نوشته : نازلی سیدخوئی دانشجوی كارشناسی ارشد علوم بهداشتی در تغذیه، دانشگاه علوم پزشكی تهران
مشكلا ت تغذیه ای و راه حل های آ‌ن:در شماره قبل، مطالبی در مورد انواع مشكلا تی كه بیماران مبتلا به سرطانممكن است با آ‌ن روبرو شوند (بسته به نوع درمان سرطان)، بیان گردید. در این قسمت توصیه هایی برای كاهش این مشكلا ت ارائه می شود.
۱) كاهش وزن و كاهش اشتها:
— كاهش وزن در بیماران سرطانی بسیار شایع است كه می تواند علل مختلف داشته باشد مانند كاهش اشتها، افزایش نیاز به انرژی، تغییر متابولیسم و جذب غذاها، مشكلا ت فیزیكی در غذا خوردن، عوارض جانبی درمان، احساس اضطراب یا افسردگی.
— كاهش وزن شدید و سوء تغذیه روی عملكرد قلب، كبد، كلیه ها و سایر ارگان های بدن تاتیر منفی می گذارد، همچنین، زمانی كه بیمار دچار سوء تغذیه باشد، توانایی اش برای بهبود و رهایی از عفونت ها تضعیف می شود.
توصیه ها:
— به جای ۳ وعده غذایی، از تعداد وعده های بیشتر استفاده شود.
— بیماران باید سعی كنند كه غذاهای مورد علا قه خود را همیشه در منزل و دردسترس داشته باشند.
— وقتی فرد اشتهای بیشتری دارد سعی كند اول غذاهای پرپروتئین مصرف كند، مانند حبوبات، مرغ، ماهی، گوشت، تخم مرغ، ماست و آ‌جیل.
— اصلی ترین وعده غذایی روزانه، زمانی مصرف شود كه بیشترین گرسنگی در آ‌ن زمان وجود دارد. مثلا اگر فرد در صبحانه یا ناهار بیشتر گرسنه می شود، آ‌ن وعده را اصلی ترین وعده خود قرار دهد.
— بهتر است كه فرد، قبل از غذا خوردن به پیاده روی برود تا اشتهایش تحریک شود.
— بیمار می تواند دستورهای پخت تازه و محصولا ت جدید را تجربه كند تا علا قه خود را به غذا بیشتر كند، مثلا می تواند هرازگاهی در رستوران مورد علا قه خود غذا بخورد.
— اگر بوی غذاها، فرد را آ‌زار می دهد بهتر است آ‌نها را سرد یا در دمای اتاق میل كند.
— از ادویه های تازه و متفاوت استفاده شود.
— از زمان غذا خوردن، لذت برده شود.
— بهترین زمان مصرف نوشیدنی ها، بین وعده های غذایی است (نه همراه غذا). نوشیدن مایعات و نوشیدنی ها در زمانی كه فرد می تواند غذا بخورد سبب سیری زودرس می شود.
— از نوشیدنی های پركالری مثل آ‌ب میوه، نكتار، شیر و یا ماست میوه ای استفاده شود.
۲) افزایش وزن :
— ممكن است برخی بیماران دچار افزایش وزن شوند كه می تواند به علل زیر باشد:
۱– داروهایی مانند تاموكسیفن یا برخی ضدافسردگی ها.
۲– شیمی درمانی ممكن است سبب یائسگی كاذب شود كه با افزایش وزن همراه است.
۳– برای برخی بیماران نیز، تغییر در عادات غذایی ناشی از استرس، ترس یا افسردگی می تواند سبب افزایش دریافت غذا و به تبع آ‌ن افزایش وزن شود.
۴– برخی بیماران كه دارای حالت تهوع هستند وقتی غذا بخورند یا وقتی در اغلب اوقات چیزی در دهانشان داشته باشند، احساس بهتری خواهند داشت، كه همین امر می تواند سبب افزایش دریافت انرژی روزانه آ‌نها شود.
۵– احتباس مایعات می تواند سبب ادم و بالا رفتن وزن شود.
توصیه ها:
— از غذاهای مناسب شامل طیف متنوع سبزیجات، میوه ها، غلا ت كامل و حبوبات استفاده شود كه غنی از فیبر هستند و می توانند سبب احساس سیری شوند.
— فرد باید به سهم و اندازه غذای مصرفی خود توجه كند.
— فقط زمانی غذا خورده شود كه فرد واقعا گرسنه است. خوردن برای رها شدن از استرس، ترس یا افسردگی، باعث از بین رفتن این احساسات نمی شوند.
۳) اسهال:
— اسهال علل مختلفی دارد: شیمی درمانی، رادیوتراپی به شكم، داروها، عفونت، حساسیت های غذایی، اختلا لا ت روانی، برداشت قسمتی از معده، روده، پانكراس یا كولون.
— اسهال طولا نی یا شدید می تواند سبب دهیدراسیون، اتلا ف مواد مغذی و سایر عوارض شود.
توصیه ها:
— روزانه حداقل ۸ لیوان مایعات مصرف شود زیرا از دهیدراسیون (كم آ‌بی) بیمار جلوگیری می شود. مایعات مناسب شامل آ‌ب، آ‌بمیوه رقیق شده، آ‌ب گوشت و چای رقیق می باشند.
— مقادیر زیاد چای و قهوه جزء مایعات به حساب نمی آ‌یند زیرا كافئین سبب اتلا ف بیشتر مایعات می شود.
— مایعات در دمای اتاق راحت تر از مایعات خیلی داغ و خیلی سرد تحمل می شود.
— وعده های غذایی به تعداد دفعات بیشتری تقسیم شود.
— غذاهای زیر به رفع اسهال كمک می كنند:
— غذاهای كم فیبر مثل برنج، رشته، ماكارانی، نان سفید، سیب زمینی
— سبزیجات پوره و آ‌ب پز
— میوه های بدون پوست و یا پخته و نرم شده مثل پوره سیب و موز
۴) یبوست:
— می تواند به علت مصرف برخی داروها، رژیم با آ‌ب و فیبر ناكافی، تغذیه با لوله یا عدم تحرک باشد.
توصیه ها:
— مایعات بیشتری مصرف شود. (هدف: رساندن مایعات همانند آ‌ب، آ‌ب آ‌لو و مایعات گرم به میزان ۸ لیوان در روز)
— سعی شود كه نیم ساعت قبل از زمان معمول اجابت مزاج، مایعات گرم مصرف شود.
— اگر بیمار نفخ دارد، مصرف بروكلی، كلم، گل كلم، خیار، پیاز و حبوبات محدود شود.
— صبحانه شامل نوشیدنی داغ و غذا های پرفیبر باشد.
— فعالیت بدنی فرد –مانند پیاده روی روزانه– افزایش یابد.
— بیمار می تواند بعد از مشورت با كارشناس یا متخصص تغذیه، از مكمل های فیبری استفاده كند.
(توجه داشته باشید كه همراه مصرف این مكمل ها باید مایعات فراوان مصرف شود).
— در برخی مواقع مصرف دارو های ملین ضروری می شود. (با پزشک مشاوره شود)
۵) حالت تهوع:
— از عوارض جانبی جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی و برخی دارو هاست.
— ممكن است بیمار به دنبال حالت تهوع، استفراغ داشته یا نداشته باشد.
توصیه ها:
— سعی شود حجم غذای هر وعده كمتر و تعداد وعده های مصرفی بیشتر گردد و غذا آ‌هسته تر خورده شود.
— حتی المقدور در اتاق بیمار، تهویه مطبوع وجود داشته باشد زیرا برخی بیماران از بوی بعضی غذا ها حالت تهوع می گیرند.
— توصیه می شود كه نوشیدن مایعات، بین وعده های غذایی باشد.
— غذا ها در دمای اتاق یا كمی خنک تر مصرف شود زیرا غذا های گرم، حالت تهوع را بیشتر می كنند.
— بیمار غذا را در حالت نشسته بخورد و ۱ ساعت بعد غذا در همان حالت بماند.
— بیمار باید د هان خود را قبل و بعد از غذا بشوید و اگر مزه بدی درد هان است، یک آ‌ب نبات با طعم نعناع یا لیمو مصرف كند.
— وقتی حالت تهوع وجود دارد سعی نشود كه غذا های مورد علا قه خورده شود زیرا سبب می شود كه بیمار از آ‌نها دل زده شود.
— اگر در هنگام صبح، حالت تهوع وجود دارد، كمی بیسكویت ساده یا نان تست كنار تخت بیمار گذارده شود كه قبل از بلند شدن، آ‌ن را بخورد.
— برای برخی بیماران می توان غذاها را دور از دیدشان قرار داد، تا موقع صرف غذا فرا برسد.
— در برخی مواقع تغییر برخی عوامل محیطی می تواند كمک كننده باشد، مثلا اگر بیمار از بوی الكلی كه قبل از شیمی درمانی یا رادیوتراپی برای تمیز كردن پوست استفاده می شود، اذیت می شود و حالت تهوع می گیرد، نوع دیگری از پاک كننده ها مصرف شود.
— سعی شود زمان ها، غذاها یا بوها یا وقایعی كه سبب تشدید حالت تهوع می شوند شناسایی گردد و درصورت ممكن، آ‌نها را تغییرداد.
— اگر بوی غذا درحین پخت، بیمار را اذیت می كند:
— در هنگام تهیه غذا و خوردن آ‌ن پنجره ها باز نگاه داشته شود.
— از غذاهایی استفاده گردد كه به مدت زمان طولا نی پخت نیاز نداشته باشد.
— سعی شود از روش پخت در فر یا مایكروویو استفاده گردد.
— در چنین مواقعی، دوستان و سایر افراد خانواده وظیفه پخت غذا را به عهده بگیرند.
— وقتی حال بیمار بهتر شد، غذاهای مورد علا قه خود را بپزد و به اندازه سهم خود فریز كند كه درمواقعی كه نمی تواند غذا درست كند، آ‌نها را مصرف كند.
— بیمار سعی كند تكنیكهای آ‌رام كردن خود را بیاموزد كه فكرش را از درمان دور كند.
۶) استفراغ:
— استفراغ می تواند به دنبال حالت تهوع و یا به علت درمان، بوی غذاها و گاز معده باشد.
توصیه ها:
— تا وقتی كه استفراغ تحت كنترل در نیامده است چیزی خورده و آ‌شامیده نشود.
— وقتی استفراغ كنترل شد، مقدار كمی مایع صاف مثل آ‌ب گوشت مصرف شود.
— وقتی بیمار توانست مایعات را تحمل كند، می تواند كمی غذاهای نرم مثل ماست یا ژله مصرف كند.
— وقتی بیمار توانست غذای نرم را تحمل كند، می تواند به سمت رژیم معمول خود پیش برود.
۷) زخم دهان، زبان و گلو:
— می تواند ناشی از درمان سرطان یا سایر دلا یل باشد.
غذاهایی كه می توان مصرف كرد باید نرم باشد كه به راحتی قابل جویدن و بلع باشد:
— موز، پوره سیب، هندوانه، كمپوت، هلو، گلا بی، زردآ‌لو، پوره سیب زمینی، ماكارونی، ماست، پنیر، ژله، نیمرو و گوشت چرخكرده،
غذاهایی كه سبب افزایش تحریک پذیری دهان می شود:
— مركبات یا آ‌ب آ‌نها مثل پرتقال، لیمو، گریپفروت، غذاهای سركه دار و انواع ترشیجات، غذاهای حاوی گوجه فرنگی مثل سس ماكارونی و پیتزا، غذای خشک و پرفیبر، غذای تند و شور، ادویه های تند مثل فلفل، پودرچیلی، سیر، كاری
توصیه ها:
— غذاها قبل از مصرف، پخته شود كه نرم باشند.
— غذاها به تكه های كوچک تقسیم گردد، چرخ یا پوره شود و با آ‌ب گوشت یا سس های ملا یم نرم شود كه راحت تر خورده شود.
— غذاها، سرد یا در دمای اتاق سرو شود. غذاهای گرم و داغ می توانند زخم های دهان و گلو را تشدید كند.
— برای نوشیدن مایعات از نی استفاده شود.
— توصیه می شود كه بیمار، دهان خود را روزانه چندین بار با آ‌ب یا مخلوط آ‌ب و جوش شیرین بشوید ( ۴/۱ لیتر آ‌ب + ۱قاشق غذاخوری جوش شیرین). از دهان شویه های آ‌ماده استفاده نگردد زیرا حاوی مواد قوی هستند .
— از مسواک نرم استفاده شود.
— بیمار تحت هیچ شرایطی نباید سیگار بكشد.
— اگر لثه های بیمار زخم است، بجز مواقع غذا خوردن، دندان مصنوعی خود را از دهان خارج كند و دندان مصنوعی خود را تمیز نگه دارد.
— از پزشک بخواهید، بی حس كننده ها و اسپری های موضعی تجویز كند (برای بی حس دهان و زخم ها) كه در هنگام غذا خوردن از آ‌نها استفاده شود.
خشكی دهان:
— معمولا بعد از شیمی درمانی و رادیوتراپی سر و گردن ایجاد می شود.
— درمان می تواند سبب كاهش بزاق شود كه جویدن و بلع را مشكل می كند و سبب تغییر حس چشایی و مزه غذاها در دهان می شود.
توصیه ها:
— تا زمانی كه شرایط دهان بیمار برای صحبت كردن و بلع، مناسب نیست، در هنگام نوشیدن آ‌ب و سایر مایعات، از نی استفاده كند.
— مصرف قهوه، چای و كولا ها محدود شوند.
— سعی شود از مایعات غلیظ تر مثل نكتار میوه های خنک استفاده گردد.
— از مصرف غذاهای شور خودداری شود.
— سعی شود از غذاها و نوشیدنی های ترش مثل لیموناد در مقدار كم استفاده گردد كه به ترشح بزاق بیشتر كمک كند.
— از آ‌ب نبات های سفت با طعم های مختلف و آ‌دامس بدون قند استفاده شود.
— غذاها با آ‌ب گوشت، سس سالا د و سس ها مرطوب شود كه راحت خورده شوند.
— بهداشت دهان رعایت شود و از دهان شویه های آ‌ماده استفاده نگردد.
— بیمار تحت هیچ شرایطی سیگار نكشد.
۹) بلع مشكل:
— می تواند ناشی از سرطان و درمان آ‌ن مثل جراحی سر و گردن باشد.
توصیه ها:
— روزانه حداقل ۸ لیوان مایعات مصرف شود (نوشیدنی ها بین وعده های غذایی مصرف شود)
— مصرف مایعات هم دمای اتاق آ‌سان تر است.
— تعداد وعده های غذایی افزایش یابد.
— زمانی كه قسمتی یا همه زبان یا استخوان فک برداشته شده باشد، جویدن و حركات زبان ممكن است محدود باشد، در این شرایط:
- از غذاهای خیلی گرم و خیلی سرد دوری شود.
- غذاهای پوره شده راحت تر قورت داده می شوند.
— استفاده از ژلا تین همراه كیک ها، پوره میوه ها و سایر غذاهای خنک می تواند تحمل و بلع آ‌نها را آ‌سانتر كند.
۱۰) تغییرات حس چشایی:
— تغییر حس چشایی می تواند ناشی از خود سرطان، شیمی درمانی، رادیوتراپی و یا مشكلا ت دندانی باشد.
— برخی بیماران از مزه فلز یا مزه تلخ دهان بخصوص وقتی غذا پر پروتئین باشد (گوشت) شكایت می كنند.
توصیه ها:
— غذاهایی برای مصرف انتخاب شود كه ظاهری خوشایند و بوی خوبی برای بیمار داشته باشند.
— اگر گوشت قرمز، مزه دیگری برای بیمار می دهد، سعی شود از مرغ، ماهی، تخم مرغ، حبوبات و لبنیات كه بوی زیادی ندارند استفاده گردد.
— افزودن شكر به برخی غذاها می تواند به كاهش مزه شوری، تلخی یا ناخوشایند كمک كند.
— غذاها و نوشیدنی های ترش مثل پرتقال و لیمو می تواند خوشایند باشد. (عدم مصرف در صورت زخم بودن دهان بیمار)
— بیمار باید دهان خود را مرتبا بشوید و زبان و دندان هایش را مسواک كند (از دهان شویه ها استفاده نشود.)
عدم تحمل شیر یا لا كتوز:
— سرطان، شیمی درمانی و رادیوتراپی می تواند به طور موقت مخاط روده بیمار را تحت تاثیر قرار دهد و باعث كاهش موقتی سطح لا كتاز (آ‌نزیم هضم كننده لا كتوز شیر) شود.
— در اغلب بیماران این حالت برگشت پذیر است.
توصیه ها:
— در طی این مدت، از مصرف شیر خودداری شود ولی ماست و پنیر بیشتر تحمل می شوند.
— سعی شود از غذاهای حاوی كلسیم یا مكمل در این مدت استفاده گردد.
منبع: دنیای تغذیه ش 75
— مصرف غذاهای لا كتوزدار همراه با غذاهای جامد و فیبر دار برای بهبود عدم تحمل لا كتوز مهم هستند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر