نوشته شده توسط : دكتر احمدرضا درستی
در ادامه مقالات قبلي، به بررسي ساير مشكلات مرتبط با كبد و كيسه صفرا مي‌پردازيم:
التهاب کيسه صفرا
التهاب کيسه صفرا مي‌تواند به صورت حاد يا مزمن باشد و در علم تغذيه آن را کوله‌سيستيت مي‌نامند. اين بيماری معمولا در اثر مسدود شدن مجاری صفراوی بوسيله سنگ‌های صفرا (calculous cholecystitis) حادث مي‌شود که اين مسدود شدن خود منجر به برگشت صفرا مي‌گردد. بيلي‌روبين رنگدانه اصلی صفرا است که به آن رنگ سبز مي‌بخشد. وقتی انسداد مجاری صفراوی مانع رسيدن بيلي‌روبين به روده گردد، اين ماده به جريان خون بر می‌گردد. بيلي‌روبين به بافت‌های الاستيکی گرايش دارد بنابراين با افزايش مقدار آن در جريان خون، رنگ پوست به زردی گراييده و چشم‌ها هم‌رنگ مشخصه زردی را پيدا مي‌کنند.
کوله‌سيستيت حاد بدون سنگ در بيماران به‌شدت مريض و يا در زمانی که کيسه صفرا و صفرای آن بدون حرکت باشد، به وجود مي‌آيد. به نظر مي‌رسد که اختلال تخليه کيسه صفرا در اين بيماری ناشی از کاهش غير عادی انقباضات و يا کاهش پاسخ به هورمون کوله‌سيستوکينين باشد. در اين بيماری، ديواره کيسه صفرا ملتهب و کلفت شده و شايد دچار عفونت نيز بشود. در اين زمان بيماران درد در ناحيه يك چهارم فوقانی شکم به همراه تهوع و استفراغ و نفخ را احساس مي‌کنند. درمان کوله‌سيستيت حاد جراحی است، مگر اينکه از لحاظ پزشکی صلاح نباشد. بدون عمل جراحی، احتمال دارد بيماری فروکش کند يا تبديل به قانقاريا گردد.
کوله‌سيستيت حاد
در هنگام حملات بيماری، غذا خوردن قطع مي‌شود. تغذيه با لوله در صورتی صلاح است که بيمار دچار سوء‌تغذيه بوده و قادر نباشد به مدت طولانی غذايی را بخورد. برای شروع غذا خوردن، يک رژيم کم‌چربی توصيه مي‌شود تا کيسه صفرا را کمتر تحريک کند. يک فرمول هيدروليز شده کم‌چربی يا رژيمي که روزانه 45-30 گرم چربی را تامين کند، مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد. مطالعات نتوانسته‌اند ارتباطی را بين کلسترول رژيم و تشکيل سنگ کيسه صفرا نشان دهند.
کوله‌سيستيت مزمن
بيماران مبتلا به کوله‌سيستيت مزمن ممکن است برای مدت طولانی به يک رژيم کم چربی (30-25 درصد انرژی از چربی)، نياز داشته باشند. محدوديت بيشتر از اين صحيح نيست؛ چون اين مقدار چربی در روده برای تحريک لوله‌های صفراوی مورد نياز مي‌باشد. درجه تحمل غذا در افراد مبتلا بسيار متفاوت است؛ تعدادی از افراد از غذاهای نفاخ شکايت مي‌کنند. بهترين راه حل، تعيين و حذف غذای نفاخ برای بيمار است. تجويز اشکال محلول در آب ويتامين‌های محلول در چربی، مي‌تواند برای بيماران مبتلا به سنگ صفراوی مزمن يا کسانيکه مظنون به سوء جذب چربی هستند، مفيد واقع شود.
کلانژيت حاد
التهاب مجاری صفراوی کلانژيت ناميده مي‌شود. برای درمان بايد از مايعات و آنتی‌بيوتيک‌های وسيع الطيف استفاده گردد. در صورت عدم بهبودی بيمار با درمان ساده، گذاشتن استنت‌های صفراوی يا کله سيستکتومي(جراحی برداشت کيسه صفرا)، ضروری مي‌باشد.
کلستاز (cholestasis)
کلستاز به حالتی گفته مي‌شود که ساختار رسوب مانندی که ناشی از تحريک يا آزاد شدن صفرا باشد، در کيسه صفرا به وجود آيد. اين بيماری در افرادی به وجود مي‌آيد که به مدت طولانی تغذيه دهانی يا روده‌ای نداشته‌اند (از قبيل کسانيکه به تغذيه روده‌ای نياز دارند و احتمالا مستعد ابتلا به کلستاز بدون سنگ نيز هستند). تغذيه روده‌ای در حداقل مقدار ممکن، مي‌تواند با تحريک حرکات روده‌ای و صفراوی از اين بيماری پيشگيری کند؛ ولی اگر اين امر امکان‌پذير نباشد، از دارو استفاده مي‌گردد.
کلانژيت اسکلروزه (سخت شونده)
کلانژيت اسکلروزه مي‌تواند منجر به عفونت خون و نارسايی کبد گردد. اگر بيماران مبتلا، تنگی چندين لوله صفراوی در کبد داشته باشند، انجام عمل جراحی مشکل و حتی غير ممکن مي‌شود. به طور کلی بيماران با آنتی‌بيوتيک‌های وسيع‌الطيف درمان مي‌شوند. گشاد کردن مجاری ممکن است مدت کوتاهی باعث بازماندن مجاری صفراوی گردد.
درصورت وجود عفونت خون، درمان با آنتی‌بيوتيک‌ها ضروری است.
غذاهای مجاز غذاهای غير مجاز
نوشابه‌ها شير بدون چربی، قهوه، چای، آبميوه، نوشيدني‌های گاز دار، شير کاکائو از شير بدون چربی شير کامل، شير شکلات، خامه بيش از حد مجاز
غلات و محصولات غله‌ای غلات ساده، نان‌های ساده، دانه غله کامل بدون چربی، ذرت بو داده بدون چربی، کلوچه مافين انگليسی بيسکويت، نان تخم‌مرغ يا پنيردار، نان رولتی شيرين با چربی، پن‌کيک، پيراشکی، بعضی انواع کلوچه، ذرت بوداده با چربی، نان با چربی اضافي
پنير يك چهارم فنجان پنير روستايی که جايگزين 30 گرم پنير شود، پنير با کمتر از 5 درصد چربی پنير از شير کامل
دسرها نوشيدنی‌های حاصل از شير بدون چربی، ماست فريزری بدون چربی، دسرهای غير لبنی فريزری بدون چربی، يخ ميوه‌ای، ژلاتين، برنج، نان، نشاسته ذرت، نشاسته کاساوا، پودينگ با شير بدون چربی، ژلاتين ميوه‌دار، شکر، سفيده تخم‌مرغ، ميوه، کيک اسفنجی از سفيده تخم‌مرغ، کراکرها، ويفرهای وانيلی کيک، پای، کلوچه، بستنی يا هر نوع دسری که حاوی روغن جامد، شکلات و چربی باشد، مگر اينکه از مواد موجود در قسمت مجاز تهيه شده باشد.
تخم‌مرغ 3 عدد در هفته، باچربی‌های مجاز تهيه شده باشد. سفيده تخم‌مرغ، جانشين‌های تخم‌مرغ کم‌چربي بيشتر از 1 عدد در روز مگر اينکه جايگزين قسمتی از گوشت مجاز گردد.
چربی‌ها تا حد مجاز از ميان اين چربی‌ها انتخاب شود:
يک قاشق مرباخوری کره يا مارگارين، يک قاشق غذاخوری مارگارين کم‌چربي، يک قاشق مرباخوری روغن جامد يا مايع، يک قاشق مرباخوری مايونز، دو قاشق مرباخوری سس فرانسوی يا ايتاليايي، يک قاشق غذاخوری سس سالاد کم چربي، يك هشتم آووکادو (با قطر 10 سانتیمتر)، دو قاشق غذا خوری خامه کم‌چربي، يک قاشق مرباخوری خامه پر‌چرب، 6 عدد خشکبار کوچک، 5 عدد زيتون کوچک هر چيزی که مازاد مقدار توصيه شده در رژيم باشد، ساير چربی‌ها
گوشت گوشت‌های بدون چربی، ماهی، ماکيان و جانشين‌های گوشت تا حد مجاز (از مواد اوليه زير استفاده شود):
گوشت ماکيان بدون پوست، ماهی، گوشت گوساله، جگر، گوشت بدون چربی گاو و بره (تمام چربي‌های قابل رويت بايد گرفته شوند). يك چهارم فنجان ماهی سالمون پخته در آب، توفو گوشت سرخ شده، سوسيس، گوشت سرخ شده و ادويه، سوسيس فرانکفورتر، پوست ماکيان، مرغ سرخ کرده، گوشت دنده، گوشت نمک سود، گوشت گاو با چربی، گوشت اردک و غاز، آب گوشت با چربی، کنسرو ماهی سالمون در روغن، کره بادام زميني
شير شير بدون چربی، کره شير يا ماست از شير بدون چربي شير کامل 2 درصد يا 1 درصد چربی، شکلات، کره شير
سوپ‌ها آب گوشت صاف شده، سوپ سبزيجات بدون چربی، سوپ غليظ از شير بدون چربی، سوپ‌های بسته بندی بدون آب ساير موارد
شيريني‌ها ژله، مربا، مارمالاد، عسل، شربت، ملاس، شکر، اب نبات، آدامس، مارش ملو، پودر کاکائو، سس شکلات بدون چربی، شيرين بيان سياه و قرمز خشکبار، کره، خامه يا چربی به هر صورت، آب نبات‌هايی که با شکلات ساخته شده‌اند
ميوه‌ها به دلخواه آووکادو اضافه بر چربی توصيه شده
سبزيجات تمام سبزيجات به صورت ساده آماده شوند چيپس سيب زمينی، سيب زمينی سرخ شده، تمام سبزيجات غير از سبزيجات آماده شده با چربی مجاز، سبزيجات فريز شده با سس کره
چاشنی‌ها هيچکدام
غذاهای مجاز برای رژيم 40 گرم چربی
غذا مقدار غذا مقدار تقريبی چربي
شير بدون چربي 2 فنجان يا بيشتر 0
گوشت بدون چربی مرغ، ماهی و گاو 170 گرم 18 گرم
تخم‌مرغ کامل يا زرده تخم‌مرغ 3 عدد در هفته 2 گرم
سبزيجات 3 واحد يا بيشتر، حداقل 1 واحد يا بيشتر از سبزيجات تيره يا زرد پر رنگ باشد 0
ميوه‌جات 3 واحد يا بيشتر، حداقل 1 واحد از مرکبات 0
نان و غلات در حد دلخواه – بدون چربي 0
جانشين‌های چربي 5-4 جانشين در روز 25-20 گرم
دسرها و شيرينی‌های بدون چربی در صورت تمايل از ليست مجاز 0
جمع 43-38
منبع: دنیای تغذیه ش 122
التهاب کيسه صفراالتهاب کيسه صفرا مي‌تواند به صورت حاد يا مزمن باشد و در علم تغذيه آن را کوله‌سيستيت مي‌نامند. اين بيماری معمولا در اثر مسدود شدن مجاری صفراوی بوسيله سنگ‌های صفرا (calculous cholecystitis) حادث مي‌شود که اين مسدود شدن خود منجر به برگشت صفرا مي‌گردد. بيلي‌روبين رنگدانه اصلی صفرا است که به آن رنگ سبز مي‌بخشد. وقتی انسداد مجاری صفراوی مانع رسيدن بيلي‌روبين به روده گردد، اين ماده به جريان خون بر می‌گردد. بيلي‌روبين به بافت‌های الاستيکی گرايش دارد بنابراين با افزايش مقدار آن در جريان خون، رنگ پوست به زردی گراييده و چشم‌ها هم‌رنگ مشخصه زردی را پيدا مي‌کنند.
کوله‌سيستيت حاد بدون سنگ در بيماران به‌شدت مريض و يا در زمانی که کيسه صفرا و صفرای آن بدون حرکت باشد، به وجود مي‌آيد. به نظر مي‌رسد که اختلال تخليه کيسه صفرا در اين بيماری ناشی از کاهش غير عادی انقباضات و يا کاهش پاسخ به هورمون کوله‌سيستوکينين باشد. در اين بيماری، ديواره کيسه صفرا ملتهب و کلفت شده و شايد دچار عفونت نيز بشود. در اين زمان بيماران درد در ناحيه يك چهارم فوقانی شکم به همراه تهوع و استفراغ و نفخ را احساس مي‌کنند. درمان کوله‌سيستيت حاد جراحی است، مگر اينکه از لحاظ پزشکی صلاح نباشد. بدون عمل جراحی، احتمال دارد بيماری فروکش کند يا تبديل به قانقاريا گردد.
کوله‌سيستيت حاد
در هنگام حملات بيماری، غذا خوردن قطع مي‌شود. تغذيه با لوله در صورتی صلاح است که بيمار دچار سوء‌تغذيه بوده و قادر نباشد به مدت طولانی غذايی را بخورد. برای شروع غذا خوردن، يک رژيم کم‌چربی توصيه مي‌شود تا کيسه صفرا را کمتر تحريک کند. يک فرمول هيدروليز شده کم‌چربی يا رژيمي که روزانه 45-30 گرم چربی را تامين کند، مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد. مطالعات نتوانسته‌اند ارتباطی را بين کلسترول رژيم و تشکيل سنگ کيسه صفرا نشان دهند.
کوله‌سيستيت مزمن
بيماران مبتلا به کوله‌سيستيت مزمن ممکن است برای مدت طولانی به يک رژيم کم چربی (30-25 درصد انرژی از چربی)، نياز داشته باشند. محدوديت بيشتر از اين صحيح نيست؛ چون اين مقدار چربی در روده برای تحريک لوله‌های صفراوی مورد نياز مي‌باشد. درجه تحمل غذا در افراد مبتلا بسيار متفاوت است؛ تعدادی از افراد از غذاهای نفاخ شکايت مي‌کنند. بهترين راه حل، تعيين و حذف غذای نفاخ برای بيمار است. تجويز اشکال محلول در آب ويتامين‌های محلول در چربی، مي‌تواند برای بيماران مبتلا به سنگ صفراوی مزمن يا کسانيکه مظنون به سوء جذب چربی هستند، مفيد واقع شود.
کلانژيت حاد
التهاب مجاری صفراوی کلانژيت ناميده مي‌شود. برای درمان بايد از مايعات و آنتی‌بيوتيک‌های وسيع الطيف استفاده گردد. در صورت عدم بهبودی بيمار با درمان ساده، گذاشتن استنت‌های صفراوی يا کله سيستکتومي(جراحی برداشت کيسه صفرا)، ضروری مي‌باشد.
کلستاز (cholestasis)
کلستاز به حالتی گفته مي‌شود که ساختار رسوب مانندی که ناشی از تحريک يا آزاد شدن صفرا باشد، در کيسه صفرا به وجود آيد. اين بيماری در افرادی به وجود مي‌آيد که به مدت طولانی تغذيه دهانی يا روده‌ای نداشته‌اند (از قبيل کسانيکه به تغذيه روده‌ای نياز دارند و احتمالا مستعد ابتلا به کلستاز بدون سنگ نيز هستند). تغذيه روده‌ای در حداقل مقدار ممکن، مي‌تواند با تحريک حرکات روده‌ای و صفراوی از اين بيماری پيشگيری کند؛ ولی اگر اين امر امکان‌پذير نباشد، از دارو استفاده مي‌گردد.
کلانژيت اسکلروزه (سخت شونده)
کلانژيت اسکلروزه مي‌تواند منجر به عفونت خون و نارسايی کبد گردد. اگر بيماران مبتلا، تنگی چندين لوله صفراوی در کبد داشته باشند، انجام عمل جراحی مشکل و حتی غير ممکن مي‌شود. به طور کلی بيماران با آنتی‌بيوتيک‌های وسيع‌الطيف درمان مي‌شوند. گشاد کردن مجاری ممکن است مدت کوتاهی باعث بازماندن مجاری صفراوی گردد.
درصورت وجود عفونت خون، درمان با آنتی‌بيوتيک‌ها ضروری است.
غذاهای مجاز غذاهای غير مجاز
نوشابه‌ها شير بدون چربی، قهوه، چای، آبميوه، نوشيدني‌های گاز دار، شير کاکائو از شير بدون چربی شير کامل، شير شکلات، خامه بيش از حد مجاز
غلات و محصولات غله‌ای غلات ساده، نان‌های ساده، دانه غله کامل بدون چربی، ذرت بو داده بدون چربی، کلوچه مافين انگليسی بيسکويت، نان تخم‌مرغ يا پنيردار، نان رولتی شيرين با چربی، پن‌کيک، پيراشکی، بعضی انواع کلوچه، ذرت بوداده با چربی، نان با چربی اضافي
پنير يك چهارم فنجان پنير روستايی که جايگزين 30 گرم پنير شود، پنير با کمتر از 5 درصد چربی پنير از شير کامل
دسرها نوشيدنی‌های حاصل از شير بدون چربی، ماست فريزری بدون چربی، دسرهای غير لبنی فريزری بدون چربی، يخ ميوه‌ای، ژلاتين، برنج، نان، نشاسته ذرت، نشاسته کاساوا، پودينگ با شير بدون چربی، ژلاتين ميوه‌دار، شکر، سفيده تخم‌مرغ، ميوه، کيک اسفنجی از سفيده تخم‌مرغ، کراکرها، ويفرهای وانيلی کيک، پای، کلوچه، بستنی يا هر نوع دسری که حاوی روغن جامد، شکلات و چربی باشد، مگر اينکه از مواد موجود در قسمت مجاز تهيه شده باشد.
تخم‌مرغ 3 عدد در هفته، باچربی‌های مجاز تهيه شده باشد. سفيده تخم‌مرغ، جانشين‌های تخم‌مرغ کم‌چربي بيشتر از 1 عدد در روز مگر اينکه جايگزين قسمتی از گوشت مجاز گردد.
چربی‌ها تا حد مجاز از ميان اين چربی‌ها انتخاب شود:
يک قاشق مرباخوری کره يا مارگارين، يک قاشق غذاخوری مارگارين کم‌چربي، يک قاشق مرباخوری روغن جامد يا مايع، يک قاشق مرباخوری مايونز، دو قاشق مرباخوری سس فرانسوی يا ايتاليايي، يک قاشق غذاخوری سس سالاد کم چربي، يك هشتم آووکادو (با قطر 10 سانتیمتر)، دو قاشق غذا خوری خامه کم‌چربي، يک قاشق مرباخوری خامه پر‌چرب، 6 عدد خشکبار کوچک، 5 عدد زيتون کوچک هر چيزی که مازاد مقدار توصيه شده در رژيم باشد، ساير چربی‌ها
گوشت گوشت‌های بدون چربی، ماهی، ماکيان و جانشين‌های گوشت تا حد مجاز (از مواد اوليه زير استفاده شود):
گوشت ماکيان بدون پوست، ماهی، گوشت گوساله، جگر، گوشت بدون چربی گاو و بره (تمام چربي‌های قابل رويت بايد گرفته شوند). يك چهارم فنجان ماهی سالمون پخته در آب، توفو گوشت سرخ شده، سوسيس، گوشت سرخ شده و ادويه، سوسيس فرانکفورتر، پوست ماکيان، مرغ سرخ کرده، گوشت دنده، گوشت نمک سود، گوشت گاو با چربی، گوشت اردک و غاز، آب گوشت با چربی، کنسرو ماهی سالمون در روغن، کره بادام زميني
شير شير بدون چربی، کره شير يا ماست از شير بدون چربي شير کامل 2 درصد يا 1 درصد چربی، شکلات، کره شير
سوپ‌ها آب گوشت صاف شده، سوپ سبزيجات بدون چربی، سوپ غليظ از شير بدون چربی، سوپ‌های بسته بندی بدون آب ساير موارد
شيريني‌ها ژله، مربا، مارمالاد، عسل، شربت، ملاس، شکر، اب نبات، آدامس، مارش ملو، پودر کاکائو، سس شکلات بدون چربی، شيرين بيان سياه و قرمز خشکبار، کره، خامه يا چربی به هر صورت، آب نبات‌هايی که با شکلات ساخته شده‌اند
ميوه‌ها به دلخواه آووکادو اضافه بر چربی توصيه شده
سبزيجات تمام سبزيجات به صورت ساده آماده شوند چيپس سيب زمينی، سيب زمينی سرخ شده، تمام سبزيجات غير از سبزيجات آماده شده با چربی مجاز، سبزيجات فريز شده با سس کره
چاشنی‌ها هيچکدام
غذاهای مجاز برای رژيم 40 گرم چربی
غذا مقدار غذا مقدار تقريبی چربي
شير بدون چربي 2 فنجان يا بيشتر 0
گوشت بدون چربی مرغ، ماهی و گاو 170 گرم 18 گرم
تخم‌مرغ کامل يا زرده تخم‌مرغ 3 عدد در هفته 2 گرم
سبزيجات 3 واحد يا بيشتر، حداقل 1 واحد يا بيشتر از سبزيجات تيره يا زرد پر رنگ باشد 0
ميوه‌جات 3 واحد يا بيشتر، حداقل 1 واحد از مرکبات 0
نان و غلات در حد دلخواه – بدون چربي 0
جانشين‌های چربي 5-4 جانشين در روز 25-20 گرم
دسرها و شيرينی‌های بدون چربی در صورت تمايل از ليست مجاز 0
جمع 43-38
منبع: دنیای تغذیه ش 122
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر