نوشته : بهارک آقاپور دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه
جو دو سر گیاهی است علفی به ارتفاع یک متر یا بیشتر، دارای میوه‌هایی شبیه به جو که برگ‌های این گیاه باریک، بلند و نوک تیز است. ساقه آن نسبتاً نازک و قسمت مورد استفاده گیاه، دانه آن مي‌باشد. جو دو سر از خانواده گندمیان است و دارای گل‌های بسیار ریز و نامشخص بوده و این گل‌ها در دستجاتی که اصطلاحاً سنبله نامیده می‌شوند قرار گرفته‌اند. جو دو سر در مقایسه با دیگر غلات، از ارزش غذایی بالایی برخوردار است و از نظر چربی و پروتئین، بسیار غنی بوده و حاوی مقدار بالایی بتاگلوکان نیز مي‌باشد. بتاگلوکان در گروه غذاهای عملگرا یا فراسودمند (Functional Food) قرار دارد. غذاهای عملگرا به غذاهایی اطلاق مي‌شود که از مواد طبیعی مشتق شده و باید به عنوان بخشی از رژیم غذایی روزانه مصرف شوند تا موجب تنظیم عملکرد قسمت‌های مختلف بدن و در نهایت ارتقاي سلامت گردند.
بتاگلوکان چیست؟
دانه جو یکی از مهم‌ترین غلات است و از گذشته دور تا امروز، به عنوان یک منبع غذایی مهم، در نقاط مختلف دنیا، مورد استفاده و توجه بوده است. با توجه به اینکه جو حاوی مقادیر بسیار زیادی فیبر محلول از جمله بتاگلوکان مي‌باشد، به عنوان دانه غذایی مناسب جهت استفاده در رژیم غذایی شناخته شده است.
بتاگلوکان مولکول پلی‌ساکارید غیر نشاسته‌ای متشکل از زنجیره‌های گلوکز است که جزء فیبرهای محلول طبقه‌بندی می‌شود و در غذاهایی مانند جو دوسر، جو، قارچ و مخمر یافت مي‌شود. همچنین، به میزان کمتر در چاودار و گندم نیز موجود است. جدا کردن و تخلیص این ماده مشکل مي‌باشد. با این وجود پیشرفت تکنولوژی منجر به تولید بتاگلوکان با غلظت بالا شد تا همگان بتوانند از این ماده پر خاصیت استفاده کنند.
مزایای عمده مصرف بتاگلوکان چیست؟
در کشورهای توسعه یافته افراد در دهه ششم زندگی با بیماری قلبی و عروقی درگیر مي‌شوند، ولی این موضوع در ایران در دهه پنجم زندگی افراد رخ مي‌دهد. سن ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی در ایران 7 تا 10 سال کمتر از کشورهای دیگر دنیا است. متخصصان علت اصلی آن را در رژیم‌های غذایی نامناسب، استرس و اضطراب بیان مي‌کنند. FDA (سازمان غذا و داروی امریکا) بیان مي‌کند که مصرف روزانه 3 گرم بتاگلوکان باعث کاهش چربی خون و در نتیجه حفظ سلامت قلب و عروق می‌شود. بتاگلوکان با به دام انداختن اسیدهای صفراوی در روده باریک و دفع آن سبب کاهش کلسترول بد خون مي‌شود.
با توجه به اینکه کلسترول یکی از اجزای مهم اسیدهای صفراوی می‌باشد، لذا کبد مقداری از کلسترول بدن را برای تهیه دوباره اسیدهای صفراوی مصرف می‌کند. طبق تحقیقات اخیر، مصرف روزانه 3 تا 6 گرم بتاگلوکان باعث کاهش 8 تا 20 درصدي LDL (کلسترول بد) می‌شود. همچنین EFSA (مرجع تاییدی ایمنی مواد غذایی اروپا) در سال 2009، تایید کرده‌است که مصرف بتا گلوکان باعث کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی– عروقی مي‌گردد.
در دهه 80، کرم تجاری بتاگلوکان وارد بازار شد و امروزه بتاگلوکان تخلیص شده برای مصارف خوراکی در بازار ایران نیز موجود است.
بتاگلوکان و دیابت
زمانی که افراد از غذاهاي فيبردار استفاده مي‌كنند، انرژي كمتري دريافت مي‌كنند و احتمال چاقي آنها پايين مي‌آید و آنها كمتر مستعد بيماري ديابت مي‌شوند.
عدم وجود فیبر در غذای مصرفی، باعث مي‌شود قند سریع‌تر وارد خون شده و در طی زمان کوتاهی قند خون را افزایش مي‌دهد که هر چه سرعت جذب گلوکز بیشتر باشد، قند خون به دنبال مصرف غذا با سرعت بیشتری افزایش مي‌یابد و به همان میزان نیاز به ترشح انسولین در خون افزایش مي‌یابد تا قند خون افزایش یافته را در خون به حالت طبیعی برگرداند که این نوع عادت غذایی موجب ایجاد اختلالات متابولیکی مثل دیابت مي‌شود.
سلامت دستگاه گوارش
بتاگلوکان به دلیل پیوندهای شیمیایی خاص در دستگاه گوارش قابل هضم و جذب نمی‌باشد و در روده بزرگ توسط باکتری‌ها به اسیدهای چرب کوتاه زنجیر مانند پروپیونیک اسید و بوتیریک اسید تجزیه می‌شود. اسیدهای چرب کوتاه زنجیر در حفاظت از دیواره روده نقش مهمي‌ایفا مي‌کنند. از سوی دیگر، با تنظیم حرکات پریستالتیک دستگاه گوارش (حركات غير ارادي روده و معده که باعث هضم و به جلو راندن غذا مي‌شوند) به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کنند. در نهایت، این ماده با افزايش جذب آب از طريق روده باعث افزايش حجم مدفوع و دفع آسان آن مي‌شود. مطالعات متعدد نقش درمانی این ماده مغذی را در بیماری‌های مختلف دستگاه گوارش از جمله سرطان دستگاه گوارش (سرطان کولون-رکتال)، کولیت اولسراتیو (التهاب خونریزی‌دهنده روده بزرگ)، سندرم روده تحریک‌پذیر و یبوست نشان داده‌اند.
بتاگلوکان و کنترل وزن
بدن انسان قادر به هضم و جذب فیبرها نیست و لذا فیبرها با تولید کالری کم از دستگاه گوارش عبور می‌کنند. مصرف بتاگلوکان موجب مي‌شود که زودتر احساس سیری کرده و دریافت غذا کاهش یابد. بتاگلوکان موجب مي‌شود که غذا دیرتر از معده خارج شود و علاوه بر کند نمودن تخلیه معده، روند هضم و جذب گوارشی را نیز کند می‌نماید و افراد را برای مدت زمان طولانی‌تری سیر نگه می‌دارد.
بنابر توضيحات فوق توصيه مي‌شود افراد در رژيم غذايي خود غلات سبوسدار و متناوباً جو دوسر را بگنجانند تا از مزاياي يادشده به خوبي بهره‌مند گردند.
منبع: دنیای تغذیه ش 124
بتاگلوکان چیست؟
دانه جو یکی از مهم‌ترین غلات است و از گذشته دور تا امروز، به عنوان یک منبع غذایی مهم، در نقاط مختلف دنیا، مورد استفاده و توجه بوده است. با توجه به اینکه جو حاوی مقادیر بسیار زیادی فیبر محلول از جمله بتاگلوکان مي‌باشد، به عنوان دانه غذایی مناسب جهت استفاده در رژیم غذایی شناخته شده است.
بتاگلوکان مولکول پلی‌ساکارید غیر نشاسته‌ای متشکل از زنجیره‌های گلوکز است که جزء فیبرهای محلول طبقه‌بندی می‌شود و در غذاهایی مانند جو دوسر، جو، قارچ و مخمر یافت مي‌شود. همچنین، به میزان کمتر در چاودار و گندم نیز موجود است. جدا کردن و تخلیص این ماده مشکل مي‌باشد. با این وجود پیشرفت تکنولوژی منجر به تولید بتاگلوکان با غلظت بالا شد تا همگان بتوانند از این ماده پر خاصیت استفاده کنند.
مزایای عمده مصرف بتاگلوکان چیست؟
در کشورهای توسعه یافته افراد در دهه ششم زندگی با بیماری قلبی و عروقی درگیر مي‌شوند، ولی این موضوع در ایران در دهه پنجم زندگی افراد رخ مي‌دهد. سن ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی در ایران 7 تا 10 سال کمتر از کشورهای دیگر دنیا است. متخصصان علت اصلی آن را در رژیم‌های غذایی نامناسب، استرس و اضطراب بیان مي‌کنند. FDA (سازمان غذا و داروی امریکا) بیان مي‌کند که مصرف روزانه 3 گرم بتاگلوکان باعث کاهش چربی خون و در نتیجه حفظ سلامت قلب و عروق می‌شود. بتاگلوکان با به دام انداختن اسیدهای صفراوی در روده باریک و دفع آن سبب کاهش کلسترول بد خون مي‌شود.
با توجه به اینکه کلسترول یکی از اجزای مهم اسیدهای صفراوی می‌باشد، لذا کبد مقداری از کلسترول بدن را برای تهیه دوباره اسیدهای صفراوی مصرف می‌کند. طبق تحقیقات اخیر، مصرف روزانه 3 تا 6 گرم بتاگلوکان باعث کاهش 8 تا 20 درصدي LDL (کلسترول بد) می‌شود. همچنین EFSA (مرجع تاییدی ایمنی مواد غذایی اروپا) در سال 2009، تایید کرده‌است که مصرف بتا گلوکان باعث کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی– عروقی مي‌گردد.
در دهه 80، کرم تجاری بتاگلوکان وارد بازار شد و امروزه بتاگلوکان تخلیص شده برای مصارف خوراکی در بازار ایران نیز موجود است.
بتاگلوکان و دیابت
زمانی که افراد از غذاهاي فيبردار استفاده مي‌كنند، انرژي كمتري دريافت مي‌كنند و احتمال چاقي آنها پايين مي‌آید و آنها كمتر مستعد بيماري ديابت مي‌شوند.
عدم وجود فیبر در غذای مصرفی، باعث مي‌شود قند سریع‌تر وارد خون شده و در طی زمان کوتاهی قند خون را افزایش مي‌دهد که هر چه سرعت جذب گلوکز بیشتر باشد، قند خون به دنبال مصرف غذا با سرعت بیشتری افزایش مي‌یابد و به همان میزان نیاز به ترشح انسولین در خون افزایش مي‌یابد تا قند خون افزایش یافته را در خون به حالت طبیعی برگرداند که این نوع عادت غذایی موجب ایجاد اختلالات متابولیکی مثل دیابت مي‌شود.
سلامت دستگاه گوارش
بتاگلوکان به دلیل پیوندهای شیمیایی خاص در دستگاه گوارش قابل هضم و جذب نمی‌باشد و در روده بزرگ توسط باکتری‌ها به اسیدهای چرب کوتاه زنجیر مانند پروپیونیک اسید و بوتیریک اسید تجزیه می‌شود. اسیدهای چرب کوتاه زنجیر در حفاظت از دیواره روده نقش مهمي‌ایفا مي‌کنند. از سوی دیگر، با تنظیم حرکات پریستالتیک دستگاه گوارش (حركات غير ارادي روده و معده که باعث هضم و به جلو راندن غذا مي‌شوند) به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کنند. در نهایت، این ماده با افزايش جذب آب از طريق روده باعث افزايش حجم مدفوع و دفع آسان آن مي‌شود. مطالعات متعدد نقش درمانی این ماده مغذی را در بیماری‌های مختلف دستگاه گوارش از جمله سرطان دستگاه گوارش (سرطان کولون-رکتال)، کولیت اولسراتیو (التهاب خونریزی‌دهنده روده بزرگ)، سندرم روده تحریک‌پذیر و یبوست نشان داده‌اند.
بتاگلوکان و کنترل وزن
بدن انسان قادر به هضم و جذب فیبرها نیست و لذا فیبرها با تولید کالری کم از دستگاه گوارش عبور می‌کنند. مصرف بتاگلوکان موجب مي‌شود که زودتر احساس سیری کرده و دریافت غذا کاهش یابد. بتاگلوکان موجب مي‌شود که غذا دیرتر از معده خارج شود و علاوه بر کند نمودن تخلیه معده، روند هضم و جذب گوارشی را نیز کند می‌نماید و افراد را برای مدت زمان طولانی‌تری سیر نگه می‌دارد.
بنابر توضيحات فوق توصيه مي‌شود افراد در رژيم غذايي خود غلات سبوسدار و متناوباً جو دوسر را بگنجانند تا از مزاياي يادشده به خوبي بهره‌مند گردند.
منبع: دنیای تغذیه ش 124
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر