نوشته : نازلی سيدخوئی دانشجوی کارشناسی ارشد علوم بهداشتی در تغذيه
در
برخي موارد براي درمان بيماري‌هاي شديد و بهبودناپذير دستگاه گوارش از
جراحي استومي استفاده ميشود. وقتي روده برداشته ميشود، بدن نيازمند يك
راه جديد براي دفع مدفوع است. بنابراين جراح يك راه خروجي در شكم ايجاد
مي‌كند تا مواد زائد دفع شود. به اين عمل جراحي، استومي و به اين راه خروج،
استوما می‌گويند.
چون هيچ عضله‌اي دور استوما وجود ندارد، بيمار نمي‌تواند خروج گاز و مواد دفعي را كنترل كند، بنابراين براي جمع‌آوري مواد زايد، يك كيسه ضد بو به نام كيسه استومي
(ostomy pouch)به استوما متصل ميشود.
انواع مختلف استومي:
ايلئوستومي:
در ايلئوستومي معمولاً تمام كولون و مقعد حذف ميشود و ايلئوم (قسمت انتهایی روده باریک) به استوما متصل مي‌گردد. اين روش براي درمان موارد شديد بیماری‌های التهابي روده (IBD) شامل كوليت اولسروز و كرون، پوليپوز كولون (وجود پوليپ‌های متعدد) و سرطان روده به كار مي‌رود. عمل ايلئوستومي مي‌تواند موقت يا دائم باشد.
مدفوع معمولاً مايع است و در روز حدود
800 – 400 سی‌سی از انتهاي ايلئوم به بيرون از بدن دفع ميشود؛ ولي اگر ايلئوستومي به علت بیماری كرون باشد، اين مقدار به 1000-800
سی سی در روز مي‌رسد، زيرا قسمتي از روده باريك عملكرد خود را از دست داده است.
عوارض ايلئوستومي، شامل كاهش جذب چربي و ويتامين 12 B، افزايش دفع سدیم و پتاسیم می‌باشد.
ايلئوستومي معلوليت نيست؛ زيرا با مراقبت خوب هيچگونه مشكلي به وجود نخواهد آمد.
كولوستومي:
اين روش در سرطان كولوركتال، بیماری‌های التهابي روده (IBD)، انسداد ناشی از ديورتيكوليت، عدم وجود مقعد و بيماري هيرشپرونگ به كار مي‌رود.
در اين روش ركتوم يا قطعه‌اي از كولون حذف و باقيمانده كولون به استوما متصل ميشود كه معمولاً دفع مدفوع به صورت نيمه جامد است.
بيشتر از 90 درصد كولوستومي‌ها موفقيت‌آميز است. بعد از عمل درد زياد است كه با دارو كنترل ميشود.
توصيه‌هاي كلي:
برای اینکه فرد بتواند پس از عمل جراحی زندگی طبیعی خود را از سر بگیرد، توصیه‌های کلی را باید رعایت کند:
برنامه غذايي مرتب: بهتر است روزانه سه وعده يا بيشتر غذا خورده شود، زيرا در اين شرايط استومي به خوبي عمل مي‌كند و گاز كمتري توليد ميشود.
خوب جويدن غذاها: در صورت وجود ايلئوستومي، بايد در مصرف غذاهايي كه پرفيبرند يا به سختي هضم مي‌شوند، احتیاط شود. جويدن خوب مي‌تواند از انسداد استوما جلوگيري كند.
امتحان كردن غذاها به صورت تک‌تک: باید امتحان شود كه كدام غذاها باعث مشكلاتي مثل نفخ، يبوست، مدفوع شل يا بوي بد ميشود. اگر غذايي مشكلي ايجاد كرد، بهتر است چند هفته حذف و بعد دوباره اضافه شود.
جلوگيري از افزايش وزن: وزن اضافه براي استومي خوب نيست و مي‌تواند سلامتي را مختل كند.
نوشيدن مايعات زياد: دفع مايعات از استوما بيشتر از حالت معمول است. بيماران ايلئوستومي و نيز بيماران كولوستومي كه قسمت زيادي از روده بزرگ خود را از دست داده‌اند، مايعات بيشتري از دست مي‌دهند، زيرا بازجذب عمده مايعات در كولون صورت مي‌گيرد.به ياد داشته باشيد كه افراد واكنش يكساني به يك غذا نشان نمي‌دهند.
علاوه بر نکات بالا که همه افراد باید رعایت کنند، برخی بیماران با مشکلات دیگری مانند انسداد استوما، نفخ، اسهال و یبوست روبرو می‌شوند؛ بنابراین ضروری است که همه بیماران با مواد غذایی ایجاد‌کننده این حالات و نیز چگونگی مقابله با آنها آشنا شوند.
انسداد
- اگر بیمار ايلئوستومي شده باشد، مسدود شدن استوما نگران‌كننده است. بیماران در مورد بعضي مواد غذايي بايد دقت كنند، زيرا آنها به طور كامل هضم نمي‌شوند و مي‌توانند سبب انسداد شوند.
- اين مواد لازم نيست حذف شوند، فقط بايد مقدار كمي از آنها خورده و خوب جويده شود:
پرتقال، گريپ فروت، كرفس، آناناس، فلفل سبز، خیار، زیتون، آجیل، سوسيس، كالباس، قارچ، ترشيجات، مارچوبه، نخودفرنگي، نارگيل، ذرت و ذرت بوداده، ميوه‌هاي خشك و اسفناج.
بوی نامطبوع:
براي جلوگيري ازخروج بوی نامطبوع از استوما، مي‌توان خوشبوکننده‌هاي تجاري در كيسه استومي قرار داد، ولي برخی از آنها ممكن است سبب يبوست شوند.
مواد غذايي زير به عنوان مولد بو شناخته شده‌اند:
تربچه، گل كلم، كلم، شلغم، لوبيا، پياز، سير، مارچوبه، تخم مرغ، لبو، ماهي، خيار، فلفل سبز، كافئين، الكل
- اگر بیمار بعد از مصرف اين مواد دچار مشكل شد، بايد به صورت كامل اما موقت از رژيم حذف و سپس مقدار كمي از آنها مجددا بعد از چند هفته امتحان شوند.
- دوغ، ماست و جعفري سبب كاهش بو مي‌شوند. مي‌توان يكي از آنها را در وعده غذایی روزانه جای داد.
- برخي ويتامين‌ها و داروها، مثل آنتي‌بيوتيك‌ها سبب ايجاد بو مي‌شوند (در صورت وجود استومی، پزشك خود را در جریان بگذارید).
نفخ:
هر فردي به علت فیزیولوژی دستگاه گوارش، گاز توليد مي‌كند كه مقدار طبیعی آن مشخص است؛ اما اگر بیمار مشكل گاز اضافه دارد، مي‌تواند آن را با رژيم خود كنترل كند. عواملي مانند زمان خوردن، چگونگي خوردن و نوع غذا بر توليد گاز موثرند.
براي رفع اين مشكل رعايت نكات زير موثر است:
- برنامه غذايي بايد مرتب باشد؛ زيرا حذف يك وعده غذايي سبب نفخ بيشتر ميشود.
- بیمار باید آرام باشد و با دهان پر حرف نزند.
- از آدامس جويدن و هورت كشيدن خودداري شود.
- نان تست، بيسکويت ترد، نان سوخاري و ماست جلوي نفخ را مي‌گيرد.
اگر بیمار از نفخ زیاد رنج مي‌برد، مي‌تواند موارد زير را نیز محدود يا فقط یک مورد از آنها را در هر وعده غذایی مصرف كند. اين غذاها نباید براي هميشه از رژيم حذف شوند، مگر آنكه بیمار مطمئن شود واقعا برايش حس ناخوشايندي ايجاد مي‌كند:
نوشابه گازدار، مارچوبه، ماهي، گوشت، بروكلي، شير، غذاهاي ادويه‌دار، كلم بروكسل، مغزها، چاي بابونه، كلم، پياز، تربچه، گل كلم، انواع قندها، قارچ، خيار، خربزه، ذرت، لوبيا و طالبي.
يبوست:
در صورت داشتن كولوستومي، مقادير مشخصي از فيبر غذايی براي حجم دادن به مدفوع و عبور راحت آن لازم است.
يبوست ملايم از راه‌هاي زير برطرف ميشود:
- افزايش مصرف مايعات (آب، چاي کمرنگ، آبميوه)
- مصرف غذاهاي پرفيبر مثل ميوه‌هاي تازه، سبزي‌هاي خام و پخته، غلات كامل
- در برخي افراد، قهوه، شكلات، آب ليمو، آب آلو و شيرين بيان (licorice) باعث بهبود يبوست ميشود.
- ورزش
اسهال:
قوام مدفوع بسته به محل استوما متفاوت است. به طور طبيعي وقتي كه استوما در منطقه بالاي دستگاه گوارش باشد، مدفوع شل‌تر است.
مدفوع شل مي‌تواند ناشي از: اختلالات عاطفي، مسافرت، مصرف آب تصفيه‌نشده و برخي بيماري‌ها باشد.
هر غذايي كه قبل از استومي مدفوع شما را شل مي‌كرد، در موقعيت استومي هم، چنين حالتي را ايجاد مي‌كند. اگر به غذايي مشكوك هستيد، آن را چند هفته مصرف نكنيد و بعد با مقدار كم شروع كنيد تا مطمئن شويد آن غذا واقعاً شما را آزرده مي‌كند.
در برخي مواقع مدفوع شل ناشي از مصرف غذاهاي معيني است؛ مانند:
سبزي‌هاي برگدار، شيرين‌بيان، مصرف غذاي زياد، بروكلي، آب آلو، مصرف غذاي پرادويه، نوشيدني‌هاي كافئينه، آب سيب، آب انگور، نوشيدني‌هاي داغ، شكلات.
غذاهاي زير به کاهش اسهال كمك مي‌كنند:
پوره سيب‌زميني، موز، ماكاروني، كته، پنير، چاي كمرنگ، پوره سيب، كره بادام زميني، شير و نان.
وقتي آب زيادي از استومي از دست مي‌رود، بايد مايعات كافي مثل چاي و آب گوشت دريافت شود. اگر اسهال بيشتر از 24 ساعت ادامه پيدا كند، بايد به پزشك مراجعه شود.
برخي مواد غذايي سبب تغيير ظاهري مدفوع مي‌شوند:
اسفناج و كلم‌بروكلي سبب تيره يا سياه شدن مدفوع و فلفل قرمز و چغندر موجب قرمز شدن مدفوع مي‌شوند و چون در بعضي مواقع به دلیل حذف بخشی از انتهای روده، صفرا بازجذب نمي‌شود، مدفوع، زرد يا سبز ميشود؛ به خصوص در مواقع اسهال.
راهنمايي‌هاي رژيم غذايی برای كولوستومي و ايلئوستومي
-1 وعده‌هاي غذايي در زمان‌هاي معين و به صورت منظم صرف شوند. سه تا چهار وعده در روز موجب منظم‌تر شدن الگوي دفع مي‌گردد.
-2تمام مواد غذايي به خوبي جويده شوند؛ زيرا خوب جويدن به هضم غذا كمك مي‌كند و احتمال مسدود شدن استوما را كاهش مي‌دهد.
-3مايعات كافي مصرف شود (8 تا 10 ليوان در روز)؛ به منظور جلوگيري از يبوست و دهيدراتاسيون، افزايش مصرف مايعات توصيه ميشود.
4- از اضافه وزن و چاقي اجتناب گردد. وزن زياد ممكن است بر عملكرد استوما اثر گذارد.
-5غذاهايي كه ممكن است باعث افزايش توليد گاز يا شل شدن مدفوع شوند و يا به خوبي هضم نشوند، بهتر است محدود گردند.
كولوستومي: غذاهايي كه قبل از انجام عمل جراحي براي بيمار مشكل ساز بوده‌اند، بعد از عمل نيز مي‌توانند مشكل‌ساز باشند.
ايلئوستومي: به منظور كاهش احتمال انسداد استوما و كاهش گاز توليدشده و حجم محتويات خروجي از استوما، در چهار تا شش هفته اول بعد از جراحي بهتر است غذاهايي كه قبل از عمل مشكل‌ساز بوده‌اند، محدود شوند.
-6 بهتر است وعده غذايي شام مختصر باشد. مختصر بودن شام احتمال خروج شبانه محتويات از استوما را كاهش مي‌دهد.
7- به منظور تعيين غذاهايي كه باعث ناراحتي مي‌شوند، غذاهاي جديد در فواصل معيني به رژيم غذايي اضافه گردند. اين روش براي تعيين تحمل غذايي مفيد است.
توصيه‌هاي تغذيه‌اي:
قبل از عمل استومی:
- مواظب مصرف شير و لبنیات توسط بيماران باشيد، زيرا برخي از بیماران عدم تحمل دارند. همچنين، مصرف آجیل، غلات، حبوبات و سبزيجات برگي بهتر است با احتياط صورت گيرد، زيرا محتواي پر باقيمانده آنها سبب تحريك روده ميشود.
بعد از عمل استومی:
- رژيم با مايعات شروع ميشود. آبميوه بايد رقيق باشد تا از اسهال اسموتيك جلوگيري شود. در مرحله بعد، به رژيم مايع كامل تبديل ميشود و سپس به رژيم نرم مي‌رسد. در اين مرحله غذاها بايد خوب پخته و در فواصل منظم (6 ‑ 4 وعده) مصرف شوند.
- محدوديت فيبر در مراحل اوليه و افزايش آن به تحمل بيمار بستگي دارد (حداقل براي دو هفته رژيم كم‌فيبر مصرف شود).
- بيمار مي‌تواند دو تا سه هفته بعد از عمل به رژيم پر پروتئين و پركربوهيدرات و شش تا هشت هفته بعد از جراحي به رژيم متعادل و معمولي برسد و از غذاهاي حاوي فيبر محلول (جو، پوره سيب و موز) كه سبب كاهش دفع مي‌شوند استفاده كند؛ اما فيبر نامحلول بايد کمتر مصرف شود.
- آنچه شش تا هشت هفته پس از جراحي توصيه نمي‌شود:
- سبزيجاتی مانند كلم، هويج خام، كرفس، پوست خيار، ذرت، پوست فلفل سبز، كاهو، قارچ، زيتون، نخودسبز، اسفناج
- ميوه‌هاي خشك، پوست و دانه ميوه‌ها، آناناس و نارگيل
- گوشت‌هاي سفت
توصيه‌ها
- در مواقعي كه هوا گرم است، مصرف مايعات كافي توصيه ميشود.
- بعد از عمل، اسفناج و جعفري به عنوان خوشبوکننده‌های طبيعي روده به كار روند، ولي بايد مواظب اگزالات زياد آنها بود.
- وقتي كه قست عمده ايلئوم حذف ميشود، كاهش ويتامين 12 B، ويتامين‌هاي محلول در چربي و نمك‌هاي صفراوي رخ مي‌دهد. بنابراين توصيه ميشود از مكمل ويتامين‌هاي محلول در چربي و تزريق ويتامين 12 B استفاده گردد.
- اگر استئاتوره (اسهال چرب) وجود دارد، مصرف MCT و رژيم كم‌چرب توصيه ميشود.
- اگر دفع روزانه بيشتر از 1 لیتر (4 ليوان) است، از محلول خوراكي الكتروليت‌ها استفاده شود.
- مصرف پروتئين كافي با منبع كم‌چرب؛ مثل سفيده تخم‌مرغ و گوشت لخم
- مصرف منابع ويتامين12 B؛ مثل جگر، ماهي و تخم‌مرغ
- مصرف فولات، كلسيم، منيزيم، آهن، سديم، پتاسيم و ويتامينC
- انرژی مورد نياز بيماران معمولا افزايش نمي‌يابد؛ با اين حال اگر محتويات خروجي استوما بيشتر از 1 لیتر در روز باشد، ممكن است آب و نمك دريافتي معمولي ناكافي باشد.
- در هنگام اسهال اين افراد به سرعت مقادير زيادي آب، مواد معدني وويتامين از دست داده و دهيدراته مي‌شوند.
- دو ماده معدني سديم و پتاسيم همراه با مايعات روزانه از ايلئوستومي خارج مي‌شوند كه مي‌توانند با غذاهاي پرسديم و پرپتاسيم جايگزين شوند.
- در هنگام کولوستومی، رژيم غذایی بايد تامين‌كننده مقادیر كافي نمك و نیز دريافت 2‑1 ليتر مايعات بين وعده‌ها باشد.
- اگر بعد از كولوستومي، سنگ‌هاي اگزالات كلسيم ايجاد شد، رژيم بايد حاوي دريافت مايعات زياد و محدوديت دريافت اگزالات (اسفناج، ريواس، قهوه، چاي و شكلات) باشد.
منبع: دنیای تغذیه ش ۸۵
چون هيچ عضله‌اي دور استوما وجود ندارد، بيمار نمي‌تواند خروج گاز و مواد دفعي را كنترل كند، بنابراين براي جمع‌آوري مواد زايد، يك كيسه ضد بو به نام كيسه استومي
(ostomy pouch)به استوما متصل ميشود.
انواع مختلف استومي:
ايلئوستومي:
در ايلئوستومي معمولاً تمام كولون و مقعد حذف ميشود و ايلئوم (قسمت انتهایی روده باریک) به استوما متصل مي‌گردد. اين روش براي درمان موارد شديد بیماری‌های التهابي روده (IBD) شامل كوليت اولسروز و كرون، پوليپوز كولون (وجود پوليپ‌های متعدد) و سرطان روده به كار مي‌رود. عمل ايلئوستومي مي‌تواند موقت يا دائم باشد.
مدفوع معمولاً مايع است و در روز حدود
800 – 400 سی‌سی از انتهاي ايلئوم به بيرون از بدن دفع ميشود؛ ولي اگر ايلئوستومي به علت بیماری كرون باشد، اين مقدار به 1000-800
سی سی در روز مي‌رسد، زيرا قسمتي از روده باريك عملكرد خود را از دست داده است.
عوارض ايلئوستومي، شامل كاهش جذب چربي و ويتامين 12 B، افزايش دفع سدیم و پتاسیم می‌باشد.
ايلئوستومي معلوليت نيست؛ زيرا با مراقبت خوب هيچگونه مشكلي به وجود نخواهد آمد.
كولوستومي:
اين روش در سرطان كولوركتال، بیماری‌های التهابي روده (IBD)، انسداد ناشی از ديورتيكوليت، عدم وجود مقعد و بيماري هيرشپرونگ به كار مي‌رود.
در اين روش ركتوم يا قطعه‌اي از كولون حذف و باقيمانده كولون به استوما متصل ميشود كه معمولاً دفع مدفوع به صورت نيمه جامد است.
بيشتر از 90 درصد كولوستومي‌ها موفقيت‌آميز است. بعد از عمل درد زياد است كه با دارو كنترل ميشود.
توصيه‌هاي كلي:
برای اینکه فرد بتواند پس از عمل جراحی زندگی طبیعی خود را از سر بگیرد، توصیه‌های کلی را باید رعایت کند:
برنامه غذايي مرتب: بهتر است روزانه سه وعده يا بيشتر غذا خورده شود، زيرا در اين شرايط استومي به خوبي عمل مي‌كند و گاز كمتري توليد ميشود.
خوب جويدن غذاها: در صورت وجود ايلئوستومي، بايد در مصرف غذاهايي كه پرفيبرند يا به سختي هضم مي‌شوند، احتیاط شود. جويدن خوب مي‌تواند از انسداد استوما جلوگيري كند.
امتحان كردن غذاها به صورت تک‌تک: باید امتحان شود كه كدام غذاها باعث مشكلاتي مثل نفخ، يبوست، مدفوع شل يا بوي بد ميشود. اگر غذايي مشكلي ايجاد كرد، بهتر است چند هفته حذف و بعد دوباره اضافه شود.
جلوگيري از افزايش وزن: وزن اضافه براي استومي خوب نيست و مي‌تواند سلامتي را مختل كند.
نوشيدن مايعات زياد: دفع مايعات از استوما بيشتر از حالت معمول است. بيماران ايلئوستومي و نيز بيماران كولوستومي كه قسمت زيادي از روده بزرگ خود را از دست داده‌اند، مايعات بيشتري از دست مي‌دهند، زيرا بازجذب عمده مايعات در كولون صورت مي‌گيرد.به ياد داشته باشيد كه افراد واكنش يكساني به يك غذا نشان نمي‌دهند.
علاوه بر نکات بالا که همه افراد باید رعایت کنند، برخی بیماران با مشکلات دیگری مانند انسداد استوما، نفخ، اسهال و یبوست روبرو می‌شوند؛ بنابراین ضروری است که همه بیماران با مواد غذایی ایجاد‌کننده این حالات و نیز چگونگی مقابله با آنها آشنا شوند.
انسداد
- اگر بیمار ايلئوستومي شده باشد، مسدود شدن استوما نگران‌كننده است. بیماران در مورد بعضي مواد غذايي بايد دقت كنند، زيرا آنها به طور كامل هضم نمي‌شوند و مي‌توانند سبب انسداد شوند.
- اين مواد لازم نيست حذف شوند، فقط بايد مقدار كمي از آنها خورده و خوب جويده شود:
پرتقال، گريپ فروت، كرفس، آناناس، فلفل سبز، خیار، زیتون، آجیل، سوسيس، كالباس، قارچ، ترشيجات، مارچوبه، نخودفرنگي، نارگيل، ذرت و ذرت بوداده، ميوه‌هاي خشك و اسفناج.
بوی نامطبوع:
براي جلوگيري ازخروج بوی نامطبوع از استوما، مي‌توان خوشبوکننده‌هاي تجاري در كيسه استومي قرار داد، ولي برخی از آنها ممكن است سبب يبوست شوند.
مواد غذايي زير به عنوان مولد بو شناخته شده‌اند:
تربچه، گل كلم، كلم، شلغم، لوبيا، پياز، سير، مارچوبه، تخم مرغ، لبو، ماهي، خيار، فلفل سبز، كافئين، الكل
- اگر بیمار بعد از مصرف اين مواد دچار مشكل شد، بايد به صورت كامل اما موقت از رژيم حذف و سپس مقدار كمي از آنها مجددا بعد از چند هفته امتحان شوند.
- دوغ، ماست و جعفري سبب كاهش بو مي‌شوند. مي‌توان يكي از آنها را در وعده غذایی روزانه جای داد.
- برخي ويتامين‌ها و داروها، مثل آنتي‌بيوتيك‌ها سبب ايجاد بو مي‌شوند (در صورت وجود استومی، پزشك خود را در جریان بگذارید).
نفخ:
هر فردي به علت فیزیولوژی دستگاه گوارش، گاز توليد مي‌كند كه مقدار طبیعی آن مشخص است؛ اما اگر بیمار مشكل گاز اضافه دارد، مي‌تواند آن را با رژيم خود كنترل كند. عواملي مانند زمان خوردن، چگونگي خوردن و نوع غذا بر توليد گاز موثرند.
براي رفع اين مشكل رعايت نكات زير موثر است:
- برنامه غذايي بايد مرتب باشد؛ زيرا حذف يك وعده غذايي سبب نفخ بيشتر ميشود.
- بیمار باید آرام باشد و با دهان پر حرف نزند.
- از آدامس جويدن و هورت كشيدن خودداري شود.
- نان تست، بيسکويت ترد، نان سوخاري و ماست جلوي نفخ را مي‌گيرد.
اگر بیمار از نفخ زیاد رنج مي‌برد، مي‌تواند موارد زير را نیز محدود يا فقط یک مورد از آنها را در هر وعده غذایی مصرف كند. اين غذاها نباید براي هميشه از رژيم حذف شوند، مگر آنكه بیمار مطمئن شود واقعا برايش حس ناخوشايندي ايجاد مي‌كند:
نوشابه گازدار، مارچوبه، ماهي، گوشت، بروكلي، شير، غذاهاي ادويه‌دار، كلم بروكسل، مغزها، چاي بابونه، كلم، پياز، تربچه، گل كلم، انواع قندها، قارچ، خيار، خربزه، ذرت، لوبيا و طالبي.
يبوست:
در صورت داشتن كولوستومي، مقادير مشخصي از فيبر غذايی براي حجم دادن به مدفوع و عبور راحت آن لازم است.
يبوست ملايم از راه‌هاي زير برطرف ميشود:
- افزايش مصرف مايعات (آب، چاي کمرنگ، آبميوه)
- مصرف غذاهاي پرفيبر مثل ميوه‌هاي تازه، سبزي‌هاي خام و پخته، غلات كامل
- در برخي افراد، قهوه، شكلات، آب ليمو، آب آلو و شيرين بيان (licorice) باعث بهبود يبوست ميشود.
- ورزش
اسهال:
قوام مدفوع بسته به محل استوما متفاوت است. به طور طبيعي وقتي كه استوما در منطقه بالاي دستگاه گوارش باشد، مدفوع شل‌تر است.
مدفوع شل مي‌تواند ناشي از: اختلالات عاطفي، مسافرت، مصرف آب تصفيه‌نشده و برخي بيماري‌ها باشد.
هر غذايي كه قبل از استومي مدفوع شما را شل مي‌كرد، در موقعيت استومي هم، چنين حالتي را ايجاد مي‌كند. اگر به غذايي مشكوك هستيد، آن را چند هفته مصرف نكنيد و بعد با مقدار كم شروع كنيد تا مطمئن شويد آن غذا واقعاً شما را آزرده مي‌كند.
در برخي مواقع مدفوع شل ناشي از مصرف غذاهاي معيني است؛ مانند:
سبزي‌هاي برگدار، شيرين‌بيان، مصرف غذاي زياد، بروكلي، آب آلو، مصرف غذاي پرادويه، نوشيدني‌هاي كافئينه، آب سيب، آب انگور، نوشيدني‌هاي داغ، شكلات.
غذاهاي زير به کاهش اسهال كمك مي‌كنند:
پوره سيب‌زميني، موز، ماكاروني، كته، پنير، چاي كمرنگ، پوره سيب، كره بادام زميني، شير و نان.
وقتي آب زيادي از استومي از دست مي‌رود، بايد مايعات كافي مثل چاي و آب گوشت دريافت شود. اگر اسهال بيشتر از 24 ساعت ادامه پيدا كند، بايد به پزشك مراجعه شود.
برخي مواد غذايي سبب تغيير ظاهري مدفوع مي‌شوند:
اسفناج و كلم‌بروكلي سبب تيره يا سياه شدن مدفوع و فلفل قرمز و چغندر موجب قرمز شدن مدفوع مي‌شوند و چون در بعضي مواقع به دلیل حذف بخشی از انتهای روده، صفرا بازجذب نمي‌شود، مدفوع، زرد يا سبز ميشود؛ به خصوص در مواقع اسهال.
راهنمايي‌هاي رژيم غذايی برای كولوستومي و ايلئوستومي
-1 وعده‌هاي غذايي در زمان‌هاي معين و به صورت منظم صرف شوند. سه تا چهار وعده در روز موجب منظم‌تر شدن الگوي دفع مي‌گردد.
-2تمام مواد غذايي به خوبي جويده شوند؛ زيرا خوب جويدن به هضم غذا كمك مي‌كند و احتمال مسدود شدن استوما را كاهش مي‌دهد.
-3مايعات كافي مصرف شود (8 تا 10 ليوان در روز)؛ به منظور جلوگيري از يبوست و دهيدراتاسيون، افزايش مصرف مايعات توصيه ميشود.
4- از اضافه وزن و چاقي اجتناب گردد. وزن زياد ممكن است بر عملكرد استوما اثر گذارد.
-5غذاهايي كه ممكن است باعث افزايش توليد گاز يا شل شدن مدفوع شوند و يا به خوبي هضم نشوند، بهتر است محدود گردند.
كولوستومي: غذاهايي كه قبل از انجام عمل جراحي براي بيمار مشكل ساز بوده‌اند، بعد از عمل نيز مي‌توانند مشكل‌ساز باشند.
ايلئوستومي: به منظور كاهش احتمال انسداد استوما و كاهش گاز توليدشده و حجم محتويات خروجي از استوما، در چهار تا شش هفته اول بعد از جراحي بهتر است غذاهايي كه قبل از عمل مشكل‌ساز بوده‌اند، محدود شوند.
-6 بهتر است وعده غذايي شام مختصر باشد. مختصر بودن شام احتمال خروج شبانه محتويات از استوما را كاهش مي‌دهد.
7- به منظور تعيين غذاهايي كه باعث ناراحتي مي‌شوند، غذاهاي جديد در فواصل معيني به رژيم غذايي اضافه گردند. اين روش براي تعيين تحمل غذايي مفيد است.
توصيه‌هاي تغذيه‌اي:
قبل از عمل استومی:
- مواظب مصرف شير و لبنیات توسط بيماران باشيد، زيرا برخي از بیماران عدم تحمل دارند. همچنين، مصرف آجیل، غلات، حبوبات و سبزيجات برگي بهتر است با احتياط صورت گيرد، زيرا محتواي پر باقيمانده آنها سبب تحريك روده ميشود.
بعد از عمل استومی:
- رژيم با مايعات شروع ميشود. آبميوه بايد رقيق باشد تا از اسهال اسموتيك جلوگيري شود. در مرحله بعد، به رژيم مايع كامل تبديل ميشود و سپس به رژيم نرم مي‌رسد. در اين مرحله غذاها بايد خوب پخته و در فواصل منظم (6 ‑ 4 وعده) مصرف شوند.
- محدوديت فيبر در مراحل اوليه و افزايش آن به تحمل بيمار بستگي دارد (حداقل براي دو هفته رژيم كم‌فيبر مصرف شود).
- بيمار مي‌تواند دو تا سه هفته بعد از عمل به رژيم پر پروتئين و پركربوهيدرات و شش تا هشت هفته بعد از جراحي به رژيم متعادل و معمولي برسد و از غذاهاي حاوي فيبر محلول (جو، پوره سيب و موز) كه سبب كاهش دفع مي‌شوند استفاده كند؛ اما فيبر نامحلول بايد کمتر مصرف شود.
- آنچه شش تا هشت هفته پس از جراحي توصيه نمي‌شود:
- سبزيجاتی مانند كلم، هويج خام، كرفس، پوست خيار، ذرت، پوست فلفل سبز، كاهو، قارچ، زيتون، نخودسبز، اسفناج
- ميوه‌هاي خشك، پوست و دانه ميوه‌ها، آناناس و نارگيل
- گوشت‌هاي سفت
توصيه‌ها
- در مواقعي كه هوا گرم است، مصرف مايعات كافي توصيه ميشود.
- بعد از عمل، اسفناج و جعفري به عنوان خوشبوکننده‌های طبيعي روده به كار روند، ولي بايد مواظب اگزالات زياد آنها بود.
- وقتي كه قست عمده ايلئوم حذف ميشود، كاهش ويتامين 12 B، ويتامين‌هاي محلول در چربي و نمك‌هاي صفراوي رخ مي‌دهد. بنابراين توصيه ميشود از مكمل ويتامين‌هاي محلول در چربي و تزريق ويتامين 12 B استفاده گردد.
- اگر استئاتوره (اسهال چرب) وجود دارد، مصرف MCT و رژيم كم‌چرب توصيه ميشود.
- اگر دفع روزانه بيشتر از 1 لیتر (4 ليوان) است، از محلول خوراكي الكتروليت‌ها استفاده شود.
- مصرف پروتئين كافي با منبع كم‌چرب؛ مثل سفيده تخم‌مرغ و گوشت لخم
- مصرف منابع ويتامين12 B؛ مثل جگر، ماهي و تخم‌مرغ
- مصرف فولات، كلسيم، منيزيم، آهن، سديم، پتاسيم و ويتامينC
- انرژی مورد نياز بيماران معمولا افزايش نمي‌يابد؛ با اين حال اگر محتويات خروجي استوما بيشتر از 1 لیتر در روز باشد، ممكن است آب و نمك دريافتي معمولي ناكافي باشد.
- در هنگام اسهال اين افراد به سرعت مقادير زيادي آب، مواد معدني وويتامين از دست داده و دهيدراته مي‌شوند.
- دو ماده معدني سديم و پتاسيم همراه با مايعات روزانه از ايلئوستومي خارج مي‌شوند كه مي‌توانند با غذاهاي پرسديم و پرپتاسيم جايگزين شوند.
- در هنگام کولوستومی، رژيم غذایی بايد تامين‌كننده مقادیر كافي نمك و نیز دريافت 2‑1 ليتر مايعات بين وعده‌ها باشد.
- اگر بعد از كولوستومي، سنگ‌هاي اگزالات كلسيم ايجاد شد، رژيم بايد حاوي دريافت مايعات زياد و محدوديت دريافت اگزالات (اسفناج، ريواس، قهوه، چاي و شكلات) باشد.
منبع: دنیای تغذیه ش ۸۵
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر