نوشته : نازلي سيدخوئي- دانشجوي كارشناسي ارشد علوم بهداشتي در تغذيه، دانشگاه علوم پزشكي تهران
رژيم غذايي مناسب براي فردي كه تحت درمان سرطان مي باشد، بسيار مهم است، زيرا در اين هنگام، نياز بدن بسيار بالا مي‌رود. 3 هدف تغذيه‌اي عمده براي فردي كه دچار سرطان است وجود دارد:
1) حفظ وزن در محدوده‌ي طبيعي 2) انتخاب و مصرف غذاهاي سالم، به نحوي كه مواد مغذي لازم براي ترميم سلول‌ها را تامين نمايد. 3) جلوگيري از عود سرطان و بدخيمي‌هاي ثانويه.
چگونه سرطان روي نيازهاي تغذيه‌اي اثر مي‌گذارد؟
الف) تغييرات در عادات و رفتارهاي غذايي
معمولا نوع و مقدار غذايي كه فرد قبل‌از تشخيص سرطان و بعد از آن، مصرف مي‌كند متفاوت است:
- مصرف غذا عموما كاهش مي يابد ولي اين موضوع، هميشگي نيست و در برخي موارد، خوردن غذا بيشتر مي‌شود.
- عوارض جانبي درمان سرطان ممكن است روي عادات غذايي فرد اثر بگذارد مثلا ممكن است برخي غذاها براي فرد كم مزه‌تر شود و در نتيجه از آنها كمتر بخورد.
- ممكن است با شروع سرطان و درمان آن، مشكلات تغذيه‌اي كه قبل‌از تشخيص سرطان وجود داشتند، تشديد شوند. مثلا اگر فرد قبل از تشخيص سرطان دچار عدم تحمل غذايي و يا حساسيت به غذاهاي خاصي باشد، بعد از تشخيص سرطان، اين شرايط تشديد مي‌شوند.
ب) تغييرات در چگونگي مصرف مواد غذايي توسط بدن:
- اين تغييرات ممكن است به علت پاسخ بدن به تومور، عوارض جانبي درمان، مصرف داروهاي خاص و يا تركيبي از اين عوامل باشد. بنابراين بيمار نبايد در مورد تغييرات سطح قند خون متعجب شود زيرا بدن دچار تغييراتي در مصرف قندها مي‌شود و فرد ممكن است دچار هيپرگليسمي شود (احتمال هيپوگليسمي بسيار كم است).
- ممكن است اين افراد از مزاياي مكمل‌هاي مولتي‌ويتامين و مينرال بهره‌مند شوند ولي مهم است كه دوز اين مكمل‌ها تحت نظر پزشك باشد، زيرا مقادير زياد اين مكمل‌ها مي‌تواند با اثرات سودمند داروهاي شيمي‌درماني و يا راديوتراپي مغايرت داشته باشند.
چگونه درمان سرطان مي‌تواند روي تغذيه تاثير بگذارد؟
روش‌‌هاي درماني مختلف براي سرطان وجود دارند كه هركدام مي‌تواند روي نيازهاي تغذيه‌اي و عادات غذايي تاثير بگذارد:
جراحي:
- معمولا اين نوع درمان براي تومورهايي است كه قابليت گسترش به ساير اندام‌ها را ندارند.
- در حين جراحي، تومور و بافت‌هاي اطرافش كه ممكن است حاوي سلول‌هاي سرطاني باشند، برداشته مي‌شوند. برخي اوقات نيز ممكن است، براي جلوگيري از گسترش يافتن سلول‌هاي سرطاني، بافت‌هاي سالم اطراف تومور برداشته شوند.
- جراحي مي‌تواند سبب مشكلات تغذيه‌اي موقت يا دائم شود. خود فرآيند جراحي، نياز بدن به انرژي را افزايش مي‌دهد و ممكن است به بيمار توصيه شود كه كمي بيشتر غذا بخورد كه انرژي و پروتئين لازم را براي فرايند بهبود تامين كند.
- مشكلات تغذيه‌اي طولاني مدت زماني ايجاد مي‌شود كه قسمتي از دستگاه گوارش بيمار برداشته شود يا مسير طبيعي لوله گوارش در حين جراحي تغيير داده شود. (اختلال در جويدن، بلع و جذب مواد مغذي)
تاثير درمان جراحي بر تغذيه:
محل سرطان
منطقه سر، گردن، زبان
فك
مري
معده
روده باريك
پانكراس
كولون
نوع جراحي
برداشتن كل يا قسمتي از منطقه سرطاني
برداشتن استخوان فك
برداشت مري و بازسازي مري توسط عضله روده
برداشتن معده (گاستركتومي) به صورت توتال يا نسبي
حذف قسمتي‌از روده و بازكردن سوراخي به روي پوست (ژوژنوستومي يا ايلئوستومي) يا برداشت كل روده باريك
برداشت پانكراس
برداشت كولون (كولكتومي) با يا بدون راه خروجي به روي پوست (كولوستومي)
عوارض تغذيه‌اي معمول
اختلال جويدن و بلع
نيازمند تغذيه با لوله
ورود غذا به ريه يا نازك شدن مري جديد
ورود سريع غذا به روده، تغييرات قند خون
جذب ناقص مواد مغذي، كمبود ويتامين B12، عدم تعادل آب و الكتروليت‌ها، انسداد روده
جذب مختل مواد مغذي، ديابت
جذب كم آب و مواد مغذي، اسهال
راديوتراپي:
- در اين روش از امواج پر انرژي براي آسيب به سلول‌هاي سرطاني استفاده مي‌شود به طوري كه ديگر قادر به تكثير نباشند.
- اين روش ممكن است به تنهايي يا همراه با جراحي يا شيمي درماني به كار رود.
- راديوتراپي ممكن است قبل‌از جراحي براي كوچك كردن تومور يا بعد از جراحي براي تخريب سلول‌هاي سرطاني باقيمانده در منطقه استفاده شود.
- اين روش نيز همانند جراحي ممكن است منجر به مشكلات تغذيه‌اي شود، نوع اين مشكلات بسته به اين است كه كدام قسمت دستگاه گوارش در ناحيه تحت درمان باشد.
- برخي از مشكلات تغذيه‌اي كوتاه‌مدت هستند مثل تحريكپذيري دهان، زبان، گلو، تهوع، استفراغ، اسهال.
- ساير مشكلات ديرتر ظاهر مي‌شوند و بيشتر به طول مي‌انجامند مثل خشكي دهان، باريك شدن مري، سود جذب مواد مغذي، اسهال و يبوست.
تاثير راديوتراپي بر تغذيه:
منطقه سرطاني
مغز، دهان، مري، تيروئيد
معده، كبد، پانكراس، كيسه صفرا، كليه
پستان، ريه
كولون، ركتوم
پروستات، رحم، تخمدان، مثانه
منطقه درمان
سروگردن
شكم
قست فوقاني تنه
قسمت تحتاني تنه
لگن
عوارض كوتاه‌مدت
تحريك پذيري دهان، زبان، مري
تحريكپذيري معده، اسهال، عدم تحمل شير، تهوع و استفراغ
تحريك پذيري معده و مري
اسهال
اسهال، سود جذب
عوارض بلند‌مدت
خشكي دهان، فساد دندان‌ها، زخم مري، از دست دادن حس چشايي
برخي از اين عوارض كوتاه مدت ممكن است در بعضي بيماران به طول بيانجامد
برخي از اين عوارض كوتاه مدت ممكن است در بعضي بيماران به طول بيانجامد
برخي از اين عوارض كوتاه مدت ممكن است در بعضي بيماران به طول بيانجامد
برخي از اين عوارض كوتاه مدت ممكن است در بعضي بيماران به طول بيانجامد
شيمي درماني:
- عبارتند از استفاده از داروهايي براي تخريب سلول‌هاي سرطاني توسط مختل كردن توانايي آنها در رشد و تكثير.
- شيمي درماني مي‌تواند به تنهايي يا همراه با راديوتراپي يا جراحي استفاده شود.
- برخلاف جراحي يا راديوتراپي، شيمي درماني بصورت سيستميك عمل مي‌كند، يعني فقط در محل تزريق به بافت هدف اثر نمي‌گذارد بلكه كل بدن را متاثر مي‌كند.
- داروهاي شيمي درماني با سلول‌هاي در حال تقسيم و تكثير تداخل مي‌كند. سلول‌هاي سرطاني بيشتر تحت تاثير قرار مي‌گيرند زيرا آنها بيشتر از سلول‌هاي طبيعي بدن توليد مثل مي‌كنند ولي سلول‌هاي طبيعي هم مي‌توانند متاثر شوند. به‌خصوص سلول‌هاي دستگاه گوارش كه سريع‌تر از بقيه سلول‌هاي طبيعي بدن تكثير مي‌شوند.
- بيشترين عوارض جانبي شيمي درماني شامل تهوع، استفراغ، ريزش مو و خستگي، عفونت، خونريزي، كاهش يا افزايش وزن، اسهال يا يبوست، كاهش يا افزايش اشتها، تغيير مزه‌ي دهان و ناخوشايند شدن غذا در دهان مي‌باشند.
منبع: دنیای تغذیه ش74
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر