نوشته : دكتر محمد انصاری پور مسئول واحد آموزش و پژوهش مركز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشكی استان اصفهان گیت
بحران دوره ای موقتی است كه زندگی و سلا مت مردم در این شرایط به خطر افتاده و آنها نیازمند كمک های فوری می شوند. بیشتر بلا یا در كشورهای در حال توسعه رخ می دهد. كشور ایران جزو ده كشور بلا خیز جهان است و در قاره آسیا از نظر بروز بلا یای طبیعی مقام چهارم را داراست. یكی از مهم ترین محدودیت ها در شرایط بحران و بلا یا محدودیت منابع غذایی است. تخریب منابع تولید مواد غذایی، اختلا ل در روند تولید غذا، از بین رفتن مراكز ذخیره مواد غذایی، از بین رفتن وسایل نگهداری مواد غذایی، آلوده شدن آب های لوله كشی و آشفته شدن وضع مالی خانواده ها از عوارض زیان بار بلا یا در روند تغذیه ی جوامع می باشد.
كاهش میزان دریافت انرژی، ریزمغذی ها و ویتامین ها افراد جامعه ی دچار بحران را مستعد ابتلا ء به انواع عفونت ها و بیماری ها می كند. حضور كودكان، زنان باردار و شیرده، افراد مسن و بیماران در شرایط بحران اولویت بندی توزیع منابع غذایی را مشكل تر می كند. اگرچه در مراحل اولیه بحران مهم ترین نیاز، انرژی است ولی در مراحل بعدی باید به پروتئین، ویتامین ها، مواد معدنی و... نیز پرداخته شود. در این شرایط ارزیابی منابع غذایی موجود، جیره بندی صحیح، اولویت دادن به گروه های پرخطر نظیر كودكان و زنان باردار یا شیرده و توزیع موادغذایی با توجه به ارزیابی حداقل نیازهای انرژی و ریزمغذی ها باید مورد توجه قرار گیرد.
در شرایط بروز بحران، موارد زیر از نظر تغذیه ای باید مورد بررسی قرار گیرند:
— میزان كم وزنی (خذخژژچج) و عدم رشد قدی (خذخژذسژث) در كودكان زیر ۵ سال.
— وضعیت تغذیه بزرگسالا ن به خصوص گروه های ویژه ای همچون زنان باردار و شیرده و سالمندان.
— بیماری های مرتبط با كمبود ریزمغذی ها همچون اسكوربوت، پلا گر، كمبود ویتامین ا، آنمی، بری بری و بیماری های مرتبط با كمبود ریبوفلا وین وید.
شاخص های زیر اغلب برای بررسی وضعیت تغذیه ای در موارد بحران به كار می روند:
— وزن برای قد و قد برای سن متداول ترین شاخص هایی هستند كه در بررسی وضعیت تغذیه كودكان زیر ۵ سال به كار می روند. در كودكانی كه اخیرا دچار سوء تغذیه یا یک بیماری حاد همچون اسهال شده اند، شاخص وزن برای قد كاهش می یابد; در واقع وزن حساس ترین شاخصی است كه در سوء تغذیه كاهش می یابد و نشان دهنده سوء تغذیه اخیر است. كمبود طولا نی مدت تغذیه ای یا بیماری مزمن باعث كاهش شاخص قد برای سن می شود و بنابراین این شاخص وضعیت تغذیه ای گذشته را به خوبی نشان می دهد.
- بپا یا شاخص توده بدن برای ارزیابی سوء تغذیه مزمن در جمعیت بزرگسال مناسب است. این شاخص از تقسیم وزن (به خد) به مجذور قد (به متر) به دست می آید و با توده چربی و توده ماهیچه ای بدن ارتباط مستقیم دارد.
وضعیت تغذیه بپا
نرمال ۵/۱۸>
سوء تغذیه درجه یک ۴/۱۸-۱۷
سوء تغذیه درجه دو ۹/۱۶-۱۶
سوء تغذیه درجه سه ۹/۱۵<
شواهد زیادی نشان می دهد كه بپا پایین با افزایش خطر مرگ و میر و ابتلا به بیماری ها همراه است. از طرفی در شرایط بحران، بروز ادم ناشی از سوء تغذیه (چذحححت حذخذچء) رایج است. این ادم به صورت ادم گوده گذار دو طرفه است و نشانه سوء تغذیه شدید بوده و با مرگ و میر بالا همراه است.
— محیط وسط بالا ی بازو یا ٴاثپ (ححذحززححذسحزخٴ ذزا زحررث-حخپ) بیانگر محیط بالا ی بازوی چپ است كه در نقطه وسط بین شانه و آرنج (ذرذچزححدر و ذسخذرزحچ) اندازه گیری می شود و مقدار توده چربی و ماهیچه را در این نقطه نشان می دهد. در وضعیت سوء تغذیه، بدن ماهیچه و چربی را برای تامین انرژی متابولیزه می كند و ٴاثپ كاهش می یابد. این شاخص در شرایط بحران كه محدودیت زمانی و كمبود تجهیزات وجود دارد، شاخص مناسبی است. ٴاثپ برای ارزیابی وضعیت تغذیه كودكان مفید است. این شاخص همچنین برای ارزیابی سوء تغذیه حاد در بزرگسالا ن كاربرد خوبی دارد. گرچه از این شاخص برای بررسی وضعیت تغذیه بزرگسالا ن استفاده می شود ولی اندازه گیری ٴاثپ در شرایط بحران فقط برای كودكان ۵-۱ سال توصیه می شود. داشتن حچثپ كمتر از ۵/۱۲ در كودكان ۵-۱ ساله نشانه سوء تغذیه است.
تامین غذایی جمعیت بحران زده:
به منظور فراهم آوردن مواد غذایی برای جمعیتی كه در شرایط بحران قرار گرفته اند، باید به طور پایه، جیره غذایی مورد نیاز برای هر نفر را محاسبه و آن را در تعداد نفرات جمعیت ضرب كرد.
فاكتورهایی كه در تعیین جیره غذایی افراد باید در نظر داشت عبارتند از:
— تركیب سن و جنس جمعیت
— سطح فعالیت فیزیكی افراد
— متوسط قد و وزن بزرگسالا ن
— دمای محیط
— وضعیت سوء تغذیه و بیماری
— امنیت غذایی
راهنمای تعیین جیره غذایی هر نفر در بحران:
— انرژی: ۲۱۰۰ دچحپ در روز.
— روغن و چربی: حداقل ۱۷ درصد انرژی كل روزانه كه بدان معناست كه برای هر فرد ۲۵ گرم روغن قابل مشاهده در روز باید در نظر گرفته شود.
— پروتئین: حداقل ۱۲-۱۰ درصد كل انرژی
— ویتامین ها و مواد معدنی باید همگی به مقدار حداقل توصیه شده روزانه در جیره غذایی هر فرد لحاظ شوند.
راه های افزایش دریافت ویتامین ها و مواد معدنی عبارتند از:
— افزایش مصرف میوه و سبزی.
— فراهم آوردن مواد غذایی تازه.
— استفاده از مواد غذایی غنی شده.
— استفاده از مكمل.
مقدار انرژی مورد نیاز هر فرد در جیره غذایی با شرایط زیر تغییر می یابد:
— جمعیت مورد نظر تحت شرایط كمبود شدید غذایی یا بیماری همه گیر باشند. (در این شرایط تغذیه مكمل یا درمانی اعمال می شود).
— سطح فعالیت فیزیكی به علت انجام كار زیاد بالا باشد.
— دمای محیط به مقدار زیادی پایین باشد.
— تركیب سن و جنس جمعیت غیرعادی باشد.
سازمان صلیب سرخ جهانی (۱۹۸۶) جیره ۲۴۰۰ كالری را برای هر فرد توصیه كرده تا بتواند نیازهای تغذیه ای را در افرادی مثل زنان باردار و شیرده، شرایط سرما، جبران كمبود رشد كودكان و... تامین كند.
منبع: دنیای تغذیه ش 73
كاهش میزان دریافت انرژی، ریزمغذی ها و ویتامین ها افراد جامعه ی دچار بحران را مستعد ابتلا ء به انواع عفونت ها و بیماری ها می كند. حضور كودكان، زنان باردار و شیرده، افراد مسن و بیماران در شرایط بحران اولویت بندی توزیع منابع غذایی را مشكل تر می كند. اگرچه در مراحل اولیه بحران مهم ترین نیاز، انرژی است ولی در مراحل بعدی باید به پروتئین، ویتامین ها، مواد معدنی و... نیز پرداخته شود. در این شرایط ارزیابی منابع غذایی موجود، جیره بندی صحیح، اولویت دادن به گروه های پرخطر نظیر كودكان و زنان باردار یا شیرده و توزیع موادغذایی با توجه به ارزیابی حداقل نیازهای انرژی و ریزمغذی ها باید مورد توجه قرار گیرد.
در شرایط بروز بحران، موارد زیر از نظر تغذیه ای باید مورد بررسی قرار گیرند:
— میزان كم وزنی (خذخژژچج) و عدم رشد قدی (خذخژذسژث) در كودكان زیر ۵ سال.
— وضعیت تغذیه بزرگسالا ن به خصوص گروه های ویژه ای همچون زنان باردار و شیرده و سالمندان.
— بیماری های مرتبط با كمبود ریزمغذی ها همچون اسكوربوت، پلا گر، كمبود ویتامین ا، آنمی، بری بری و بیماری های مرتبط با كمبود ریبوفلا وین وید.
شاخص های زیر اغلب برای بررسی وضعیت تغذیه ای در موارد بحران به كار می روند:
— وزن برای قد و قد برای سن متداول ترین شاخص هایی هستند كه در بررسی وضعیت تغذیه كودكان زیر ۵ سال به كار می روند. در كودكانی كه اخیرا دچار سوء تغذیه یا یک بیماری حاد همچون اسهال شده اند، شاخص وزن برای قد كاهش می یابد; در واقع وزن حساس ترین شاخصی است كه در سوء تغذیه كاهش می یابد و نشان دهنده سوء تغذیه اخیر است. كمبود طولا نی مدت تغذیه ای یا بیماری مزمن باعث كاهش شاخص قد برای سن می شود و بنابراین این شاخص وضعیت تغذیه ای گذشته را به خوبی نشان می دهد.
- بپا یا شاخص توده بدن برای ارزیابی سوء تغذیه مزمن در جمعیت بزرگسال مناسب است. این شاخص از تقسیم وزن (به خد) به مجذور قد (به متر) به دست می آید و با توده چربی و توده ماهیچه ای بدن ارتباط مستقیم دارد.
وضعیت تغذیه بپا
نرمال ۵/۱۸>
سوء تغذیه درجه یک ۴/۱۸-۱۷
سوء تغذیه درجه دو ۹/۱۶-۱۶
سوء تغذیه درجه سه ۹/۱۵<
شواهد زیادی نشان می دهد كه بپا پایین با افزایش خطر مرگ و میر و ابتلا به بیماری ها همراه است. از طرفی در شرایط بحران، بروز ادم ناشی از سوء تغذیه (چذحححت حذخذچء) رایج است. این ادم به صورت ادم گوده گذار دو طرفه است و نشانه سوء تغذیه شدید بوده و با مرگ و میر بالا همراه است.
— محیط وسط بالا ی بازو یا ٴاثپ (ححذحززححذسحزخٴ ذزا زحررث-حخپ) بیانگر محیط بالا ی بازوی چپ است كه در نقطه وسط بین شانه و آرنج (ذرذچزححدر و ذسخذرزحچ) اندازه گیری می شود و مقدار توده چربی و ماهیچه را در این نقطه نشان می دهد. در وضعیت سوء تغذیه، بدن ماهیچه و چربی را برای تامین انرژی متابولیزه می كند و ٴاثپ كاهش می یابد. این شاخص در شرایط بحران كه محدودیت زمانی و كمبود تجهیزات وجود دارد، شاخص مناسبی است. ٴاثپ برای ارزیابی وضعیت تغذیه كودكان مفید است. این شاخص همچنین برای ارزیابی سوء تغذیه حاد در بزرگسالا ن كاربرد خوبی دارد. گرچه از این شاخص برای بررسی وضعیت تغذیه بزرگسالا ن استفاده می شود ولی اندازه گیری ٴاثپ در شرایط بحران فقط برای كودكان ۵-۱ سال توصیه می شود. داشتن حچثپ كمتر از ۵/۱۲ در كودكان ۵-۱ ساله نشانه سوء تغذیه است.
تامین غذایی جمعیت بحران زده:
به منظور فراهم آوردن مواد غذایی برای جمعیتی كه در شرایط بحران قرار گرفته اند، باید به طور پایه، جیره غذایی مورد نیاز برای هر نفر را محاسبه و آن را در تعداد نفرات جمعیت ضرب كرد.
فاكتورهایی كه در تعیین جیره غذایی افراد باید در نظر داشت عبارتند از:
— تركیب سن و جنس جمعیت
— سطح فعالیت فیزیكی افراد
— متوسط قد و وزن بزرگسالا ن
— دمای محیط
— وضعیت سوء تغذیه و بیماری
— امنیت غذایی
راهنمای تعیین جیره غذایی هر نفر در بحران:
— انرژی: ۲۱۰۰ دچحپ در روز.
— روغن و چربی: حداقل ۱۷ درصد انرژی كل روزانه كه بدان معناست كه برای هر فرد ۲۵ گرم روغن قابل مشاهده در روز باید در نظر گرفته شود.
— پروتئین: حداقل ۱۲-۱۰ درصد كل انرژی
— ویتامین ها و مواد معدنی باید همگی به مقدار حداقل توصیه شده روزانه در جیره غذایی هر فرد لحاظ شوند.
راه های افزایش دریافت ویتامین ها و مواد معدنی عبارتند از:
— افزایش مصرف میوه و سبزی.
— فراهم آوردن مواد غذایی تازه.
— استفاده از مواد غذایی غنی شده.
— استفاده از مكمل.
مقدار انرژی مورد نیاز هر فرد در جیره غذایی با شرایط زیر تغییر می یابد:
— جمعیت مورد نظر تحت شرایط كمبود شدید غذایی یا بیماری همه گیر باشند. (در این شرایط تغذیه مكمل یا درمانی اعمال می شود).
— سطح فعالیت فیزیكی به علت انجام كار زیاد بالا باشد.
— دمای محیط به مقدار زیادی پایین باشد.
— تركیب سن و جنس جمعیت غیرعادی باشد.
سازمان صلیب سرخ جهانی (۱۹۸۶) جیره ۲۴۰۰ كالری را برای هر فرد توصیه كرده تا بتواند نیازهای تغذیه ای را در افرادی مثل زنان باردار و شیرده، شرایط سرما، جبران كمبود رشد كودكان و... تامین كند.
منبع: دنیای تغذیه ش 73
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر