در كتب فارسي «بسفايج» و «بسپايك» و در كتب طب سنتي با نامهاي «بسفايج» ، «ثاقب الحجر» و «اضراب الكلب» آمده است در بازار دارويي هند نيز بسفايج گويند . به فرانسوي Polypode vulgaire ، Fougere douce و Millepieds و به انگليسيCommon polypody و Polypody wall-fern گفته مي شود گياهي است از رستة سرخسها و از خانوادة Polypodiaceae جنس Polypodium نام علمي آن Polypodium vulgare L. مي باشد نام بسفايج در مازندران ( تنكابن ) « دارچماز» است .
مشخصات
گياهي است چند ساله ، برگهاي آن به قطعات كوچك تقسيم شده ، پهنة كلي برگ بيضي مثلثي شكل به طول 25-20 سانتي متر و داراي دمبرگ دراز است قطعات كوچك هر برگ كه بطور متناوب نسبت به رگبرگ اصلي قرار گرفته اند در قسمت قاعده برگ درازتر و به تدريج كه به نوك برگ نزديك مي شوند كوچكتر مي شوند ريشة اين گياه كه ان هم بسفايج ناميده مي شود، ساقة زيرزميني است به رنگ خاكستري مايل به سياه باريك و داراي گره هاي زيادي است و از هر گروه ريشكهاي نازكي بيرون آمده و گياه را در زمين مستقر مي سازد بهترين نوع آن از نظر دارويي داراي طعم قرنفل كمي شيرين و قابض و گس مي باشد. مغز ريشة تازه آن به رنگ سبز مانند مغز پسته ولي هر چه بيشتر كهنه شود به سرخي وسياهي مي گرايد گياهي است كه در بهار رشد ميكند و در تابستان مي رسدو چون از سرخسهاست يعني از نهان زادان آوند دار است ، طبعاً بي گل است .
اين گياه در ايران در مازندران در تنكابن ، كهر اسنگ و در بندر گز و در آذربايجان بين خزه هاي تخته سنگهاي جنگل حسن بيگلو در قره داغ ديده مي شود در اروپا و امريكا و در ساير مناطق آسيا در تركيه نيز انتشار دارد.
تركيبات شيميايي
از نظر تركيبات شيميايي در ساقة زيرزميني و ريشه هاي بسفايج اسانس روغني وجود دارد كه شامل بوتيريك اسيد ، هكزوئيك اسيد ، لوريك اسيد، سوكسينيك اسيد ، متيل ساليسيلات، هكزوئيك استر، ايزووالريك استر، و آلفا – متيل بوتيريك استر مي باشد بعلاوه داراي يك روغن چرب است كه مسهل بسيار قوي است و همچنين يك رزين و رزين ديگري داراي BzOH و استرهاي آن كه مادة عامل بسيار قوي ضد كرم است سرانجام يك گلوكوزيد به نام سامامبائين و تعدادي ساپونين مي باشد علاوه بر موارد فوق در ساقة زيرزميني مقداري لعاب ، نشاسته ، مانيت و قند وجود دارد.
خواص – كاربرد
درهند ساقة زيرزميني بسفايج را به عنوان مسهل و براي ازدياد ترشح صفرا تجويز مي كنند.
بسفايج از نظر طبيعت طبق راي حكماي طب سنتي گرم وخشك است و در مورد خواص آن معتقدند كه مسهل است و براي ازدياد ترشح صفرا موثر مي باشد. محلل نفخ و شير منجمد شده در معده مي باشد خوردن دم كردة آن با عناب .اگر دم كردة آن با ريشه شيرين بيان و انيسون تهيه و خورده شود براي سرفه و تنگي نفس نافع است . اگر 15 گرم دم كردة آن با فلوس خيار شنبر يا ترنجبين خورده شود براي تحليل باد وگاز بواسير و دردمعده مزمن و صرع بسيار مجرب است و اگر اشخاص و جذام هر روز 6 گرم بسفايج را با 120 گرم مغز فلوس خيار شنبر تا يك هفته بخورند، هر دو بيماري شفا مي يابد.ضماد آن براي رفع پيچيدگي عصب و شقاق بين انگشتان نافع است خوردن آب جوشانده بسفايج با ماء الشعير و يا آب عسل براي تحليل قولنج و نفخ شديد و دفع اخلاط بسيار نافع مي باشد. عده اي آن را براي سينه مضر مي دانند بنابراين توصيه مي شود كه با پرسياوشان خورده شود و چون مضر كليه است لذا بهتر است با هليله زرد خورده شود مقدار خوراك از جرم بسفايج از 12-4 گرم و در دم كرده ها از 30-8 گرم است كه برحسب سن و قدرت ونيرومندي شخص تغيير مي كند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر