نوشته : دكتر پرويز دريايي
انجمن سرطان آمريكا دستورالعملي براي جلوگيري از سرطان با تغذيه و فعاليت بدني ارائه كرده است كه هر پنج سال بازنگري و تغييرات جديدي در آن اعمال مي‌شود. متن حاضر آخرين دستورالعملي است كه در سال 2009 توسط گروهي مشتمل بر بيش از 30 نفر از متخصصين تغذيه و اپيدميولوژي و... با استناد به حدود 200 مقاله ارائه شده و اميدواريم مورد استفاده قرار گيرد.
توصيه‌هاي كلي
داشتن وزن مناسب در طول عمر
بين فعاليت بدني و ميزان جذب انرژي بايد تعادل وجود داشته باشد تا از افزايش وزن زياد در زندگي جلوگيري شود. افراد چاق بايد با كاهش وزن خود حالت ايده‌آل را ايجاد كنند. اضافه وزن و بدتر از آن چاقي، با افزايش خطر بسياري از سرطان‌ها همراه مي‌باشد كه از موارد شايع‌تر مي‌توان به: سرطان روده بزرگ، سرطان پستان پس از يائسگي، سرطان رحم و كليه اشاره كرد.داشتن وزن مناسب: كاهش انرژي دريافتي بدن در حد
50-100 كالري در روز از افزايش تدريجي وزن جلوگيري كرده و كاهش انرژي در حد 500 كالري يا بيشتر باعث كاهش وزن مي‌شود. همچنين فعاليت بدني متوسط تا شديد به‌مدت روزانه60 دقيقه، از افزايش وزن تدريجي جلوگيري مي‌كند و فعاليت بدني متوسط به‌مدت 60 -90 دقيقه در روز باعث كاهش وزن مي‌شود. بهداشتي‌ترين روش براي كاهش جذب انرژي، كاهش مصرف قند، چربي‌هاي اشباع و الكل است كه همگي انرژي زياد و ارزش غذايي ناچيزي دارند. كاهش مصرف غذاها و نوشيدني‌هاي پركالري، پرچربي و حاوي قند زياد، مانند غذاهاي سرخ‌شده، شيريني، كيك، بستني، آب نبات، نوشيدني‌هاي شيرين و جايگزين كردن آنها با سبزيجات، ميوهها، غلات كامل، حبوبات و نوشيدني‌هاي كم‌كالري
(آب‌ميوه‌هاي طبيعي)، باعث كاهش جذب انرژي مي‌شود. بايد توجه داشت كه معمولاً غذاي رستوران‌ها و فست‌فودها چربي زياد و انرژي بالايي دارند و سلامت افراد جوان و بالغ بستگي به خو گرفتن آنها به عادات بهداشتي در دوران كودكي دارد و اين امر لزوم تربيت براي تغذيه سالم را از دوران كودكي بيشتر نشان مي‌دهد.
عادت داشتن به فعاليت بدني
افراد بالغ دست كم به 30 دقيقه در روز فعاليت بدني متوسط تا شديد، بيش از فعاليت‌هاي معمول به‌مدت
5 روز در هفته نياز دارند و بهتر است اين ميزان به 45-60 دقيقه افزايش داده شود. بچه‌ها و نوجوانان، نيز روزانه 45- 60 دقيقه فعاليت بدني متوسط تا شديد به‌مدت 5 روز در هفته نياز دارند.
فوايد فعاليت بدني: شواهد علمي‌نشان مي‌دهند كه ورزش مي‌تواند در كاهش ابتلا به انواع سرطان‌ها، از جمله پستان، روده بزرگ، پروستات و آندومتر موثر باشد. ورزش با تنظيم وزن بدن و نيز تنظيم هورمون‌هاي جنسي انولين، پروستاگلايدين‌ها و تاثيرات مفيد متعددي در سيستم ايمني، خطر ابتلا به سرطان را كاهش مي‌دهد.
رژيم غذايي بهداشتي با تاكيد بر منابع گياهي
غذا و نوشيدني‌هايي‌كه باعث حفظ وزن به‌صورت متناسب شوند انتخاب كنيد. اين كار با افزايش مصرف غذاهاي گياهي و كاهش مصرف غذاهاي پر چرب يا پر كالري ميسر مي‌شود. مصرف غذاهاي پركالري را كاهش دهيد. ميوهها، سبزيجات و نوشيدني‌هاي كم‌كالري را جايگزين غذاهاي پر كالري، مانند بستني، پيتزا، چيز برگر و شيريني‌جات كنيد. روزانه پنج نوبت يا بيشتر، سبزيجات و ميوه مصرف كنيد. در هر وعده غذايي و در ميان وعده‌ها از سبزيجات و ميوه استفاده كنيد. اگر آب‌ميوه مصرف مي‌كنيد، بهتر است از انواع خالص بدون شكر باشد. از غلات به‌صورت كامل و همراه با سبوس استفاده كنيد (مانند نان يا ماكاروني سبوس‌دار) از مصرف كربوهيدرات‌هاي تصفيه و تغليظ شده، مانند قند و شكر و شيريني و مواد حاوي آنها بپرهيزيد.
گوشت ماهي، مرغ و حبوبات را جايگزين مصرف گوشت قرمز كنيد. مصرف گوشت قرمز را كاهش دهيد. هنگام مصرف گوشت مقدار مصرف را به حداقل برسانيد و از قطعه‌هاي بدون چربي واضح استفاده نماييد. گوشت را بيشتر به‌صورت كبابي (آبدار) (نه سوخته)، آب پز يا درون فر تهيه كرده و از غذاهاي سرخ‌شده كمتر استفاده كنيد.
سبزيجات و ميوهها
سبزيجات حاوي مواد متعددي هستند كه مي‌توانند در جلوگيري از سرطان مفيد باشند. مصرف بيشتر سبزيجات و ميوهها خطر ابتلا به سرطان ريه، مري، معده و روده بزرگ و ركتوم را كاهش مي‌دهد. مصرف سبزيجات و ميوه‌جات به‌واسطه جايگزين شدن با مصرف غذاهاي پر كالري مي‌تواند از افزايش وزن كه عامل خطري براي سرطان است، جلوگيري كند. طبيعي است اين خاصيت به واسطه مصرف اين گروه غذايي همراه با افزودني‌هاي پركالري مثل سس‌هاي پر انرژي يا سرخ كردن با روغن به ميزان زياد حاصل نخواهد شد. تلاش‌هايي انجام شده است تا بعضي مواد غذايي خاص موجود در گياهان و ميوه‌جات استخراج گردد. مصرف ميوه و سبزي دست كم پنج وعده در روز توصيه مي‌شود.
گوشت قرمز و فرآوري شده
بررسي‌هاي اپيدميولوژيك زيادي ارتباط بين مصرف گوشت قرمز (گاو، گوسفند و...) نيز گوشت‌هاي فرآوري شده مثل (هات داگ، كالباس، ژامبون و...) را نشان داده‌اند و احتمال افزايش خطر سرطان روده بزرگ و ركتوم و پروستات با اين تركيبات غذايي تاييد شده است. گوشت حاوي تركيبات متعددي است كه خطر سرطان را بالا مي‌برد و موتاژن‌ها و كارسينوژن‌ها از جمله آمين‌هاي هتروسيكليك و هيدروكربن‌هاي آروماتيك چندحلقه‌اي با پختن گوشت در حرارت‌هاي بالا ايجاد مي‌شوند «هِم» موجود در گوشت قرمز ممكن است باعث توليد راديكال‌هاي آزاد در كولون شود كه باعث تخريب «DNA» مي‌شود تركيباتي كه براي فرآوري گوشت مورد استفاده قرار مي‌گيرند (نتريت‌ها، نتراتيد و نمك‌ها) باعث تشكيل نيتروز آميت‌ها مي‌شوند كه خود باعث تخريب (DNA) مي‌گردند علاوه بر اين، ممكن است تركيبات چربي گوشت در افزايش خطر موثر باشند. به‌طور مثال غذاهاي چرب باعث افزايش غلظت ثانويه اسيدهاي صفراوي و ساير تركيبات در مدفوع مي‌شوند كه ممكن است كارسينوژن باشند. البته بايد گفت گوشت منبع خوبي براي تامين پروتئين باكيفيت است و مي‌تواند بسياري از ويتامين‌ها و مواد معدني مورد نياز را تامين كند. توصيه‌هاي فعلي، محدود كردن مصرف گوشت‌هاي فرآوري شده و گوشت‌هاي قرمز است. به اين منظور از گوشت بدون چربي و در ابعاد كوچك‌تر استفاده كنيد.
غلات كامل
مانند گندم، برنج، جو و غذاهاي حاصل از آنها بخش مهمي‌از رژيم غذايي سالم را تشكيل مي‌دهند. مصرف اين گروه غذايي به‌طور كامل مثلا مصرف گندم با سبوس آن نوعي غذاي كم انرژي را تامين مي‌كند كه در ايجاد تعادل وزن موثر است. علاوه بر آن، تركيبات كامل اين گروه غذايي، مثل گندم سبوس‌دار نسبت به انواع بدون سبوس آن داراي فيبر، ويتامين، و مواد معدني بيشتري هستند؛ زيرا به نظر مي‌رسد فوايد مصرف اين نوع غذاها از مصرف ساير مواد غذايي موجود در آنها علاوه بر فيبر حاصل مي‌گردد. لذا توصيه مي‌شود به‌جاي تركيبات جايگزين حاوي فيبر، به تنهايي از اين گروه غذايي بصورت كامل همراه با سبوس حاوي فيبر استفاده شود.
مصرف الكل
مصرف نوشيدني‌هاي حاوي الكل نقش ثابت شده اي در ايجاد سرطان دهان، حنجره، مري و كبد دارد. بسياري از بررسي‌ها تاثير الكل را در بروز سرطان پستان و احتمالا روده بزرگ و ركتوم مطرح كرده‌اند.
مشکلات بیماران
انستیتو کانسر، آخرین امید و ملجآ بیماران سرطانی است که اغلب با اوضاع بسیار نامناسب اقتصادی از سراسر ایران به این مرکز ارجاع داده می‌شوند. فکر بیماری دشوار سرطان، دست و پنجه نرم کردن با درد ودرمان‌های غیر متعارف از یک سو و جبران هزینه‌های گزاف دارو و درمان که به خانواده تحمیل می‌گردد، میل و امید به زندگانی را در آنها از بین خواهد برد. برای بیماران سرطانی، مشکل اصلی، تامین داروست. بیمارستان تا چند سال گذشته، داروهای مورد نیاز را برای بیماران تامین مي‌كرد، اما اکنون، امکان عرضه برخی داروها ازطریق بیمارستان نیست. این موضوع به ویژه برای بیماران بدون همراه که عمدتا از شهرستان‌های مختلف مراجعه می‌کنند، مشکل بزرگی است. جنبه‌های روحی و روانی در درمان بیماری‌ها، اهمیت بالایی دارد. متاسفانه برخی از بیماران پس از ابتلا به سرطان، با بی‌مهری نزدیکان (ترک همسرو فرزندان) روبه‌رو می‌شوند و کمبود‌های مالی نیز بر مصائب مي‌افزايد. محبت به این بیماران آرامش و امید فراوانی برای آنها به ارمغان می‌آورد. در صورتی که خیرین گرامی با مراجعه به این مرکز، ما را در خدمتگزاری بیشتر به این هموطنان نیازمند یاری نمایند، بخش بزرگی از مشکلات بیماران مرتفع می‌گردد و واحد مددکاری این مرکز همت‌اش را در حل مشکلات بیماران افزون‌تر كرده و با روحیه و دلگرمی بیشتری به کار خود ادامه خواهد داد.
منبع: دنياي سلامت ش 74
توصيه‌هاي كلي
داشتن وزن مناسب در طول عمر
بين فعاليت بدني و ميزان جذب انرژي بايد تعادل وجود داشته باشد تا از افزايش وزن زياد در زندگي جلوگيري شود. افراد چاق بايد با كاهش وزن خود حالت ايده‌آل را ايجاد كنند. اضافه وزن و بدتر از آن چاقي، با افزايش خطر بسياري از سرطان‌ها همراه مي‌باشد كه از موارد شايع‌تر مي‌توان به: سرطان روده بزرگ، سرطان پستان پس از يائسگي، سرطان رحم و كليه اشاره كرد.داشتن وزن مناسب: كاهش انرژي دريافتي بدن در حد
50-100 كالري در روز از افزايش تدريجي وزن جلوگيري كرده و كاهش انرژي در حد 500 كالري يا بيشتر باعث كاهش وزن مي‌شود. همچنين فعاليت بدني متوسط تا شديد به‌مدت روزانه60 دقيقه، از افزايش وزن تدريجي جلوگيري مي‌كند و فعاليت بدني متوسط به‌مدت 60 -90 دقيقه در روز باعث كاهش وزن مي‌شود. بهداشتي‌ترين روش براي كاهش جذب انرژي، كاهش مصرف قند، چربي‌هاي اشباع و الكل است كه همگي انرژي زياد و ارزش غذايي ناچيزي دارند. كاهش مصرف غذاها و نوشيدني‌هاي پركالري، پرچربي و حاوي قند زياد، مانند غذاهاي سرخ‌شده، شيريني، كيك، بستني، آب نبات، نوشيدني‌هاي شيرين و جايگزين كردن آنها با سبزيجات، ميوهها، غلات كامل، حبوبات و نوشيدني‌هاي كم‌كالري
(آب‌ميوه‌هاي طبيعي)، باعث كاهش جذب انرژي مي‌شود. بايد توجه داشت كه معمولاً غذاي رستوران‌ها و فست‌فودها چربي زياد و انرژي بالايي دارند و سلامت افراد جوان و بالغ بستگي به خو گرفتن آنها به عادات بهداشتي در دوران كودكي دارد و اين امر لزوم تربيت براي تغذيه سالم را از دوران كودكي بيشتر نشان مي‌دهد.
عادت داشتن به فعاليت بدني
افراد بالغ دست كم به 30 دقيقه در روز فعاليت بدني متوسط تا شديد، بيش از فعاليت‌هاي معمول به‌مدت
5 روز در هفته نياز دارند و بهتر است اين ميزان به 45-60 دقيقه افزايش داده شود. بچه‌ها و نوجوانان، نيز روزانه 45- 60 دقيقه فعاليت بدني متوسط تا شديد به‌مدت 5 روز در هفته نياز دارند.
فوايد فعاليت بدني: شواهد علمي‌نشان مي‌دهند كه ورزش مي‌تواند در كاهش ابتلا به انواع سرطان‌ها، از جمله پستان، روده بزرگ، پروستات و آندومتر موثر باشد. ورزش با تنظيم وزن بدن و نيز تنظيم هورمون‌هاي جنسي انولين، پروستاگلايدين‌ها و تاثيرات مفيد متعددي در سيستم ايمني، خطر ابتلا به سرطان را كاهش مي‌دهد.
رژيم غذايي بهداشتي با تاكيد بر منابع گياهي
غذا و نوشيدني‌هايي‌كه باعث حفظ وزن به‌صورت متناسب شوند انتخاب كنيد. اين كار با افزايش مصرف غذاهاي گياهي و كاهش مصرف غذاهاي پر چرب يا پر كالري ميسر مي‌شود. مصرف غذاهاي پركالري را كاهش دهيد. ميوهها، سبزيجات و نوشيدني‌هاي كم‌كالري را جايگزين غذاهاي پر كالري، مانند بستني، پيتزا، چيز برگر و شيريني‌جات كنيد. روزانه پنج نوبت يا بيشتر، سبزيجات و ميوه مصرف كنيد. در هر وعده غذايي و در ميان وعده‌ها از سبزيجات و ميوه استفاده كنيد. اگر آب‌ميوه مصرف مي‌كنيد، بهتر است از انواع خالص بدون شكر باشد. از غلات به‌صورت كامل و همراه با سبوس استفاده كنيد (مانند نان يا ماكاروني سبوس‌دار) از مصرف كربوهيدرات‌هاي تصفيه و تغليظ شده، مانند قند و شكر و شيريني و مواد حاوي آنها بپرهيزيد.
گوشت ماهي، مرغ و حبوبات را جايگزين مصرف گوشت قرمز كنيد. مصرف گوشت قرمز را كاهش دهيد. هنگام مصرف گوشت مقدار مصرف را به حداقل برسانيد و از قطعه‌هاي بدون چربي واضح استفاده نماييد. گوشت را بيشتر به‌صورت كبابي (آبدار) (نه سوخته)، آب پز يا درون فر تهيه كرده و از غذاهاي سرخ‌شده كمتر استفاده كنيد.
سبزيجات و ميوهها
سبزيجات حاوي مواد متعددي هستند كه مي‌توانند در جلوگيري از سرطان مفيد باشند. مصرف بيشتر سبزيجات و ميوهها خطر ابتلا به سرطان ريه، مري، معده و روده بزرگ و ركتوم را كاهش مي‌دهد. مصرف سبزيجات و ميوه‌جات به‌واسطه جايگزين شدن با مصرف غذاهاي پر كالري مي‌تواند از افزايش وزن كه عامل خطري براي سرطان است، جلوگيري كند. طبيعي است اين خاصيت به واسطه مصرف اين گروه غذايي همراه با افزودني‌هاي پركالري مثل سس‌هاي پر انرژي يا سرخ كردن با روغن به ميزان زياد حاصل نخواهد شد. تلاش‌هايي انجام شده است تا بعضي مواد غذايي خاص موجود در گياهان و ميوه‌جات استخراج گردد. مصرف ميوه و سبزي دست كم پنج وعده در روز توصيه مي‌شود.
گوشت قرمز و فرآوري شده
بررسي‌هاي اپيدميولوژيك زيادي ارتباط بين مصرف گوشت قرمز (گاو، گوسفند و...) نيز گوشت‌هاي فرآوري شده مثل (هات داگ، كالباس، ژامبون و...) را نشان داده‌اند و احتمال افزايش خطر سرطان روده بزرگ و ركتوم و پروستات با اين تركيبات غذايي تاييد شده است. گوشت حاوي تركيبات متعددي است كه خطر سرطان را بالا مي‌برد و موتاژن‌ها و كارسينوژن‌ها از جمله آمين‌هاي هتروسيكليك و هيدروكربن‌هاي آروماتيك چندحلقه‌اي با پختن گوشت در حرارت‌هاي بالا ايجاد مي‌شوند «هِم» موجود در گوشت قرمز ممكن است باعث توليد راديكال‌هاي آزاد در كولون شود كه باعث تخريب «DNA» مي‌شود تركيباتي كه براي فرآوري گوشت مورد استفاده قرار مي‌گيرند (نتريت‌ها، نتراتيد و نمك‌ها) باعث تشكيل نيتروز آميت‌ها مي‌شوند كه خود باعث تخريب (DNA) مي‌گردند علاوه بر اين، ممكن است تركيبات چربي گوشت در افزايش خطر موثر باشند. به‌طور مثال غذاهاي چرب باعث افزايش غلظت ثانويه اسيدهاي صفراوي و ساير تركيبات در مدفوع مي‌شوند كه ممكن است كارسينوژن باشند. البته بايد گفت گوشت منبع خوبي براي تامين پروتئين باكيفيت است و مي‌تواند بسياري از ويتامين‌ها و مواد معدني مورد نياز را تامين كند. توصيه‌هاي فعلي، محدود كردن مصرف گوشت‌هاي فرآوري شده و گوشت‌هاي قرمز است. به اين منظور از گوشت بدون چربي و در ابعاد كوچك‌تر استفاده كنيد.
غلات كامل
مانند گندم، برنج، جو و غذاهاي حاصل از آنها بخش مهمي‌از رژيم غذايي سالم را تشكيل مي‌دهند. مصرف اين گروه غذايي به‌طور كامل مثلا مصرف گندم با سبوس آن نوعي غذاي كم انرژي را تامين مي‌كند كه در ايجاد تعادل وزن موثر است. علاوه بر آن، تركيبات كامل اين گروه غذايي، مثل گندم سبوس‌دار نسبت به انواع بدون سبوس آن داراي فيبر، ويتامين، و مواد معدني بيشتري هستند؛ زيرا به نظر مي‌رسد فوايد مصرف اين نوع غذاها از مصرف ساير مواد غذايي موجود در آنها علاوه بر فيبر حاصل مي‌گردد. لذا توصيه مي‌شود به‌جاي تركيبات جايگزين حاوي فيبر، به تنهايي از اين گروه غذايي بصورت كامل همراه با سبوس حاوي فيبر استفاده شود.
مصرف الكل
مصرف نوشيدني‌هاي حاوي الكل نقش ثابت شده اي در ايجاد سرطان دهان، حنجره، مري و كبد دارد. بسياري از بررسي‌ها تاثير الكل را در بروز سرطان پستان و احتمالا روده بزرگ و ركتوم مطرح كرده‌اند.
مشکلات بیماران
انستیتو کانسر، آخرین امید و ملجآ بیماران سرطانی است که اغلب با اوضاع بسیار نامناسب اقتصادی از سراسر ایران به این مرکز ارجاع داده می‌شوند. فکر بیماری دشوار سرطان، دست و پنجه نرم کردن با درد ودرمان‌های غیر متعارف از یک سو و جبران هزینه‌های گزاف دارو و درمان که به خانواده تحمیل می‌گردد، میل و امید به زندگانی را در آنها از بین خواهد برد. برای بیماران سرطانی، مشکل اصلی، تامین داروست. بیمارستان تا چند سال گذشته، داروهای مورد نیاز را برای بیماران تامین مي‌كرد، اما اکنون، امکان عرضه برخی داروها ازطریق بیمارستان نیست. این موضوع به ویژه برای بیماران بدون همراه که عمدتا از شهرستان‌های مختلف مراجعه می‌کنند، مشکل بزرگی است. جنبه‌های روحی و روانی در درمان بیماری‌ها، اهمیت بالایی دارد. متاسفانه برخی از بیماران پس از ابتلا به سرطان، با بی‌مهری نزدیکان (ترک همسرو فرزندان) روبه‌رو می‌شوند و کمبود‌های مالی نیز بر مصائب مي‌افزايد. محبت به این بیماران آرامش و امید فراوانی برای آنها به ارمغان می‌آورد. در صورتی که خیرین گرامی با مراجعه به این مرکز، ما را در خدمتگزاری بیشتر به این هموطنان نیازمند یاری نمایند، بخش بزرگی از مشکلات بیماران مرتفع می‌گردد و واحد مددکاری این مرکز همت‌اش را در حل مشکلات بیماران افزون‌تر كرده و با روحیه و دلگرمی بیشتری به کار خود ادامه خواهد داد.
منبع: دنياي سلامت ش 74
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر