نوشته : ايزابل مناشه‌اف زير نظر دكتر سعيد حسيني
تاثير دارو بر مواد معدني
داروها و مواد غذايي قادرند در جذب، متابوليسم يا عملكرد يكديگر دخالت كنند. تداخل داروها با مواد مغذي مانند املاح و ويتامين‌ها، ممكن است مفيد بوده، در درمان بيماري به كار رود و يا از عوارض جانبي و ناخواسته داروها باشد. طبيعي است اگر اين تداخل مفيد باشد، مي‌توان از آن بهره جست، اما اگر اين تغييرات از عوارض جانبي مضر دارو باشند، بايد مورد پيش‌بيني و پايش مناسب قرار گيرند.
در اين شماره اثراتي كه برخي از داروها مي‌توانند بر روي املاح ايجاد كنند، ذكر مي‌شود و در شماره آينده به بحث در مورد ويتامين‌ها خواهيم پرداخت.
آنتي‌اسيدها:
آنتي‌اسيدهاي حاوي آلومينيوم، كلسيم، منيزيم و سديم به صورت‌هاي كربنات، بي‌كربنات و هيدروكسايد عرضه مي‌شوند. از اين داروها در درمان سوء هاضمه، گاستريت حاد، ازوفاژيت (التهاب مري)، افزايش اسيد معده، اولسرهاي معده و دئودنوم استفاده مي‌شود. از آنجا كه آنتي‌اسيدها موجب افزايش PH معده مي‌شوند، ممكن است زيست دسترسي برخي از ويتامين‌ها و املاح را تغيير دهند.
دريافت آنتي اسيدهاي حاوي بي‌كربنات سديم، ممكن است موجب افزايش سديم خون گردد. بنابراين به ويژه زماني كه فرد مبتلا به فشارخون، نارسايي كليه يا بيماري قلبي است، بايد در مصرف آنتي‌اسيدهاي حاوي سديم احتياط شود.
بيماراني كه آنتي‌اسيدهاي حاوي هيدروكسيد منيزيوم يا آلومينيوم يا تركيبي از آنها را در دوزهاي بالا، مصرف مي‌كنند، ممكن است دچار تخليه فسفات شوند. زيرا فسفات غذا با هيدروكسيد منيزيوم و آلومينيوم تركيب شده و فسفات‌هاي نامحلول منيزيوم و آلومينيوم را تشكيل مي‌دهد، كه از طريق دستگاه گوارش دفع مي‌شوند. بديهي است خطر تخليه فسفات در صورتي كه فرد مقدار محدودي فسفات در رژيم غذايي خود مصرف كند به مراتب بيشتر است. عوارض تخليه فسفات عبارتند از: ضعف عضله، بي‌حالي، پاراستزي (سوزن سوزن شدن)، بي‌اشتهايي، آنمي‌هموليتيك و تشنج.
از جمله ساير عوارض مي‌توان به سندروم شير – قليا اشاره كرد. اين سندروم ناشي از مصرف مقدار زيادي ماده قليايي قابل جذب (مانند بي‌كربنات سديم) و شير مي‌‌باشد و با هيپركلسمي، رسوب كلسيم در كليه‌ها و نارسايي پيش‌رونده كليه، مشخص مي‌شود. سندرم شير – قليا در كساني كه مقدار زيادي بي‌كربنات سديم يا كربنات كلسيم مصرف مي‌كنند، و به ويژه در صورتي كه سابقه نارسايي كليوي داشته باشند، اتفاق مي‌افتد. مصرف مكمل‌هاي كلسيم براي به تاخير انداختن كاهش تراكم استخوان يا پيشگيري از فشارخون بالا، مي‌تواند در بروز اين سندرم نقش داشته باشد.
بيماران نارسايي مزمن كليوي كه آنتي‌اسيدهاي حاوي منيزيوم مصرف مي‌كنند، ممكن است دچار مسموميت با منيزيوم شوند، كه علائم آن عبارتند از: تهوع، استفراغ، فلاشينگ (برافروختگي)، اختلال در عملكرد تنفسي و انسداد مقطعي يا كامل قلب.
همچنين از آنجا كه آهن به شكل فرو و در PH پايين (محيط اسيدي) جذب مي‌شود، افزايش PH ناشي از آنتي‌اسيدها، ممكن است منجر به تبديل آهن به شكل فريك و كاهش جذب آن گردد. علاوه بر اين، ژل‌هاي هيدروكسيد آلومينيوم با آهن تركيب شده و در نتيجه جذب آن را كاهش مي‌دهند.
آنتاگونيست‌هاي گيرنده هيدروژن و مهاركننده‌هاي پمپ پروتون:
آنتاگونسيت‌هاي گيرنده هيدروژن مانند فاموتيدين يا راني‌تيدين و مهاركننده‌هاي پمپ پروتون مانند امپرازول، داروهاي ضدترشحي هستند كه براي درمان بيماري‌هاي گوارشي مانند اولسر معده يا دئودنوم و بيماري رفلاكس، كاربرد دارند. اين داروها مانع از ترشح اسيد معده شده و PH معده را افزايش مي‌دهند. به نظر مي‌رسد كه با افزايش PH معده به سمت قليايي، جذب برخي از ويتامين‌ها و املاحي مانند كلسيم، آهن و روي، كاهش مي‌يابد.
داروهاي ضدتشنج و صرع:
داروهاي ضد صرع فني‌توئين و فنوباربيتال ممكن است موجب هيپوكلسمي، راشيتيسم در كودكان و استئوپروز در بالغين شوند. به نظر مي‌رسد كه كاهش جذب كلسيم احتمالا از طريق جلوگيري از سنتز پروتئين‌هاي متصل شونده به كلسيم، دليل اصلي پيدايش اختلالات استخواني ناشي از اين داروهاست.
داروهاي مسهل و ملين:
مسهل‌ها با كاهش زمان عبور غذا از روده، منجر به كاهش جذب مواد مغذي و در نتيجه دفع املاحي مانند كلسيم و پتاسيم مي‌شوند.
داروهاي ضدالتهاب غيراستروئيدي:
داروهاي ضدالتهاب غيراستروئيد مانند آسپرين و ايندومتاسين، ممكن است به مخاط روده آسيب رسانده، منجر به اختلال در جذب مواد مغذي و املاحي مانند آهن و كلسيم شوند.
كورتيكو استروئيدها:
كورتيكو استروئيدها مانند هيدروكورتيزون، پردنيزولون، دگزامتازون و بتامتازون، از جمله داروهاي ضدالتهاب هستند. اين داروها به طور كلي باعث كاهش جذب كلسيم و افزايش دفع ادراري آن شده و مصرف طولاني مدت آنها منجر به پوكي استخوان مي‌گردد.
اثر كورتيكو استروئيدها در عدم تحمل گلوكز، احتباس آب و سديم و افزايش دفع پتاسيم نيز شناخته شده است.
بنابراين بهتر است هنگام مصرف اين داروها، يك رژيم غذايي كم سديم و پرپتاسيم رعايت شود. استفاده از مكمل‌هاي كلسيم و ويتامين D نيز در صورت مصرف طولاني مدت كورتيكواستروئيدها (مانند بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد) ممكن است توصيه شود.
داروهاي مورد مصرف در شيمي درماني:
بعضي از داروهاي مورد استفاده در سرطان مانند سيس‌پلاتين داراي اثر نروتوكسيك هستند و باعث كاهش منيزيم مي‌شوند. هيپوكلسمي، هيپوكالمي و هيپوفسفاتمي نيز با مصرف اين دارو شايع است. بهتر است در اين بيماران از مكمل منيزيم به منظور پيشگيري از تخليه منيزيم استفاده شود.
داروهاي ديورتيك (مدر):
از اين داروها در مواردي مانند درمان ادم ناشي از اختلالات كليوي، كبدي يا قلبي و فشارخون بالا استفاده مي‌شود.
ديورتيك‌هايي چون فوروزمايد (لازيكس) موجب دفع پتاسيم، منيزيم، سديم، كلر و كلسيم مي‌شوند. استفاده از مكمل پتاسيم، منيزيم و كلسيم به ويژه در صورت مصرف طولاني مدت اين داروها، بايد در نظر گرفته شود.
ديورتيك‌هاي تيازيدي مثل هيدروكلروتيازيد باعث افزايش دفع پتاسيم، منيزيم و كاهش دفع كلسيم مي‌شوند. مصرف مقدار بالاي هيدروكلروتيازيد با مكمل كلسيم، ممكن است سبب هيپركلسمي شود.
ديورتيك‌هاي نگهدارنده پتاسيم مانند اسپيرونولاكتون يا تريامترن H موجب افزايش دفع سديم، كلر و كلسيم مي‌شوند. افزايش سطح پتاسيم خون در صورت مصرف مكمل پتاسيم يا مهاركننده‌هاي
(از داروهاي ضدفشارخون بالا) به همراه ديورتيك‌هاي نگهدارنده پتاسيم، مي‌تواند خطرناك باشد.
منبع: دنیای تغذیه: ش 67
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر