نوشته : مهندس مسعود خبازي
ریزمغذی‌ها سهم کوچکی از مواد مغذی هر غذا یا ماده غذایی را تشکیل داده و انرژی‌زا نيستند؛ اما وجود آنها برای بسیاری از فعالیت‌های حیاتی بدن و تامین سلامت ضروری است و به دو دسته کلی ویتامین‌ها و عناصر معدنی تقسیم می‌شوند. بدن ما روزانه به مقدار کمی از این مواد مغذی احتیاج دارد (حداکثر 2گرم) و واحد اندازه‌گیری آنها به‌طور عمده میلی‌گرم یا میکروگرم می‌باشد. این مقاله به اختصار به معرفی عنصرمعدنی سلنيوم و نقش آن در سلامتی بدن می‌پردازد. اصطلاح ریز مغذی به اندازه مولکول شیمیایی آنها ارتباطی ندارد، بلکه براي بيان نیاز تغذیه‌ای به هر یک از آنها به كار مي‌رود و براساس دانش موجود، ویتامین‌های مورد نیاز انسان 13 نوع و عناصر معدنی مورد نیاز حداقل 15 نوع می‌باشد. عناصر معدنی نیز خود دو دسته هستند: 1- مواد معدنی عمده (عناصر عمده) مانند کلسیم، فسفر که بدن روزانه به مقدار بیشتری از آنها نیاز دارد. 2- مواد معدنی جزئی (عناصر کم مقدار) مانند آهن، سلنيوم و روی که بدن روزانه به مقدار بسيار كمي از آنها نياز دارد.
سلنيوم(selenium)
سلنيوم یکی ازاملاح معدنی ضروری برای تامین سلامتی است؛ ولی نیاز بدن به آن بسیار اندک است. اين ماده در بدن با پروتئین‌ها ترکیب می‌شود و تولید ماده‌اي به نام سلنوپروتئین می‌کند که يكي از آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی مهم است. خواص آنتی‌اکسیدانی سلنوپروتئین‌ها به پیشگیری از تخریب سلولی ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. رادیکال‌های آزاد محصولات فرعی متابولیسم اکسیژن هستند که مي‌توانند موجب پیشرفت بیمارهای مزمن، مانند سرطان و بیماري‌هاي قلبی شوند. سلنوپروتئین‌های دیگر، به تنظیم عملکرد تیروئید کمک می‌کنند. دریافت کافی این عنصر در تقویت دستگاه ایمنی بدن و پیشگیری از بروز برخی از انواع سرطان‌ها نقش دارد. میزان توصیه شده این عنصر برای مردان و زنان 55 میکروگرم در روز است. که به طور معمول با رعایت یک برنامه غذایی کامل تامين مي‌شود. بعضی از مطالعات نشان داده که کمبود دریافت سلنيوم باعث بروز نوع خاصی از عارضه قلبی و نوعی بیماری مي‌شود که با تغییر شکل مفاصل همراه است. کمبود این عنصر در برخی از مناطق کشورما گزارش شده است.
منابع غذایی سلنيوم
در بیشتر کشورهای دنیا، غذاهای گیاهی منابع غذایی عمده سلنيوم هستند. محتوی سلنيوم غذاها به محتوی سلنيوم خاکی که گیاه در آن رشد می‌کند، بستگی دارد. کمبود اين عنصر اغلب در نواحی که سلنيوم خاک پایین است، وجود دارد. این ماده در انواع گوشت و غذاهای دریایی یافت می‌شود. حیواناتی که از گیاهان پرورش‌یافته در مناطق غنی از سلنيوم استفاده می‌کنند، سطح سلنيوم گوشت‌شان بالاتر است. به‌طور کلی منابع غذایی سلنيوم عبارتند از: مغزها (خشکبار)، ماهی تن، گوشت گوساله، بوقلمون، مرغ، سبوس گندم، تخمه آفتابگردان، سیر، دانه‌ها، گردو، کشمش، جگر، قلوه و انوع ماهی‌های آب‌شور و شیرین.
مکمل‌های سلنيوم
سلنيوم در غذاهایی مانند ذرت، گندم، لوبيا و سويا كه قسمت عمده رژیم غذایی افراد را تشکیل می‌دهند، به‌صورت سلنومتیونین وجود دارد. سلنومتیونین می‌تواند با پروتئین‌های بدن ترکیب شود و به عنوان ناقل ذخیره سلنيوم در بافت‌ها و اندام‌های بدن عمل کند. مکمل‌های سلنيوم ممکن است محتوی سلنیت و سلنات سدیم (فرم‌های غیر آلی سلنيوم) باشند. سلنومتیونین معمولا" بهترین فرم از لحاظ جذب و مصرف در بدن است كه در کار آزمایی پیشگیری از سرطان درسال 1983 مورد استفاده قرار گرفت و نشان داد، دریافت 200 میکروگرم سلنيوم در روز می‌تواند باعث کاهش خطر سرطان پروستات، ریه، کولون ورکتوم شود.
مضرات دریافت زیاد سلنيوم
مصرف 400 تا 500 میکروگرم سلنيوم در روز براي بزرگسالان سالم بی‌خطر است؛ اما دریافت زیاد آن (بیشتر از 900میکروگرم در روزبه مدت طولانی) از طریق مصرف مکمل‌های دارویی می‌تواند عوارضی مثل: تهوع، استفراغ، ضعف و خستگی، ریزش مو، تغییرات ناخن و کهیر پوستی داشته باشد و در موارد پیشرفته سبب بروز سیروز کبدی شود. از همین رو بهتر است مکمل‌های دارویی تنها براساس نیاز واقعی و با تجویز پزشک مصرف گردد. در صورت زیاد بودن سلنيوم در خاک یک منطقه و اتکای صرف به محصولات پرورش يافته محلی نيز، امکان بروز مسمومیت ناشی از این عنصر وجود خواهد داشت.
منبع: دنياي سلامت ش 74
سلنيوم(selenium)
سلنيوم یکی ازاملاح معدنی ضروری برای تامین سلامتی است؛ ولی نیاز بدن به آن بسیار اندک است. اين ماده در بدن با پروتئین‌ها ترکیب می‌شود و تولید ماده‌اي به نام سلنوپروتئین می‌کند که يكي از آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی مهم است. خواص آنتی‌اکسیدانی سلنوپروتئین‌ها به پیشگیری از تخریب سلولی ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. رادیکال‌های آزاد محصولات فرعی متابولیسم اکسیژن هستند که مي‌توانند موجب پیشرفت بیمارهای مزمن، مانند سرطان و بیماري‌هاي قلبی شوند. سلنوپروتئین‌های دیگر، به تنظیم عملکرد تیروئید کمک می‌کنند. دریافت کافی این عنصر در تقویت دستگاه ایمنی بدن و پیشگیری از بروز برخی از انواع سرطان‌ها نقش دارد. میزان توصیه شده این عنصر برای مردان و زنان 55 میکروگرم در روز است. که به طور معمول با رعایت یک برنامه غذایی کامل تامين مي‌شود. بعضی از مطالعات نشان داده که کمبود دریافت سلنيوم باعث بروز نوع خاصی از عارضه قلبی و نوعی بیماری مي‌شود که با تغییر شکل مفاصل همراه است. کمبود این عنصر در برخی از مناطق کشورما گزارش شده است.
منابع غذایی سلنيوم
در بیشتر کشورهای دنیا، غذاهای گیاهی منابع غذایی عمده سلنيوم هستند. محتوی سلنيوم غذاها به محتوی سلنيوم خاکی که گیاه در آن رشد می‌کند، بستگی دارد. کمبود اين عنصر اغلب در نواحی که سلنيوم خاک پایین است، وجود دارد. این ماده در انواع گوشت و غذاهای دریایی یافت می‌شود. حیواناتی که از گیاهان پرورش‌یافته در مناطق غنی از سلنيوم استفاده می‌کنند، سطح سلنيوم گوشت‌شان بالاتر است. به‌طور کلی منابع غذایی سلنيوم عبارتند از: مغزها (خشکبار)، ماهی تن، گوشت گوساله، بوقلمون، مرغ، سبوس گندم، تخمه آفتابگردان، سیر، دانه‌ها، گردو، کشمش، جگر، قلوه و انوع ماهی‌های آب‌شور و شیرین.
مکمل‌های سلنيوم
سلنيوم در غذاهایی مانند ذرت، گندم، لوبيا و سويا كه قسمت عمده رژیم غذایی افراد را تشکیل می‌دهند، به‌صورت سلنومتیونین وجود دارد. سلنومتیونین می‌تواند با پروتئین‌های بدن ترکیب شود و به عنوان ناقل ذخیره سلنيوم در بافت‌ها و اندام‌های بدن عمل کند. مکمل‌های سلنيوم ممکن است محتوی سلنیت و سلنات سدیم (فرم‌های غیر آلی سلنيوم) باشند. سلنومتیونین معمولا" بهترین فرم از لحاظ جذب و مصرف در بدن است كه در کار آزمایی پیشگیری از سرطان درسال 1983 مورد استفاده قرار گرفت و نشان داد، دریافت 200 میکروگرم سلنيوم در روز می‌تواند باعث کاهش خطر سرطان پروستات، ریه، کولون ورکتوم شود.
مضرات دریافت زیاد سلنيوم
مصرف 400 تا 500 میکروگرم سلنيوم در روز براي بزرگسالان سالم بی‌خطر است؛ اما دریافت زیاد آن (بیشتر از 900میکروگرم در روزبه مدت طولانی) از طریق مصرف مکمل‌های دارویی می‌تواند عوارضی مثل: تهوع، استفراغ، ضعف و خستگی، ریزش مو، تغییرات ناخن و کهیر پوستی داشته باشد و در موارد پیشرفته سبب بروز سیروز کبدی شود. از همین رو بهتر است مکمل‌های دارویی تنها براساس نیاز واقعی و با تجویز پزشک مصرف گردد. در صورت زیاد بودن سلنيوم در خاک یک منطقه و اتکای صرف به محصولات پرورش يافته محلی نيز، امکان بروز مسمومیت ناشی از این عنصر وجود خواهد داشت.
منبع: دنياي سلامت ش 74
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر