبتلا به ام اس بهتر است كه ذخایر ویتامین ۱۲ا بدن نیز مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم از مكمل خوراكی یا تزریقی آن استفاده گردد.
گاهی دریافت مكمل ویتامینهای گروه ا (مانند ۶ا، نیاسین، تیامیـن و اسید فولیـک ) میتواند به فروكش كردن علائم بیماری كمک كند.
میزان انرژی مورد نیاز روزانه باید با توجه به شرایط و وضعیت بیمار در نظر گرفته شود تا موجب اضافه وزن و چاقی نشود، همچنین توصیه میشود كه انرژی مورد نیاز از مواد غذایی گروههای اصلی غذایی، تامین گردد.
الگوی چربیهای مصرفی نیز در بیماران مبتلا به ام اس اهمیت دارد. مطالعات علمی در دسترس نشان میدهند كه كاهش دریافت چربیهای اشباع (كمتر از ۱۰ درصد انرژی كل روزانه) و افزایش دریافت اسیدهای چرب ضروری مانند اسید گامالینولئیک (اپب) موجود در روغن گل مغربی و اسید ایكوزاپنتانوئیک (اتئ) موجود در ماهیهای چرب و یا استفاده از مكملهای آنها (مكملهای امگا–۳) در كاهش و پیشگیری از تشدید علائم بیماری موثر میباشد. در این راستا:
— توصیه میشود كه مصرف انواع گوشتهای چرب، كره، سسهای چرب، لبنیات پرچربی، پنیر، روغنهای نباتی جامد و... محدود گردد.
— مصرف روغن زیتون، روغن سویا، كانولا، آفتاب گردان و سایر روغنهای مایع غنی از چربیهای ضروری توصیه میشود.
— استفاده از انواع مغزها ( مانند گردو، فندق، بادام درختی و پسته) و دانههای روغنی (مانند كنجد، بزرک، تخم كتان و...) به صورت تازه در برنامه غذایی این بیماران به جهت افزایش دریافت اسیدهای چرب ضروری، مفید میباشد.
— استفاده از انواع جوانه بویژه جوانه یونجه (در زمان شروع جوانه زدن) مفید است.
— از انواع ماهی بویژه ماهی ساردین، سالمون، ماهی تن و سایر ماهیهای دارای چربیهای امگا–۳ به شكل پخته (غیر سرخ كرده) استفاده شود.
— مصرف انواع میوه و سبزیهای تازه، غلات كامل و حبوبات، هم برای تامین مواد مغذی مورد نیاز و هم به لحاظ دریافت كافی فیبر غذایی به جهت فعال كردن رودهها و كمک به اجابت مزاج ضروری است.
— نوشیدن آب كافی در طی روز برای پیشگیری از یبوست و كاهش خطر عفونتهای مثانه در بیماران توصیه میشود. فقط به خاطر داشته باشیم كه اغلب این بیماران كنترل ادرار ضعیفی دارند، بهتر است كه مصرف آب مورد نیاز در طول روز تقسیم شده و پیش از خواب آب كمتری نوشیده شود.
— با توجه به اینكه دراین بیماران از داروهای كورتیكواستروئیدی استفاده میشود، بهتر است كه دریافت نمک كنترل شده باشد، برای بهبود طعم و مزه غذا میتوان از سایر چاشنیها مانند آب لیموترش استفاده كرد.
— در شرایطی كه بیمار مشكل بلع غذا داشته باشد، بهتر است كه رژیم غدایی به شكل مایع غلیظ یا نرم آماده گردد.
— گاهی وجود حساسیتهای غذایی در تشدید علائم بیماری موثر است. چنانچه در بیمار سابقه حساسیتهای غذایی وجود دارد، برای پیشگیری از عود علائم ام اس، باید به كمک یک رژیم حذفی (مشابه كاری كه در كنترل و درمان آلرژیهای غذایی صورت میگیرد) مواد غذایی حساسیتزا شناسایی شده و از برنامه غذایی بیمار خارج گردد.
شكلات، قهوه، نوشابه، بادام زمینی، تخم مرغ، شیر، گوجه فرنگی، مخمر، نان گندم، مواد غذایی حاوی انواع افزودنیها و رنگهای شیمیایی، نوشابههای الكلی و... اغلب در افراد مستعد، حساسیت زا هستند.
— بهتر است كه مصرف غذاهای بسیار شیرین، كیکها و شیرینیهای تر، بیسكویتها، آب نبات وشكلات محدود باشد.
نكاتی كه باید بیمار مبتلا به ام اس به آن توجه كند:
— بیمار نباید دچار استرس، اضطراب، فشارهای روحی و جسمی باشد.
— به وزن خود توجه كند و دچار اضافه وزن یا چاقی نشود.
— بیمار میتواند یک پیاده روی یا نرمش سبک روزانه و یا شنا در آب به شكل ملایم داشته باشد، ولی دقت داشته باشد كه ورزشی كه باعث بالا رفتن دمای بدن شود و یا سونا ممنوع است.
— حمام آب داغ برای بیمار مناسب نیست.
— هر گونه كار یا فعالیتی كه سبب بالا رفتن درجه حرارت بدن شود، هدایت عصبی را دچار اختلال میكند.
— نوشیدن آب كافی (۲ تا ۳ لیتردر روز) به بیماران توصیه میشود.
— داشتن خواب آرام و كافی برای آنها مفید است.
— پیروی از برنامه غذایی مناسب و متعادل طبق موارد و توصیههای بیان شده در بالا ضروری است.
منبع: دنیای تغذیه ش67
هر سلول عصبی یا نرون از بخشهایی به نام جسم سلولی، شاخهای بلند به نام اكسون و یک یا چند شاخه نازک و كوتاه به نام دندریت تشكیل شده است. اطراف اكسون و دندریتهای هر سلول عصبی با پوشش یا غلاف مخصوصی به طور كامل احاطه شده است، كه به غلاف میلین معروف میباشد. وظیفه این غلاف كه تقریبا مشابه پوشش عایق اطراف سیم برق است، محافظت و كمک به افزایش سرعت انتقال پیامهای الكتریكی است كه در سراسر سلولهای عصبی بدن جریان دارد. صدمه دیدن غلاف میلین در سلولهای عصبی مربوط به هر اندام بدن میتواند منجر به بروز علائم <ام اس> در آن قسمت گردد، به این شكل كه با آسیب دیدن پوشش میلین اطراف سلولهای عصبی، سرعت انتقال پیامهای الكتریكی بسیار كاهش یافته و این مسئله با بروز اختلال در كاركرد طبیعی آنها همراه میباشد.
این تخریب زمانی اتفاق میافتد كه بخشی از گلبولهای سفید خون ( سلولهای ث، ا و پلاسماسلها )كه جزء سیستم ایمنی بدن محسوب میشوند و نقش دفاعی از سلولهای بدن را دارند، از سد مغزی عبور كرده و به سیستم اعصاب مركزی وارد میشوند و به غلاف میلین سلولهای عصبی (به جای عوامل بیگانه) حمله كرده و سبب آسیب و ایجاد پلاکها یا لكههای سخت شدهای درآنها میشوند. علت این واكنش <خود ایمنی> هنوز معلوم نیست.
ام اس به طور خاص با تخریب پوشش میلین در عصبهای یک منطقه از بدن شروع شده و بدنبال آن مناطق دیگری از بدن بصورت غیر قابل پیشبینی درگیر میگردد و بسته به اینكه چه بخشی دچار ضایعه شده یا اندازه پلاکهای ایجاد شده روی اعصاب به چهاندازه است، فرد مبتلا علائم گوناگونی را نشان میدهد. چنانچه آسیب وارده در سلولهای مغزی باشد، حافظه، قدرت تمركز و یادگیری مختل میشود، ایجاد ضایعه در منطقه مخچه با عدم تعادل در ایستادن و حركت مشخص میگردد وآسیب میلین در سلولهای عصبی بخشهایی از نخاع با بروز اختلال در اندامها و بافتهایی از بدن كه با آن سلولهای عصبی ارتباط دارند، همراه میباشد.
به عبارتی با آسیب دیدن غلاف میلین سلولهای عصبی، انتقال پیامها به سوی مغز یا نخاع و یا از این مراكز بهاندامهای مربوطه مختل میگردد، به عنوان مثال پیام مربوط به حركت دادن انگشتان دست در حالی كه هنوز در مغز است، از بین میرود و هرگز به عضلات انگشتان دست كه ظاهرا سالم نیز هستند نمیرسد و به این ترتیب فرد قادر به تكان دادن انگشتان خود نمیباشد.
علائم ام اس:
بیماری ام اس شامل دورههای فعال (حاد) و غیر فعال (مزمن) است و علائم بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت میباشد. درگیری و اختلالات چشمی توام با كاهش قدرت بینایی در این بیماری معمولا شایع است.
علائم ام اس بطور كلی شامل، ضعف و گرفتگی عضلات، وضعیت نیمه فلجی، بی حسی، سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی دستها وپاها، حركات غیر ارادی، لرزش، اشكال در تعادل بدن، سرگیجه، مشكل در بلع غذا، اختلال در تكلم، كاهش دید میباشد. گاهی گوشها دچار وز وز یا كاهش شنوایی میگردند و مشكلات مربوط به كنترل ادرار و كاركرد مثانه و كاهش میل جنسی از جمله علائمی است كه امكان دارد در بعضی از بیماران مشاهده شود. اوج بروز این بیماری در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی است و در زنان بیشتر از مردان رخ میدهد.
در حال حاضر بتپ بهترین روش برای شناسایی و تشخیص این بیماری است.
شایعترین نوع ام اس:
ام اس انواع گوناگونی دارد، شایعترین نوع آن كه معمولا ۷۵ درصد افراد به این نوع مبتلا میشوند به نوع <عود كننده– فروكش كننده> معروف است. در این نوع، حملات بیماری به طور ناگهانی ایجاد شده و بخشهایی از بدن بیماران را در گیر میكند، سپس علائم بعد از مدتی فروكش كرده و تا حدودی بهبودی ایجاد میشود، حمله بعدی بیماری میتواند بعد از مدت كوتاهی باشد و یا سالها بعد اتفاق بیافتد. اغلب مدت زمان عود بیماری و حمله شدید ۲۴ یا ۴۸ ساعت طول میكشد.
علل موثر در بروز ام اس:
دانشمندان علل و عوامل گوناگونی را در بروز این بیماری موثر دانستهاند ولی هیچ كدام از آنها هنوز به درستی ثابت نشده است. از این عوامل میتوان به وضعیت سیستم ایمنی بیمار، وراثت و برخی از عوامل محیطی مانند ابتلا به عفونتهای ویروسی، موقعیت جغرافیایی محل زندگی بیمار و تاثیر برخی از هورمونها اشاره كرد.
تحقیقات علمی نشان داده است، افرادی كه به حملات ام – اس دچار میشوند، احتمالا استعداد و زمینه ابتلا را از بدو تولد به ارث بردهاند و با داشتن زمینه ارثی، وقتی بیماری در آنها بروز میكندكه عوامل محیطی گوناگون نیز محرک ایجاد آن باشند. مطالعات علمی بروز این بیماری را در بین سفیدپوستان بیشتر از سایر نژادها گزارش كردهاند. در زمینه تاثیر ویروسها و عفونتهای ویروسی در ابتلا به ام اس، متخصصین در حال انجام تحقیقات گستردهای در زمینه تاثیر ابتلا به عفونتهایی مانند سرخک، اوریون، آنفلوانزا، هپاتیت ا و... در بروز این بیماری میباشند.
داروهای متداول مصرفی در ام اس:
در درمان این بیماری از چند سری دارو استفاده میشود، اگر چه هنوز هیچ كدام موفق به درمان قطعی نشدهاند، ولی در كند شدن روند بیماری موثر بوده و به فرد مبتلا كمک میكنند كه با علائم و مشكلات بیماری راحتتر كنار بیاید. كورتیكواستروییدها. اینترفرونها(بتااینترفرون) از جمله داروهایی هستند كه در مراحل حاد بیماری و برای به تاخیر انداختن عود مجدد آن كاربرد دارند. در مراحل شدیدتر گاهی از داروهای شیمی درمانی نیز استفاده میشود.
روشهای درمانی مكمل:
به غیر از دارودرمانی، از روشها و راه كارهای دیگری نیز به جهت كمک به درمان ام اس استفاده میشود. یكی از این روشها فیزیوتراپی صحیح و موثر است، كه باید حتما توسط افراد متخصص در این زمینه، صورت گیرد تا عضلات بیمار مجددا توان و قدرت خود را مانند قبل از حمله وعود علائم بیماری به دست آورند.
از آنجاییكه استرسها و فشارهای عصبی در ایجاد و عود بیماری تاثیرگذار هستند، برای كنترل علائم و كمک به بهبود شرایط بیمار، استفاده از مشاورههای روانشناسی به جهت پیشگیری از افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات روانی در افراد مبتلا، بسیار موثر میباشد.
كاردرمانی یكی دیگر از روشهای كمک كننده در بهبود وضعیت بیمار است. به وسیله كاردرمانی به بیمار آموزش داده میشود كه علیرغم مشكلات و ناتوانیهایی ایجاد شده، بتوانند تا حد ممكن كارهای روزمره خود را انجام دهند.
آیا پیروی از یک برنامه غذایی مناسب و متعادل به كنترل علائم بیماری كمک میكند؟
در حال حاضر هیچ رژیم غذایی مشخصی برای درمان ام اس وجود ندارد، ولی مسلما رعایت یک الگوی غذایی كامل و متعادل برای كمک به وضعیت این بیماران حائز اهمیت است.
طبق شواهد علمی موجود، در این بیماران ضایعات وارد شده به غلاف میلین سلولهای عصبی، مكانیسم اكسیداتیو دارد، به عبارتی پراكسیداسیون چربیهای موجود در پوشش میلین اعصاب، سبب ایجاد این بیماری میشود. در تایید این گفته، محققین اذعان داشتند كه مواد حاصل از اكسیداسیون چربی در مغز بیماران مبتلا به ام اس در مرحله حاد بیماری بیشتر است.
این نشان میدهد كه رادیكالهای آزاد كه در ایجاد بسیاری از بیماریها (مانند بیماریهای قلب و عروق، سرطانها، دیابت و...) موثر هستند، در بروز این بیماری نیز بی تاثیر نمیباشند.به همین دلیل شاید دریافت آنتی اكسیدانها با مقدار و دفعات مصرف مشخص، در كنتـرل علائـم ام اس موثر باشد. آنتی اكسیدانها مانند ویتامینهای ٴ، ئ، بتاكاروتن و ماده معدنی سلنیوم، مانند یک سپر دفاعی، بدن را تا حدود زیادی از حمله رادیكالهای آزاد حفظ میكنند. دریافت این تركیبات باید زیر نظر متخصصین صورت گیرد.
از آنجایی كه علائم عصبی مربوط به كمبود ویتامین ۱۲ا تا حدودی به علائم ام اس شبیه است (مانند سوزن سوزن شدن دستها و پاها، عدم تعادل و خستگی مفرط)، محققین براین تصور هستند كه شاید كمبود این ویتامین نیز در تخریب غلاف میلین نقش داشته باشد. به همین سبب در بیماران مبتلا به ام اس بهتر است كه ذخایر ویتامین ۱۲ا بدن نیز مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم از مكمل خوراكی یا تزریقی آن استفاده گردد.
گاهی دریافت مكمل ویتامینهای گروه ا (مانند ۶ا، نیاسین، تیامیـن و اسید فولیـک ) میتواند به فروكش كردن علائم بیماری كمک كند.
میزان انرژی مورد نیاز روزانه باید با توجه به شرایط و وضعیت بیمار در نظر گرفته شود تا موجب اضافه وزن و چاقی نشود، همچنین توصیه میشود كه انرژی مورد نیاز از مواد غذایی گروههای اصلی غذایی، تامین گردد.
الگوی چربیهای مصرفی نیز در بیماران مبتلا به ام اس اهمیت دارد. مطالعات علمی در دسترس نشان میدهند كه كاهش دریافت چربیهای اشباع (كمتر از ۱۰ درصد انرژی كل روزانه) و افزایش دریافت اسیدهای چرب ضروری مانند اسید گامالینولئیک (اپب) موجود در روغن گل مغربی و اسید ایكوزاپنتانوئیک (اتئ) موجود در ماهیهای چرب و یا استفاده از مكملهای آنها (مكملهای امگا–۳) در كاهش و پیشگیری از تشدید علائم بیماری موثر میباشد. در این راستا:
— توصیه میشود كه مصرف انواع گوشتهای چرب، كره، سسهای چرب، لبنیات پرچربی، پنیر، روغنهای نباتی جامد و... محدود گردد.
— مصرف روغن زیتون، روغن سویا، كانولا، آفتاب گردان و سایر روغنهای مایع غنی از چربیهای ضروری توصیه میشود.
— استفاده از انواع مغزها ( مانند گردو، فندق، بادام درختی و پسته) و دانههای روغنی (مانند كنجد، بزرک، تخم كتان و...) به صورت تازه در برنامه غذایی این بیماران به جهت افزایش دریافت اسیدهای چرب ضروری، مفید میباشد.
— استفاده از انواع جوانه بویژه جوانه یونجه (در زمان شروع جوانه زدن) مفید است.
— از انواع ماهی بویژه ماهی ساردین، سالمون، ماهی تن و سایر ماهیهای دارای چربیهای امگا–۳ به شكل پخته (غیر سرخ كرده) استفاده شود.
— مصرف انواع میوه و سبزیهای تازه، غلات كامل و حبوبات، هم برای تامین مواد مغذی مورد نیاز و هم به لحاظ دریافت كافی فیبر غذایی به جهت فعال كردن رودهها و كمک به اجابت مزاج ضروری است.
— نوشیدن آب كافی در طی روز برای پیشگیری از یبوست و كاهش خطر عفونتهای مثانه در بیماران توصیه میشود. فقط به خاطر داشته باشیم كه اغلب این بیماران كنترل ادرار ضعیفی دارند، بهتر است كه مصرف آب مورد نیاز در طول روز تقسیم شده و پیش از خواب آب كمتری نوشیده شود.
— با توجه به اینكه دراین بیماران از داروهای كورتیكواستروئیدی استفاده میشود، بهتر است كه دریافت نمک كنترل شده باشد، برای بهبود طعم و مزه غذا میتوان از سایر چاشنیها مانند آب لیموترش استفاده كرد.
— در شرایطی كه بیمار مشكل بلع غذا داشته باشد، بهتر است كه رژیم غدایی به شكل مایع غلیظ یا نرم آماده گردد.
— گاهی وجود حساسیتهای غذایی در تشدید علائم بیماری موثر است. چنانچه در بیمار سابقه حساسیتهای غذایی وجود دارد، برای پیشگیری از عود علائم ام اس، باید به كمک یک رژیم حذفی (مشابه كاری كه در كنترل و درمان آلرژیهای غذایی صورت میگیرد) مواد غذایی حساسیتزا شناسایی شده و از برنامه غذایی بیمار خارج گردد.
شكلات، قهوه، نوشابه، بادام زمینی، تخم مرغ، شیر، گوجه فرنگی، مخمر، نان گندم، مواد غذایی حاوی انواع افزودنیها و رنگهای شیمیایی، نوشابههای الكلی و... اغلب در افراد مستعد، حساسیت زا هستند.
— بهتر است كه مصرف غذاهای بسیار شیرین، كیکها و شیرینیهای تر، بیسكویتها، آب نبات وشكلات محدود باشد.
نكاتی كه باید بیمار مبتلا به ام اس به آن توجه كند:
— بیمار نباید دچار استرس، اضطراب، فشارهای روحی و جسمی باشد.
— به وزن خود توجه كند و دچار اضافه وزن یا چاقی نشود.
— بیمار میتواند یک پیاده روی یا نرمش سبک روزانه و یا شنا در آب به شكل ملایم داشته باشد، ولی دقت داشته باشد كه ورزشی كه باعث بالا رفتن دمای بدن شود و یا سونا ممنوع است.
— حمام آب داغ برای بیمار مناسب نیست.
— هر گونه كار یا فعالیتی كه سبب بالا رفتن درجه حرارت بدن شود، هدایت عصبی را دچار اختلال میكند.
— نوشیدن آب كافی (۲ تا ۳ لیتردر روز) به بیماران توصیه میشود.
— داشتن خواب آرام و كافی برای آنها مفید است.
— پیروی از برنامه غذایی مناسب و متعادل طبق موارد و توصیههای بیان شده در بالا ضروری است.
منبع: دنیای تغذیه ش67
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر