ضرورت توجه به كلسيم:
كلسيم يكي از عناصر ضروري مورد نياز بدن است كه بيشترين ميزان را در مقايسه با ساير عناصر در بدن دارا است.
بدن يك فرد بزرگسال حدود ۱۲۰۰ ميلي گرم كلسيم دارد؛ حدود ۹۹ درصد آن در اسكلت استخواني و ۱ درصد آن در مايعات بدن توزيع شده است كه هر دو شكل آن از نظر نقشي كه به عهده دارند بسيار حايز اهميت هستند.تأمين نياز كلسيم بدن در افراد سالم علاوه بر موادغذايي مورد استفاده به شدت تحت تأثير عوامل جوي و موقعيت جغرافيايي است. به نظر مي رسد تأمين كلسيم در فصل زمستان از اين نظر مهم است كه اولاً تحت شرايط جوي، تابش مستقيم و شدت نور آفتاب كاهش مي يابد؛ ثانياً با توجه به سرماي فصل، ميــزان پوشش افراد كاملتر مي شود و از رسيدن نور آفتاب به پوست جلوگيري مي كند و ثالثاً به دليل كاهش تحرك و فعاليت ، ميزان دفع كلسيم افزايش مي يابد. رابعاً تنوع مواد غذايي در فصل زمستان در سبد كالايي خانوار نيز كاهش مي يابد. به همين دليل انتظار مي رود كه از ذخاير كلسيم موجود در بدن به تدريج با كاهش جذب كلسيم، در طول فصل زمستان كاسته شود و عوارض كمبود آن در اواخر فصل زمستان و يا در فصل بهار بروز نمايد.
نقش كلسيم:
بيشترين
ميزان كلسيم در استخوانها قرار دارد بنابـــــراين نقش كلسيم در استخوان
سازي بخصوص در سنين كودكي، نوجواني و بلوغ كاملاً اساسي است. استخوانها نه
تنها به عنوان محافظ فيزيكي بدن به شمــــــار مي روند بلكه به عنوان ذخيره
عظيمي از كلسيم نيز محســــوب مي شوند كه در شرايط كمبود در دورة كوتاه
مــــدت ، مي توانند كلسيم مورد نياز ساير بافتها را تأمين نمايند.
ميزان كلسيم در ساير بافتها نيز اگر چه بسيار كم است، اما وجود آن در سلولها براي فعاليت و حيات سلولي و نهايتاً عملكرد بافتها كاملاً ضروري است . كلسيم در انتقال پيامها در بين و داخل سلولها و در رشد و تمايز سلولي نقش انكار ناپذيري دارد؛ بعلاوه كلسيم در انعقاد خون نيز مؤثر است.
به واسطه اهميت كلسيــم در بافت هـــــاي مختلف بدن ، مكانيسم هايي در بدن وجود دارند، كه غلظت كلسيم را در خــــــون ثابت نگه مي دارند. بنابراين در شرايط كمبود لبني كلسيم، ميزان كلسيم خون نمي تواند فاكتور مناسبي براي كمبود آن تلقي گردد و حتي در اوايل مراحل تغذيه اي بد و نامطلوب نيز ممكن است علايم باليني ناشي از كمبود كلسيم آشكار و واضح نباشد.
ميزان كلسيم در ساير بافتها نيز اگر چه بسيار كم است، اما وجود آن در سلولها براي فعاليت و حيات سلولي و نهايتاً عملكرد بافتها كاملاً ضروري است . كلسيم در انتقال پيامها در بين و داخل سلولها و در رشد و تمايز سلولي نقش انكار ناپذيري دارد؛ بعلاوه كلسيم در انعقاد خون نيز مؤثر است.
به واسطه اهميت كلسيــم در بافت هـــــاي مختلف بدن ، مكانيسم هايي در بدن وجود دارند، كه غلظت كلسيم را در خــــــون ثابت نگه مي دارند. بنابراين در شرايط كمبود لبني كلسيم، ميزان كلسيم خون نمي تواند فاكتور مناسبي براي كمبود آن تلقي گردد و حتي در اوايل مراحل تغذيه اي بد و نامطلوب نيز ممكن است علايم باليني ناشي از كمبود كلسيم آشكار و واضح نباشد.
نقش ويتامين D :
ويتامين D از
جمله موادي است كه در افزايش جذب كلسيم از كليه و خصوصاً روده نقش مؤثري
دارد و در واقع بخش اعظمي از مكانيسمهاي جبراني كه قادر به جذب كلسيم غذاست
در حضـــور ويتامين D انجــــــام مي گيرد. در حقيقت ويتامين D مانند يك هورمون عمل مي كند و رابطه مستقيمي ميان آن و جذب كلسيم از روده وجود دارد. از آنجايي كه منابع غذايي مورد استفاده ازنظر ويتامين D فقير هستند، لذا بخش اعظمي از ويتامين D مورد نياز بدن ما مي تواند از طريق پيش ساز اوليه آن و با استفاده از نور خورشيد در پوست بدن ساخته شود.
بنابـــــراين چنانكـــه ملاحظه مي شود ساخته شدن ويتامين D در ارتباط با ميزان و شدت رسيدن نور مستقيم خورشيد به پوست بدن است. بديهي است ميزان ساخته شدن ويتامين D با فرا رسيدن زمستان به علت كاهش شدت نور خورشيد از يك سو و از سوي ديگر در معرض قرار نگرفتن پوست بدن ، كاهش مي يابد و سبب بروز عوارض ناشي از كمبود ويتامين D و كلسيم مي گردد. اين عوارض حتي بـــــا افزايش ناخوشي هاي مكرر و بيماريهاي فصلي بخصوص در افراد دچار سؤتغذيه و همچنين كاهش فعاليت و تحرك، تشديد مي گردد. كه قطعاً در گروههاي در معرض خطر از جمله مادران شيرده و باردار، جوانان، نوجوانان و كودكان، ايجاد عوارض از حساسيت بالايي برخوردار است.
بنابـــــراين چنانكـــه ملاحظه مي شود ساخته شدن ويتامين D در ارتباط با ميزان و شدت رسيدن نور مستقيم خورشيد به پوست بدن است. بديهي است ميزان ساخته شدن ويتامين D با فرا رسيدن زمستان به علت كاهش شدت نور خورشيد از يك سو و از سوي ديگر در معرض قرار نگرفتن پوست بدن ، كاهش مي يابد و سبب بروز عوارض ناشي از كمبود ويتامين D و كلسيم مي گردد. اين عوارض حتي بـــــا افزايش ناخوشي هاي مكرر و بيماريهاي فصلي بخصوص در افراد دچار سؤتغذيه و همچنين كاهش فعاليت و تحرك، تشديد مي گردد. كه قطعاً در گروههاي در معرض خطر از جمله مادران شيرده و باردار، جوانان، نوجوانان و كودكان، ايجاد عوارض از حساسيت بالايي برخوردار است.
عوارض ناشي از كمبود كلسيم و ويتامين D :
از جمله علايم واضح قابل مشاهده در كمبود كلسيم و ويتامين D ، تغييراتي است كه در اسكلت استخواني و سيستم هاي ارتباطي سلولي ايجاد مي شود. راشيتيسم كودكان، استئومالاسي و يا نرم شدن استخوانها در بزرگسالان، تأخير رشد طولي و عرضي استخوانها، بسته نشدن و يا مستحكم نشدن غضروفها از جمله عوارض استخواني هستند كه نهايتاً منجر به تأخير رشد فيزيكي استخوانها مي گردد. بعلاوه استئوپروز و يا پوكي استخوانها كه غالباً در زنان مسن بوجـــود مي آيد نيز در ارتباط با مصرف منابع غذايي سرشار از كلسيم و ميزان فعاليت افراد در سنين جواني و پايين تر است.
پايين آمدن كلسيم در استخوانها نيز سبب اختلال در فعاليت سلولي مي شود، به طوري كه در اعصاب حركتي با افزايش تحريك پذيري، موجب بروز انقباضاتي به نام تتاني ( فلج شديد و دايم ) در دستها و پاها مي شود. به علاوه كاهش كلسيم در سلولهاي ديگر نيز سبب تأخير در رشد و تكامل و همچنين پايين آمدن توانايي بافتها مي گردد.
منابع غذايي و ميزان توصيه:
همچنان كه قبلاً گفته شد منابع غذايي با منشأ غير دريايي مورد استفاده ، منابع بسيار فقيري از ويتامين D هستند.
با اين وجود لبنيات و ساير فرآورده هاي آن از جمله غني تــرين منابع كلسيم
محسوب مي شوند. كلسيم در ساير موادغذايي از جمله غلات و حبوبات به ميزان
قابل ملاحظه اي وجود دارد. اگر چه ميزان نياز در گروههاي سني و در شرايط
مختلف متفاوت است اما به طور كلي ميزان توصيه شده در روز ۳-۲ ليوان شير و يا ماست و يا ساير فرآورده هاي آنهاست
بنابراين به نظر مي رسد با توجه به الگوي غذايي موجود در خانوارهاي ايراني، مصرف اين مقدار از موادغذايي حاوي كلسيم بخصوص در فصل زمستان و بهار الزامي باشد و گروههاي در معرض خطر در خانواده از حساسيت بالايي برخوردار باشند.
به طور كلي مي توان نتيجه گرفت كه:
۱ ـ با توجه به نقش كلسيم، تأمين آن براي تمام افراد خانواده مهم و ضروري است.
۲ ـ تأمين كلسيم مورد نياز از طريق موادغذايي در فصل زمستان و بهار اهميت بيشتري دارد.
۳ ـ تأمين كلسيم در گروه كودكان ، نوجوانان و زنان از طريق سبد كالايي خانوار از اهميت و اولويت بالايي برخوردار است.
۴ ـ تا حد امكان سعي گردد تحرك و فعاليت در فصل زمستا ن محدود نگردد.
بنابراين به نظر مي رسد با توجه به الگوي غذايي موجود در خانوارهاي ايراني، مصرف اين مقدار از موادغذايي حاوي كلسيم بخصوص در فصل زمستان و بهار الزامي باشد و گروههاي در معرض خطر در خانواده از حساسيت بالايي برخوردار باشند.
به طور كلي مي توان نتيجه گرفت كه:
۱ ـ با توجه به نقش كلسيم، تأمين آن براي تمام افراد خانواده مهم و ضروري است.
۲ ـ تأمين كلسيم مورد نياز از طريق موادغذايي در فصل زمستان و بهار اهميت بيشتري دارد.
۳ ـ تأمين كلسيم در گروه كودكان ، نوجوانان و زنان از طريق سبد كالايي خانوار از اهميت و اولويت بالايي برخوردار است.
۴ ـ تا حد امكان سعي گردد تحرك و فعاليت در فصل زمستا ن محدود نگردد.
منبع: سایت
پزشکان بدون مرز
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر