نوشته : الهام حقیقت جو، طاهره نجفی كارشناسان ارشد تغذیه
۱– مقدمهبیماریهای قلبی– عروقی (ئبٴ) یكی از عمدهترین عوامل مرگ و میر در سراسر دنیا هستند و متاٴسفانه روند روزافزونی دارند. هر ساله در حدود ۳۲ میلیون نفر از بیماریهای عروقی رنج میبرند كه حداقل نیمی از آ‌ن در افراد با بیماریهای قلبی– عروقی و مغزی– عروقی است. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۳ بیماری قلبی عروقی منجر به ۷/۱۶ میلیون مرگ در جهان (۹/۲۹ درصد كل) شده است. بیماری قلبی اولین عامل مرگ و میر در زنان و مردان آ‌مریكایی محسوب میشود. سالانه بیش از ۴/۱ میلیون آ‌مریكایی به دلیل بیماری قلبی عروقی میمیرند (۱مرگ در هر ۳۶ثانیه)، كه یكی از دلایل آ‌ن را میتوان چربی خون بالا برشمرد.
عوامل خطر مهمی در بیماریهای قلبی عروقی نقش دارند كه مهمترین آ‌نها عبارتند از:
استعمال سیگار، پرفشاری خون(فشار خون بیشتر یا مساوی با خخذذ ۹۰/۱۴۰ )، پئب پایین (كمتر از دح/خذ۴۰)، داشتن سابقه خانوادگی بیماری قلبی عروقی (سن ابتلا در مردان درجه اول فامیل كمتر از ۵۵ سالگی و در زنان كمتر از ۶۵ سالگی)، سن (در مردان سن بالای ۴۵ سال و در زنان سن بالای ۵۵ سال).
بنابراین به دلیل روند رو به افزایش ابتلا به بیماریهای قلبی – عروقی و افزایش هزینههای درمان و مرگ ومیر ناشی از آ‌ن، انجام مداخلات رژیمی و ارتقای دانش علمی افراد در جهت كاهش بار بیماریها اهمیت زیادی دارد.
از آ‌نجایی كه عادات غذایی، الگوی مصرف غذا و نوع شیوه زندگی از عوامل مهم و زمینهساز بیماریهای مزمن به شمار میرود، داشتن یک الگوی غذایی صحیح و درست به منظور كاهش ابتلا به بیماریها و كاهش هزینههای درمان ضروری است.
در مطالعات بسیاری اثرات مفید میوه و سبزی در كاهش بروز بیماریهای مزمن به اثبات رسیده است. سیب از جمله میوههایی است كه دارای تركیبات مغذی بسیاری میباشد; همچنین در طی سال در دسترس بوده و به اشكال متنوعی (میوه تازه، آ‌ب میوه، عصاره، كمپوت) مورد استفاده قرار میگیرد و دارای فیبر و فیتوكمیكالهایی از جمله فلاوونوئید، پلی فنول و كاروتنوئید میباشد و نقش كلیدی در كاهش خطر بیماریهای مزمن دارد.
۲– فرضیه
آ‌یا سیب میتواند چربیهای خون از جمله تریگلیسیرید (بث)، پئپث، پئپ را كاهش و پئب را افزایش دهد؟ برای پاسخ به این فرضیه ابتدا با تركیبات موجود در سیب آ‌شنا میشویم و سپس مكانیسم واثراین تركیبات را روی پروفایلهای لیپدی بررسی میكنیم.
اهمیت مصرف میوه و سبزی در رژیم غذایی
مطالعات اپیدمیولوژیک نشان میدهند رژیمهای غنی از میوه و سبزی با كاهش خطر پیشرفت بیماریهای مزمن از جمله بیماریهای قلبی‑عروقی، سرطان، دیابت، چاقی، آ‌لزایمر، كاتاراكت و ناهنجاریهای ناشی از افزایش سن ارتباط دارند. مصرف ناكافی میوه و سبزی منجر به ۶۳۵/۲ میلیون مرگ در سال و ۳۱ درصد بروز بیشتر بیماریهای قلبی–عروقی میشود. همچنین طبق آ‌مارهای موجود در سراسر دنیا مصرف كم میوه و سبزی در علل حدود ۱۳ درصد از بیماریهای ایسكمیک قلب و ۱۱ درصد از سكتههای مغزی نقش دارد. حدود ۸۵ درصد از بیماریهایی كه به علت مصرف كم میوه و سبزی بروز میكنند، بیماریهای قلبی‑عروقی و ۱۵ درصد آ‌نها بیماری سرطان است.
سیب و تركیبات آ‌ن
سیب دارای خواص تغذیهای مهمی چون خاصیت آ‌نتی اكسیدانی، كاهشدهنده چربی خون، ضدآ‌ترواسكلروز، و ... میباشد.
در ۱۰۰ گرم سیب با پوست ۲۸/۰ گرم پروتئین، ۳۷/۰ گرم چربی، ۱۹/۱۵ گرم كربوهیدرات و ۸/۰ گرم فیبر، وجود دارد. مصرف فیبر در پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی موöثر است; به طوری كه سازمانهای بهداشتی مصرف روزانه ۴۵-۳۰ گرم از آ‌ن را توصیه میكنند. اثرات مفید سیب، خصوصاً ویژگی كاهندگی كلسترول، به دلیل فیبر موجود در آ‌ن است. محتوای فیبر سیب نسبتا پایین میباشد (۳-۲%) و فیبرهای محلول، خصوصا پكتین، حدود ۴۰ درصد فیبر موجود در سیب را تشكیل میدهند و باقیمانده آ‌ن قسمتهای نامحلول ساختهشده از سلولز هستند. مطالعات بسیاری نشان دادهاند همین مقدار كم فیبر موجود در سیب از جمله فیبر محلول پكتین دارای اثرات هیپوكلسترولمیک میباشد. علاوه بر این، اثرات همافزایی بین فیبر محلول و نامحلول موجود در سیب از دیگر علل كاهشدهنده چربی خون توسط این میوه بوده و این فرضیه در مطالعات حیوانی و انسانی به اثبات رسیده است.
تركیبات پلی فنولیک یا پلی فنلها فیتوكمیكالهای پلی هیدروكسیلات هستند و دارای دو گروه اصلی فلاونوئیدها و اسیدهای فنولیک میباشند. مهمترین فلاونوئیدهای موجود در میوه سیب كه بیشتر در پوست وجود دارند فلاونولها (گلیكوزیدهای كوآ‌رستین)، فلاوانولها (كاتچین، اپی كاتچین وپروسیانیدینها)،
دی هیـــــــــــــدروكالكــــــــونها (فلوریدزین) و آ‌نتوسیـــــــانینها (گلیكوزیدهای سیانیدین) میباشند. در مطالعات انجامشده اثرات مثبت تركیبات پلی فنولیک (فلاونوئید و اسید فنولیک) در متابولیسم و كاهش سطح چربیها به اثبات رسیده است.
این مطالعات نشان دادهاند سیب به دلیل داشتن فیبر، فلاونوئید و پلی فنل موجب كاهش تریگلیسیرید، كلسترول، و افزایش پئب میشود.
اثرات آ‌نتی اكسیدانی سیب
اخیراً توجه زیادی به نقش سیستم آ‌نتیاكسیدانی بدن در برابر استرس اكسیداتیو شده است. آ‌نتیاكسیدانهای موجود در گیاهان، نقش مهمی در دفاع آ‌نتی اكسیدانی بر علیه آ‌سیبهای اكسیداتیو دارند و عملكردهای بیولوژیک سلولها را محافظت میكنند. ایجاد تعادل بین اكسیدانها و آ‌نتیاكسیدانها شرایط فیزیولوژیک مطلوبی را در بدن ایجاد میكند. افزایش تولید اكسیدانها میتواند منجر به عدم تعادل شده و سبب استرس اكسیداتیو و تولید رادیكال آ‌زاد شود.
رادیكالهای آ‌زاد سبب تخریب اكسیداتیو بیومولكولهایی از قبیل لیپیدها، پروتئینها و اسیدهای نوكلئیک میشوند. افزایش دریافت میوه و سبزی به عنوان منابع مهم آ‌نتیاكسیدانهای محلول در آ‌ب و چربی میتواند سبب شكسته شدن زنجیره رادیكال آ‌زاد و شلاته كردن یونهای فلزی شود.
سیب دارای فیتوكمیكالهایی مانندكوآ‌رستین، كاتچین، فلوریدزین و اسید كلروژنیک است كه همگی آ‌نتی اكسیدانهای بسیار قوی بوده و میتوانند مالون دی آ‌لدئید و سایر شاخصهای اكسیداسیون پئپ را كه از فاكتورهای مهم پیشرفت بیماریهای قلبی‑عروقی میباشند، كاهش دهند. در محیط خارج بدن (رزژخس ذخ) مصرف سیب كامل، پوست سیب و سیب بدون پوست به ترتیب ۳۴ درصد، ۳۸ درصد و ۲۱ درصد اكسیداسیون پئپ را كاهش داده است. اسیدكلروژنیک (آ‌نتی اكسیدان موجود در سیب) عمدهترین اسید فنولیک سیب میباشد. در ۱۰۰ گرم سیب تازه محتوای كل تركیبات فنولیک ۳۷۵-۱۱۰ میلیگرم است. سیب پراكسیداسیون لیپوپروتئینهای آ‌تروژن را كاهش میدهد. اگرچه مقدار آ‌نتیاكسیدانهای محلول در چربی موجود در سیب از جمله توكوفرولها پایین است، اما مقادیر قابل توجهی ویتامین ٴ و تركیبات فنولیک (كاتچین، اسیدهای فنولیک، كوآ‌رستین، وفلورتین) دارد كه دارای اثرات حفاظتی میباشند. در میوه كامل، فیبر و تركیبات فنولیک اثرات همافزایی بسیاری با یكدیگر دارند.
در پوست سیب بسته به نوع واریته آ‌ن دو تا شش برابر تركیبات فنولیک، دو تا سه برابر فلاونوئید و دو تا شش برابر فعالیت آ‌نتی اكسیدانی بیشتری نسبت به سیب بدون پوست وجود دارد; لذا سیب كامل همراه با پوست در پایین آ‌وردن چربی خون موثرتر است.
مكانیسم
سیب كامل از طریق مكانیسمهای زیر چربی خون را كاهش میدهد.
۱– فعالیت آ‌نزیمهای سوزاننده چربی را در كبد افزایش میدهد.
۲– اكسیداسیون آ‌سیل كوآ‌نزیم ا را بالا میبرد.
۳– با فعال كردن آ‌نزیم ۷-هیدروكسیلاز تبدیل كلسترول كبد به اسیدهای صفراوی را افزایش میدهد.
۴– بیان ژنهای سازنده چربی در كبد را كم میكند و در نتیجه فعالیت آ‌نزیمهای سازنده اسید چرب را كاهش میدهد.
۵– فعالیت آ‌نزیم هیدروكسی متیل گلوتاریل كوآ‌نزیما یا آ‌نزیم تنظیمكننده ساخت كلسترول را كاهش میدهد.
۶– متابولیسم لیپید را بالا میبرد.
۷– با اتصال به كلسترول و اسیدهای صفراوی جریان انتروهپاتیک آ‌نها را كاهش و دفع مدفوعی را افزایش میدهد.
۸– از تخمیر فیبر، استات، پروپیونات و بوتیرات تولید میشود و مطابق با مطالعات، پروپیونات میتواند كلسترول خون را كاهش دهد.
نتایج:
۱– تركیبات فیبر، فلاونوئید و پلی فنل مسئول اثرات هیپولیپیدمیک سیب میباشند.
۲– سیب دفع مدفوعی استرولهای خنثی راافزایش میدهد و از این طریق سبب كاهش جذب كلسترول میشود.
۳– مصرف سیب باعث افزایش دفع ادراری مالودن دی آ‌لدئید میشود و این از ویژگیهای آ‌نتی اكسیدانی سیب است.
در نتیجه:
مصرف سه عدد سیب در روز در كنار رعایت نكات تغذیهای در مورد مصرف سایر مواد غذایی، طی چند هفته تاٴثیرات مطلوبی بر شاخصهای چربی پلاسما خواهد گذاشت.
منبعک دنیای تغذیه ش 77
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر