كلينيك تغذيه

نوشته : تحريريه دنياي تغذيه 

دكتر سيدضياءالدين مظهري
متخصص تغذيه و رژيم درماني
رئيس انجمن علمي غذا و تغذيه حامي سلامت ايران
مدير گروه تغذيه دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات

سلام و خسته نباشيد. لطفاً من را جهت كم كردن وزنم راهنمايي نماييد. من MS دارم و خيلي كارها انجام داده ام ولي مي‌دانم كه يك جاي كارم ايراد دارد. در ضمن متأسفانه توان حركتي كمي دارم. به دليل مصرف بتافرون و كورتون چاقي شكمي ايجاد شده است. لطفاً مرا راهنمايي كنيد.
1- چون جهت كنترل و پيشگيري از بسط و توسعه بيماري و چه بسا جهت درمان آن ميل كردن داروهاي توصيه شده از اهم واجبات مي‌باشد، لذا براي تعديل اثرات جانبي قابل برگشت و ناچيز داروهاي مصرفي‌تان پيشنهاد مي‌نمايم استفاده از نمك را تا حدي كه امكان دارد كاهش بدهيد، ولي در عوض از مكمل‌هاي كلسيم و يا مواد غذايي حاوي كلسيم در چارچوب مقادير تعيين شده استفاده فرماييد؛ مثل شير و لبنيات كم‌چرب، كنجد خام تازه ولي له شده، بادام پوست كنده و آسياب شده (معادل انرژي صرفه‌جويي شده از قطع مصرف هله‌هوله‌ها).
2- چون هر حركت ارادي و غير ارادي نياز به مصرف انرژي دارد، لذا با ثابت نگه‌داشتن يا تقليل مقدار انرژي دريافتي از منابع غذايي به ميزان انرژي مصرفي اضافه نماييد، مخصوصاً در ناحيه شكم اگر قادر هستيد كه عضله شكم‌تان را منقبض و منبسط نماييد، از همين لحظه‌ اين كار را شروع بفرماييد.
3- تمام عضلاتي را كه در اختيار خود داريد و قادر به حركت دادن آنها مي‌باشيد، بكار بگيريد، مثل عضلات ران‌ها، باسن، شكم و يا عضلات ساق پا و آنها را در هر فرصتي به مدت چند ثانيه منقبض و منبسط نموده و از آنها كار بكشيد.

4- روش طبخ فعلي‌تان را تغيير بدهيد و از پخت‌و پز بدون روغن بصورت فرپز، بخارپز، كباب كرده، يا گريل شده خودتان را بهره‌مند نماييد.
5- همان مقدار غذايي را كه براي تمام روز در نظر گرفته‌ايد، در سه وعده اصلي و سه ميان وعده تقسيم نماييد و به تدريج در هر روز چند قاشقي از ميزان آن كم نماييد.
6- غذا را با چنگال و كارد با كمترين سرعت و بلندترين مدت و بطور كامل جويده و با بزاق خود آغشته نماييد.
7- هنوز احساس گرسنگي شما كاملاً ارضا نشده، از ادامه خورد و خوراك خودداري نماييد و شام خودتان را قبل از ساعت 8 شب (يا ساعت 20) ميل نموده و حداقل 3ساعت فاصله زماني جهت به رختخواب رفتن در نظر بگيريد.
8- از ميل كردن  منابع غذايي حاوي روغن‌هاي حيواني (غير از ماهي‌ها و روغن آنها)،  گوشت قرمز پرچرب مخصوصاً تفت داده شده در روغن‌هاي حاوي اسيدهاي چرب اشباع شده يا روغن‌هاي نباتي جامد، فرآورده‌هاي گوشتي (مانند سوسيس و كالباس)، پنيرهاي پرچرب، سوپ‌هاي خامه‌اي،  غذاهاي آماده، پيتزا و لازانيا خودداري فرماييد.
9- به جاي مصرف هله‌هوله به منظور سرگرمي از سبزيجات پخته و خام، ميوه‌جات فصل، دانه‌ها و مغزهاي تازه و بو داده نشده استفاده فرماييد.
10- حتي بصورت نشسته با بلند كردن پاهاي خود روي انگشتان پا و يا بلند كردن پا روي پاشنه‌‌ها هم به تقويت عضلات ساق و زانوها كمك خواهيد كرد و هم قسمتي از انرژي مازاد بر نياز به مصرف خواهد رسيد.
 بنده حتم دارم با آن اراده آهنين و تصميم خلل‌ناپذير خود همچون سنگ خارا در قبال پيشرفت بيماري دوام خواهيد آورد و لاجرم به تناسب اندام مورد نظرتان نيز خواهيد رسيد. بنده به شخصه آماده و علاقه‌مندم كه جهت الگوبرداري از منش قابل ستايش و روش زندگي‌تان، همواره در اختيارتان قرار گرفته و در صورت لزوم، براي پاسخگويي به پرسش‌هاي احتمالي‌‌تان و يا براي رايزني و هم‌انديشي با حضرتعالي مذاكره نمايم. در صورت علاقه‌مندي مي‌‌توانيد شماره تلفن دستي بنده را از دنياي تغذيه دريافت نماييد.

دكتر احمدرضا درستی
متخصص تغذیه
دانشيار دانشگاه علوم پزشکی تهران

با سلام، آبغوره چه خواصي دارد و آيا مصرف آن براي لاغر شدن مفيد است؟
235****0917
غوره و آب آن بدليل داشتن ويتامين‌ها و آنتی اکسيدان‌ها و ترکيبات فيبری با ارزش، برای سلامتی انسان مفيد هستند. درباره نقش و ارزش تمام ويتامين‌ها و همچنين سلامت بخشی آنتی اکسيدان‌ها و اهميت فيبرهای غذايی در کاهش خطر سرطان‌های دستگاه گوارش و سلامتی کل بدن، به کرات در همين مجله مقالات سودمندی به چاپ رسيده است. ذکر اين نکته ضروری است که برخلاف تصوری که در بين عده‌ای از مردم رايج شده که خوردن مواد اسيدی (ترش) می‌تواند منجر به کاهش وزن شود، چنين نتيجه‌ای تا کنون مورد تاييد مدارک علمی قرار نگرفته است. از طرف ديگر، مصرف نابجای هر ماده ترش ممکن است لطماتی به دستگاه گوارش وارد سازد. بعنوان مثال افراد زيادی پس از يک مدت مصرف آبليمو يا آبغوره و يا سرکه (مخلوط با آب) در صبح ناشتا، مشکلات گوارشی از ساده تا حاد را تجربه کرده‌اند. با اين توصيف، آبغوره مفيد است ولی به اندازه کافی بايد مصرف شود.

دكترسيد مسعود كيمياگر
متخصص تغذيه و رژيم درماني
انستيتو تحقيقات تغذيه كشور

دختري دوسال و سه ماهه با وزن 9 كيلو و 600 گرم دارم كه وزن تولدش 2 كيلو و 700 گرم بود. حدود يك‌سال است كه همين وزن را دارا است. غذايي كه ظهر مي‌خورد تا شب آن را دفع مي‌كند. روزي دو تا سه بار اين عمل را انجام مي‌دهد. اكنون چه كنم؟
وزن تولد دختر شما قابل قبول بوده، چون گرچه معمولاً وزن 3 كيلوگرم به بالا را طبيعي تلقي مي‌كنند، اما بين 5/2 تا 3 كيلوگرم نيز مشكلي ندارد و معمولاً نوزادان زير 2500 گرم را داراي كمبود وزن به شمار مي‌آورند، اما در حال حاضر وزن او كم است و اين‌كه طي يكسال همين وزن را دارد قطعاً طبيعي نيست و حكايت از يك بيماري دارد كه با توجه به توضيحاتي كه داده‌ايد، به يك بيماري گوارشي مثلاً سوء هضم يا سوء جذب مبتلا است كه حتماً ‌بايد توسط يك پزشك متخصص اطفال و ترجيحاً گوارش اطفال ويزيت شود.
 

دکتر رضا امانی

متخصص علوم تغذیه
دانشیار دانشگاه جندی شاپور

با سلام و خسته نباشيد، توليد انرژي در بدن انسان در شرايط كمبود غذا به چه نحو است؟ آيا  ابتدا سلول‌هاي چربي يا ماهيچه‌اي مي‌سوزند و اين موضوع در همه به يك شكل است و يا در شرايط خاص و براي افراد متفاوت فرق دارد؟
تامین سوخت متابولیک بدن از مکانیسم مشابهی تبعیت مي‌کند. به این معنا که بدن در ساعات ابتدایی بی‌غذایی (حدود 8 ساعت) از سوخت قابل دسترس یعنی گلوکز استفاده مي‌کند که عمدتا از گلیکوژن ذخیره در کبد تامین مي‌شود. پس از آن بدن بیشتر به ذخایر چربی (موجود در بافت آدیپوز) روی مي‌آورد، البته بدن از پروتئین‌ها نیز استفاده مي‌کند، اما به زودی مصرف آنها را پایین مي‌آورد، زیرا این کار مقرون به صرفه نیست. این مرحله تا حدود 48 ساعت طول مي‌کشد. پس از آن کبد از چربی‌های آزاد شده در خون ترکیبات کتونی (ستونی) مي‌سازد که سوخت اصلی مغز و عضلات را در حالات گرسنگی پیشرفته تامین مي‌کنند.
تفاوت‌های فردی در اشخاص سالم در میزان ذخایر مواد انرژی‌زای یاد شده و نه در مسیر‌های متابولیک است.
 

دكترمحمد حسین صالحی سورمقی

دكترای تخصصی فارماكوگنوزی
و استاد دانشكده داروسازی دانشگاه تهران

با سلام و خسته نباشيد. مي‌خواستم فوايد ميخك را برايم بنويسيد. در ضمن آيا روغن زعفران وجود دارد و چه فايده‌اي براي بدن دارد؟ با تشكر از لطف شما.
221****0936
آنچه كه از ميخك به عنوان گياه دارويي استفاده مي‌شود گل‌هاي درخت ميخك است كه درخت آن در ايران نمي‌رويد و مهم‌ترين مركز توليد آن كشور تانزانيا و نواحي گرم و حاره دنيا است كه از قديم گل‌هاي خشك شده آن را به ايران مي‌آوردند. چون گل‌هاي خشك شده شبيه به ميخ كوچك است بنام ميخك گفته مي‌شود. از قديم اين گل‌ها را بعنوان مسكن درد دندان استفاده كرده‌اند. گل‌ها داراي عطر مطبوعي است و از آن در صنايع عطرسازي نيز استفاده مي‌شود.
در مورد روغن زعفران بايد گفت كه چنين روغني وجود ندارد، چون خود زعفران داراي درصد بسيار جزئي روغن است و قابل روغن كشي نمي‌باشد، لذا ممكن است روغن ديگري را به اين نام عرضه كنند.


 با سلام، روش تشخيص چاي سبز و چاي سياه مطلوب چيست؟ آيا از نظر رنگ، طعم و ... متفاوت هستند؟ لطفاً نوع مناسب دم كردن چاي (در فلاكس يا قوري) و زمان مناسب آن را بفرماييد.
869****0916
چاي سبز به رنگ سبز كم‌رنگ است، ولي چاي معمولي سياه است و با هم كاملا متفاوت مي‌باشند. اين دو نوع چاي با روش‌هاي متفاوت از يك گياه حاصل مي‌شوند و حاصل چاي آنها از نظر رنگ، طعم و بو كاملا متفاوت است. دم كردن هر دو نوع چاي كاملا مشابه مي‌باشد و مي‌توان بر روي چاي سبز آب در حال جوش را در قوري اضافه نمود و به مدت 10 تا 15 دقيقه بر روي بخار گذاشت تا دم كشيده و ميل شود.

دکتر فرزاد شیدفر
متخصص تغذيه
عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران

خانمي 61 ساله هستم كه پوكي استخوان دارم. هفته‌اي يكبار قرص ويتامين A مي‌خورم. قرص كلسيم هم مي‌‌خورم. هفته‌اي يك عدد ويتامين D3 مي‌خورم. دست‌هايم دو دفعه شكسته، جديداً هم پايم پيچ خورده و دو هفته در آتل بود . بيماري صرع هم دارم و قرص فني‌توئين مي‌خورم. لطفاً مرا راهنمايي كنيد؟
254*****021
پوكي استخوان بيماري است كه مي‌‌تواند علل متعددي داشته باشد، اما بدون شك مهم‌ترين علت، عوامل تغذيه‌اي است. بهتر بود اين خواهر محترم مقدار ويتامين A، كلسيم و ويتامين D3 را در هر قرص اعلام مي‌كردند. به هر حال ويتامين A براي عملكرد و تكامل استخوان ضروري است. همچنين در ساخت گليكو پروتئين‌ها نقش دارد كه در عملكرد‌هاي سطح سلول نقش مهمي دارند كه مي‌تواند در رشد سلول نقش داشته باشد. مقدار مورد نياز كلسيم روزانه براي زنان 51 تا 70 ساله حدود 1200 ميلي‌گرم مي‌باشد، و مقدار مورد نياز ويتامين D نيز در اين فرد 10 ميكروگرم مي‌باشد اما بالاترين مقدار دريافت ويتامين D و كلسيم كه بدون خطر باشد، بترتيب 50 ميكروگرم و 2500 ميلي‌گرم در روز است. بنابراين افزايش دريافت منابع غذايي غني از كلسيم و ويتامين D توصيه مي‌شود. منابع غذايي غني از ويتامين D، كره، خامه، زرده تخم‌‌مرغ و جگر است، البته شير غني شده با ويتامين D نيز توصيه مي‌شود. ضمناً برخي منابع غذايي مثل ماكاروني غني شده با ويتامين D نيز براي مصرف مهم مي‌باشد. ويتامين D از پايداري برخوردار است و با حرارت و يا نگهداري طولاني مدت مواد غذايي تخريب نمي‌شود. از طرفي مصرف قرص فني‌توئين نياز به ويتامين D را افزايش مي‌دهد، بنابراين افزايش مصرف غذاهاي غني از ويتامين D ضروري است. ضمناً بهتر است قرص‌هاي كلسيم كه داراي ويتامين D هستند بجاي قرص‌هاي كلسيم به تنهايي خورده شود. ضمناً غذاهايي مانند سبزيجات برگ سبز تيره مثل كلم، برگ شلغم، برگ خردل و براكلي، ماهي كنسرو شده و لبنيات منابع خوب كلسيم هستند. لوبياي سويا نيز حاوي مقدار زيادي كلسيم است و با توجه به يائسگي اين فرد، مي‌تواند ماده غذايي ارزشمندي باشد. بهتر است ريواس، اسفناج، كنگر فرنگي و برگ چغندر محدود شود، زيرا به دليل دارا بودن اسيد اگزاليك دسترسي به كلسيم را محدود مي‌كنند.
 

دكتر آزاده نجارزاده

متخصص تغذيه
دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد

دختري 15 ساله هستم. قدم 165 سانتيمتر و وزنم 40 كيلوگرم است. آيا كمبود وزن دارم؟ بايد چكاركنم تا وزنم بيشتر شود؟ براي بلند شدن قدم چكار كنم؟
592****0937
با قد 165 سانتي‌متر، وزن 40 كيلوگرم بسيار كم مي‌باشد و توصيه مي‌شود حتماً به يك متخصص تغذيه مراجعه نماييد تا رژيم غذايي مناسب براي افزايش وزن شما تجويز گردد. معمولاً افزايش قد در دختران بعد از 16 تا 17سالگي اتفاق نمي‌افتد و شما احتمالاً تا يك سال ديگر كمي افزايش قد خواهيد داشت، چون صفحات رشد پس از بلوغ بسته مي‌شوند، البته استفاده از مكمل‌هاي تغذيه‌اي مانند روي (Zinc) شايد تا حد كمي (حدود 1 تا 2 سانتيمتر) رشد قدي را افزايش دهد.

 

برليانت بزرگمهر

خانمي 52 ساله هستم كه به مشكل سياتيك دچار مي‌باشم، لطفا بفرماييد چه توصيه‌هاي غذايي را بايد در اين خصوص رعايت كنم؟ با تشكر.
655****0912
عارضه سياتيك بطور معمول ارتباطي با تغذيه ندارد و بعلت تحريك عصب سياتيك به دليل تزريق نامناسب يا ضربه يا استرس يا برخي عوامل ديگر ايجاد مي‌شود، ولي در بسياري از موارد ممكن ‌است بعضي اشخاص ناراحتي‌هاي استخواني يا مفصلي مانند پوكي استخوان، نرمي استخوان، آرتروز و... را با سياتيك اشتباه تصور كنند. پوكي استخوان و نرمي استخوان ارتباط نزديكي با تغذيه دارد و كمبود منابع كلسيم، فسفر و فلوئور مي‌تواند موجب آن بشود. از منابع غني كلسيم و فسفر مي‌توان لبنيات را نام برد. ماهي و محصولات دريايي نيز حاوي مقادير قابل توجهي فلوئور هستند، البته عوامل ديگري مانند سن و اختلالات هورموني نيز در بروز پوكي‌استخوان (كه ممكن است منجر به دردهاي استخواني بشود) مؤثر است. ويتامين D در اثر تابش اشعه مستقيم نور خورشيد به پوست بدن، در بدن انسان توليد مي‌شود و در جذب كلسيم و فسفر از روده و رسوب فسفات كلسيم در استخوان‌ها بسيار موثر است، بنابراين در صورت عدم دسترسي به اشعه مستقيم آفتاب بهتر است از منابع دارويي ويتامين D استفاده شود.
ضمناً ورزش و تحرك جسمي موجب جذب بهتر كلسيم و فسفر از روده شده و نيز به افزايش فعاليت سلول‌هاي استخوان‌ساز و پيشگيري از پوكي و نرمي استخوان كمك مي‌كند.

منبع: دنیای تغذیه  ش ۱۲۵