همه چيز پيرامون نوزاد و شير!

نوشته  : تحريريه دنياي سلامت 

زمان شيردادن به نوزاد
 

از آنجا كه مغز، نقش مؤثري در توليد هورمون دارد، ممكن است خروج شير و توليد آن و آزادسازي هورمون‌ها در شرايط ديگري به جز مكيدن نوزاد، اتفاق بيفتد. مثلاً وقتي صداي گريه نوزاد خودرا مي‌شنويد و يا احساس مي‌كنيد نوزاد شما گرسنه است و يا گاهاً حتي فكر كردن به نوزاد، ترشح و توليد شير را افزايش مي‌دهد. اگر ترشح شير زماني آغاز شد كه شرايط شيردهي به نوزاد وجود نداشت، دست خود را روي قفسه سينه قرار داده و يا روي نوك پستان خود را فشار دهيد تا از نشت بي‌مورد شير جلوگيري شود. در هفته اول شيردهي، براي جلوگيري از نشت شير مي‌توانيد از پدهاي پنبه‌اي بدون آستر پلاستيكي استفاده كنيد تا لباس‌تان كثيف يا خيس نشود. ترشح هورمون اكسي‌توسين به رحم نيز كمك مي‌كند تا بعد از زايمان، به سرعت به اندازه اوليه خود (اندازه قبل از زايمان) باز گردد. به خصوص اگر قبلاً زايمان داشته‌ايد، اين موضوع سريع‌تر اتفاق مي‌افتد.

زمان از شير گرفتن نوزاد
از شير گرفتن، به معناي تغيير غذاي نوزاد و انتقال او از شير مادر به منبع غذايي ديگر است. اينكه چه زماني نوزاد از شير گرفته شود، تصميمي كاملاً شخصي است، اما پزشكان معتقدند نوزاد حداقل 18 ماه بايد از شير مادر تغذيه شود. از شير گرفتن فرايندي تدريجي است كه صبر و شكيبايي و درك فهم مادر و نوزاد را مي‌طلبد. آكادمي اطفال آمريكا (AAP) به مادران توصيه مي‌كند كه نوزاد در شش ماه اول زندگي منحصراً با شير مادر و پس از آن تا يك‌سال با تركيبي از غذاهاي جامد و شير مادر تغذيه شود.

برخي از كارشناسان معتقدند كه مدتي بعد از يكسالگي، بهترين زمان براي گرفتن كودك از شير مادر است؛ زيرا كودك در اين سن بسيار سازگار است؛ اما يك كودك دو ساله وابستگي بيشتري، به شير مادر دارد و انعطاف‌پذيري او نيز كمتر است. از شير گرفتن بايد به صورت تدريجي اتفاق بيفتد. برخي از مادران شاغل، شير دادن به نوزاد را فقط به شب اختصاص مي‌دهند كه اين كاملاً اشتباه است. برخي كودكان نيز قبل از اينكه مادر تصميم بگيرد به او شير ندهد، اشتياق خود را براي شير خوردن از دست مي‌دهند و آن را ترك مي‌كنند؛ ولي برخي ديگر در برابر ترك شير از خود مقاومت نشان مي‌دهند. از شير گرفتن كودك زماني آسان‌تر مي‌شود كه كودك شير مورد نيازش را از منبع ديگري تأمين كند. حتي اگر دوست داريد همچنان به شير دادن ادامه بدهيد، از اكنون شروع كنيد و گاهي با يك شيشه شير يا فنجان به كودك شير دهيد. اين كار، گرفتن شير از كودك را در آينده آسان‌تر خواهد كرد. اگر قصد داريد قبل از يكسالگي كودك خود را از شير بگيريد، حتماً با پزشك مشورت كنيد تا براساس يك برنامه صحيح غذايي، آهن مورد نياز كودك تأمين شود.

شرايط مناسب براي شيردهي

 به دور از هياهو باشيد و قبل از شروع شيردهي چند نفس عميق بكشيد و به يك موسيقي آرامبخش گوش كنيد. تلفن و موبايل را كنار بگذاريد و محيطي آرام محيا كنيد.  اگر شير دادن در انظار عمومي شما را ناراحت مي‌كند، در صورت امكان به مكان خصوصي‌تري برويد و در صورتي كه اين امكان وجود ندارد، پارچه‌اي به صورت پوشش از روي شانه‌هايتان تا روي بدن نوزاد بكشيد.  از مشاوره‌هاي گروهي تغذيه با شير مادر شركت كنيد و اجازه ندهيد كه نظر دوستان و آشنايان شما را دلسرد كند.  رفت و آمد و ديد و بازديد‌هاي غيرضروري را محدود كنيد.  نوزاد را در وضعيت مناسب قرار دهيد و مطمئن شويد كه به مقدار لازم شير خورده است.

با حوصله عمل كنيد
 اگر تصميم داريد واقعاً كودك را از شير بگيريد، بايد خيلي حوصله كنيد و قوي باشيد، زيرا برخي از كودكان واكنش نشان مي‌دهند و بسيار بهانه‌گيري مي‌كنند؛ بنابراين به بهانه‌هاي كودك توجه كنيد و اجازه دهيد او خودش را با شرايط جديد وفق دهد. اجازه دهيد كودك خودش به تنهايي بنشيند و با قاشق غذا بخورد. نگران كثيف‌كاري او نباشيد. علاقه به غذاي جامد به كودك كمك مي‌كند به تدريج شير را فراموش كند. يكي از مشكلات اصلي هنگام از شير گرفتن نوزاد، اين است كه اگر خيلي زود اقدام به انجام اين كار كنيد، كودك شما از مصرف غذاهاي جامد نيز امتناع مي‌كند. آنها تغييرات ناگهاني را دوست ندارند. وادار كردن كودك به خوردن غذاهاي جامد، اشتياق او را از بين مي‌برد و با اين كار فقط، اوضاع را وخيم‌تر كرده و زمان خود را هدر داده‌ايد.

مرحله اول از شير گرفتن نوزاد
براي اينكه هم مادر و هم كودك از لحاظ جسمي و عاطفي دچار مشكل نشوند، از شير گرفتن بايد به صورت تدريجي باشد. مي‌توانيد براي اين كار يك روز در هفته به كودك با شيشه يا فنجان شير دهيد و به مرور تعداد روزهاي هفته را بيشتر كنيد تا اينكه كودك كاملاً از اين روش تغذيه شود. از طرفي، هنگامي كه كودك در روز سه وعده غذاي جامد مي‌خورد و بين اين سه وعده نيز از ميان وعده استفاده مي‌كند، در اين وضعيت به دليل تقاضاي كم كودك، روز به روز ترشح شير كمتر مي شود و اين كاهش شير به‌تدريج علاقه كودك را براي شير خوردن كمتر مي‌كند.

 چگونه غذاهاي جامد را جايگزين كنيد
از 6 الي 8 ماهگي با انگشت غذا دادن به نوزاد، او را به خوردن غذاهاي نيمه جامد و نرم تشويق كنيد؛ مثلاً مي‌توانيد بيسكوئيت يا نان تست را در شير حل كرده و با انگشت يا قاشق كوچك به كودك خود بدهيد. توجه داشته باشيد كه كودكان وقتي در كنار يكديگر قرار مي‌گيرند، راحت‌تر غذا مي‌خورند. كودكان اوتيسم و يا كودكاني كه دچار مشكلات ذهني هستند، به نسبت ساير كودكان بايد ديرتر از شير گرفته شوند. هنگامي كه تصميم مي‌گيريد شيردهي را كمتر و كم‌كم مصرف غذاهاي نيمه‌جامد را آغاز كنيد (شش الي هشت ماهگي) از دادن غذاهاي زير به كودك خود بپرهيزيد: 1) آجيل و غذاهاي دانه‌اي 2) غذاهاي دريايي، مثل حلزون و صدف 3) ميوه‌هاي اسيدي و مركبات، مثل پرتقال و ليمو  4) شير گاو 5) ‌غذاهاي حاوي گلوتن كه هضم آنها براي نوزاد مشكل است 6)‌ شيريني‌هاي تخم‌مرغ‌دار و تخم‌مرغ. اين غذاها براي كودك مشكل ايجاد كرده و از آنجا كه معده او حساس و ضعيف است و تا آن سن هيچ ماده غذايي جز شير مادر دريافت نكرده است، مي‌تواند ايجاد حساسيت كند و يا به دليل هضم نادرست موجب دل درد او شود. بيشتر مادران هنگام از شير گرفتن كودك، دچار احساسات متناقض مي‌شوند. از يك طرف اين كار موجب آسايش و راحتي بيشتر آنها مي‌شود و از طرف ديگر شير دادن يك رابطه و پيوند قوي عاطفي بين مادر و فرزند ايجاد مي‌كند كه ترك آن در برخي از زنان براي خودشان هم مشكل است. اين موضوع ممكن است براي كودك نيز مشكل باشد، اما راه‌هاي بي‌شماري وجود دارد كه شما بتوانيد از آن طريق با فرزند خود ارتباط عاطفي برقرار كنيد.

روش‌هاي ساده براي از شير گرفتن نوزاد
براي اينكه از شير گرفتن كودك براي مادر و كودك آسان‌تر شود، به نكات زير توجه كنيد:  در زمان‌هايي كه معمولاً به كودك خود شير مي‌داديد، او را با يك فعاليت و يا بازي سرگرم كنيد و يا او را به بيرون از منزل و پارك ببريد.  از نشستن در نقاطي كه معمولاً در آن محل به كودك شير مي‌داديد، خودداري كنيد.  زماني كه كودك در تلاش است با شرايط جديد وفق پيدا كند، شير دادن را متوقف نكنيد؛ مثلاً زماني كه دندان‌هاي كودك در حال رشد است، زمان مناسبي براي گرفتن نوزاد از شير نيست.  سعي كنيد شيوه زندگي را تغيير دهيد و سرگرمي‌هاي جديد براي خودتان ايجاد كنيد؛ در غير اين صورت در ساعاتي كه به نوزاد شير مي‌داديد، بيكار خواهيد شد. از همسر خود كمك بگيريد و از او بخواهيد در آن ساعت حواس شما را منحرف و شما را با موضوع ديگري سرگرم كند.  اگر گودك شما شروع به مكيدن انگشتان دستش كرد، دلسرد نشويد و او را تنبيه نكنيد، زيرا او در تلاش است تغييرات احساسي گرفته شدن از شير را تنظيم و كنترل كند.  برخي از كارشناسان معتقدند كه اگر مادر و كودك با شير خوردن مشكلي ندارند، حتي كودك مي‌تواند تا زمان پيش‌دبستاني نيز از شير مادر تغذيه كند؛ ولي توجه داشته باشيد كه هر چقدر ديرتر اين اتفاق بيفتد، انجام آن براي مادر و به‌خصوص كودك سخت‌تر مي‌شود. از طرفي، شير مادر بعد از شش ماهگي به تنهايي نمي‌تواند مواد مورد نياز كودك را فراهم كند و لازم است ويتامين‌ها و مواد مغذي لازم از طريق غذاهاي جامد تأمين شود.  اجازه ندهيد كودك‌تان شما را بدون لباس ببيند و هوس شير خوردن كند.  بعد از گرفتن كودك از شير، كم‌كم شير رقيق‌تر شده و ترشح آن كاهش مي‌يابد. دانه‌هاي چربي روي سينه نيز كم مي‌شوند.

منبع: دنیای سلامت  ش ۷۱