امیدی تازه در پیشگیری و درمان سرطان روده بزرگ

نوشته  : دکتر مجید حاجی فرجی 

کولون بخشی از روده بزرگ بوده و نقش روده بزرگ تشکیل و عبور مواد دفعی است. رشد بدخیم لایه داخلی کولون یا رکتوم که بخش دیگری از روده بزرگ است، سرطان کولون نامیده مي‌شود. علت اصلی سرطان شناخته نشده است، اما رژیم غذایی نامناسب، استرس‌ها، سیگار، چاقی و زندگی بی تحرک، خطر انواع سرطان‌ها و از جمله سرطان کولون را افزايش مي‌دهند، اما خبر خوب این است که این نوع سرطان قابل پیشگیری است و اگر سریع و قبل از پخش به مناطق دیگر تشخیص داده شود، قابل درمان است. مطالعات نشان مي‌دهند که مصرف گوشت‌های قرمز و فرآیند شده مانند سوسیس و کالباس از عوامل رژیمي ‌خطرساز این بیماری هستند. بر پایه گزارش سازمان جهانی بهداشت سرطان کولون سومین سرطان شایع در سراسر گیتی است. 

موجودات زندگی و باکتری‌های خوب
روده شما محل زندگی میلیون‌ها میلیون موجود زنده کوچک (باکتری‌ها) است که برخی باکتری‌های خوب و برخی بد هستند. بیش از 400 گونه باکتری در دستگاه گوارش ما زندگی مي‌کنند. مقدار کمي ‌از این باکتری‌ها در معده و روده کوچک هستند، اما عمده آنها در روده بزرگ یافت مي‌شوند. حفظ تعادل مناسب بین گونه‌های خوب و بد باکتری‌ها برای سلامت انسان لازم است. باکتری‌های خوب عملکردهای مختلفی از جمله کمک به هضم غذا، تحریک رشد سلول‌های سالم، مقابله با باکتری‌های مضر وارد شده به بدن و ساخت برخی ویتامین‌ها و مواد مغذی دارند. بدن سالم، دارای باکتری‌های سالم بیشتری است. عادات غذایی ما و استفاده زیاد از آنتی‌بیوتیک‌ها، بیماری‌ها و محیط مي‌توانند بر ترکیب باکتری‌های روده ما اثر بگذارند. مشکل زمانی آغاز مي‌شود که تعادل بین باکتری‌های خوب و بد روده مختل مي‌شود. غذاهای پرفیبر نیز مي‌توانند به رشد و تغذیه باکتری‌های مفید کمک کنند. باکتری‌های مفید برای کاهش خطر سرطان کولون لازمند و یکی از راه‌های برقراری تعادل باکتری‌ها در دستگاه گوارش استفاده از پروبیوتیک‌ها است.

پروبیوتیک‌ها و سرطان کولون
مدارکی وجود دارد که پروبیوتیک‌ها مي‌توانند برای پیشگیری و درمان سرطان کولون مفید باشند. مطالعات نشان مي‌دهند که این باکتری‌ها مي‌توانند اثرات مضر گوشت‌های قرمز و فرآیند شده را بر بافت روده کمتر کنند. بررسی‌های جامعه‌نگر نیز گزارش کرده‌اند بروز سرطان کولون در جوامعی که از غذاهای تخمیری حاوی پروبیوتیک بیشتر مصرف مي‌کنند، کمتر است. گزارش شده است که بین مصرف غذاهای تخمیری مانند ماست و بروز انواع سرطان‌ها از جمله سرطان کولون و سینه ارتباط منفی وجود دارد.
با اینکه علت تاثیر پروبیوتیک‌ها بر سرطان شناخته نشده است، اما مکانیسم‌هایی از جمله تغییر فعالیت باکتری‌های روده، برقراری تعادل بین باکتری‌های مفید و مضر روده، تغییر شرایط شیمیایی دستگاه گوارش و کمک به دفع مواد سرطانزا پیشنهاد شده‌اند.
 

پروبیوتیک‌ها
پروبیوتیک‌ها، موجودات زنده یا باکتری‌های خوب موجود در غذاها هستند که شباهت زیادی به باکتری‌های موجود در روده انسان دارند. بر پایه تعریف اخیر سازمان جهانی بهداشت «پروبیوتیک‌ها موجودات کوچک زنده‌ای هستند که وقتی به مقدار کافی مصرف شوند، تاثیرات مثبتی را بر سلامت میزبان خواهند داشت». برخی گونه‌های باکتری‌ها با خاصیت پروبیوتیک در سال‌های اخیر شناخته شده‌اند که عمدتا شامل باکتری‌های مولد اسیدلاکتیک، باسیلوس و قارچی مانند ساکرومایسس و آسپرژیلوس هستند. در اوایل قرن بیستم، مشخص شد که پروبیوتیک‌ها اثرات مفیدی بر سلامت روده دارند. امروزه، فواید دیگری نیز از جمله کاهش ابتلا به اسهال، بهبود قابلیت هضم لاکتوز، افزایش پاسخ ایمنی، کاهش کلسترول سرم، درمان اسهال مربوط به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها؛ اسهال مسافرتی؛ اسهال کودکان، درمان بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون و کولیت زخمي ‌و پرفشاری خون به این باکتری‌ها نسبت داده مي‌شود. حتی محققان پا را فراتر گذاشته و بیان مي‌کنند که این باکتری‌ها برای درمان سرطان کولون نیز مناسبند. این باکتری‌های خوب عمدتا در غذاهای تخمیری مانند ماست و کفیر یافت مي‌شوند. لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم دو گونه مفید پروبیوتیک‌ها هستند.
 

توجه
با اینکه مطالعات زیادی اثرات مفید پروبیوتیک‌ها را نشان داده‌اند، اما هنوز نیاز به بررسی بیشتری است. برخی از افراد با مصرف پروبیوتیک‌ها احساس نفخ و ناراحتی گوارشی مي‌کنند، البته در عمده آنها این علائم موقتی است، اما ممکن است در کودکان و سالمندان طولانی‌تر باشد. همچنین برای افرادی که اختلال در سیستم ایمنی دارند نیز ممکن است پروبیوتیک مناسب نباشد،  لذا قبل از انتخاب پروبيوتيک‌ها، بهتر است با متخصص تغذيه مشورت شود.

منبع: دنیای تغذیه  ش ۱۲۵