نوشته : دكترسيد مسعود كيمياگر
اساس رژيم غذايي بيماران ديابتي همان رژيم غذايي ساير افراد جامعه است كه تغييراتي در آن ايجاد مي‌شود. به زبان ديگر، ديابتي‌ها نبايد غذاي خود را از ساير افراد خانواده و جامعه جدا كنند و تنها بايد نكاتي را در مورد مواد غذايي كه قند ساده زيادتري دارند رعايت كنند. مثلا شيريني‌ها، شكلات، آب‌نبات و نوشابه‌ها در افراد ديابتي محدود مي‌شود يا آنكه از شكلات و آب‌نبات رژيمي و نوشابه رژيمي استفاده مي‌شود. در مورد شيريني‌ها، رژيمي بودن آنها به معناي آن نيست كه كالري‌شان بسيار كمتر از شيريني‌هاي معمول است، بلكه فقط حدود 10 تا 20 درصد كالري كمتري دارند. مثلاً اگر يك شيريني معمولي 120 كالري داشته باشد، شيريني رژيمي حدود 90 تا 100 كالري دارد.
نكته 1: چه كساني بيشتر مستعد ديابت هستند؟
بايد بدانيم كه بسياري از افراد داراي زمينه ابتلا به ديابت هستند، به‌ويژه كساني كه در خانواده آنان ديابت به طور ارثي وجود دارد. اگر افراد بتوانند مراقبت‌ها و پرهيزهاي لازم را انجام دهند ديابت به سراغ آنان نمي‌آيد يا اگر هم بيايد در دهه‌هاي 70 و 80 زندگي خواهد بود.
براي پيشگيري از ديابت يادمان باشد كه:
الف- وزنمان را كنترل كنيم.
ب- از خوردن قندهاي ساده مثل قند، شكر، مربا، آب‌نبات، شكلات و شيريني تا حد امكان پرهيز كنيم.
ج- از نان‌هاي سبوسدار استفاده كنيم و تا حد امكان به سراغ نان‌هاي سفيد، باگت و لواش نرويم.
نكته 2: نان رژيمي چندان كم كالري‌تر از نان‌هاي معمول نيست
نان رژيمي چندان كم‌كالري‌تر از نان‌هاي معمول نيست. در نان‌هاي رژيمي مقدار كمي سبزيجات استفاده مي‌شود. نان جو اگر خوب تهيه شده باشد براي افراد ديابتي بهتر از نان گندم است. متأسفانه در تهيه نان جو براي افراد ديابتي از مالت استفاده مي‌شود كه خود افزايش دهنده قند است. همچنين به علت گران‌تر بودن آرد جو نسبت به آرد گندم، مقداري آرد گندم در نان‌هاي جو استفاده مي‌شود. اگر در قديم اصطلاح «گندم نماي جو فروش» باب بود امروزه افرادي هستند كه «جو نماي گندم فروش» هستند.
نكته 3: آيا براي افراد ديابتي ميوه ممنوعه وجود دارد؟
خير، بايد دانست كه افراد ديابتي همه ميوه‌ها را مي‌توانند ميل كنند. آنچه مهم است تعداد و مقدار ميوه در روز است كه آن هم بايد در طول روز با فاصله استفاده شود. مثلاً اگر چهار واحد يا سهم ميوه را براي افراد ديابتي در نظر بگيريم مي‌توانند يكي را بين صبح و ظهر، يكي را عصر، يكي را آخر شب ميل كنند و سهم چهارم خود را به صورت سه عدد خرما با فاصله با چاي بخورند.
نكته 4: افراد ديابتي چند وعده غذا بايد دريافت كنند؟
ديابتي‌ها بهتر است حجم غذاي خود را كم كرده و به جاي سه وعده چهار يا پنج وعده كوچك استفاده كنند، مثلا اگر يك فرد ديابتي در روز مجاز به استفاده از 7 واحد نان باشد، بهتر است آن را به صورت يك واحد صبح، 3 واحد ظهر، يك واحد عصر و دو واحد شب استفاده كند. براي آخر شب هم مي‌توان از ميوه يا تنقلات مفيد استفاده كرد.
نكته 5: ديابتي‌ها ورزش را فراموش نكنند
برنامه ورزشي افراد ديابتي بايد حساب‌شده باشد، مثلا اگر فرد ديابتي يك ساعت ورزش اتفاقي مثل بسكتبال يا واليبال دارد مي‌تواند دو واحد (سهم) نان يا يك واحد نان و يك واحد ميوه به برنامه خود اضافه كند.
در شرايطي كه ورزش كمتر از يك ساعت و نيم است اين غذاي اضافي مي‌تواند بعد از ورزش استفاده شود، ولي اگر ورزش حدود 2 ساعت به طول مي‌انجامد بهتر است اين مواد غذايي اضافي قبل از ورزش يا حين ورزش استفاده شوند.
نكته 6: آيا بيماري ديابت، بيماري قند است؟
هم بله و هم خير، درست است كه در بيماري ديابت قند خون بالا مي‌رود و مهم‌ترين كاري كه انجام مي‌دهيم، بايد كنترل قند باشد، اما فراموش نكنيم كه در اين بيماران، سوخت و ساز چربي‌ها و حتي پروتئين‌ها هم دچار اختلال مي‌شود، لذا افراد ديابتي بايد در مصرف چربي‌ها هم از نظر مقدار و هم از نظر نوع، دقت زيادي داشته باشند.
روغن‌هاي جامد براي هيچ‌كس و به‌ويژه براي ديابتي‌ها مناسب نيست و حتما بايد در برنامه غذايي از روغن‌هاي مايع و به ميزان مناسب استفاده شود. روغن‌هايي كه اسيدچرب امگا-3 دارند مثل روغن كانولا و مواد غذايي حاوي آن مثل گردو و ماهي بايد در برنامه گنجانده شوند.
نكته 7: آيا ديابتي‌ها بايد از خوردن برنج احتراز كنند؟
خير، افراد ديابتي بر حسب نياز بدن‌شان مي‌توانند روزانه يك تا دو كفگير پلو بخورند.
يك كفگير براي خانم‌ها و افرادي كه فعاليت كمي دارند و دو كفگير براي آقايان به خصوص آنها كه فعال هستند. در نوجوان‌ها و جوانان فعال مثلاً ورزشكاران يا كارگران، تعداد دريافت برحسب نظر متخصص تغذيه ممكن است بيشتر هم باشد.
نكته 8: به نوع و مقدار چربي‌ها توجه نماييد
چربي‌ها بايد از نظر مقدار و نوع مورد توجه قرار گيرند. چربي‌هاي جامد مثل روغن‌هاي نباتي هيدروژنه شده، دنبه و كره براي بيماران ديابتي مناسب نيست. به چربي‌هاي پنهان هم بايد توجه كرد. چربي لبنيات در زمره چربي‌هاي جامد محسوب مي‌شود و بايد از آن احتراز كرد. گوشت قرمز در زمره چربي‌هاي جامد محسوب مي‌شود و بايد از آن احتراز كرد. گوشت‌هاي قرمز ولو آنكه به ظاهر چربي در آنها ديده نشود، ولي حاوي چربي‌هاي جامد در بين الياف عضلاني هستند و بايد مصرف آنها به دو يا سه بار در هفته محدود شود.
نكته 9: سبزيجات براي ديابتي‌ها بسيار مفيد است
سبزيجات براي افراد ديابتي بسيار مفيد هستند. انواع سبزيجات برگي مثل كاهو، كلم، سبزي خوردن سودمند هستند. سبزيجات غيربرگي مثل گوجه‌فرنگي، لوبيا سبز، كدو و بادمجان كاملاً آزاد هستند و محدوديتي در مصرف آنها نيست. برخي سبزيجات كه كمي قند دارند مثل لبو، هويج و كدو حلوايي در حد يك پيشدستي قابل مصرف هستند.
نكته 10: شمارش مواد نشاسته‌اي را ياد بگيريد
در انتخاب غذا، افراد ديابتي بايد شمارش مواد نشاسته‌اي يا كربوهيدرات‌ها را ياد بگيرند و به آن توجه كنند. مثلاً ليموترش ممكن است در صد گرم دو گرم ماده قندي داشته باشد، اما اين مقدار به قدري پايين است كه مصرف آن در بيماران ديابتي هيچ اشكالي ندارد. متأسفانه برخي افراد ناآشنا با مراجعه به جدول تركيبات مواد غذايي و مشاهده دو گرم كربوهيدرات براي صد گرم ليموترش به وحشت مي‌افتند. حال آنكه اگر يك فرد ديابتي مي‌توانست نيم‌كيلوگرم ليموترش بخورد، كه البته عملي نيست، نهايتاً به اندازه يك پرتقال يا سيب ماده قندي دريافت مي‌كرد.
منبع: دنیای تغذیه ش 118
نكته 1: چه كساني بيشتر مستعد ديابت هستند؟
بايد بدانيم كه بسياري از افراد داراي زمينه ابتلا به ديابت هستند، به‌ويژه كساني كه در خانواده آنان ديابت به طور ارثي وجود دارد. اگر افراد بتوانند مراقبت‌ها و پرهيزهاي لازم را انجام دهند ديابت به سراغ آنان نمي‌آيد يا اگر هم بيايد در دهه‌هاي 70 و 80 زندگي خواهد بود.
براي پيشگيري از ديابت يادمان باشد كه:
الف- وزنمان را كنترل كنيم.
ب- از خوردن قندهاي ساده مثل قند، شكر، مربا، آب‌نبات، شكلات و شيريني تا حد امكان پرهيز كنيم.
ج- از نان‌هاي سبوسدار استفاده كنيم و تا حد امكان به سراغ نان‌هاي سفيد، باگت و لواش نرويم.
نكته 2: نان رژيمي چندان كم كالري‌تر از نان‌هاي معمول نيست
نان رژيمي چندان كم‌كالري‌تر از نان‌هاي معمول نيست. در نان‌هاي رژيمي مقدار كمي سبزيجات استفاده مي‌شود. نان جو اگر خوب تهيه شده باشد براي افراد ديابتي بهتر از نان گندم است. متأسفانه در تهيه نان جو براي افراد ديابتي از مالت استفاده مي‌شود كه خود افزايش دهنده قند است. همچنين به علت گران‌تر بودن آرد جو نسبت به آرد گندم، مقداري آرد گندم در نان‌هاي جو استفاده مي‌شود. اگر در قديم اصطلاح «گندم نماي جو فروش» باب بود امروزه افرادي هستند كه «جو نماي گندم فروش» هستند.
نكته 3: آيا براي افراد ديابتي ميوه ممنوعه وجود دارد؟
خير، بايد دانست كه افراد ديابتي همه ميوه‌ها را مي‌توانند ميل كنند. آنچه مهم است تعداد و مقدار ميوه در روز است كه آن هم بايد در طول روز با فاصله استفاده شود. مثلاً اگر چهار واحد يا سهم ميوه را براي افراد ديابتي در نظر بگيريم مي‌توانند يكي را بين صبح و ظهر، يكي را عصر، يكي را آخر شب ميل كنند و سهم چهارم خود را به صورت سه عدد خرما با فاصله با چاي بخورند.
نكته 4: افراد ديابتي چند وعده غذا بايد دريافت كنند؟
ديابتي‌ها بهتر است حجم غذاي خود را كم كرده و به جاي سه وعده چهار يا پنج وعده كوچك استفاده كنند، مثلا اگر يك فرد ديابتي در روز مجاز به استفاده از 7 واحد نان باشد، بهتر است آن را به صورت يك واحد صبح، 3 واحد ظهر، يك واحد عصر و دو واحد شب استفاده كند. براي آخر شب هم مي‌توان از ميوه يا تنقلات مفيد استفاده كرد.
نكته 5: ديابتي‌ها ورزش را فراموش نكنند
برنامه ورزشي افراد ديابتي بايد حساب‌شده باشد، مثلا اگر فرد ديابتي يك ساعت ورزش اتفاقي مثل بسكتبال يا واليبال دارد مي‌تواند دو واحد (سهم) نان يا يك واحد نان و يك واحد ميوه به برنامه خود اضافه كند.
در شرايطي كه ورزش كمتر از يك ساعت و نيم است اين غذاي اضافي مي‌تواند بعد از ورزش استفاده شود، ولي اگر ورزش حدود 2 ساعت به طول مي‌انجامد بهتر است اين مواد غذايي اضافي قبل از ورزش يا حين ورزش استفاده شوند.
نكته 6: آيا بيماري ديابت، بيماري قند است؟
هم بله و هم خير، درست است كه در بيماري ديابت قند خون بالا مي‌رود و مهم‌ترين كاري كه انجام مي‌دهيم، بايد كنترل قند باشد، اما فراموش نكنيم كه در اين بيماران، سوخت و ساز چربي‌ها و حتي پروتئين‌ها هم دچار اختلال مي‌شود، لذا افراد ديابتي بايد در مصرف چربي‌ها هم از نظر مقدار و هم از نظر نوع، دقت زيادي داشته باشند.
روغن‌هاي جامد براي هيچ‌كس و به‌ويژه براي ديابتي‌ها مناسب نيست و حتما بايد در برنامه غذايي از روغن‌هاي مايع و به ميزان مناسب استفاده شود. روغن‌هايي كه اسيدچرب امگا-3 دارند مثل روغن كانولا و مواد غذايي حاوي آن مثل گردو و ماهي بايد در برنامه گنجانده شوند.
نكته 7: آيا ديابتي‌ها بايد از خوردن برنج احتراز كنند؟
خير، افراد ديابتي بر حسب نياز بدن‌شان مي‌توانند روزانه يك تا دو كفگير پلو بخورند.
يك كفگير براي خانم‌ها و افرادي كه فعاليت كمي دارند و دو كفگير براي آقايان به خصوص آنها كه فعال هستند. در نوجوان‌ها و جوانان فعال مثلاً ورزشكاران يا كارگران، تعداد دريافت برحسب نظر متخصص تغذيه ممكن است بيشتر هم باشد.
نكته 8: به نوع و مقدار چربي‌ها توجه نماييد
چربي‌ها بايد از نظر مقدار و نوع مورد توجه قرار گيرند. چربي‌هاي جامد مثل روغن‌هاي نباتي هيدروژنه شده، دنبه و كره براي بيماران ديابتي مناسب نيست. به چربي‌هاي پنهان هم بايد توجه كرد. چربي لبنيات در زمره چربي‌هاي جامد محسوب مي‌شود و بايد از آن احتراز كرد. گوشت قرمز در زمره چربي‌هاي جامد محسوب مي‌شود و بايد از آن احتراز كرد. گوشت‌هاي قرمز ولو آنكه به ظاهر چربي در آنها ديده نشود، ولي حاوي چربي‌هاي جامد در بين الياف عضلاني هستند و بايد مصرف آنها به دو يا سه بار در هفته محدود شود.
نكته 9: سبزيجات براي ديابتي‌ها بسيار مفيد است
سبزيجات براي افراد ديابتي بسيار مفيد هستند. انواع سبزيجات برگي مثل كاهو، كلم، سبزي خوردن سودمند هستند. سبزيجات غيربرگي مثل گوجه‌فرنگي، لوبيا سبز، كدو و بادمجان كاملاً آزاد هستند و محدوديتي در مصرف آنها نيست. برخي سبزيجات كه كمي قند دارند مثل لبو، هويج و كدو حلوايي در حد يك پيشدستي قابل مصرف هستند.
نكته 10: شمارش مواد نشاسته‌اي را ياد بگيريد
در انتخاب غذا، افراد ديابتي بايد شمارش مواد نشاسته‌اي يا كربوهيدرات‌ها را ياد بگيرند و به آن توجه كنند. مثلاً ليموترش ممكن است در صد گرم دو گرم ماده قندي داشته باشد، اما اين مقدار به قدري پايين است كه مصرف آن در بيماران ديابتي هيچ اشكالي ندارد. متأسفانه برخي افراد ناآشنا با مراجعه به جدول تركيبات مواد غذايي و مشاهده دو گرم كربوهيدرات براي صد گرم ليموترش به وحشت مي‌افتند. حال آنكه اگر يك فرد ديابتي مي‌توانست نيم‌كيلوگرم ليموترش بخورد، كه البته عملي نيست، نهايتاً به اندازه يك پرتقال يا سيب ماده قندي دريافت مي‌كرد.
منبع: دنیای تغذیه ش 118
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر