نوشته : دكتر احمد ساعدی متخصص تغذیه و رژیم درمانی
اكسیژن برای بقای انسان و كاركرد سلول های بدن ضروری است ولی مقدار بیشتر از حد نیاز آ‌ن در سلو ل ها منجر به تولید مولكول هایی می شود كه ممكن است مشكلا تی ایجاد كند; تا آ‌نجایی كه وجود اكسیژن اضافی در بدن موجب <مسمومیت ناشی از اكسیژن> می شود. معادل جدید و علمی این اصطلا ح قدیمی، <استرس اكسیداتیو> است. مطالعات فراوانی نشان داده اند كه اكسیژن اضافی در بافت ها موجب آ‌سیب مولكولی شده و ضایعات متعددی را به وجود می آ‌ورد. برای مثال وجود استرس اكسیداتیو در سلول ها موجب آ‌سیب ژنی می شود و در نهایت به سرطان منجر می گردد. همچنین وجود استرس اكسیداتیو در بدن موجب اكسیده شدن چربی های موجود در لیپوپروتئین ها )پئپ( و پیشرفت ضایعات قلبی و عروقی می شود. به علا وه امروزه ارتباط استرس اكسیداتیو و بیماری هایی مانند دیابت، آ‌سم و سایر بیماری های التهابی به خوبی روشن شده است.
در بدن انسان همواره تعادلی از آ‌نتی اكسیدان ها و رادیكا ل های آ‌زاد وجود دارد. هنگامی كه این تعادل به نفع رادیكا ل های آ‌زاد به هم می خورد استرس اكسیداتیو به وجود می آ‌ید. استرس اكسیداتیو به طور طبیعی به عنوان وسیله دفاعی برای از بین بردن عوامل عفونت زا در بدن مورد استفاده قرار می گیرد. به همین دلیل به رادیكال های آ‌زاد <شمشیر دو سر تیغ> می گویند; یعنی علا وه بر اینكه عوامل عفونت زا را خنثی می كنند، با افزایش التهاب می توانند موجب افزایش استرس اكسیداتیو شوند. برای مثال در بیماری آ‌سم، گلبول های سفید (نوتروفیل ها) بعد از اینكه فعال شدند و تجمع یافتند، مواد اكسیژنی فعال )ثتت( تولید و به فضای اطراف خود ترشح می كنند. این مواد اكسیژنی فعال همزمان با بی اثر كردن ویروس ها و باكتری ها، التهاب را افزایش می دهند و از طریق باریک تر كردن راه های هوایی موجب حملا ت آ‌سمی ) ذرخژچچزححچسئ( می شوند. این مكانیسم یكی از اصلی ترین علل حمله آ‌سمی در بیمارانی است كه در معرض ویروس سرماخوردگی قرار دارند.
در مطالب قبلی به تعادل بین رادیكال های آ‌زاد و آ‌نتی اكسیدان ها اشاره شد. برای توضیح بیشتر در مورد آ‌نتی اكسیدان ها باید گفت، این مواد به دو دسته رژیمی و غیررژیمی تقسیم می شوند. آ‌نتی اكسیدان های رژیمی آ‌نتی اكسیدان هایی هستند كه بدن انسان قادر به ساختن آ‌نها نیست و از طریق خوراكی وارد بدن انسان می شوند. از این آ‌نتی اكسیدان ها می توان به ویتامین ٴ، ئ، كاروتنوئیدها و فلا وونوئیدها اشاره كرد. این مواد غذایی علا وه بر ایفای نقش تغذیه ای در بدن انسان می توانند رادیكال های آ‌زاد را غیرفعال كنند. مكانیسم های مختلفی درباره بی اثر شدن رادیكال های آ‌زاد توسط آ‌نتی اكسیدان ها شناسایی شده اند. این آ‌نتی اكسیدان ها در حقیقت تحت تاثیر رادیكال های آ‌زاد، خودشان تخریب می شوند و به این ترتیب از تخریب مولكول های حساس سلول جلوگیری می كنند. به زبان ساده آ‌نتی اكسیدان ها در مقابل رادیكال های آ‌زاد، خود را <پیشمرگ> مولكول های حساس و مهم سلول ها می كنند.
آ‌نتی اكسیدان های رژیمی مانند ویتامین ٴ و ئ همچنین می توانند یكدیگر را شارژ كنند، بدین معنا كه موجب فعال شدن مولكول غیرفعال یكدیگر می شوند. به دلیل همین اثر متقابل به نظر می رسد كه دریافت همزمان مخلوطی از آ‌نتی اكسیدان ها موثرتر از دریافت دوز بالا ی تنها یكی از آ‌نهاست. همچنین مشاهده شده است كه آ‌نتی اكسیدان های مختلف فعالیت های یكدیگر را تقویت می كنند.
نوع دوم آ‌نتی اكسیدان ها، مولكول هایی هستند كه به طور طبیعی در بدن انسان وجود دارند. بعضی از این مولكول ها خاصیت آ‌نزیمی دارند. از این آ‌نتی اكسیدان ها می توان به آ‌نزیم گلوتاتیون پراكسیداز، سوپراكسید دیسموتاز و كاتالا ز اشاره كرد كه موجب غیرفعال شدن پراكسیدها و سوپراكسیدها می شوند. غلظت بالا ی این مولكول های بیوشیمیایی در بافت ها موجب آ‌سیب سلولی می شود.
امروزه تحقیقات فراوانی بر روی چگونگی تاثیر رادیكال های آ‌زاد در بدن انسان و نقش محافظتی آ‌نتی اكسیدان ها انجام شده است. برای مثال مطالعات متعددی نشان داده اند كه آ‌نتی اكسیدان ها می توانند از بروز بیماری های مختلفی مانند سرطان، بیماری های قلبی و عروقی، دیابت، آ‌سم و سایر بیماری های التـــــهابی پیشگــــــیری كنــند. همچنین تحقیقات جدید نقش مكمل های آ‌نتـــــی اكسیدانی را در پیشگــــــیری از بــــروز بیــــماری های التهابی نشان داده اند.
با افــــــزایش رفاه بــشری شیــــوع بیــــماری های ناشی از تمدن و شهرنشینی افزایش یافته است. دانشمندان همچنین ضایعات و مشكلا ت مربوط به رادیكال های آ‌زاد و استرس اكسیداتیو را ناشی از تغییر در نحوه زندگی می دانند. تحرک كم و رژیم های غذایی پــــركالــــــری، چربی بــالا موجـب افزایش استرس اكسیداتیو می شود; به همین دلیل توصیه می شود كه افراد علا وه بر داشتن یک رژیم غذائی متعادل، از مصرف میوه و سبزیجات غافل نشوند.
از منابع غذایی ویتامین ٴ كه یكی از آ‌نتی اكسیدان های مهم محلول در آ‌ب است می توان به مركبات اشاره كرد. همچنین روغن های گیاهی منابع سرشار ویتامینئ هستند. كاروتنوئیدها نیز در سبزیجاتی مانند هویج و گوجه فرنگی یافت می شوند. ویتامینئ و كاروتنوئیدها از آ‌نتی اكسیدان های محلول در چربی هستند. روغن های گیاهی خوراكی سرشار از ویتامین ئ می باشند و در عین حال كه به طور طبیعی مستعد فساد اكسیداتیوی هستند (به دلیل دارا بودن پیوندهای دوگانه فراوان)، دارای آ‌نتی اكسیدان محـــــافظـــت كننـــــده استــرس اكسیداتیو نیــــز مــــی بــاشند. همچنین از منابع مهم فلا وونوئیدها می توان به چای، سیب و پیاز اشاره كرد. مصرف به اندازه میوه و سبزیجات حاوی آ‌نتی اكسیدان ها باعث تعادل بین رادیكال های آ‌زاد و آ‌نتی اكسیدان ها شده و از تاثیر رادیكال های آ‌زاد بر مولكول های حیاتی بدن جلوگیری می كنند.
در نهایت توصیه می شود كه افراد علا وه بر كنار گذاشتن عادات زندگی متمدن (فعالیت بدنی كم، رژیم غذایی سرشار از كالری و چربی و زندگی در محیط آ‌لوده از نظر اكسیدان های دفعی موجود در هوا) از یک رژیم كم كالری، كم چربی و سرشار از میوه و سبزیجات پیروی كنند. بدیهی است كه دانش امروز بشری تمام آ‌نتی اكسیدان های موجود در غذاهای طبیعی را شناسایی نكرده است; بنابراین توصیه می شود به جای مكمل های غذایی، آ‌نتی اكسیدان های مورد نیاز، از منابع مختلف غذایی (شناخته شده یا ناشناخته) تامین گردند.
منبع: دنیای تغذیه ش 75
در بدن انسان همواره تعادلی از آ‌نتی اكسیدان ها و رادیكا ل های آ‌زاد وجود دارد. هنگامی كه این تعادل به نفع رادیكا ل های آ‌زاد به هم می خورد استرس اكسیداتیو به وجود می آ‌ید. استرس اكسیداتیو به طور طبیعی به عنوان وسیله دفاعی برای از بین بردن عوامل عفونت زا در بدن مورد استفاده قرار می گیرد. به همین دلیل به رادیكال های آ‌زاد <شمشیر دو سر تیغ> می گویند; یعنی علا وه بر اینكه عوامل عفونت زا را خنثی می كنند، با افزایش التهاب می توانند موجب افزایش استرس اكسیداتیو شوند. برای مثال در بیماری آ‌سم، گلبول های سفید (نوتروفیل ها) بعد از اینكه فعال شدند و تجمع یافتند، مواد اكسیژنی فعال )ثتت( تولید و به فضای اطراف خود ترشح می كنند. این مواد اكسیژنی فعال همزمان با بی اثر كردن ویروس ها و باكتری ها، التهاب را افزایش می دهند و از طریق باریک تر كردن راه های هوایی موجب حملا ت آ‌سمی ) ذرخژچچزححچسئ( می شوند. این مكانیسم یكی از اصلی ترین علل حمله آ‌سمی در بیمارانی است كه در معرض ویروس سرماخوردگی قرار دارند.
در مطالب قبلی به تعادل بین رادیكال های آ‌زاد و آ‌نتی اكسیدان ها اشاره شد. برای توضیح بیشتر در مورد آ‌نتی اكسیدان ها باید گفت، این مواد به دو دسته رژیمی و غیررژیمی تقسیم می شوند. آ‌نتی اكسیدان های رژیمی آ‌نتی اكسیدان هایی هستند كه بدن انسان قادر به ساختن آ‌نها نیست و از طریق خوراكی وارد بدن انسان می شوند. از این آ‌نتی اكسیدان ها می توان به ویتامین ٴ، ئ، كاروتنوئیدها و فلا وونوئیدها اشاره كرد. این مواد غذایی علا وه بر ایفای نقش تغذیه ای در بدن انسان می توانند رادیكال های آ‌زاد را غیرفعال كنند. مكانیسم های مختلفی درباره بی اثر شدن رادیكال های آ‌زاد توسط آ‌نتی اكسیدان ها شناسایی شده اند. این آ‌نتی اكسیدان ها در حقیقت تحت تاثیر رادیكال های آ‌زاد، خودشان تخریب می شوند و به این ترتیب از تخریب مولكول های حساس سلول جلوگیری می كنند. به زبان ساده آ‌نتی اكسیدان ها در مقابل رادیكال های آ‌زاد، خود را <پیشمرگ> مولكول های حساس و مهم سلول ها می كنند.
آ‌نتی اكسیدان های رژیمی مانند ویتامین ٴ و ئ همچنین می توانند یكدیگر را شارژ كنند، بدین معنا كه موجب فعال شدن مولكول غیرفعال یكدیگر می شوند. به دلیل همین اثر متقابل به نظر می رسد كه دریافت همزمان مخلوطی از آ‌نتی اكسیدان ها موثرتر از دریافت دوز بالا ی تنها یكی از آ‌نهاست. همچنین مشاهده شده است كه آ‌نتی اكسیدان های مختلف فعالیت های یكدیگر را تقویت می كنند.
نوع دوم آ‌نتی اكسیدان ها، مولكول هایی هستند كه به طور طبیعی در بدن انسان وجود دارند. بعضی از این مولكول ها خاصیت آ‌نزیمی دارند. از این آ‌نتی اكسیدان ها می توان به آ‌نزیم گلوتاتیون پراكسیداز، سوپراكسید دیسموتاز و كاتالا ز اشاره كرد كه موجب غیرفعال شدن پراكسیدها و سوپراكسیدها می شوند. غلظت بالا ی این مولكول های بیوشیمیایی در بافت ها موجب آ‌سیب سلولی می شود.
امروزه تحقیقات فراوانی بر روی چگونگی تاثیر رادیكال های آ‌زاد در بدن انسان و نقش محافظتی آ‌نتی اكسیدان ها انجام شده است. برای مثال مطالعات متعددی نشان داده اند كه آ‌نتی اكسیدان ها می توانند از بروز بیماری های مختلفی مانند سرطان، بیماری های قلبی و عروقی، دیابت، آ‌سم و سایر بیماری های التـــــهابی پیشگــــــیری كنــند. همچنین تحقیقات جدید نقش مكمل های آ‌نتـــــی اكسیدانی را در پیشگــــــیری از بــــروز بیــــماری های التهابی نشان داده اند.
با افــــــزایش رفاه بــشری شیــــوع بیــــماری های ناشی از تمدن و شهرنشینی افزایش یافته است. دانشمندان همچنین ضایعات و مشكلا ت مربوط به رادیكال های آ‌زاد و استرس اكسیداتیو را ناشی از تغییر در نحوه زندگی می دانند. تحرک كم و رژیم های غذایی پــــركالــــــری، چربی بــالا موجـب افزایش استرس اكسیداتیو می شود; به همین دلیل توصیه می شود كه افراد علا وه بر داشتن یک رژیم غذائی متعادل، از مصرف میوه و سبزیجات غافل نشوند.
از منابع غذایی ویتامین ٴ كه یكی از آ‌نتی اكسیدان های مهم محلول در آ‌ب است می توان به مركبات اشاره كرد. همچنین روغن های گیاهی منابع سرشار ویتامینئ هستند. كاروتنوئیدها نیز در سبزیجاتی مانند هویج و گوجه فرنگی یافت می شوند. ویتامینئ و كاروتنوئیدها از آ‌نتی اكسیدان های محلول در چربی هستند. روغن های گیاهی خوراكی سرشار از ویتامین ئ می باشند و در عین حال كه به طور طبیعی مستعد فساد اكسیداتیوی هستند (به دلیل دارا بودن پیوندهای دوگانه فراوان)، دارای آ‌نتی اكسیدان محـــــافظـــت كننـــــده استــرس اكسیداتیو نیــــز مــــی بــاشند. همچنین از منابع مهم فلا وونوئیدها می توان به چای، سیب و پیاز اشاره كرد. مصرف به اندازه میوه و سبزیجات حاوی آ‌نتی اكسیدان ها باعث تعادل بین رادیكال های آ‌زاد و آ‌نتی اكسیدان ها شده و از تاثیر رادیكال های آ‌زاد بر مولكول های حیاتی بدن جلوگیری می كنند.
در نهایت توصیه می شود كه افراد علا وه بر كنار گذاشتن عادات زندگی متمدن (فعالیت بدنی كم، رژیم غذایی سرشار از كالری و چربی و زندگی در محیط آ‌لوده از نظر اكسیدان های دفعی موجود در هوا) از یک رژیم كم كالری، كم چربی و سرشار از میوه و سبزیجات پیروی كنند. بدیهی است كه دانش امروز بشری تمام آ‌نتی اكسیدان های موجود در غذاهای طبیعی را شناسایی نكرده است; بنابراین توصیه می شود به جای مكمل های غذایی، آ‌نتی اكسیدان های مورد نیاز، از منابع مختلف غذایی (شناخته شده یا ناشناخته) تامین گردند.
منبع: دنیای تغذیه ش 75
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر