نوشته : مریم سالک زمانی، كارشناس ارشد علوم تغذیه، اداره كل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان آ‌ذربایجان شرقی
آ‌نتی اكسیدان‌ها
تولید رادیكال‌های آ‌زاد، مساٴله‌ای طبیعی است كه در طی عمل تنفس به وجود می‌آ‌ید. رادیكال‌های آ‌زاد تعدادی اتم تک‌الكترونی هستند و در حین واكنش اكسیژن با بعضی مولكول‌ها تولید می‌شوند. اگر به طور ناگهانی تعداد زیادی رادیكال آ‌زاد در بدن تولید شود، یک سری واكنش‌های خاص پشت سر هم به وجود می‌آ‌ید.
در حالت عادی، سیستم دفاعی بدن این رادیكال‌های آ‌زاد را خنثی و بی اثر می‌كند، اما عوامل مخرب محیطی، مانند اشعه ماوراء بنفش، الكل و آ‌لودگی‌های محیط باعث می‌شوند بدن نتواند با این رادیكال‌های آ‌زاد مبارزه كند. در نتیجه ساختمان و عمل سلول‌های بدنی توسط رادیكال‌های آ‌زاد تخریب می‌شود و اختلا‌لا‌تی در بدن به وجود می‌آ‌ید.
برهم كنش رادیكال‌های آ‌زاد با بعضی قسمت‌های سلول‌ها مثل اپئ و غشاهای سلولی باعث تخریب عمل سلول‌هایا حتی مرگ آ‌نها می‌شود كه در چنین حالتی این رادیكال‌ها برای سلا‌متی بدن مضر و خطرناک هستند.
برای جلوگیری از عمل این اتم‌ها، بدن باید یک سد‌دفاعی متشكل از آ‌نتی اكسیدان‌ها داشته باشد. آ‌نتی اكسیدان‌ها مولكول‌هایی هستند كه با جلوگیری از عمل رادیكال‌های آ‌زاد مانع تخریب سلول‌های حیاتی بدن و جلوگیری از بروز بیماری‌هایی مانند سرطان، بیماری قلبی‑عروقی، پیرشدن پوست و ... می‌شوند.
مصرف بیشتر آ‌نتی اكسیدان‌ها به بدن كمك می‌كند تا به راحتی رادیكال‌های آ‌زاد مضر را از بین ببرد. بیش از ۶۰۰۰ تركیب آ‌نتی اكسیدانی در غذاها وجود دارد كه از میان آ‌نها آ‌نتی اكسیدان‌هایی مثل سلنیوم، تورین، لوتئین و ... برای حفظ سلامت چشم‌ها مفیدند در این نوشتار به طور گذرا به آ‌نها پرداخته می‌شود. این آ‌نتی‌اكسیدان‌ها باید در برنامه‌های غذایی گنجانده شوند تا از بسیاری بیماری‌ها و اختلا‌لا‌تی كه ممكن است در سیستم بینایی ایجاد شود، جلوگیری گردد.
۱– ویتامین ا
یكی از مهم‌ترین آ‌نتی اكسیدان‌های غذایی برای حفظ سلا‌متی چشم ویتامین ا می‌باشد. این ویتامین از طریق تشكیل رودوپسین امكان دید در تاریكی را فراهم می‌سازد.
۲– سلنیوم
میزان سلنیوم در عدسی‌هایی كه دچار آ‌ب مروارید شده‌اند، ۱۵ درصد مقدار طبیعی است. گلوتاتیون پراكسیداز كه آ‌نزیم آ‌نتی‌اكسیدان وابسته با سلنیوم می‌باشد، در مقابله با عوامل اكسیدان نقش بسیار مهمی دارد. میزان این آ‌نزیم نیز در عدسی‌های مبتلا به آ‌ب مروارید كمتر است. سلنیوم اثر هم‌افزایی با ویتامین ئ دارد و از این طریق نیز به حفظ سلامت چشم‌ها كمک می‌كند.
۳– روی
مقدار عنصر روی در چشم‌ها به ویژه در شبكیه بیشتر از هر قسمت دیگر در بدن است. این عنصر برای اكسیداسیون و متابولیسم ضروری است. روی، احتمال آ‌زاد شدن ویتامین ا را از كبد افزایش می‌دهد كه برای تشكیل رودوپسین كاربرد دارد. كمبود روی مانع عمل گیرنده‌های نوری می‌شود. آ‌نزیم‌های زیادی وجود دارند كه فعالیت شان بسته به وجود روی است. از جمله این آ‌نزیم‌ها می‌توان به آ‌نزیم‌های آ‌نتی‌اكسیدانی اشاره كرد كه برای حفظ عدسی‌ها در مقابل آ‌ب مروارید ضرورت دارند.
روی به مس می‌چسبد و از طریق سیستم گوارشی دفع می‌شود; بنابراین در هنگام استفاده از مكمل‌های مس، از روی هم باید استفاده شود (البته به طور همزمان).
۴– مس
مس همراه با ویتامین ٴ برای مقابله با استرس اكسیداتیو به كار می‌رود و برای عملكرد صحیح آ‌نزیم‌ها لا‌زم است. كمبود مس سبب اختلا‌لا‌ت عدیده مانند كم‌خونی، هیپوترمی‌و زوال عقل می‌شود. مقدار زیاد آ‌ن نیز باعث به وجود آ‌مدن ناراحتی‌های جدی مانند هپاتیت، سیروزكبدی و نارسایی‌های كلیوی می‌گردد. همچنان‌كه قبلا هم ذكر شد، هنگام استفاده از مكمل‌های روی، مس نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
۵– منگنز
منگنز یكی از مهم‌ترین آ‌نتی اكسیدان‌های غذایی برای سلامت چشم‌ها به شمار می‌رود، چرا كه سبب فعال شدن آ‌نزیم‌های آ‌نتی اكسیدان می‌شود.
۶– تورین
تورین فراوان‌ترین اسید آ‌مینه در چشم است كه به انتقال سدیم وپتاسیم كمک می‌كند و در پیشگیری از آ‌ب مروارید نقش دارد. مطالعات دال برهمراه بودن كمبود تورین در دژنراسیون شبكیه است. تورین به میزان ۶ گرم در روز برای سلامت قلب توصیه می‌شود. این مقدار به سلامت چشم‌ها هم كمک خواهد كرد.
۷–لوتئین و زئاگزانتین
این كاروتنوئیدها در شبكیه به مقدار زیادی یافت می‌شوند و در عدسی نیز وجود دارند. لوتئین و زئاگزانتین از پیگمان‌های گزانتوفیل بب هستند كه باعث رنگ زرد ماكولا‌ی (لكه زرد) شبكیه می‌شوند. اهمیت این آ‌نتی اكسیدان‌ها برای چشم به خاطر قابلیت آ‌نها در جذب اشعه مرئی نور (به ویژه نورآ‌بی) است كه سبب دژنراسیون ماكولا می‌شود. این كاروتنوئیدها در پیشگیری از آ‌ب مروارید موثرند.
۸– لیكوپن
لیكوپن كاروتنوئید سرخ‌رنگی است كه دركند كردن اثرات دژنراسیون ماكولا بسیار موثر می‌باشد. این ماده در میوه‌های سرخ رنگ به ویژه گوجه فرنگی، گریپ فروت سرخ و هندوانه وجود دارد. جذب لیكوپن در بدن با كمک روغن‌ها، به ویژه روغن زیتون، افزایش می‌یابد .
۹– فلا‌ونوئیدها
فلا‌ونوئیدها كه رنگ مواد غذایی به خاطر وجود آ‌نهاست، در جذب و استفاده مناسب ویتامین ٴ و در نگهداری كلا‌ژن كه قسمت اصلی عدسی و بافت همبندی است، نقش موثری دارند. شفافیت عدسی و پایین بودن فشار درون‌چشمی از اثرات مفید فلا‌ونوئیدهاست. آ‌نتوسیانین‌ها، فلا‌ونوئیدهایی هستند كه به استحكام مویرگ‌ها و به گردش مناسب خون در همه قسمت‌های چشم كمک می‌كنند. با افزایش استحكام مویرگ‌ها احتمال دژنراسیون ماكولا كاهش می‌یابد.
۱۰- Ginkgo biloba
این ماده سبب بهبود جریان خون در همه قسمت‌های بدن می‌شود واز این رو در حفظ سلامت چشم‌ها نیز موثر است. روند پیری بر اثر رادیكال‌های آ‌زاد توسط این ماده كاهش می‌یابد. چچردخا رخدذخب از تخریب نرون‌های شبكیه و سلول‌های گانگلیون جلوگیری و عصب بینایی را از آ‌سیب ناشی از گلوكوما حفاظت می‌كند.
۱۱- quercetin
ذخژححزحست فلا‌ونوئید موجود در سیر وپیاز است و در پیشگیری از گلوكوما موثر می‌باشد. این ماده نقش موثری در مرطوب ماندن چشم‌ها دارد.
۱۲– كوآ‌نزیم ۱۰
این كوانزیم به طور طبیعی در بیشتر غذاها یافت شده و از طریق برهم كنش با آ‌نزیم‌های خاصی سبب بهبود واكنش‌های بیوشیمیایی می‌شود. استفاده از اكسیژن در سطح سلولی با كمک این ماده بهبود می‌یابد و در نتیجه برای چشم‌ها كه به مقادیر زیادی اكسیژن نیاز دارند، مفید هستند.
۱۳– اسیدهای چرب امگا –۳
این اسیدها حامل ویتامین‌های محلول در چربی یعنیا، ئ، ئ، پ هستند و به همراه اسیدهای چرب امگا–۶ در غشاهای سلولی یافت می‌شوند. غشاهای سلولی مواد مغذی را انتقال می‌دهند; در نتیجه چنانچه از این اسیدهای چرب به میزان متعادل استفاده شود، می‌توان امیدوار بود كه مواد غذایی به دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر غشاها، به شكل مناسب‌تری منتقل شوند.
اسیدهای چرب امگا –۳ برای عملكرد صحیح بیشتر فعالیت‌های بدن ضروری می‌باشند. چنانچه مقدار این اسیدهای چرب در برنامه غذایی كافی نباشد، سرخرگ‌ها سخت شده و فشار خون افزایش خواهد یافت و سیستم بینایی نیز متاثر خواهد شد. نقش دیگر اسیدهای چرب كمک به نگهداری غلا‌ف میلین دور اعصاب و حفاظت از اعصاب بینایی در مقابل آ‌سیب‌هاست. این اسیدهای چرب در روغن‌های گیاهی و چربی ماهی وجود دارند.
منبع: دنیای تغذیه ش77
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر