نوشته : مهندس مسعود خبازی (
فسفر از جمله مواد معدنی است که در سلامت استخوا ن‌ها و دندان‌ها نقش بسزایی داشته و ترکیب آن با کلسیم در بافت‌های یاد شده رسوب کرده و آن‌ها را مستحکم می‌سازد. در بدن حدود 800گرم فسفر وجود دارد که حدود 85 درصد آن در استخوان‌ها و دندان‌ها به صورت فسفات کلسیم یا به طور دقیق‌تر به صورت مشتق فسفات کلسیم یعنی کلسیم هیدروکسی آپاتیت یافت می‌شود و بقیه آن در بافت‌های نرم مانند ماهیچه‌ها و سایر اندام‌های داخلی است. مقدار فسفری که در استخوان‌ها یا دندان‌ها موجود نیست در تمامی محلول‌ها و مایعات بدن پخش شده است.این مقاله به اختصار به معرفی و نقش عنصر فسفر در سلامت بدن می‌پردازد.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای دریافت فسفر
بسیاری از غذا‌ها به ویژه غذا‌های پر پروتئین مانند شیر، انواع گوشت وتخم مرغ حاوی فسفر(عمدتا به صورت فسفات) می‌باشند. که میزان دریافت توصیه شده آن 700 میلی گرم در روز است. در صنایع غذایی در بسیاری از غذا‌های فرآیند شده به عنوان یک افزودنی استفاده می‌شود. به طور مثال در نوشابه‌های گازدار مقدار زیادی اسید فسفریک وجود دارد که با مصرف آن‌ها دریافت فسفر هم افزایش می‌یابد. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که مصرف زیاد نوشابه‌های گازدار تا حد زیادی به واسطه داشتن همین ترکیبات سبب بروز اختلال در متابولیسم بافت استخوانی شده که به دنبال خود افزایش پوکی و شکستگی استخوان را به همراه دارد. سه عامل مختلف را می‌توان دلیل بروز‌این مشکل ناشی از مصرف بی‌رویه نوشابه‌های گازدار دانست: مصرف زیاد نوشابه‌های گازدار می‌تواند جایگزین نوشیدنی‌هایی با کلسیم زیاد مثل شیر شود. که این سبب کاهش دریافت کلسیم می‌شود. خواص اسیدی به میزان زیاد اسید فسفریک در این نوشابه‌ها، باعث برداشت کلسیم از استخوان‌ها (به منظور خنثی کردن خا صیت اسیدی‌ایجاد شده) می‌گردد. کافئین موجود در این نوشابه‌ها، اتلاف کلسیم از ادرار را افزایش می‌دهد. بنا به توصیه متخصصین تغذیه برای دریافت کافی فسفر، رعایت یک رژیم غذایی متنوع و متعادل کافی است و دیگر نیازی به افزایش دریافت آن از منابع دیگر نمی‌باشد. بنابراین باید از مصرف مقادیر زیاد فسفر (که در گوشت قرمز، غذا‌های فرآوری شده و نوشیدنی‌های کولا)یافت می‌شود خودداری نمود زیرا مقدار زیاد فسفر در رژیم غذایی، از دست رفتن مواد معدنی را از سیستم اسکلتی تسریع می‌کند.
نکته مهم
برای جذب بهتر کلسیم، برقراری نسبت متعادل میان این عنصر و فسفر دریافتی ضروری است. به طور مثال شیر مادر بهترین نسبت را از این نظر داشته و به همین دلیل نیز کلسیم شیر مادر بالاترین جذب را برای شیرخوار دارا می‌باشد. همچنین این توصیه سنتی وجود داشته «که پنیر (منبع غنی از کلسیم و ضعیف از فسفر) همراه گردو (منبع غنی از فسفر و ضعیف از کلسیم) مصرف شود.» شاید توجیه این توصیه تا حد زیادی به برقراری نسبت مناسب بین کلسیم و فسفر دریافتی مربوط بوده است.
مقدار فسفر در بعضی از مواد غذایی
در جدول زیر برخی مواد غذایی که حاوی فسفر می‌باشند بیان شده است:
منبع غذایی حاوی فسفر(میلی‌گرم)
مغز دانه آفتاب گردان(30گرم) 350
جگر گاو پخته (30گرم) 30
شیر کم چربی(یک لیوان) 275
گوشت کم چربی پخته(100گرم) 285
عدس پخته (نصف لیوان) 160
عملکرد فسفر در بدن
فسفر علاوه بر شرکت در فیزیو لوژی استخوان، در تشکیل آدنوزین‌تری فسفات (ATP) نقش داشته وهمچنین در اسید‌های نوکلئیک یافت می‌شود که جزئی از سلول‌ها را تشکیل می‌دهند و با ساخت پروتئین‌های بدن و انتقال خصوصیات ارثی ارتباط دارند. آدنوزین‌تری فسفات (ATP) یک نقش کلیدی در فرآیند‌های پیچیده‌ای که توسط آن‌ها، بدن با اکسیداسیون مواد غذایی انرژی کسب می‌کند به عهده دارد. فسفر در متابولیسم چربی‌ها وپروتئین یک جزء ضروری محسوب شده و یون‌های فسفر موجود در خون به حفظ ثبات PH در حدود 4/7 کمک می‌کنند. بنابراین به طور اجمال برخی از نقش‌های فسفر در بدن شامل موارد زیر می‌باشد: تنظیم اسیدیته خون ذخیره و انتقال انرژِی تقسیم سلولی و تولیدمثل موجود در پروتئین‌های بدن جزئی از ساختمان مولکول‌های وراثتی موجود در سلول‌های بدن (RNA و DNA)
عوارض کمبود فسفر
مغز و سیستم عصبی از نظر فسفر غنی بوده و هیچ‌گونه خطری از جهت کمبود فسفر برای بدن وجود ندارد. (مگر در شرایط قحطی‌زدگی) از جمله عوارض کمبود فسفر در بدن شامل نارسایی تنفسی، عدم توانایی تشکیل ATP و نارسایی رشد می‌باشد.
منبع: دنیای سلامت ش 84
توصیه‌های تغذیه‌ای برای دریافت فسفر
بسیاری از غذا‌ها به ویژه غذا‌های پر پروتئین مانند شیر، انواع گوشت وتخم مرغ حاوی فسفر(عمدتا به صورت فسفات) می‌باشند. که میزان دریافت توصیه شده آن 700 میلی گرم در روز است. در صنایع غذایی در بسیاری از غذا‌های فرآیند شده به عنوان یک افزودنی استفاده می‌شود. به طور مثال در نوشابه‌های گازدار مقدار زیادی اسید فسفریک وجود دارد که با مصرف آن‌ها دریافت فسفر هم افزایش می‌یابد. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که مصرف زیاد نوشابه‌های گازدار تا حد زیادی به واسطه داشتن همین ترکیبات سبب بروز اختلال در متابولیسم بافت استخوانی شده که به دنبال خود افزایش پوکی و شکستگی استخوان را به همراه دارد. سه عامل مختلف را می‌توان دلیل بروز‌این مشکل ناشی از مصرف بی‌رویه نوشابه‌های گازدار دانست: مصرف زیاد نوشابه‌های گازدار می‌تواند جایگزین نوشیدنی‌هایی با کلسیم زیاد مثل شیر شود. که این سبب کاهش دریافت کلسیم می‌شود. خواص اسیدی به میزان زیاد اسید فسفریک در این نوشابه‌ها، باعث برداشت کلسیم از استخوان‌ها (به منظور خنثی کردن خا صیت اسیدی‌ایجاد شده) می‌گردد. کافئین موجود در این نوشابه‌ها، اتلاف کلسیم از ادرار را افزایش می‌دهد. بنا به توصیه متخصصین تغذیه برای دریافت کافی فسفر، رعایت یک رژیم غذایی متنوع و متعادل کافی است و دیگر نیازی به افزایش دریافت آن از منابع دیگر نمی‌باشد. بنابراین باید از مصرف مقادیر زیاد فسفر (که در گوشت قرمز، غذا‌های فرآوری شده و نوشیدنی‌های کولا)یافت می‌شود خودداری نمود زیرا مقدار زیاد فسفر در رژیم غذایی، از دست رفتن مواد معدنی را از سیستم اسکلتی تسریع می‌کند.
نکته مهم
برای جذب بهتر کلسیم، برقراری نسبت متعادل میان این عنصر و فسفر دریافتی ضروری است. به طور مثال شیر مادر بهترین نسبت را از این نظر داشته و به همین دلیل نیز کلسیم شیر مادر بالاترین جذب را برای شیرخوار دارا می‌باشد. همچنین این توصیه سنتی وجود داشته «که پنیر (منبع غنی از کلسیم و ضعیف از فسفر) همراه گردو (منبع غنی از فسفر و ضعیف از کلسیم) مصرف شود.» شاید توجیه این توصیه تا حد زیادی به برقراری نسبت مناسب بین کلسیم و فسفر دریافتی مربوط بوده است.
مقدار فسفر در بعضی از مواد غذایی
در جدول زیر برخی مواد غذایی که حاوی فسفر می‌باشند بیان شده است:
منبع غذایی حاوی فسفر(میلی‌گرم)
مغز دانه آفتاب گردان(30گرم) 350
جگر گاو پخته (30گرم) 30
شیر کم چربی(یک لیوان) 275
گوشت کم چربی پخته(100گرم) 285
عدس پخته (نصف لیوان) 160
عملکرد فسفر در بدن
فسفر علاوه بر شرکت در فیزیو لوژی استخوان، در تشکیل آدنوزین‌تری فسفات (ATP) نقش داشته وهمچنین در اسید‌های نوکلئیک یافت می‌شود که جزئی از سلول‌ها را تشکیل می‌دهند و با ساخت پروتئین‌های بدن و انتقال خصوصیات ارثی ارتباط دارند. آدنوزین‌تری فسفات (ATP) یک نقش کلیدی در فرآیند‌های پیچیده‌ای که توسط آن‌ها، بدن با اکسیداسیون مواد غذایی انرژی کسب می‌کند به عهده دارد. فسفر در متابولیسم چربی‌ها وپروتئین یک جزء ضروری محسوب شده و یون‌های فسفر موجود در خون به حفظ ثبات PH در حدود 4/7 کمک می‌کنند. بنابراین به طور اجمال برخی از نقش‌های فسفر در بدن شامل موارد زیر می‌باشد: تنظیم اسیدیته خون ذخیره و انتقال انرژِی تقسیم سلولی و تولیدمثل موجود در پروتئین‌های بدن جزئی از ساختمان مولکول‌های وراثتی موجود در سلول‌های بدن (RNA و DNA)
عوارض کمبود فسفر
مغز و سیستم عصبی از نظر فسفر غنی بوده و هیچ‌گونه خطری از جهت کمبود فسفر برای بدن وجود ندارد. (مگر در شرایط قحطی‌زدگی) از جمله عوارض کمبود فسفر در بدن شامل نارسایی تنفسی، عدم توانایی تشکیل ATP و نارسایی رشد می‌باشد.
منبع: دنیای سلامت ش 84
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر