نوشته : مريم آريافر كارشناس تغذيه، كارشناس ارشد صنايع غذايي
تغذيه در انسان تحت تاثير عوامل بسياري از جمله تغييرات فصل، كار، اوقات فراغت وشرايط فيزيولوژيك بدن قرار دارد. در زنان هم تغذيه به شدت تحت تاثير شرايط فيزيولوژيك خاص آنها از جمله قاعدگي است. براي مثال، ده روز قبل از قاعدگي معمولا تمايل بيشتري به غذا خوردن در مقايسه با ده روز بعد از قاعدگي وجود دارد.
طول سيكل قاعدگي حدود 45-15 روز با متوسط 28 روز مي‌باشد كه با افزايش سن كاهش مي‌يابد. تغييرات محيطي مانند روزه‌داري، كاهش وزن شديد و يا وجود برخي بيماري‌ها، مانند بي‌اشتهايي عصبي، باعث جلوگيري از قاعدگي و يا آغاز مجدد دوره قاعدگي و تخمك گذاري ميشود. همچنين، سيكل قاعدگي در زنان جوان بستگي به وزن و چربي بدن نيز دارد.
رژيم غذايي هم از طريق تاثير بر فرايندهاي مغزي و الگوي خواب، باعث تغيير متابوليسم بدن ميشود. در زنان افزايش بيماري‌هاي قلبي - عروقي با شروع يائسگي مشاهده مي‌گردد. همچنين، خطر سرطان سينه با اولين حاملگي كاهش مي‌يابد. بنابراين، تغيير در تنظيم هورمون‌هاي استروئيدي در طول سيكل قاعدگي مي‌تواند باعث جلوگيري يا ايجاد برخي بيماري‌ها شود.
يكي از عوارض دوران قاعدگي، سندرم پيش از قاعدگي است كه به صورت تغييرات هورموني دوره‌اي و عودكننده در سيكل قاعدگي بروز مي‌كند.
سندرم پيش از قاعدگي داراي يكسري علائم با شدت‌هاي متفاوت است كه طي آخرين فاز تشكيل جسم زرد در سيكل قاعدگي (بلافاصله بعداز فاز تخمك‌گذاري و معمولا چند روز قبل از شروع قاعدگي) رخ مي‌دهد. اين علائم معمولا چند روز قبل از قاعدگي بروز كرده و با شروع قاعدگي از بين مي‌روند و علت بروز آنها اختلالات هورموني ناشي از اين دوران مي‌باشد. چاقي هم به عنوان يكي از ريسك فاكتورهاي اين بيماري شناخته شده است. اين سندرم كه متوسط سن ابتلا به آن 26 سال است مخصوص زنان در سنين باروري است و در دوران قبل از بلوغ، بارداري و يائسگي ديده نمي‌شود. از مهم‌ترين عوارض اين سندرم بروز يكسري اختلالات احساسي، فيزيكي و رفتاري به شرح زير است:
اختلالات احساسي شامل حس نااميدي، عدم تمركز، عصبانيت، پرخاشگري، افسردگي، تحريك‌پذيري و اختلالات فيزيكي مشتمل بر درد مفاصل، سردرد، دردشكم، خستگي مفرط و تخليه انرژي، كاهش تمايل به فعاليت‌هاي عادي و روزمره مانند كار، مدرسه و ارتباط با دوستان و تغييرات رفتاري مانند تغيير در اشتها، ايجاد ولع به غذايي خاص، كم‌خوابي يا افزايش خواب و... مي‌باشد.
اين علائم در برخي زنان خفيف و در حدود 50-30 درصد شديد است و در 5 درصد از آنها آنقدر شديد است كه بر سلامت جسمي و فعاليت‌هاي اجتماعي آنها تاثير مي‌گذارد.
در زناني كه علائم سندرم پيش از قاعدگي خفيف مي‌باشد، تغذيه درماني و انجام فعاليت‌هاي فيزيكي بسيار مناسب است و علائم را تخفيف مي‌دهد، ولي در افرادي كه علائم شديدي دارند، از دارودرماني مانند داروهاي ضدالتهابي غيراستروئيدي، ديورتيك‌ها و زاناكس استفاده ميشود.
عوامل تغذيه‌اي موثر در سندرم پيش از قاعدگي:
تاثير كلسيم و ويتامين D:
زناني كه مبتلا به سندرم پيش از قاعدگي مي‌باشند، سطح سرمي كلسيم و ويتامينD
آنها پايين است و استفاده از مكمل‌هاي كلسيم و ويتامينD از شدت علائم بيماري مي‌كاهد. معمولا مصرف 4 واحد از گروه شير و لبنيات كم‌چرب و يا بدون چربي يا مصرف آب پرتقال غني‌شده باكلسيم و ماست كم‌چرب كه تامين‌كننده 1200 ميلي‌گرم كلسيم و 400 واحد ويتامينD مي‌باشد، كفايت كرده و در تخفيف عوارض موثر است.
كلسيم و ويتامين D به دليل تاثير بر استروژن‌هاي درون‌زا در كاهش عوارض پيش از قاعدگي نقش دارند. ميزان كلسيم، هورمون پاراتيروئيد و ويتامين D در خون، طي سيكل قاعدگي، داراي نوسان است. از آنجايي كه كمبود اين دو ماده مغذي در بروز سندرم پيش از قاعدگي نقش دارد، شيوع پوكي استخوان هم در زنان بالاتر مي‌باشد و در سنين يائسگي، علائم كمبود كلسيم مانند افسردگي و خستگي مشاهده مي‌گردد. براي جلوگيري از بروز اينگونه موارد استفاده از شيرهاي غني‌شده با كلسيم و ويتامينD
توصيه ميشود.
ويتامين B6:
ويتامين B6 يكي از ويتامين‌هاي محلول در آب است كه در تنظيم بسياري از فرايندهاي حياتي بدن نقش دارد. ميزان پيشنهادي اين ويتامين حدود 2 ميلي‌گرم در روز، بر اساس وزن هر فرد و دريافت پروتئين مي‌باشد و كمبود آن به ندرت مشاهده مي‌گردد.
تاثير آن در درمان افسردگي دوران قاعدگي به اثبات رسيده است؛ به خصوص افسردگي‌هاي ناشي از مصرف داروهاي ضدبارداري، كه داراي دوز بالاي استروژن و پروژسترون مي‌باشند. ثابت شده است كه استفاده از 50 ميلي‌گرم مكمل ويتامين B6 در روز از عوارض ناشي از سندرم پيش از قاعدگي مي‌كاهد.
نوشيدني‌هاي كافئين‌دار:
مصرف نوشيدني‌هاي داراي كافئين، مانند چاي و قهوه ارتباط مستقيمي با سندرم پيش از قاعدگي دارد و هرچه ميزان دريافت اينگونه نوشيدني‌ها بيشتر باشد، علائم شديدتر بروز خواهند كرد.
موادغذايي داراي كربوهيدرات:
مصرف موادغذايي غني از كربوهيدرات باعث بهبود تغييرات مربوط به خلق و خو و اشتهاي زياد به غذا در زنان مبتلا به سندرم پيش از قاعدگي ميشود. موادغذايي داراي كربوهيدرات‌هاي ساده وكمپلكس منبع غني تريپتوفان (نوعي اسيد آمينه) مي‌باشند. تريپتوفان پيش‌ساز هورمون سروتونين است كه با اسيدهاي آمينه بزرگ براي وارد شدن به مغز رقابت مي‌كند. افزايش سنتز هورمون سروتونين طي آخرين فاز تشكيل جسم زرد، اثرات سودمندي در كاهش عوارض اين سندرم دارد. در زنان مبتلا به اين سندرم سطح سروتونين مغز پايين است. تاثير غذاهاي غني از كربوهيدرات در افزايش ميزان تريپتوفان، بيشتر از غذاهاي غني از پروتئين مي‌باشد. سروتونين در تنظيم اشتها و خلق و خو تاثير گذار است و هورمون شادي‌بخش ناميده ميشود.
ثابت شده كه علت افزايش تمايل به غذا در اين دوران، كاهش سطح سروتونين مغز مي‌باشد و اين تمايل، تلاش براي خوددرماني و جبران كمبود سطح سروتونين بدن مي‌باشد. استفاده از اسنك‌هاي كوچك كربوهيدراته و يا نوشيدني‌هاي كربوهيدراته باعث افزايش تريپتوفان در دسترس و افزايش سنتز سروتونين ميشود.
منيزيم:
غلظت منيزيم سرم در سنين باروري زنان به طور دوره‌اي تغيير مي‌كند و ميزان آن در اريتروسيت‌ها و لوكوسيت‌هاي زنان مبتلا به سندرم پيش از قاعدگي كمتر است. از آنجايي كه منيزيم در فرايند سنتز سروتونين و ساير نوروترانسميتر‌ها و انقباض عروقي نقش دارد، بنابراين مصرف آن در كاهش عوارض اين سندرم و بهبود تغييرات ناشي از خلق و خو، كاهش سردرد و كاهش احتباس آب موثر است. دوز توصيه شده منيزيم 400-300 ميلي گرم در روز مي‌باشد.
اسيدهاي چرب بلندزنجير:
براساس تحقيقات، استفاده از اسيدهاي چرب بلندزنجير در كاهش عوارض اين سندرم موثر است. روغن Prime rose سرشار از گاما لينو
منبع: دنیای تغذیه ش 84
طول سيكل قاعدگي حدود 45-15 روز با متوسط 28 روز مي‌باشد كه با افزايش سن كاهش مي‌يابد. تغييرات محيطي مانند روزه‌داري، كاهش وزن شديد و يا وجود برخي بيماري‌ها، مانند بي‌اشتهايي عصبي، باعث جلوگيري از قاعدگي و يا آغاز مجدد دوره قاعدگي و تخمك گذاري ميشود. همچنين، سيكل قاعدگي در زنان جوان بستگي به وزن و چربي بدن نيز دارد.
رژيم غذايي هم از طريق تاثير بر فرايندهاي مغزي و الگوي خواب، باعث تغيير متابوليسم بدن ميشود. در زنان افزايش بيماري‌هاي قلبي - عروقي با شروع يائسگي مشاهده مي‌گردد. همچنين، خطر سرطان سينه با اولين حاملگي كاهش مي‌يابد. بنابراين، تغيير در تنظيم هورمون‌هاي استروئيدي در طول سيكل قاعدگي مي‌تواند باعث جلوگيري يا ايجاد برخي بيماري‌ها شود.
يكي از عوارض دوران قاعدگي، سندرم پيش از قاعدگي است كه به صورت تغييرات هورموني دوره‌اي و عودكننده در سيكل قاعدگي بروز مي‌كند.
سندرم پيش از قاعدگي داراي يكسري علائم با شدت‌هاي متفاوت است كه طي آخرين فاز تشكيل جسم زرد در سيكل قاعدگي (بلافاصله بعداز فاز تخمك‌گذاري و معمولا چند روز قبل از شروع قاعدگي) رخ مي‌دهد. اين علائم معمولا چند روز قبل از قاعدگي بروز كرده و با شروع قاعدگي از بين مي‌روند و علت بروز آنها اختلالات هورموني ناشي از اين دوران مي‌باشد. چاقي هم به عنوان يكي از ريسك فاكتورهاي اين بيماري شناخته شده است. اين سندرم كه متوسط سن ابتلا به آن 26 سال است مخصوص زنان در سنين باروري است و در دوران قبل از بلوغ، بارداري و يائسگي ديده نمي‌شود. از مهم‌ترين عوارض اين سندرم بروز يكسري اختلالات احساسي، فيزيكي و رفتاري به شرح زير است:
اختلالات احساسي شامل حس نااميدي، عدم تمركز، عصبانيت، پرخاشگري، افسردگي، تحريك‌پذيري و اختلالات فيزيكي مشتمل بر درد مفاصل، سردرد، دردشكم، خستگي مفرط و تخليه انرژي، كاهش تمايل به فعاليت‌هاي عادي و روزمره مانند كار، مدرسه و ارتباط با دوستان و تغييرات رفتاري مانند تغيير در اشتها، ايجاد ولع به غذايي خاص، كم‌خوابي يا افزايش خواب و... مي‌باشد.
اين علائم در برخي زنان خفيف و در حدود 50-30 درصد شديد است و در 5 درصد از آنها آنقدر شديد است كه بر سلامت جسمي و فعاليت‌هاي اجتماعي آنها تاثير مي‌گذارد.
در زناني كه علائم سندرم پيش از قاعدگي خفيف مي‌باشد، تغذيه درماني و انجام فعاليت‌هاي فيزيكي بسيار مناسب است و علائم را تخفيف مي‌دهد، ولي در افرادي كه علائم شديدي دارند، از دارودرماني مانند داروهاي ضدالتهابي غيراستروئيدي، ديورتيك‌ها و زاناكس استفاده ميشود.
عوامل تغذيه‌اي موثر در سندرم پيش از قاعدگي:
تاثير كلسيم و ويتامين D:
زناني كه مبتلا به سندرم پيش از قاعدگي مي‌باشند، سطح سرمي كلسيم و ويتامينD
آنها پايين است و استفاده از مكمل‌هاي كلسيم و ويتامينD از شدت علائم بيماري مي‌كاهد. معمولا مصرف 4 واحد از گروه شير و لبنيات كم‌چرب و يا بدون چربي يا مصرف آب پرتقال غني‌شده باكلسيم و ماست كم‌چرب كه تامين‌كننده 1200 ميلي‌گرم كلسيم و 400 واحد ويتامينD مي‌باشد، كفايت كرده و در تخفيف عوارض موثر است.
كلسيم و ويتامين D به دليل تاثير بر استروژن‌هاي درون‌زا در كاهش عوارض پيش از قاعدگي نقش دارند. ميزان كلسيم، هورمون پاراتيروئيد و ويتامين D در خون، طي سيكل قاعدگي، داراي نوسان است. از آنجايي كه كمبود اين دو ماده مغذي در بروز سندرم پيش از قاعدگي نقش دارد، شيوع پوكي استخوان هم در زنان بالاتر مي‌باشد و در سنين يائسگي، علائم كمبود كلسيم مانند افسردگي و خستگي مشاهده مي‌گردد. براي جلوگيري از بروز اينگونه موارد استفاده از شيرهاي غني‌شده با كلسيم و ويتامينD
توصيه ميشود.
ويتامين B6:
ويتامين B6 يكي از ويتامين‌هاي محلول در آب است كه در تنظيم بسياري از فرايندهاي حياتي بدن نقش دارد. ميزان پيشنهادي اين ويتامين حدود 2 ميلي‌گرم در روز، بر اساس وزن هر فرد و دريافت پروتئين مي‌باشد و كمبود آن به ندرت مشاهده مي‌گردد.
تاثير آن در درمان افسردگي دوران قاعدگي به اثبات رسيده است؛ به خصوص افسردگي‌هاي ناشي از مصرف داروهاي ضدبارداري، كه داراي دوز بالاي استروژن و پروژسترون مي‌باشند. ثابت شده است كه استفاده از 50 ميلي‌گرم مكمل ويتامين B6 در روز از عوارض ناشي از سندرم پيش از قاعدگي مي‌كاهد.
نوشيدني‌هاي كافئين‌دار:
مصرف نوشيدني‌هاي داراي كافئين، مانند چاي و قهوه ارتباط مستقيمي با سندرم پيش از قاعدگي دارد و هرچه ميزان دريافت اينگونه نوشيدني‌ها بيشتر باشد، علائم شديدتر بروز خواهند كرد.
موادغذايي داراي كربوهيدرات:
مصرف موادغذايي غني از كربوهيدرات باعث بهبود تغييرات مربوط به خلق و خو و اشتهاي زياد به غذا در زنان مبتلا به سندرم پيش از قاعدگي ميشود. موادغذايي داراي كربوهيدرات‌هاي ساده وكمپلكس منبع غني تريپتوفان (نوعي اسيد آمينه) مي‌باشند. تريپتوفان پيش‌ساز هورمون سروتونين است كه با اسيدهاي آمينه بزرگ براي وارد شدن به مغز رقابت مي‌كند. افزايش سنتز هورمون سروتونين طي آخرين فاز تشكيل جسم زرد، اثرات سودمندي در كاهش عوارض اين سندرم دارد. در زنان مبتلا به اين سندرم سطح سروتونين مغز پايين است. تاثير غذاهاي غني از كربوهيدرات در افزايش ميزان تريپتوفان، بيشتر از غذاهاي غني از پروتئين مي‌باشد. سروتونين در تنظيم اشتها و خلق و خو تاثير گذار است و هورمون شادي‌بخش ناميده ميشود.
ثابت شده كه علت افزايش تمايل به غذا در اين دوران، كاهش سطح سروتونين مغز مي‌باشد و اين تمايل، تلاش براي خوددرماني و جبران كمبود سطح سروتونين بدن مي‌باشد. استفاده از اسنك‌هاي كوچك كربوهيدراته و يا نوشيدني‌هاي كربوهيدراته باعث افزايش تريپتوفان در دسترس و افزايش سنتز سروتونين ميشود.
منيزيم:
غلظت منيزيم سرم در سنين باروري زنان به طور دوره‌اي تغيير مي‌كند و ميزان آن در اريتروسيت‌ها و لوكوسيت‌هاي زنان مبتلا به سندرم پيش از قاعدگي كمتر است. از آنجايي كه منيزيم در فرايند سنتز سروتونين و ساير نوروترانسميتر‌ها و انقباض عروقي نقش دارد، بنابراين مصرف آن در كاهش عوارض اين سندرم و بهبود تغييرات ناشي از خلق و خو، كاهش سردرد و كاهش احتباس آب موثر است. دوز توصيه شده منيزيم 400-300 ميلي گرم در روز مي‌باشد.
اسيدهاي چرب بلندزنجير:
براساس تحقيقات، استفاده از اسيدهاي چرب بلندزنجير در كاهش عوارض اين سندرم موثر است. روغن Prime rose سرشار از گاما لينو
منبع: دنیای تغذیه ش 84
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر