نوشته : دکتر محمد جواد حسین زاده متخصص تغذیه
امروزه بیماری‌های قلب و عروق از مهم‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های مزمن در سرتاسر دنیا هستند که از روش‌های گوناگونی برای درمان آنها استفاده می‌شود. جراحی از گزینه‌های درمانی است که در صورت عدم پاسخ‌دهی مناسب داروها وسایر روش‌ها و برحسب شرایط بیمار توصیه می‌گردد. جراحی‌های سیستم قلبی انواع مختلفی دارند که شایع‌ترین نوع آن جراحی بای پس عروق کرونر است و به منظور تأمین جریان خون حاوی اکسیژن و مواد مغذی کافی برای عضله قلب صورت می‌گیرد.
آماگی لازم قبل از عمل
پس از تشخیص ضرورت جراحی، بیمار در لیست انتظار قرار می‌گیرد که این دوران، دوران بسیار سختی برای بیماران و خانواده‌های آنان است و بنابراین بسیار مهم است که بیماران در این دوره از جنبه‌های مختلف آمادگی خود را بالا ببرند. در کنار مسائل پزشکی و روانی، رژیم غذایی و مسائل مرتبط با تغذیه بیماران نیز از موارد مهمی است که می‌تواند در آمادگی بیماران تأثیر بسزایی داشته باشد. تغذیه مناسب و کافی پیش از جراحی در کاهش عوارض بعدی آن و تسریع بهبود بیماران بسیار حیاتی است و به طور کلی احتمال مؤثر بودن درمان را افزایش می‌دهد.
هفته‌های پیش از جراحی
رژیم غذایی پیش از جراحی را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: هفته‌های پیش از جراحی و روز قبل از جراحی
هفته‌های پیش از جراحی
بیماری‌های قلب و عروق نتیجه فرایندهای متعدد مخربی در سیستم قلب و عروق هستند که طی سال‌ها ایجاد می‌شوند و رژیم غذایی نامناسب از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز آنهاست. در واقع می‌توان گفت دوره انتظار پیش از جراحی فرصت مناسبی برای ایجاد تغییر در عادات غذایی نادرست بیماران و تغییر سبک زندگی آنان است.
یک رژیم غذایی سالم در ارتباط با دوره پیش از جراحی قلب شامل موارد زیر می‌باشد:
گروه نان و غلات
نان‌ها، غلات و سیب‌زمینی منابع عمده تأمین انرژی برای بدن هستند که در اشکال طبیعی دارای مقادیر کمی چربی بوده و در هر وعده غذایی باید مقداری از آنها استفاده شود. انواع سبوسدار از مواد غذایی این گروه مانند نان‌های کامل و پاستاهای دارای سبوس بر انواع تصفیه‌شده ارجحیت دارند.
میوه و سبزیجات
میوه‌ها و سبزیجات تأمین‌کننده فیبر، ویتامین‌ها و مواد آنتی‌اکسیدانی هستند که در سلامت قلب اهمیت ویژه‌ای داشته و از طرفی فاقد سدیم می‌باشند. مصرف این مواد باید حداقل 5 واحد در روز باشد. میوه‌ها و سبزیجات باید از انواع متفاوت و به شکل‌های تازه، یخ‌زده و یا کنسروهای فاقد نمک یا شکر زیاد انتخاب شوند.
لبنیات
شیر و مواد لبنی به منظور تأمین کلسیم، پروتئین و ویتامین‌ها باید روزانه 2 تا 3 واحد مصرف شوند. انواع کم‌چرب این مواد غذایی دریافت چربی‌های اشباع را که از عوامل خطر پیشرفت بیماری‌های قلبی هستند، کاهش می‌دهد.
پروتئین
گوشت‌ها، ماهی و تخم مرغ تأمین‌کننده پروتئین مورد نیاز بدن هستند که روزانه 2 واحد از آنها باید مصرف شود.
انتخاب‌های این گروه باید شامل گوشت لخم، مرغ، حبوبات، سویا و ماهی‌های چرب باشد. ماهی‌های چرب به علت داشتن اسیدهای چرب غیراشباع مانند چربی‌های امگا-3 به حفظ سلامت قلب و عروق کمک بسیاری می‌کنند و عملکرد سیستم ایمنی بدن را نیز ارتقا می‌دهند. روش‌های پخت مواد غذایی این گروه بسیار مهم است و باید از شیوه‌های پخت بدون نیاز به حرارت بالا و روغن زیاد استفاده شود.
کاهش دریافت کلسترول
یک گام مهم در حفظ سلامت قلب، کاهش دریافت کلسترول، اسیدهای چرب ترانس و چربی‌های اشباع است.
این چربی‌ها در کره، مارگارین، روغن‌های جامد، روغن نارگیل و پالم، سس‌های چرب، مواد غذایی سرخ‌شده و... فراوانند. در مصرف چربی‌ها باید توجه داشت علاوه بر مواد غذایی ذکرشده، سایر غذاها نیز می‌توانند حاوی چربی‌های پنهان باشند که علاوه بر تأمین کالری زیاد معمولاً دارای انواع نامناسبی از چربی ناسالم هستند؛ از جمله انواع گوشت‌ها، لبنیات پرچرب، کیک، کلوچه، چیپس و سایر غذاهای آماده. در گروه چربی‌ها گزینه‌های سالم‌تر برای قلب شامل مصرف برخی مغزدانه‌ها مانند گردو و روغن‌های گیاهی مانند زیتون و کلزا در حد متعادل است که به علت تأمین اسیدهای چرب ضروری برای سلامت قلب و عروق مفیدند.
کاهش مصرف نمک
کاهش مصرف نمک از تغییرات ضروری مورد نیاز پیش از جراحی قلب و پس از آن است. در افراد سالم مصرف روزانه 5 گرم (1 قاشق چایخوری) نمک مجاز است که این میزان شامل نمک طبیعی موجود در مواد غذایی و همچنین نمک اضافه‌شده هنگام فرآوری صنعتی، پخت و در زمان مصرف است. بدیهی است که این میزان در بیماران قلبی، برحسب شرایط بیمار باید محدودتر شود. غذاهای فرآوری‌شده مانند کنسروها، سوسیس و کالباس، غذاهای نیم‌پز و آماده مقادیر بسیار بالایی نمک دارند و بهتر است از رژیم غذایی بیماران قلبی حذف و یا در حد امکان محدود شوند.
مصرف شیرینی و شکلات
مواد غذایی حاوی مقادیر زیاد قندهای ساده مانند شکلات، شیرینی و کنسروهای دارای شربت‌های شیرین نیز به علت داشتن انرژی زیاد و نداشتن مواد مغذی دیگر باید محدود شوند. همچنین این مواد باعث افزایش تری‌گلیسیرید خون می‌گردند.
دریافت ویتامین
دریافت کافی برخی مواد مغذی مانند ویتامین A، ویتامین C و روی به علت اثرات آنها بر سیستم ایمنی و کاهش احتمال عفونت پس از جراحی و بهبود سریع‌تر زخم‌ها بسیار مفید است. همچنین مصرف مواد غذایی مانند سیر، زنجبیل و منابع ویتامین E مانند زیتون، بادام، دانه آفتابگردان کم‌نمک توصیه می‌شود. اما از حدود 5 روز پیش از جراحی مصرف مکمل ویتامینE و تمام مکمل‌های محصولات طبیعی و داروهای گیاهی از جمله سیر، جینکو، جینسینگ، گلوکزآمین و... باید متوقف شود.
روز قبل از جراحی
توصیه‌ها و محدودیت‌ها در این مقطع زمانی به منظور کاهش احتمال آسپیراسیون (ورود محتویات معده به ریه‌ها) در طی بیهوشی و کاهش احتمال تهوع و سایر عوارض پس از جراحی است. در روز قبل از جراحی بیمار می‌تواند وعده‌های غذایی طبیعی خود را استفاده کند و وعده معمول شام را نیز داشته باشد. اما پس از ساعت 12 شب بیمار دیگر نباید از غذاهای جامد استفاده کند که این موضوع شامل جویدن آدامس و آبنبات‌ها هم می‌شود. مصرف نوشیدنی‌هایی مانند شیر و آبمیوه‌های دارای میوه نیز باید متوقف شود.
وزن و جراحی قلب
در زمینه تأثیرات وزن بر نتایج جراحی قلب و لزوم تغییرات آن مطالعات گوناگونی انجام شده است. به طور کلی می‌توان گفت چاقی شدید و کم‌وزنی هر دو اثرات منفی بر روند جراحی و عوارض آن دارند که در این میان اثرات کم‌وزنی تا حدی شدیدتر است و باید به برنامه غذایی این افراد توجه ویژه شود. افراد کم‌وزن باید وعده‌های غذایی متعادل و منظم، سرشار از انرژی و پروتئین را به منظور حفظ یا افزایش وزن مصرف کنند. چاقی شدید منجر به طولانی شدن مدت جراحی، نیاز به مراقبت بیشتر، افزایش مدت زمان بستری و افزایش احتمال عفونت پس از جراحی می‌شود. کم‌وزنی نیز عامل مستقلی در پیش‌بینی مرگ در کوتاه‌مدت و بلندمدت پس از جراحی است. گاهی بر اساس شرایط بیماران کاهش مختصر وزن در این افراد توصیه می‌گردد. در صورت لزوم کاهش وزن پیش از جراحی توجه به این نکته ضروری است که انتظار برای از دست دادن وزن در دوره کوتاه پیش از جراحی باید معقول و منطقی باشد. همچنین باید دقت نمود که بسیاری از رژیم‌ها با عناوین «رژیم پیش از جراحی» و«رژیم‌های سه‌روزه و هفت‌روزه» که صرفاً بر مواد غذایی خاصی مثل سوپ کلم و... تاکید دارند، تنها جنبه تبلیغاتی داشته و نه تنها به بهبود سلامت فرد کمکی نمی‌کنند، بلکه با محروم ساختن بدن از طیف وسیعی مواد مغذی، سلامت فرد و پیامدهای جراحی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دو اصل مهم در کاهش وزن به شکل سالم در دوره پیش از جراحی شامل مصرف مواد غذایی دارای کالری کمتر و مواد مغذی بیشتر مانند گوشت‌های بدون چربی، میوه‌ها و سبزیجات و فیبرها و هم‌زمان کاهش مصرف مواد فقیر از موادمغذی و سرشار از انرژی مانند تنقلات، نوشیدنی‌های گازدار، اسنک‌ها و دسرهاست.انجام فعالیت بدنی تا حد قابل تحمل پیش از جراحی اهمیت ویژه‌ای در حفظ قدرت عضلات و گردش بهتر خون دارد؛ اما میزان این فعالیت باید در حدی محدود شود که منجر به علائمی مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه و خستگی نشود.
استعمال سیگار و جراحی قلب
در صورت استعمال سیگار بیمار باید آن را پیش از جراحی ترک کند، چرا که می‌تواند نتایج جراحی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. مصرف سیگار باعث افزایش آسیب‌پذیری بیشتر برای ابتلا به پنومونی و اختلالات ریوی پس از جراحی و سخت‌تر شدن عملکرد قلب و تسهیل فرایند آترواسکلروز (تصلب شرائین) می‌شود. همچنین سیگار با تغییر جذب و کاهش ذخایر برخی مواد مغذی مانند ویتامینA ، E و C در کاهش ظرفیت آنتی‌اکسیدانی و سلامت کلی بیماران مؤثر است. اگرچه شاید تلاش برای تغییر عادات غذایی غیر صحیح و داشتن یک رژیم غذایی سالم در این دوره برای پیشگیری از نیاز به جراحی خیلی دیر باشد و نتوان تأثیر سال‌ها عادات غذایی نامناسب را در دوره کوتاه پیش از عمل از بین برد، اما فواید بسیار دیگری مانند کاهش زمان بهبود پس از جراحی و افزایش احتمال عدم نیاز مجدد به مراقبت‌های پزشکی قلبی و جلوگیری از پیشرفت بسیاری بیماری‌های مزمن دیگر دارد. در واقع هیچ زمانی برای شروع تغییرات مثبت در زندگی دیر نیست و آغاز پیروی از یک برنامه غذایی سالم برای قلب پیش از جراحی گام بزرگی در مسیر سلامت به شمار می‌رود. در ضمن باید در نظر داشت اگرچه امروزه جراحی برای درمان بیماری‌های قلبی به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما درصد بالایی از بیماران به علت ادامه رفتارهای نامناسب غذایی و... پس از جراحی به علت گرفتگی مجدد عروق و اختلالات جدید مورد درمان قرار می‌گیرند که این موضوع علاوه بر تحمیل هزینه‌های سنگین بر سیستم بهداشتی، تحمل سختی‌های جراحی و دوره نقاهت آن را نیز بی‌فایده می‌سازد. بنابراین ادامه تغییرات مثبت توصیه‌شده در دوره پیش از جراحی و کاهش وزن در صورت نیاز می‌تواند بیماران را از ادامه درمان و مشکلات ناشی از پیشرفت مجدد بیماری پس از جراحی بی‌نیاز سازد.
منبع: دنیای سلامت ش 84
آماگی لازم قبل از عمل
پس از تشخیص ضرورت جراحی، بیمار در لیست انتظار قرار می‌گیرد که این دوران، دوران بسیار سختی برای بیماران و خانواده‌های آنان است و بنابراین بسیار مهم است که بیماران در این دوره از جنبه‌های مختلف آمادگی خود را بالا ببرند. در کنار مسائل پزشکی و روانی، رژیم غذایی و مسائل مرتبط با تغذیه بیماران نیز از موارد مهمی است که می‌تواند در آمادگی بیماران تأثیر بسزایی داشته باشد. تغذیه مناسب و کافی پیش از جراحی در کاهش عوارض بعدی آن و تسریع بهبود بیماران بسیار حیاتی است و به طور کلی احتمال مؤثر بودن درمان را افزایش می‌دهد.
هفته‌های پیش از جراحی
رژیم غذایی پیش از جراحی را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: هفته‌های پیش از جراحی و روز قبل از جراحی
هفته‌های پیش از جراحی
بیماری‌های قلب و عروق نتیجه فرایندهای متعدد مخربی در سیستم قلب و عروق هستند که طی سال‌ها ایجاد می‌شوند و رژیم غذایی نامناسب از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز آنهاست. در واقع می‌توان گفت دوره انتظار پیش از جراحی فرصت مناسبی برای ایجاد تغییر در عادات غذایی نادرست بیماران و تغییر سبک زندگی آنان است.
یک رژیم غذایی سالم در ارتباط با دوره پیش از جراحی قلب شامل موارد زیر می‌باشد:
گروه نان و غلات
نان‌ها، غلات و سیب‌زمینی منابع عمده تأمین انرژی برای بدن هستند که در اشکال طبیعی دارای مقادیر کمی چربی بوده و در هر وعده غذایی باید مقداری از آنها استفاده شود. انواع سبوسدار از مواد غذایی این گروه مانند نان‌های کامل و پاستاهای دارای سبوس بر انواع تصفیه‌شده ارجحیت دارند.
میوه و سبزیجات
میوه‌ها و سبزیجات تأمین‌کننده فیبر، ویتامین‌ها و مواد آنتی‌اکسیدانی هستند که در سلامت قلب اهمیت ویژه‌ای داشته و از طرفی فاقد سدیم می‌باشند. مصرف این مواد باید حداقل 5 واحد در روز باشد. میوه‌ها و سبزیجات باید از انواع متفاوت و به شکل‌های تازه، یخ‌زده و یا کنسروهای فاقد نمک یا شکر زیاد انتخاب شوند.
لبنیات
شیر و مواد لبنی به منظور تأمین کلسیم، پروتئین و ویتامین‌ها باید روزانه 2 تا 3 واحد مصرف شوند. انواع کم‌چرب این مواد غذایی دریافت چربی‌های اشباع را که از عوامل خطر پیشرفت بیماری‌های قلبی هستند، کاهش می‌دهد.
پروتئین
گوشت‌ها، ماهی و تخم مرغ تأمین‌کننده پروتئین مورد نیاز بدن هستند که روزانه 2 واحد از آنها باید مصرف شود.
انتخاب‌های این گروه باید شامل گوشت لخم، مرغ، حبوبات، سویا و ماهی‌های چرب باشد. ماهی‌های چرب به علت داشتن اسیدهای چرب غیراشباع مانند چربی‌های امگا-3 به حفظ سلامت قلب و عروق کمک بسیاری می‌کنند و عملکرد سیستم ایمنی بدن را نیز ارتقا می‌دهند. روش‌های پخت مواد غذایی این گروه بسیار مهم است و باید از شیوه‌های پخت بدون نیاز به حرارت بالا و روغن زیاد استفاده شود.
کاهش دریافت کلسترول
یک گام مهم در حفظ سلامت قلب، کاهش دریافت کلسترول، اسیدهای چرب ترانس و چربی‌های اشباع است.
این چربی‌ها در کره، مارگارین، روغن‌های جامد، روغن نارگیل و پالم، سس‌های چرب، مواد غذایی سرخ‌شده و... فراوانند. در مصرف چربی‌ها باید توجه داشت علاوه بر مواد غذایی ذکرشده، سایر غذاها نیز می‌توانند حاوی چربی‌های پنهان باشند که علاوه بر تأمین کالری زیاد معمولاً دارای انواع نامناسبی از چربی ناسالم هستند؛ از جمله انواع گوشت‌ها، لبنیات پرچرب، کیک، کلوچه، چیپس و سایر غذاهای آماده. در گروه چربی‌ها گزینه‌های سالم‌تر برای قلب شامل مصرف برخی مغزدانه‌ها مانند گردو و روغن‌های گیاهی مانند زیتون و کلزا در حد متعادل است که به علت تأمین اسیدهای چرب ضروری برای سلامت قلب و عروق مفیدند.
کاهش مصرف نمک
کاهش مصرف نمک از تغییرات ضروری مورد نیاز پیش از جراحی قلب و پس از آن است. در افراد سالم مصرف روزانه 5 گرم (1 قاشق چایخوری) نمک مجاز است که این میزان شامل نمک طبیعی موجود در مواد غذایی و همچنین نمک اضافه‌شده هنگام فرآوری صنعتی، پخت و در زمان مصرف است. بدیهی است که این میزان در بیماران قلبی، برحسب شرایط بیمار باید محدودتر شود. غذاهای فرآوری‌شده مانند کنسروها، سوسیس و کالباس، غذاهای نیم‌پز و آماده مقادیر بسیار بالایی نمک دارند و بهتر است از رژیم غذایی بیماران قلبی حذف و یا در حد امکان محدود شوند.
مصرف شیرینی و شکلات
مواد غذایی حاوی مقادیر زیاد قندهای ساده مانند شکلات، شیرینی و کنسروهای دارای شربت‌های شیرین نیز به علت داشتن انرژی زیاد و نداشتن مواد مغذی دیگر باید محدود شوند. همچنین این مواد باعث افزایش تری‌گلیسیرید خون می‌گردند.
دریافت ویتامین
دریافت کافی برخی مواد مغذی مانند ویتامین A، ویتامین C و روی به علت اثرات آنها بر سیستم ایمنی و کاهش احتمال عفونت پس از جراحی و بهبود سریع‌تر زخم‌ها بسیار مفید است. همچنین مصرف مواد غذایی مانند سیر، زنجبیل و منابع ویتامین E مانند زیتون، بادام، دانه آفتابگردان کم‌نمک توصیه می‌شود. اما از حدود 5 روز پیش از جراحی مصرف مکمل ویتامینE و تمام مکمل‌های محصولات طبیعی و داروهای گیاهی از جمله سیر، جینکو، جینسینگ، گلوکزآمین و... باید متوقف شود.
روز قبل از جراحی
توصیه‌ها و محدودیت‌ها در این مقطع زمانی به منظور کاهش احتمال آسپیراسیون (ورود محتویات معده به ریه‌ها) در طی بیهوشی و کاهش احتمال تهوع و سایر عوارض پس از جراحی است. در روز قبل از جراحی بیمار می‌تواند وعده‌های غذایی طبیعی خود را استفاده کند و وعده معمول شام را نیز داشته باشد. اما پس از ساعت 12 شب بیمار دیگر نباید از غذاهای جامد استفاده کند که این موضوع شامل جویدن آدامس و آبنبات‌ها هم می‌شود. مصرف نوشیدنی‌هایی مانند شیر و آبمیوه‌های دارای میوه نیز باید متوقف شود.
وزن و جراحی قلب
در زمینه تأثیرات وزن بر نتایج جراحی قلب و لزوم تغییرات آن مطالعات گوناگونی انجام شده است. به طور کلی می‌توان گفت چاقی شدید و کم‌وزنی هر دو اثرات منفی بر روند جراحی و عوارض آن دارند که در این میان اثرات کم‌وزنی تا حدی شدیدتر است و باید به برنامه غذایی این افراد توجه ویژه شود. افراد کم‌وزن باید وعده‌های غذایی متعادل و منظم، سرشار از انرژی و پروتئین را به منظور حفظ یا افزایش وزن مصرف کنند. چاقی شدید منجر به طولانی شدن مدت جراحی، نیاز به مراقبت بیشتر، افزایش مدت زمان بستری و افزایش احتمال عفونت پس از جراحی می‌شود. کم‌وزنی نیز عامل مستقلی در پیش‌بینی مرگ در کوتاه‌مدت و بلندمدت پس از جراحی است. گاهی بر اساس شرایط بیماران کاهش مختصر وزن در این افراد توصیه می‌گردد. در صورت لزوم کاهش وزن پیش از جراحی توجه به این نکته ضروری است که انتظار برای از دست دادن وزن در دوره کوتاه پیش از جراحی باید معقول و منطقی باشد. همچنین باید دقت نمود که بسیاری از رژیم‌ها با عناوین «رژیم پیش از جراحی» و«رژیم‌های سه‌روزه و هفت‌روزه» که صرفاً بر مواد غذایی خاصی مثل سوپ کلم و... تاکید دارند، تنها جنبه تبلیغاتی داشته و نه تنها به بهبود سلامت فرد کمکی نمی‌کنند، بلکه با محروم ساختن بدن از طیف وسیعی مواد مغذی، سلامت فرد و پیامدهای جراحی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دو اصل مهم در کاهش وزن به شکل سالم در دوره پیش از جراحی شامل مصرف مواد غذایی دارای کالری کمتر و مواد مغذی بیشتر مانند گوشت‌های بدون چربی، میوه‌ها و سبزیجات و فیبرها و هم‌زمان کاهش مصرف مواد فقیر از موادمغذی و سرشار از انرژی مانند تنقلات، نوشیدنی‌های گازدار، اسنک‌ها و دسرهاست.انجام فعالیت بدنی تا حد قابل تحمل پیش از جراحی اهمیت ویژه‌ای در حفظ قدرت عضلات و گردش بهتر خون دارد؛ اما میزان این فعالیت باید در حدی محدود شود که منجر به علائمی مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه و خستگی نشود.
استعمال سیگار و جراحی قلب
در صورت استعمال سیگار بیمار باید آن را پیش از جراحی ترک کند، چرا که می‌تواند نتایج جراحی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. مصرف سیگار باعث افزایش آسیب‌پذیری بیشتر برای ابتلا به پنومونی و اختلالات ریوی پس از جراحی و سخت‌تر شدن عملکرد قلب و تسهیل فرایند آترواسکلروز (تصلب شرائین) می‌شود. همچنین سیگار با تغییر جذب و کاهش ذخایر برخی مواد مغذی مانند ویتامینA ، E و C در کاهش ظرفیت آنتی‌اکسیدانی و سلامت کلی بیماران مؤثر است. اگرچه شاید تلاش برای تغییر عادات غذایی غیر صحیح و داشتن یک رژیم غذایی سالم در این دوره برای پیشگیری از نیاز به جراحی خیلی دیر باشد و نتوان تأثیر سال‌ها عادات غذایی نامناسب را در دوره کوتاه پیش از عمل از بین برد، اما فواید بسیار دیگری مانند کاهش زمان بهبود پس از جراحی و افزایش احتمال عدم نیاز مجدد به مراقبت‌های پزشکی قلبی و جلوگیری از پیشرفت بسیاری بیماری‌های مزمن دیگر دارد. در واقع هیچ زمانی برای شروع تغییرات مثبت در زندگی دیر نیست و آغاز پیروی از یک برنامه غذایی سالم برای قلب پیش از جراحی گام بزرگی در مسیر سلامت به شمار می‌رود. در ضمن باید در نظر داشت اگرچه امروزه جراحی برای درمان بیماری‌های قلبی به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما درصد بالایی از بیماران به علت ادامه رفتارهای نامناسب غذایی و... پس از جراحی به علت گرفتگی مجدد عروق و اختلالات جدید مورد درمان قرار می‌گیرند که این موضوع علاوه بر تحمیل هزینه‌های سنگین بر سیستم بهداشتی، تحمل سختی‌های جراحی و دوره نقاهت آن را نیز بی‌فایده می‌سازد. بنابراین ادامه تغییرات مثبت توصیه‌شده در دوره پیش از جراحی و کاهش وزن در صورت نیاز می‌تواند بیماران را از ادامه درمان و مشکلات ناشی از پیشرفت مجدد بیماری پس از جراحی بی‌نیاز سازد.
منبع: دنیای سلامت ش 84
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر