نوشته شده توسط : دكتر محمد رضا وفا متخصص تغذیه و رژیم درمانی استادیار دانشگاه علوم پزشكی ایران ( 23 فروردين 1390 )
كمبودلاكتاز و سوء هضم لاکتوز
كمبود لاكتاز در بین افراد بزرگسال شایع ترین نوع كمبود آ‌نزیمی محسوب می شود. بالغ بر نیمی از بزرگسالان در دنیا به عدم تحمل لاكتوز مبتلا هستند. از دیدگاه تكاملی، این شرایط به عنوان ناهنجاری شناخته نمی شود. زیرا در بین پستانداران تنها انسان است كه فعالیت لا كتاز در روده كوچک را پس از دوران از شیرگیری حفظ می كند. در شرایط عدم تحمل لا كتوز، قند هضم نشده در روده ی كوچک باقی می ماند و به كولون می رسد و در آ‌نجا توسط باكتری های كولون تخمیر می شود. در نتیجه ی این تخمیر، اسید های چرب كوتاه زنجیر مانند لا كتات، بوتیرات، استات و پروپیونات به وجود می آ‌ید. این اسید های چرب همراه با الكترولیت ها، فشار اسمزی ایجاد می كنند كه در آ‌خر منجر به بروز اسهال می شود. به علا وه تخمیر لا كتوز توسط باكتری های كولون موجب تولید متان، هیدروژن و دی اكسید كربن می شود كه منجر به ایجاد نفخ خواهد شد. برای بسیاری از افرادی كه دچار عدم تحمل لا كتوز هستند، فرآ‌ورده های لبنی تخمیری نسبت به انواع غیر تخمیری بسیار راحت تر تحمل می شوند. دلا یل بسیاری برای این تفاوت وجود دارد. به هنگام تخمیر شیر، لا كتوز تا حدودی هیدرولیز می شود. به عبارت دیگر لا كتوز ماست كمتر از شیر است اما این كاهش مقدار لا كتوز ممكن است قابل توجه نباشد، زیرا در طی فرآ‌یند تهیه ی ماست، مقداری شیر خشک نیز اضافه می شود.
بنابراین، تحمل بهتر ماست در مقایسه با شیر، توسط افراد دچار عدم تحمل لا كتوز را به میكروب های موجود در ماست كه فعالیت شبیه لا كتاز دارند نسبت می دهند. مطالعات مختلف نیز نشان دادند كه ماست هایی كه بتآ‌نها به حدود ۵ كاهش یافته و یا در طی فرآ‌یند حرارت، پاستوریزاسیون را تحمل كرده اند، فعالیت شبیه آ‌نزیم لا كتاز خود را بطور قابل توجهی از دست می دهند. از طرفی شواهد زیادی نشان می دهند ماست هایی كه حاوی كشت های زنده و فعال میكروب های مفید هستند، توسط افراد مبتلا به عدم هضم لا كتوز در مقایسه با فرآ‌ورده های لبنی تخمیری گرما دیده، بهتر تحمل می شوند.
بیماری های اسهالی
بیماری اسهال یک مشكل عمده ی كودكان در تمام جهان است. از ابتدای قرن بیستم، این فرضیه كه برخی باكتری های زنده، مانند آ‌نها كه در فرآ‌یند تخمیر فرآ‌ورده های لبنی استفاده می شوند، قابلیت پیشگیری و درمان اسهال را دارند، مطرح شده است. یک متاآ‌نالیز جدید نشان داده است كه درمان با استفاده از گونه های لا كتوباسیلوس، یک روش مطمئن و موثر برای عفونت های حاد اسهالی در كودكان است. این مطالعات نشان داده اند كه هم دوره های بیماری اسهال و هم مدت زمان ابتلا ء به بیماری با این روش در مقایسه با گروه شاهد، كاهش می یابد. مطالعات دیگری نیز اثرات هم افزایی درمان با پروبیوتیک ها و آ‌نتی بیوتیک ها را در درمان بیماری های اسهالی نشان داده اند. مكانیزم عملكرد پروبیوتیک ها در مقابل برخی از اشكال بیماری های اسهالی هنوز ناشناخته است. اما، این فرضیه كه پروبیوتیک ها منجر به تجدید تركیب میكروبی طبیعی روده می شوند كه خود یک سد روده ای برای رشد میكروارگانیزم های بیماری زا است، یا اثر تحریكی پروبیوتیک ها در ترشح اخب روده ای به عنوان محتمل ترین مكانیسم ها مطرح هستند.
سرطان كولون
بر اساس اطلا عات انستیتو ملی سرطان، سرطان كولون دومین سرطان شایع در بین زنان و مردان آ‌مریكایی است. این بیماری دومین علت شایع مرگ بر اثر سرطان است. عوامل خطر سرطان كولوركتال شامل عوامل ژنتیكی و محیطی هستند، گزارش های متعددی بیان می دارند كه تداخل بین عوامل رژیم غذایی، اپی تلیوم كولون و تركیب میكروبی روده ای مهمترین دلا یل بروز سرطان كولون هستند. نقش رژیم غذایی در سبب شناسی سرطان در سال های اخیر مورد توجه زیادی قرار گرفته است. با وجود ارتباط مشخص مشاهده شده بین سرطان كولون و برخی از اجزاء غذایی مانند فیبر ها و چربی كه بسیار مورد توجه قرار گرفته است، این احتمال كه فرآ‌ورده های لبنی تخمیری نیز نقش حفاظتی در برابر تشكیل تومور كولون داشته باشند مورد پژوهش قرار گرفته است. شواهد اپیدمیولوژیک ارتباط معكوس را بین بروز برخی سرطان ها، از جمله كولون و دریافت فرآ‌ورده های لبنی تخمیری نشان داده اند. مكانیسم عملكردی این فرآورده‌ها بر كارسینوژن های كولون هنوز ناشناخته هستند. اما برخی از مكانیسم های احتمالی شامل: افزایش پاسخ های ایمنی روده میزبان، مهار رشد باكتری های مضر روده ای، تجزیه موتاژن های بالقوه، تولید تركیبات ضد موتاژنیک، كاهش بتروده و تغییر سایر شرایط فیزیولوژیک كولون هستند. به علا وه نشان داده شده است كه مصرف ماست یا لا كتو باسیل ها باعث كاهش آ‌نزیم های مدفوعی می شود كه مسئول تبدیل پروكارسینوژن ها به كارسینوژن ها هستند، مانند آ‌زو ردوكتاز و نیترو ردوكتاز.
بیماری روده تحریک پذیر
این بیماری منجر به اختلا ل مزمن در سیستم ایمنی روده ها می شود و شامل بیماری های كرون )حژچحژخئ ذخرزٴ(و كولیت اولسراتیو است كه عمدتا كولون و ركتوم را تحت تاثیر قرار می دهد در حالی كه در بیماری كرون قسمت های فوقانی دستگاه گوارش نیز تحت تاثیر قرار می گیرند و نهایتا منجر به سوءجذب ریز و درشت مغذی ها خواهد شد. سبب شناسی این بیماری ها ناشناخته هستند، اما مطالعات پیشنهاد می كنند كه تركیب میكروبی روده ای نقش بسیار مهمی در این آ‌سیب شناسی دارد. این نظریه در مدل های حیوانی اثبات شده است. در شرایط طبیعی سد مخاطی سالم روده ها، اولین خط دفاعی در برابر تركیب میكروبی روده و تهاجم عوامل بیماری زا محسوب می شود. گفته شده است كه تركیبات متفاوت میكروبی در روده ها در بیماران روده تحریک پذیر)ئاب( به وجود می آ‌ید. نمونه های بیوپسی كولون كاهش غلظت لا كتوباسیلوس ها و بیفیدو باكتر ها را در بیماران ئابدر مقایسه با افراد سالم نشان داده است. این اختلا ل در تركیب میكروبی روده ای، افزایش شانس رشد باكتری های بیماری زا را فراهم می كند و نهایتا موجب پاسخ های پیش التهابی اولیه در روده ها می شود. از طرفی در ئابقدرت محافظتی لا یه مخاطی روده ها و ضخامت این لا یه كاهش می یابد. این تغییرات منجر به كاهش فعالیت اخب روده ای و افزایش فعالیت بخب می شود كه خود آ‌غاز شرایط التهاب محسوب می شود. افزایش شرایط التهاب منجر به افزایش آ‌سیب به مخاط روده ها می شود. از سال ۱۹۶۰، درمان رایج این بیماری استفاده از داروهای مهار كننده سیستم ایمنی بوده است، اما عوارض جانبی این داروها شامل افزایش شیوع عفونت های فرصت طلب و افزایش شدت عفونت های زمینه ای در روده ها است. همچنین، عوارض دیگری شامل مسمومیت و فیبروز كبدی، لنفوم و مهار عملكرد مغز استخوان نیز مشاهده شده است . ااپضمن مهار رشد باكتری های پاتوژن منجر به طبیعی شدن و بهبود پاسخ های سیستم ایمنی روده ای می شوند و پاسخ اخب را طبیعی می كنند. مطالعات ذخدچپو همكاران نشان داد كه مصرف خوراكی لا كتوباسیلوس كازئی منجر به طبیعی شدن پاسخ اخبدر بیماران كرون شده است. همچنین، مصرف خوراكی این باكتری در موارد گاستریت ویروسی نیز باعث كوتاه شدن مدت اسهال در بیماران شده است. با وجود تمام مطالعات پیش گفته، مكانیزم دقیق عملكرد ااپهنوز ناشناخته است. اما، شواهد اخیر نشان داده اند كه مصرف ماست و ااپمزایای بالینی قابل توجهی در كنترل این بیماری دارد و یک درمان خوراكی مناسب و بدون عوارض جانبی محسوب می شود.
هلیكوباكترپیلوری
مكانیزم های جایگزینی و ماندگاری این باكتری در مخاط معده منجر به تحریک سیستم ایمنی بدن و نهایتا ایجاد شرایط پیش التهابی در معده خواهد شد كه نهایتا منجر به زخم معده، التهاب مزمن معده، آ‌دنوكارسینوم معده و یا لنفوم در بافت مخاطی معده خواهد شد. این شرایط در دوازده نیز ممكن است بروز كند. عفونت هلیكو باكتر در بالغ از ۹۰ درصد بیماران مبتلا به زخم دوازده مشاهده شده است. مطالعات مختلف نشان داده اند كه مصرف گونه های لا كتوباسیلوس یک درمان مناسب برای عفونت های هلیكو باكتر است. در مطالعات انجام شده در محیط آ‌زمایشگاه نیز نشان داده شده است كه رشد هلیكو باكتر پیلوری توسط اسید لا كتیک مهار می شود و مقدار این مهار وابسته به بتاست.
واكنش های آ‌لرژیک
مطالعات مختلف نشان داده اند، مصرف فرآ‌ورده های لبنی تخمیری به دلیل افزایش قابلیت هضم پروتئین های شیر باعث كاهش ایجاد شرایط آ‌لرژیک در كودكان مانند اگزما می شود. در گذشته به منظور كاهش شرایط آ‌لرژیک پروتئین های شیر گاو از روش های گرمادهی برای دگرگونی پروتئین های شیر استفاده می كردند. اما این روش منجر به كاهش كیفیت تغذیه ای شیر می شود.
ایمنی مصرف
اگرچه ااپ به گستردگی برای تخمیر فرآ‌ورده های لبنی مورد استفاده قرار می گیرد و تاریخچه مصرف طولا نی دارد، اما برخی گونه های خاص و در برخی شرایط خاص نیز می توانند منجر به بروز عفونت های بالینی شوند به ویژه در بیمارانی كه سیستم ایمنی آ‌نها به شدت تضعیف یا مهار شده است یا دچار بیماری های مهار سیستم ایمنی هستند. برخی از این بیماری ها شامل سپتی سمی، اندوكاردیت عفونی و پوسیدگی شدید دندانی هستند و یا افرادی كه برای مدت طولا نی داروهای مهار سیستم ایمنی مصرف می كنند. اما تاكنون شواهدی مبنی بر ارتباط بین ااپموجود در فرآ‌ورده های لبنی تخمیری و بروز عفونت در انسان مشاهده نشده است و در اغلب موارد، منشاء، لا كتوباسیلوس غذا نبوده است. گفته می شود كه بروز این عفونت ها ممكن است همراه با عفونت های ناشناخته فرصت طلب همراه با لا كتوباسیلوس باشد.
lمنبع: دنیای تغذیع ش 73
كمبود لاكتاز در بین افراد بزرگسال شایع ترین نوع كمبود آ‌نزیمی محسوب می شود. بالغ بر نیمی از بزرگسالان در دنیا به عدم تحمل لاكتوز مبتلا هستند. از دیدگاه تكاملی، این شرایط به عنوان ناهنجاری شناخته نمی شود. زیرا در بین پستانداران تنها انسان است كه فعالیت لا كتاز در روده كوچک را پس از دوران از شیرگیری حفظ می كند. در شرایط عدم تحمل لا كتوز، قند هضم نشده در روده ی كوچک باقی می ماند و به كولون می رسد و در آ‌نجا توسط باكتری های كولون تخمیر می شود. در نتیجه ی این تخمیر، اسید های چرب كوتاه زنجیر مانند لا كتات، بوتیرات، استات و پروپیونات به وجود می آ‌ید. این اسید های چرب همراه با الكترولیت ها، فشار اسمزی ایجاد می كنند كه در آ‌خر منجر به بروز اسهال می شود. به علا وه تخمیر لا كتوز توسط باكتری های كولون موجب تولید متان، هیدروژن و دی اكسید كربن می شود كه منجر به ایجاد نفخ خواهد شد. برای بسیاری از افرادی كه دچار عدم تحمل لا كتوز هستند، فرآ‌ورده های لبنی تخمیری نسبت به انواع غیر تخمیری بسیار راحت تر تحمل می شوند. دلا یل بسیاری برای این تفاوت وجود دارد. به هنگام تخمیر شیر، لا كتوز تا حدودی هیدرولیز می شود. به عبارت دیگر لا كتوز ماست كمتر از شیر است اما این كاهش مقدار لا كتوز ممكن است قابل توجه نباشد، زیرا در طی فرآ‌یند تهیه ی ماست، مقداری شیر خشک نیز اضافه می شود. بنابراین، تحمل بهتر ماست در مقایسه با شیر، توسط افراد دچار عدم تحمل لا كتوز را به میكروب های موجود در ماست كه فعالیت شبیه لا كتاز دارند نسبت می دهند. مطالعات مختلف نیز نشان دادند كه ماست هایی كه بتآ‌نها به حدود ۵ كاهش یافته و یا در طی فرآ‌یند حرارت، پاستوریزاسیون را تحمل كرده اند، فعالیت شبیه آ‌نزیم لا كتاز خود را بطور قابل توجهی از دست می دهند. از طرفی شواهد زیادی نشان می دهند ماست هایی كه حاوی كشت های زنده و فعال میكروب های مفید هستند، توسط افراد مبتلا به عدم هضم لا كتوز در مقایسه با فرآ‌ورده های لبنی تخمیری گرما دیده، بهتر تحمل می شوند.
بیماری های اسهالی
بیماری اسهال یک مشكل عمده ی كودكان در تمام جهان است. از ابتدای قرن بیستم، این فرضیه كه برخی باكتری های زنده، مانند آ‌نها كه در فرآ‌یند تخمیر فرآ‌ورده های لبنی استفاده می شوند، قابلیت پیشگیری و درمان اسهال را دارند، مطرح شده است. یک متاآ‌نالیز جدید نشان داده است كه درمان با استفاده از گونه های لا كتوباسیلوس، یک روش مطمئن و موثر برای عفونت های حاد اسهالی در كودكان است. این مطالعات نشان داده اند كه هم دوره های بیماری اسهال و هم مدت زمان ابتلا ء به بیماری با این روش در مقایسه با گروه شاهد، كاهش می یابد. مطالعات دیگری نیز اثرات هم افزایی درمان با پروبیوتیک ها و آ‌نتی بیوتیک ها را در درمان بیماری های اسهالی نشان داده اند. مكانیزم عملكرد پروبیوتیک ها در مقابل برخی از اشكال بیماری های اسهالی هنوز ناشناخته است. اما، این فرضیه كه پروبیوتیک ها منجر به تجدید تركیب میكروبی طبیعی روده می شوند كه خود یک سد روده ای برای رشد میكروارگانیزم های بیماری زا است، یا اثر تحریكی پروبیوتیک ها در ترشح اخب روده ای به عنوان محتمل ترین مكانیسم ها مطرح هستند.
سرطان كولون
بر اساس اطلا عات انستیتو ملی سرطان، سرطان كولون دومین سرطان شایع در بین زنان و مردان آ‌مریكایی است. این بیماری دومین علت شایع مرگ بر اثر سرطان است. عوامل خطر سرطان كولوركتال شامل عوامل ژنتیكی و محیطی هستند، گزارش های متعددی بیان می دارند كه تداخل بین عوامل رژیم غذایی، اپی تلیوم كولون و تركیب میكروبی روده ای مهمترین دلا یل بروز سرطان كولون هستند. نقش رژیم غذایی در سبب شناسی سرطان در سال های اخیر مورد توجه زیادی قرار گرفته است. با وجود ارتباط مشخص مشاهده شده بین سرطان كولون و برخی از اجزاء غذایی مانند فیبر ها و چربی كه بسیار مورد توجه قرار گرفته است، این احتمال كه فرآ‌ورده های لبنی تخمیری نیز نقش حفاظتی در برابر تشكیل تومور كولون داشته باشند مورد پژوهش قرار گرفته است. شواهد اپیدمیولوژیک ارتباط معكوس را بین بروز برخی سرطان ها، از جمله كولون و دریافت فرآ‌ورده های لبنی تخمیری نشان داده اند. مكانیسم عملكردی این فرآورده‌ها بر كارسینوژن های كولون هنوز ناشناخته هستند. اما برخی از مكانیسم های احتمالی شامل: افزایش پاسخ های ایمنی روده میزبان، مهار رشد باكتری های مضر روده ای، تجزیه موتاژن های بالقوه، تولید تركیبات ضد موتاژنیک، كاهش بتروده و تغییر سایر شرایط فیزیولوژیک كولون هستند. به علا وه نشان داده شده است كه مصرف ماست یا لا كتو باسیل ها باعث كاهش آ‌نزیم های مدفوعی می شود كه مسئول تبدیل پروكارسینوژن ها به كارسینوژن ها هستند، مانند آ‌زو ردوكتاز و نیترو ردوكتاز.
بیماری روده تحریک پذیر
این بیماری منجر به اختلا ل مزمن در سیستم ایمنی روده ها می شود و شامل بیماری های كرون )حژچحژخئ ذخرزٴ(و كولیت اولسراتیو است كه عمدتا كولون و ركتوم را تحت تاثیر قرار می دهد در حالی كه در بیماری كرون قسمت های فوقانی دستگاه گوارش نیز تحت تاثیر قرار می گیرند و نهایتا منجر به سوءجذب ریز و درشت مغذی ها خواهد شد. سبب شناسی این بیماری ها ناشناخته هستند، اما مطالعات پیشنهاد می كنند كه تركیب میكروبی روده ای نقش بسیار مهمی در این آ‌سیب شناسی دارد. این نظریه در مدل های حیوانی اثبات شده است. در شرایط طبیعی سد مخاطی سالم روده ها، اولین خط دفاعی در برابر تركیب میكروبی روده و تهاجم عوامل بیماری زا محسوب می شود. گفته شده است كه تركیبات متفاوت میكروبی در روده ها در بیماران روده تحریک پذیر)ئاب( به وجود می آ‌ید. نمونه های بیوپسی كولون كاهش غلظت لا كتوباسیلوس ها و بیفیدو باكتر ها را در بیماران ئابدر مقایسه با افراد سالم نشان داده است. این اختلا ل در تركیب میكروبی روده ای، افزایش شانس رشد باكتری های بیماری زا را فراهم می كند و نهایتا موجب پاسخ های پیش التهابی اولیه در روده ها می شود. از طرفی در ئابقدرت محافظتی لا یه مخاطی روده ها و ضخامت این لا یه كاهش می یابد. این تغییرات منجر به كاهش فعالیت اخب روده ای و افزایش فعالیت بخب می شود كه خود آ‌غاز شرایط التهاب محسوب می شود. افزایش شرایط التهاب منجر به افزایش آ‌سیب به مخاط روده ها می شود. از سال ۱۹۶۰، درمان رایج این بیماری استفاده از داروهای مهار كننده سیستم ایمنی بوده است، اما عوارض جانبی این داروها شامل افزایش شیوع عفونت های فرصت طلب و افزایش شدت عفونت های زمینه ای در روده ها است. همچنین، عوارض دیگری شامل مسمومیت و فیبروز كبدی، لنفوم و مهار عملكرد مغز استخوان نیز مشاهده شده است . ااپضمن مهار رشد باكتری های پاتوژن منجر به طبیعی شدن و بهبود پاسخ های سیستم ایمنی روده ای می شوند و پاسخ اخب را طبیعی می كنند. مطالعات ذخدچپو همكاران نشان داد كه مصرف خوراكی لا كتوباسیلوس كازئی منجر به طبیعی شدن پاسخ اخبدر بیماران كرون شده است. همچنین، مصرف خوراكی این باكتری در موارد گاستریت ویروسی نیز باعث كوتاه شدن مدت اسهال در بیماران شده است. با وجود تمام مطالعات پیش گفته، مكانیزم دقیق عملكرد ااپهنوز ناشناخته است. اما، شواهد اخیر نشان داده اند كه مصرف ماست و ااپمزایای بالینی قابل توجهی در كنترل این بیماری دارد و یک درمان خوراكی مناسب و بدون عوارض جانبی محسوب می شود.
هلیكوباكترپیلوری
مكانیزم های جایگزینی و ماندگاری این باكتری در مخاط معده منجر به تحریک سیستم ایمنی بدن و نهایتا ایجاد شرایط پیش التهابی در معده خواهد شد كه نهایتا منجر به زخم معده، التهاب مزمن معده، آ‌دنوكارسینوم معده و یا لنفوم در بافت مخاطی معده خواهد شد. این شرایط در دوازده نیز ممكن است بروز كند. عفونت هلیكو باكتر در بالغ از ۹۰ درصد بیماران مبتلا به زخم دوازده مشاهده شده است. مطالعات مختلف نشان داده اند كه مصرف گونه های لا كتوباسیلوس یک درمان مناسب برای عفونت های هلیكو باكتر است. در مطالعات انجام شده در محیط آ‌زمایشگاه نیز نشان داده شده است كه رشد هلیكو باكتر پیلوری توسط اسید لا كتیک مهار می شود و مقدار این مهار وابسته به بتاست.
واكنش های آ‌لرژیک
مطالعات مختلف نشان داده اند، مصرف فرآ‌ورده های لبنی تخمیری به دلیل افزایش قابلیت هضم پروتئین های شیر باعث كاهش ایجاد شرایط آ‌لرژیک در كودكان مانند اگزما می شود. در گذشته به منظور كاهش شرایط آ‌لرژیک پروتئین های شیر گاو از روش های گرمادهی برای دگرگونی پروتئین های شیر استفاده می كردند. اما این روش منجر به كاهش كیفیت تغذیه ای شیر می شود.
ایمنی مصرف
اگرچه ااپ به گستردگی برای تخمیر فرآ‌ورده های لبنی مورد استفاده قرار می گیرد و تاریخچه مصرف طولا نی دارد، اما برخی گونه های خاص و در برخی شرایط خاص نیز می توانند منجر به بروز عفونت های بالینی شوند به ویژه در بیمارانی كه سیستم ایمنی آ‌نها به شدت تضعیف یا مهار شده است یا دچار بیماری های مهار سیستم ایمنی هستند. برخی از این بیماری ها شامل سپتی سمی، اندوكاردیت عفونی و پوسیدگی شدید دندانی هستند و یا افرادی كه برای مدت طولا نی داروهای مهار سیستم ایمنی مصرف می كنند. اما تاكنون شواهدی مبنی بر ارتباط بین ااپموجود در فرآ‌ورده های لبنی تخمیری و بروز عفونت در انسان مشاهده نشده است و در اغلب موارد، منشاء، لا كتوباسیلوس غذا نبوده است. گفته می شود كه بروز این عفونت ها ممكن است همراه با عفونت های ناشناخته فرصت طلب همراه با لا كتوباسیلوس باشد.
lمنبع: دنیای تغذیع ش 73
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر