نوشته : برليانت بزرگمهر
در شماره قبل مجله، بحثمان در مورد اهميت تغذيه دختران نوجوان بود و تأثير تغذيه صحيح را در حفظ سلامت آنان و پيشگيري از اختلالات و عوارض مختلف متذكر شديم. در اين ارتباط، اثرات برخورداري از الگوي غذايي كافي و متنوع را در تأمين رشد و پيشگيري از نرمي استخوان، كم‌خوني و چاقي مورد بحث قرار داديم. در اين شماره مجله به ساير عوارضي كه ممكن است دختران نوجوان را تهديد نمايد اشاره‌اي خواهيم داشت و تأثير تغذيه صحيح را در پيشگيري از اين اختلالات، مورد بررسي قرار خواهيم داد.
گــواتـر:
گواتر ساده (گواتر آندميك) يا گواتر ناشي از كمبود يد، معمولاً در مناطق كوهستاني در بين دختران نوجوان ديده مي‌شود. در مناطق كوهستاني مقدار يد موجود در محصولات خوراكي جهت تأمين نيازهاي انسان به اين ماده معدني مهم، كافي نيست و بطور معمول عارضه گواتر در بين خانم‌ها و بخصوص نوجوانان دختر زياد مشاهده مي‌شود.
كمبود يد مي‌تواند در سنين نوجواني به رشد نوجوانان لطمه زده و آن را دچار اختلال نمايد. همچنين بعلت آنكه يد در سوخت مواد انرژي‌زا تأثير مهمي دارد، لذا افراد مبتلا به گواتر كم‌كار (گواتر ناشي از كمبود يد) معمولاً دچار افزايش وزن و چاقي ميشوند. كاهش حافظه و تمركز نيز از ديگر عوارض ناشي از كمبود يد مي‌باشد. البته كمبود يد عوارض ديگري نيز در بردارد.
دختران نوجواني كه در مناطق كوهستاني زندگي مي‌كنند، لازم است تحت نظر پزشك متخصص غدد، از سلامت غده تيروئيد خود اطمينان حاصل نمايند و در صورت وجود اختلالي در تيروئيد به درمان جدي آن بپردازند.
بطور كلي افراد ساكن در مناطق كوهستاني، بعلت آنكه مقدار كافي يد از طريق مواد خوراكي دريافت نمي‌كنند، بايد از نمك يد‌دار استفاده نمايند. ضمناً نظر به اينكه ماهي و محصولات دريايي از نظر يد بسيار غني هستند، لازم است دختران نوجوان هفته‌اي 2 روز از ماهي دريا و محصولات دريايي استفاده كنند.
يبوست:
يبوست از اختلالات مهمي است كه معمولاً در اثر تغذيه نامناسب و فاقد فيبر غذايي كافي، گريبانگير شخص مي‌شود. از آنجايي كه نوجوانان اكثراً تمايلي به مصرف مواد غذايي داراي باقيمانده (فيبر غذايي) از خود نشان نمي‌دهند، لذا احتمال بروز يبوست در آنان زياد است. يبوست علاوه بر آنكه موجب نفخ و سنگيني دستگاه گوارش و اكثراً دل درد و اختلالات گوارشي مي‌شود، چنانچه براي مدت طولاني ادامه يابد و اقدامات لازم براي رفع آن انجام نگردد، زمينه را جهت ابتلا به سرطان‌هاي دستگاه گوارش، بخصوص سرطان روده بزرگ (كولون) آماده مي‌سازد، بنابراين لازم است نوجوانان عزيز به محض مشاهده يبوست در خود، با مصرف سبزيجات و ميوه‌هاي تازه، حبوبات و غلات با سبوس اين عارضه را برطرف نمايند.
ميوه‌هايي كه مي‌توان با پوست مصرف نمود، پس از شستشوي دقيق و ضدعفوني، در رفع يبوست بسيار مؤثرند.
كمبود وزن و لاغري:
يكي از عوارضي كه ممكن است در نوجوانان، بخصوص نوجوانان دختر، بروز نمايد كمبود وزن و لاغري است. اين عارضه به علل مختلف از جمله اختلالات هورموني، كمبود اشتها جهت صرف غذاي كافي، پيروي از رژيم‌هاي لاغري نامناسب و ناكافي، تحرك خيلي شديد و تعريق زياد (چنانچه غذاي مصرفي روزانه تكافوي انرژي مصرفي را ننمايد) مي‌تواند بروز كند.
كاهش وزن و لاغري به هر علت كه باشد، چون معمولا موجب ضعف، خستگي، كاهش كارآيي جسمي و حتي ذهني مي‌شود و ضمناً مي‌تواند نشانه‌اي از سوءتغذيه و كاهش مقاومت بدن در برابر بيماري‌ها باشد، لذا لازم است هر چه سريع‌تر در رفع اين اشكال براي رساندن وزن اين دسته از نوجوانان به محدوده نرمال اقدام گردد.
اختلالات روحي و رفتاري ناشي از بلوغ:
نوجوانان گروه خاصي از جامعه را تشكيل مي‌دهند كه در مرحله انتقال از دوران كودكي به ايام جواني هستند. در اين مرحله حساس از زندگي، بعلت تغييرات هورموني گسترده‌اي كه در آنان پيش مي‌آيد، تغييرات وسيعي در خلق‌و خو و رفتار نوجوانان رخ مي‌دهد.
ضمناً انتقال از دوران كودكي به دوران نوجواني و انتظارات والدين و اطرافيان در زمينه رفتار بالغانه از آنان- در حالي كه هنوز دوران كودكي را به طور كامل پشت سر نگذارده‌اند- حالت دوگانگي، سرگشتگي، احساس اجهاف و گاه پرخاشگري يا افسردگي در آنان ايجاد مي‌كند.
حالات روحي فوق كه از طرفي بعلت تغييرات هورموني و از طرف ديگر به دليل مرحله خاص و حساس زندگي اين گروه، در آنان بروز مي‌نمايد، مي‌تواند اثرات مهم و نامطلوبي بر تغذيه و سلامت نوجوانان بجا بگذارد. آشفتگي‌هاي روحي اكثراً موجب كم‌اشتهايي و نخوردن غذاي كافي و مناسب توسط اين گروه سني مي‌شود كه تغذيه آنان از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و هر نوع اختلال تغذيه‌اي مي‌تواند به رشد و سلامت آنان لطمات مهم و گاه جبران ناپذير وارد سازد.
علاوه بر كم اشتهايي و كم خوري، اختلالات روحي و رفتاري ناشي از بلوغ مي‌تواند موجب بي‌توجهي نوجوانان به كيفيت غذاي مصرفي و استفاده از مواد خوراكي فاقد ارزش تغذيه‌اي، و نيز بي‌نظمي در مصرف غذا بشود كه همه اين عوامل باعث بروز سوءتغذيه، اختلال در رشد و آسيبپذيري در برابر بيماري‌ها مي‌شود. علاوه بر آن، بي‌نظمي در مصرف غذا و استفاده از غذاهاي غيربهداشتي و نامناسب از نظر تغذيه‌اي، مي‌تواند سلامت دستگاه گوارش نوجوانان را دچار مخاطره نمايد كه خود به هضم و جذب مواد غذايي لطمه زده و سوء تغذيه را در آنان تشديد مي‌كند.
ضمناً پيروي از برنامه غذايي ناكافي و غلط، موجب مي‌شود كه مواد مغذي لازم جهت سلامت و فعاليت سلول‌هاي عصبي به بدن آنان نرسيده و در نتيجه اغتشاشات روحي و رفتاري آنان تشديد شود.
آسيبپذيري در برابر بيماري‌ها:
به كرات مشاهده شده كه دختران نوجوان با وجود آنكه در سنين ابتداي زندگي هستند و طبيعتاً بايد قدرت مقاومت خيلي بيشتري نسبت به افراد بزرگسال در برابر بيماري‌ها داشته باشند، ولي در برابر بيماري‌ها آسيب‌پذيرند، بعنوان مثال مكرراً دچار سرماخوردگي ميشوند و يا اكثراً اختلالات گوارشي آنان را رنج مي‌دهد و بطور كلي قدرت مقاومت زيادي در برابر عفونت‌ها و بيماري‌ها ندارند. يكي از مهم‌ترين دلايل اين امر مي‌تواند تغذيه ناكافي و نامناسب باشد. نوجوانان تمايل زيادي به مصرف غذاهاي آماده فرآوري شده دارند. همچنين ميان وعده‌هاي آنان را نيز اكثراً مواد آماده تشكيل مي‌دهد. انواع پيتزاها، ساندويچ‌هاي سوسيس و كالباس و ...، همبرگر، كباب كوبيده و ساير غذاهاي آماده و نيز ميان‌وعده‌‌هايي از قبيل چيپس، پفك، نوشابه‌هاي گازدار، كيك‌هاي آماده و ... از غذاها و ميان‌وعده‌هاي مورد علاقه نوجوانان است.
مصرف سبزي‌ها و ميوه‌هاي تازه، در الگوي غذايي نوجوانان جايگاه مهمي ندارد. نوشابه‌هاي گازدار و پودر شربت‌هاي آماده، در حد وسيعي جانشين دوغ، ماست، شير و انواع لبنيات شده است. حبوبات و غلات سبوسدار نيز معمولاً از برنامه غذايي نوجوانان حذف شده‌‌اند.
احساس خستگي، سستي، بيحالي و بي‌حوصلگي:
گاه مشاهده مي‌كنيم كه برخي از نوجوانان با وجود آنكه در بحبوحه قدرت و توانايي قرار داشته و قاعدتاً بايد از سلامت و شادابي و نشاط فراوان برخوردار باشند، اما احساس خستگي و سستي و بيحالي مداوم دارند و بي‌حوصلگي و بي‌ميلي به كار، مانع انجام فعاليت درسي و ساير فعاليت‌هاي روزمره به ميزان كافي، در آنان مي‌شود. حال اين سوال مطرح مي‌گردد كه به چه دليل اين گروه سني در اين دوره از زندگي خود دچار اين عارضه ميشوند و چگونه مي‌توان اين اختلال را در آنان درمان نمود. نگاهي به شيوه زندگي نوجوانان، پاسخ سوال را برايمان روشن مي‌سازد. الگوي غذايي مصرفي نوجوانان كه شامل مواد آماده فرآوري شده و بدون باقيمانده و نيز فقير از نظر ويتامين‌ها و مواد معدني ضروري مي‌باشد، قادر نيست مواد مغذي لازم جهت تأمين سلامت، شادابي و نشاط و افزايش كارآيي اين گروه سني بسيار حساس و پرمخاطره را تأمين كند.
حال چنانچه به الگوي غذايي ناكافي و غلط، كمبود تحرك جسمي و ورزش و نيز استرس حاصل از تغييرات هورموني و مسائل خاص اين گروه را نيز اضافه كنيم، دلايل كافي جهت اين حالت خستگي و سستي و بي‌حوصلگي و ... برايمان مشخص مي‌شود.
نوجوانان عزيز توجه داشته باشند كه برخورداري از تغذيه صحيح، كافي و متنوع و انجام ورزش، پياده‌روي و تحرك جسمي مداوم روزانه مي‌تواند آنان را در برابر بيماري‌هاي مختلف ايمن نموده و سلامت‌شان را تأمين كند و ضمناً در افزايش كارآيي ذهني و قدرت يادگيري و در نتيجه موفقيت تحصيلي آنان بسيار مؤثر باشد.
منبع: دنیای تغذیه ش 112
گــواتـر:
گواتر ساده (گواتر آندميك) يا گواتر ناشي از كمبود يد، معمولاً در مناطق كوهستاني در بين دختران نوجوان ديده مي‌شود. در مناطق كوهستاني مقدار يد موجود در محصولات خوراكي جهت تأمين نيازهاي انسان به اين ماده معدني مهم، كافي نيست و بطور معمول عارضه گواتر در بين خانم‌ها و بخصوص نوجوانان دختر زياد مشاهده مي‌شود.
كمبود يد مي‌تواند در سنين نوجواني به رشد نوجوانان لطمه زده و آن را دچار اختلال نمايد. همچنين بعلت آنكه يد در سوخت مواد انرژي‌زا تأثير مهمي دارد، لذا افراد مبتلا به گواتر كم‌كار (گواتر ناشي از كمبود يد) معمولاً دچار افزايش وزن و چاقي ميشوند. كاهش حافظه و تمركز نيز از ديگر عوارض ناشي از كمبود يد مي‌باشد. البته كمبود يد عوارض ديگري نيز در بردارد.
دختران نوجواني كه در مناطق كوهستاني زندگي مي‌كنند، لازم است تحت نظر پزشك متخصص غدد، از سلامت غده تيروئيد خود اطمينان حاصل نمايند و در صورت وجود اختلالي در تيروئيد به درمان جدي آن بپردازند.
بطور كلي افراد ساكن در مناطق كوهستاني، بعلت آنكه مقدار كافي يد از طريق مواد خوراكي دريافت نمي‌كنند، بايد از نمك يد‌دار استفاده نمايند. ضمناً نظر به اينكه ماهي و محصولات دريايي از نظر يد بسيار غني هستند، لازم است دختران نوجوان هفته‌اي 2 روز از ماهي دريا و محصولات دريايي استفاده كنند.
يبوست:
يبوست از اختلالات مهمي است كه معمولاً در اثر تغذيه نامناسب و فاقد فيبر غذايي كافي، گريبانگير شخص مي‌شود. از آنجايي كه نوجوانان اكثراً تمايلي به مصرف مواد غذايي داراي باقيمانده (فيبر غذايي) از خود نشان نمي‌دهند، لذا احتمال بروز يبوست در آنان زياد است. يبوست علاوه بر آنكه موجب نفخ و سنگيني دستگاه گوارش و اكثراً دل درد و اختلالات گوارشي مي‌شود، چنانچه براي مدت طولاني ادامه يابد و اقدامات لازم براي رفع آن انجام نگردد، زمينه را جهت ابتلا به سرطان‌هاي دستگاه گوارش، بخصوص سرطان روده بزرگ (كولون) آماده مي‌سازد، بنابراين لازم است نوجوانان عزيز به محض مشاهده يبوست در خود، با مصرف سبزيجات و ميوه‌هاي تازه، حبوبات و غلات با سبوس اين عارضه را برطرف نمايند.
ميوه‌هايي كه مي‌توان با پوست مصرف نمود، پس از شستشوي دقيق و ضدعفوني، در رفع يبوست بسيار مؤثرند.
كمبود وزن و لاغري:
يكي از عوارضي كه ممكن است در نوجوانان، بخصوص نوجوانان دختر، بروز نمايد كمبود وزن و لاغري است. اين عارضه به علل مختلف از جمله اختلالات هورموني، كمبود اشتها جهت صرف غذاي كافي، پيروي از رژيم‌هاي لاغري نامناسب و ناكافي، تحرك خيلي شديد و تعريق زياد (چنانچه غذاي مصرفي روزانه تكافوي انرژي مصرفي را ننمايد) مي‌تواند بروز كند.
كاهش وزن و لاغري به هر علت كه باشد، چون معمولا موجب ضعف، خستگي، كاهش كارآيي جسمي و حتي ذهني مي‌شود و ضمناً مي‌تواند نشانه‌اي از سوءتغذيه و كاهش مقاومت بدن در برابر بيماري‌ها باشد، لذا لازم است هر چه سريع‌تر در رفع اين اشكال براي رساندن وزن اين دسته از نوجوانان به محدوده نرمال اقدام گردد.
اختلالات روحي و رفتاري ناشي از بلوغ:
نوجوانان گروه خاصي از جامعه را تشكيل مي‌دهند كه در مرحله انتقال از دوران كودكي به ايام جواني هستند. در اين مرحله حساس از زندگي، بعلت تغييرات هورموني گسترده‌اي كه در آنان پيش مي‌آيد، تغييرات وسيعي در خلق‌و خو و رفتار نوجوانان رخ مي‌دهد.
ضمناً انتقال از دوران كودكي به دوران نوجواني و انتظارات والدين و اطرافيان در زمينه رفتار بالغانه از آنان- در حالي كه هنوز دوران كودكي را به طور كامل پشت سر نگذارده‌اند- حالت دوگانگي، سرگشتگي، احساس اجهاف و گاه پرخاشگري يا افسردگي در آنان ايجاد مي‌كند.
حالات روحي فوق كه از طرفي بعلت تغييرات هورموني و از طرف ديگر به دليل مرحله خاص و حساس زندگي اين گروه، در آنان بروز مي‌نمايد، مي‌تواند اثرات مهم و نامطلوبي بر تغذيه و سلامت نوجوانان بجا بگذارد. آشفتگي‌هاي روحي اكثراً موجب كم‌اشتهايي و نخوردن غذاي كافي و مناسب توسط اين گروه سني مي‌شود كه تغذيه آنان از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و هر نوع اختلال تغذيه‌اي مي‌تواند به رشد و سلامت آنان لطمات مهم و گاه جبران ناپذير وارد سازد.
علاوه بر كم اشتهايي و كم خوري، اختلالات روحي و رفتاري ناشي از بلوغ مي‌تواند موجب بي‌توجهي نوجوانان به كيفيت غذاي مصرفي و استفاده از مواد خوراكي فاقد ارزش تغذيه‌اي، و نيز بي‌نظمي در مصرف غذا بشود كه همه اين عوامل باعث بروز سوءتغذيه، اختلال در رشد و آسيبپذيري در برابر بيماري‌ها مي‌شود. علاوه بر آن، بي‌نظمي در مصرف غذا و استفاده از غذاهاي غيربهداشتي و نامناسب از نظر تغذيه‌اي، مي‌تواند سلامت دستگاه گوارش نوجوانان را دچار مخاطره نمايد كه خود به هضم و جذب مواد غذايي لطمه زده و سوء تغذيه را در آنان تشديد مي‌كند.
ضمناً پيروي از برنامه غذايي ناكافي و غلط، موجب مي‌شود كه مواد مغذي لازم جهت سلامت و فعاليت سلول‌هاي عصبي به بدن آنان نرسيده و در نتيجه اغتشاشات روحي و رفتاري آنان تشديد شود.
آسيبپذيري در برابر بيماري‌ها:
به كرات مشاهده شده كه دختران نوجوان با وجود آنكه در سنين ابتداي زندگي هستند و طبيعتاً بايد قدرت مقاومت خيلي بيشتري نسبت به افراد بزرگسال در برابر بيماري‌ها داشته باشند، ولي در برابر بيماري‌ها آسيب‌پذيرند، بعنوان مثال مكرراً دچار سرماخوردگي ميشوند و يا اكثراً اختلالات گوارشي آنان را رنج مي‌دهد و بطور كلي قدرت مقاومت زيادي در برابر عفونت‌ها و بيماري‌ها ندارند. يكي از مهم‌ترين دلايل اين امر مي‌تواند تغذيه ناكافي و نامناسب باشد. نوجوانان تمايل زيادي به مصرف غذاهاي آماده فرآوري شده دارند. همچنين ميان وعده‌هاي آنان را نيز اكثراً مواد آماده تشكيل مي‌دهد. انواع پيتزاها، ساندويچ‌هاي سوسيس و كالباس و ...، همبرگر، كباب كوبيده و ساير غذاهاي آماده و نيز ميان‌وعده‌‌هايي از قبيل چيپس، پفك، نوشابه‌هاي گازدار، كيك‌هاي آماده و ... از غذاها و ميان‌وعده‌هاي مورد علاقه نوجوانان است.
مصرف سبزي‌ها و ميوه‌هاي تازه، در الگوي غذايي نوجوانان جايگاه مهمي ندارد. نوشابه‌هاي گازدار و پودر شربت‌هاي آماده، در حد وسيعي جانشين دوغ، ماست، شير و انواع لبنيات شده است. حبوبات و غلات سبوسدار نيز معمولاً از برنامه غذايي نوجوانان حذف شده‌‌اند.
احساس خستگي، سستي، بيحالي و بي‌حوصلگي:
گاه مشاهده مي‌كنيم كه برخي از نوجوانان با وجود آنكه در بحبوحه قدرت و توانايي قرار داشته و قاعدتاً بايد از سلامت و شادابي و نشاط فراوان برخوردار باشند، اما احساس خستگي و سستي و بيحالي مداوم دارند و بي‌حوصلگي و بي‌ميلي به كار، مانع انجام فعاليت درسي و ساير فعاليت‌هاي روزمره به ميزان كافي، در آنان مي‌شود. حال اين سوال مطرح مي‌گردد كه به چه دليل اين گروه سني در اين دوره از زندگي خود دچار اين عارضه ميشوند و چگونه مي‌توان اين اختلال را در آنان درمان نمود. نگاهي به شيوه زندگي نوجوانان، پاسخ سوال را برايمان روشن مي‌سازد. الگوي غذايي مصرفي نوجوانان كه شامل مواد آماده فرآوري شده و بدون باقيمانده و نيز فقير از نظر ويتامين‌ها و مواد معدني ضروري مي‌باشد، قادر نيست مواد مغذي لازم جهت تأمين سلامت، شادابي و نشاط و افزايش كارآيي اين گروه سني بسيار حساس و پرمخاطره را تأمين كند.
حال چنانچه به الگوي غذايي ناكافي و غلط، كمبود تحرك جسمي و ورزش و نيز استرس حاصل از تغييرات هورموني و مسائل خاص اين گروه را نيز اضافه كنيم، دلايل كافي جهت اين حالت خستگي و سستي و بي‌حوصلگي و ... برايمان مشخص مي‌شود.
نوجوانان عزيز توجه داشته باشند كه برخورداري از تغذيه صحيح، كافي و متنوع و انجام ورزش، پياده‌روي و تحرك جسمي مداوم روزانه مي‌تواند آنان را در برابر بيماري‌هاي مختلف ايمن نموده و سلامت‌شان را تأمين كند و ضمناً در افزايش كارآيي ذهني و قدرت يادگيري و در نتيجه موفقيت تحصيلي آنان بسيار مؤثر باشد.
منبع: دنیای تغذیه ش 112
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر