فرشته علی اصغری
در گذشته نه چندان دور در ایران، بزرگ‌ترهای خانواده قبل از به دنیا آمدن کودکان با دادن خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های مغذی و حتی معطر به زنان باردار، می‌کوشیدند آنها را برای دوران شیردهی و داشتن شیر فراوان و خوش‌بو آماده کنند و شیر دادن مادران به نوزادان خود را تا دو سال امری طبیعی و بدیهی می‌دانستند.مزاياي شير مادر
بدون تردید شیر مادر بهترین غذای نوزاد است، ترکیب شیر مادر برای تأمین انرژی و مواد مغذی در مقادیر مناسب طراحی شده است. شیر مادر حاوی فاکتورهای ایمنی ذاتی و اکتسابی است. شیر مادر همچنین به پیشگیری از اسهال و عفونت‌های گوش میانی کمک می‌کند. واکنش‌های آلرژیک به پروتئین‌های شیر مادر نادر است.
بعلاوه نزدیکی مادر و نوزاد در جریان شیردهی، پیوند مادر و شیرخوار را تسهیل می‌نماید و استفاده از شیر مادر مزایای تغذیه‌ای برای نوزاد داشته و بیماری نوزاد را کاهش می‌دهد. همچنین فواید بهداشتی از جمله توقف قاعدگی، کاهش وزن، محافظت در برابر برخی سرطان‌ها را برای مادر به همراه دارد علاوه بر این از نظر اقتصادی و اجتماعی سودمند است. بر اساس مطالعات انجام یافته در این زمینه شیر مادر برای تکامل ذهنی مفید است و به جلوگیری از آسم دوران کودکی کمک می‌نماید و می‌تواند به جلوگیری از چاقی کودکان کمک کند.
برای 6 ماهه نخست تغذیه انحصاری با شیر مادر و حداقل تا 12 ماهگی همراه با تغذیه تکمیلی توصیه می‌شود. افزودن زودتر مواد غذایی کمکی علاوه بر افزایش خطر احتمال کاهش استفاده از شیر مادر و توقف شیردهی، سبب افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 1 مرتبط با خود ایمنی می‌گردد. اغلب کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، در مقایسه با نوزادانی که از شیر خشک استفاده می‌نمایند، در ابتدا رشد آهسته‌تری داشته، اما این تفاوت‌ها در سنین بالاتر ادامه نمی‌یابد.
كدام مادران نمي‌توانند به نوزاد خود شير بدهند؟
طی تحقیقات انجام یافته همه مادران از توانایی شیر دادن به نوزاد خود، برخوردارند، مگر در مواردی مثل برخی از بیماری‌ها از جمله ایدز، شیمی‌درمانی مادر، استفاده از برخی از داروها توسط مادر مثل مترونیدازول، بروموکريپتین، سایمتیدین، شیر ناکافی مادر، عدم کفایت قدرت مکش نوزاد، اختلالات متابولیک و نقص‌های مادرزادی نوزاد.
شير خشك
با توجه به سیستم‌های مجهزی که امروزه در زمینه تهیه شیر خشک در حال فعالیت هستند، تغییرات و پیشرفت‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته تا بتواند تفاوت‌های شیر مادر و شیر خشک را به حداقل برساند.
زمانی که استفاده از شیر خشک برای تغذیه نوزاد در نظر گرفته می‌شود، سؤالات زیادی مطرح است که اساسی‌ترین آنها نوع فرمولای مناسب برای تغذیه شیرخوار است.
شیرخشک‌های متنوعی برای کودکان سالم 9 ماه کامل (full-term) که به دليلي از شیر مادر استفاده نمی‌کنند، در دسترس است. همچنین شیر خشک‌های هیپوآلرژیک و دیگر شیر خشک‌هایی که برای تأمین نیازهای تغذیه نوزادان با مشکلات تغذیه و یا اختلالات متابولیک و نقص‌های مادرزادی طراحی شده‌اند، موجود است.
شیر گاو که با افزودن کربوهیدرات‌ها (معمولاً لاکتوز)، روغن‌های گیاهی مثل ذرت، نارگیل، آفتابگردان و سویا، ویتامین‌ها و مواد معدنی تغییر یافته، شیر خشک رایج مورد مصرف نوزادان می‌باشد. شیر خشک‌ها طوری تغییر یافته‌اند که حاوی پروتئین whey نیز می‌باشند، اما با این وجود پروتئین موجود در شیر خشک با پروتئین شیر مادر تفاوت زیادی دارد. این شیر خشک‌ها از لحاظ غذایی شبیه شیر مادر است و برای نوزاد کامل مناسب است. نوزادان نارس و یا کم وزن با اینکه دستگاه گوارش سالمی دارند، اما تخلیه معده در آنها کندتر صورت گرفته و همچنین در این نوزادان فعالیت آنزیم لاکتاز و لیپاز کمتر بوده و نمک‌های صفراوی کمتری دارند. در این نوزادان بهتر است از شیر خشک‌هایی که لاکتوز کمتر داشته و حاوی روغن MCT می‌باشند، استفاده شود. این روغن‌ها برای جذب نیاز به نمک‌های صفراوی ندارند.
کاهش شیوع کم‌خونی در شیرخواران به استفاده از شیر خشک‌های غنی شده با آهن نسبت داده شده است، لذا توصیه می‌شود که تمام شیرخواران تغذیه شده با شیر خشک از شیرخشک‌های غنی شده از آهن استفاده نمایند. فرضیه‌های شایع احتمال یبوست، شل شدن مدفوع، کولیک و استفراغ در اثر استفاده از فرمولای غنی شده با آهن تأیید نشده است. شیر مادر همچنین حاوی آراشیدونیک اسید (AA) و دکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) می‌باشد که این ترکیبات در شیر گاو موجود نمی‌باشد. هم‌اکنون شیر خشک‌هایی در بازار موجود است كه این ترکیبات را به شیر خشک می‌افزایند و نسبتاً گران‌تر می‌باشند.
شير خشك‌هاي ويژه
آلرژی‌های گزارش شده نسبت به شیر گاو در بین نوزادان از 1 تا 8 درصد متغیر است. آلرژی نسبت به شیر گاو با علائم روده‌ای، تنفسی، پوستی و عصبی نمایان می‌شود. شیر خشک‌های بر پایه پروتئین گیاهی سویا در بازار موجود می‌باشد که برای نوزادانی که به شیر خشک‌های با پایه شیر گاو و حتی شیر مادر حساسیت دارند، استفاده می‌شود. این شیر خشک‌ها فاقد گلوتن و سوکروز هستند و مصرف آنها در کودکانی که به علت عدم تحمل به لاکتوز، سوکروز و حساسیت ناشی از گلوتن به اسهال شدید مبتلا هستند، سودمند می‌باشد. البته لازم به ذکر است که برخی از نوزادان (8 تا 35 درصد) که به پروتئین شیر گاو آلرژی نشان می‌دهند، نسبت به پروتئین‌های موجود در سویا نیز آلرژی دارند. شیر خشک‌های هیپوآلرژیک که از پروتئين‌های هیدرولیز شده ساخته شده‌اند، در دسترس می‌باشند.
زمانی که محدودیت مایعات و سدیم برای نوزادان مطرح است (از جمله نوزادان مبتلا به نارسایی قلبی، مشکلات کلیوی و فشار خون)، شیر خشک‌هایی باید مورد استفاده قرار گیرند که در حجم کم، کالری مورد نیاز این نوزادان را فراهم سازند. این شیر خشک‌ها محدود از سدیم می‌باشند، البته باید در نظر گرفت كه مصرف طولانی‌مدت این شیر خشک‌ها اختلال در میزان آب و الکترولیت ایجاد می‌کند. برخی از ناهنجاري‌های مادرزادی در نوزادان، استفاده از شیر خشک‌های ویژه برای تأمین نیازهای تغذیه این نوزادان را ملزم می‌سازد. از این اختلالات می‌توان به نقص در آنزیم‌های سیکل اوره اشاره کرد که در شیر خشک‌های این نوزادان باید تمام اسیدآمینه‌های غیر ضروری کاهش یابد.
فنیل‌کتونوری اختلال متابولیکی دیگری است که دراین بیماری فنیل‌آلانین به تیروزین تبدیل نمی‌شود و در نتیجه غلظت آن در خون افزایش می‌یابد. در صورت عدم درمان بیماری، فرد از نظر ذهنی به‌شدت عقب مانده می‌شود، لذا در این نوزادان باید از فرمولاهای عاری از فنیل آلانین استفاده گردد.
در نوزادان مبتلا به بیماری ادرار شربت‌افرا در اثر نقصان در فعالیت آنزیمی کتواسید دهیدروژناز، بدن قادر به متابولیسم اسیدهای آمینه شاخه‌دار لوسین، ایزولوسین و والین نمی‌باشد. فرمولاهای مخصوص این نوزادان که عاری از اسیدهای آمینه فوق است، موجود می‌باشد.
تیروزین از هضم پروتئین و سنتز درونی فنیل‌آلانین که برای ساختن پروتئین‌ها استفاده می‌شود، حاصل می‌شود. تیروزینمی در اثر کمبود آنزیم‌های دخیل در متابولیسم این آمینواسید ایجاد می‌شود که منجر به افزایش سطح تیروزین در خون می‌شود. در این نوزادان از فرمولاهای مخصوص استفاده می‌شود. این شیر خشک‌ها، پروتئین‌ها و مواد مغذی مورد نیاز کودک را تامین می‌کنند در حالیکه سطح تیروزین در محدوده قابل قبول باقی می‌ماند.
برای نوزادان مبتلا به گالاکتوزمی شیرهای خشک فاقد لاکتوز مورد استفاده قرار می‌گیرد. تجمع گالاکتوز در نوزادان موجب آسیب کلیوی و کبدی کاهش وزن، کوری و عقب‌افتادگی جسمی و ذهنی و در نهایت مرگ می‌شود.
نکات اصولی برای تغذیه با شیرخشک
1- همراه شیرخشک باید مقداری آب جوشیده خنک شده در اختیار شیرخوار گذاشت.
2- آبی که برای تهیه شیر استفاده می‌شود، باید جوشیده و ولرم باشد تا ویتامین‌های موجود در شیر از بین نرود.
3- از قرار دادن شیشه شیر در معرض آفتاب بپرهیزید.
4- هنگام خرید به تاریخ انقضای آن که در ته قوطی حک شده توجه کنید. همچنین از سالم بودن قوطی اطمینان حاصل کنید.
5- به اطلاعات روی برچسب قوطی از جمله طرز تهیه آن، مقدار مصرف و غیره توجه نمایید .
6- از مواد استریل کننده و ضد‌عفونی كننده برای تمیز کردن شیشه شیر می‌توانید استفاده کنید.
7- زمانی که کودک‌تان آرام است، به او شیر بدهید و محلی آرام را برای شیر دادن در نظر بگیرید.
8- از خنک بودن شیر قبل از شیر دادن اطمینان حاصل کنید.
9- شیشه را طوری نگه دارید که هوا وارد دهان کودک‌تان نشود.
منبع: دنیای تغذیه ش 123
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر