نوشته : برليانت بزرگمهر
يكي از شكايت‌هاي بسيار معمولي و شايع افراد به شكل افزايش وزن و چاقي است. مقدار زيادي از هموطنان‌مان در پي يافتن راهي هستند كه وزن خود را كاهش دهند، اما آيا تاكنون با افرادي برخورد كرده‌ايد كه از كمبود وزن و لاغري رنج ببرند؟ آيا هيچ‌گونه شكايتي درباره اضافه نشدن وزن و مشكلات ناشي از لاغري شنيده‌ايد؟ با وجود آنكه شيوع لاغري در كشور، كمتر از چاقي است، اما اين بدان مفهوم نيست كه در بين هموطنان مشكل لاغري وجود ندارد.
متأسفانه به علت شيوع چاقي در كشورمان، اين مسئله مشكل لاغري را تحت‌الشعاع قرار داده و پزشكان و متخصصين تغذيه، كمتر به اين مفهوم در رسانه‌ها پرداخته‌اند. لاغري اختلالي است كه تبعات وسيعي در بر دارد و بخصوص از نظر رواني، شخص مبتلا را در معرض آزار و احساس نارضايتي از خود قرار مي‌دهد.
بهتر است در اين شماره مجله به بررسي لاغري، عوامل ايجاد كننده آن، عوارض اين اختلال و راه‌هاي درمان تغذيه‌اي آن بپردازيم.
علت شناسي لاغري
لاغري به دلايل مختلف ممكن است بروز نمايد از جمله:
علت تغذيه‌اي، علت هورموني، ارث، اختلالات گوارشي، عوامل رواني (اختلال در هضم و جذب مواد غذايي) و تحرك خيلي شديد.
بطور كلي لاغري در شرايطي ايجاد مي‌شود كه مقدار انرژي دريافتي از غذا كمتر از مصرف آن در بدن باشد.
به عبارت ديگر زماني كه انرژي كه در بدن صرف اعمال مختلف (اعمال داخلي بدن و فعاليت‌هاي جسمي) مي‌شود، بيش از مقدار انرژي باشد كه شخص از طريق مصرف غذا دريافت مي‌كند، اين فرد مبتلا به كاهش وزن و لاغري مي‌شود. بعد از اين مقدمه بهتر است به بررسي علل ايجادكننده لاغري بپردازيم.
علت هورموني
اختلال در ترشح هورمون‌ها مي‌تواند يكي از علل لاغري باشد.
مثلاً چنانچه هورمون‌هاي مترشحه از تيروئيد (تيروكسين و تري‌يدوتيرونين) بيش از حد ترشح شوند، يعني انسان مبتلا به پركاري غده تيروئيد باشد مبتلا به كاهش وزن و لاغري مي‌گردد، چون يكي از وظايف هورمون‌هاي تيروئيدي در بدن، سوخت مواد انرژي‌زا است و اگر اين هورمون‌ها بيش از حد لازم ترشح شوند سوخت مواد انرژي‌زا در بدن بالا رفته و شخص مبتلا به لاغري مي‌شود.
به همين ترتيب برخي اختلالات هورموني ديگر نيز مي‌توانند منجر به لاغري شوند.
ارث
داشتن ارث لاغري نيز از ديگر عوامل بروز لاغري است.
برخي از افراد بطور ژنتيكي استعداد لاغري دارند، يعني به طور ارثي سوخت و ساز پايه (متابوليسم بازال) در آنها بالا است. اين افراد معمولاً در معرض كمبود وزن و لاغري قرار مي‌گيرند، يعني احتمال لاغري در آنان بيش از ساير افراد است.
اختلالات گوارشي
عوارض گوارشي مي‌توانند بر هضم و جذب مواد غذايي تأثير بگذارند و آن را كاهش دهند. مثلاً چنانچه اسيدكلريدريك معده به خوبي ترشح نشود و يا اگر شيره‌هاي گوارشي كه موجب هضم مواد غذايي مي‌شوند و مواد هضم‌شده را براي جذب آماده مي‌كنند به ميزان كافي ترشح نشوند و يا اگر اختلال در توليد آنزيم‌هاي گوارشي كه موجب هضم مواد غذايي مي‌شوند وجود داشته باشد، همه اين عوامل مي‌توانند بر هضم مواد خوراكي تأثير بگذارند. اگر غذاي مصرفي به خوبي هضم نشود نمي‌تواند آماده براي جذب گردد. ضمناً چنانچه اختلالي در دستگاه گوارش وجود داشته باشد كه در عمل هضم غذا اشكال ايجاد كند و يا جذب مواد مغذي را كاهش دهد (مثلاً تورم يا زخم معده، تورم يا زخم روده، سرطان دستگاه گوارش و ...) همه اين اختلالات مي‌توانند در هضم و جذب مواد غذايي تأثيرگذارده و در نتيجه مانع استفاده بدن از غذاي مصرفي شوند.
در چنين مواردي، مواد مغذي و از جمله مواد انرژي‌زا به ميزان كافي به بدن نمي‌رسد و شخص در معرض لاغري و سوءتغذيه قرار مي‌گيرد و ضمناً براي تأمين انرژي مورد نياز بدن، پروتئين سوخته و به مصرف توليد انرژي مي‌رسد كه اين امر موجب تحليل عضلاني، ضعف، سستي، خستگي و كاهش كارآيي مي‌شود.
تحرك خيلي شديد
فعاليت‌هاي جسمي، ورزش و پياده‌روي، هميشه از توصيه‌هاي متخصصين بهداشت و سلامت جامعه بوده است، ولي چنانچه در قبال ورزش و تحرك جسمي، مقدار كافي غذا مصرف نشود و انرژي مورد نياز فرد تأمين نگردد، به عبارت ديگر چنانچه انرژي مصرف شده در بدن (به علت ورزش و تحرك جسمي شديد) بيش از انرژي دريافتي توسط غذا باشد، شخص در معرض كاهش وزن و لاغري قرار مي‌گيرد. بنابراين براي پيشگيري و نيز اصلاح كاهش وزن، لازم است به تناسب ورزش و تحرك جسمي، مقدار كافي انرژي از طريق غذا دريافت شود.
عوامل رواني
عوامل رواني تأثير مهمي در بروز لاغري دارند. استرس، آشفتگي‌هاي روحي، افسردگي، اضطراب و اصولاً هر عاملي كه در شخص ايجاد استرس بنمايد و آرامش روحي او را سلب كند مي‌تواند بر نحوه غذا خوردن و رفتارهاي تغذيه‌اي فرد تأثيرگذار بوده و او را در معرض كاهش وزن و لاغري قرار دهد.
عوامل رواني از چند بعد مي‌توانند بر تغذيه و وزن شخص مؤثر باشند:
1- آشفتگي‌هاي روحي و استرس، تعادل عملكرد دستگاه‌هاي بدن را به هم زده و موجب ايجاد اختلال در اعمال داخلي بدن مي‌شوند.
2- استرس و ناراحتي‌هاي روحي موجب بروز كم‌اشتهايي و بي‌رغبتي نسبت به مصرف غذا مي‌شود.
3- از آنجايي كه معده قابليت ارتجاع زيادي دارد، چنانچه انسان به مقدار كم غذا بخورد و اين اشكال به صورت عادت درآمده و دائمي شود، معده جمع و كوچك شده و شخص به خودي خود دچار بي‌‌اشتهايي مي‌شود كه اين امر لاغري را تشديد مي‌كند.
تغـذيه
از مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار بر وزن افراد، چگونگي تغذيه آنان است. نوع تغذيه و الگوي غذايي مي‌تواند موجب افزايش يا كاهش وزن شود و در صورت پيروي از برنامه غذايي صحيح، متعادل و مناسب، وزن در محدوده طبيعي باقي خواهد ماند. افراد لاغر معمولاً كم اشتها هستند و به مقدار كافي غذا نمي‌خورند.
گاه ممكن است شخص غذاي خود را از بين مواد كم كالري انتخاب كند و به اين ترتيب انرژي كافي و لازم جهت تأمين نيازهاي روزانه، به بدن او نرسد.
يكي از عوامل كم اشتهايي مي‌تواند مصرف ميان وعده، نزديك وعده‌هاي اصلي غذايي باشد.
مصرف آب و مايعات همراه غذا موجب پر كردن معده و احساس سيري مي‌شود و در نتيجه شخص نمي‌تواند غذاي اصلي خود را به ميزان كافي ميل كند.
مصرف آب و مايعات به مقدار زياد، نزديك به وعده‌هاي غذايي نيز عامل ديگري براي كم‌اشتهايي است.
مشغول بودن فكر به هنگام صرف غذا، يا داشتن هيجان زياد قبل يا به هنگام خوردن غذا، بلند شدن از سر سفره (به هر دليلي) موقع غذا خوردن از عوامل مهم كم‌اشتهايي است.
از آنجايي كه بسياري از افراد لاغر، در هضم غذا دچار اشكال هستند و پس از صرف غذا مبتلا به ناراحتي‌هاي گوارشي مي‌شوند، لذا به علت ترس از سنگيني دستگاه گوارش و نفخ و دل درد، از خوردن غذاي كافي امتناع مي‌كنند و به تدريج عادت به كم غذا خوردن موجب بروز كم اشتهايي در آنان مي‌شود. از سوي ديگر، ترس از ناراحتي‌هاي گوارشي، خود عامل مهم ديگري در بروز كم‌اشتهايي و كمبود مصرف غذا در آنان است.
منبع: دنیای تغذیه ش 120
يكي از شكايت‌هاي بسيار معمولي و شايع افراد به شكل افزايش وزن و چاقي است. مقدار زيادي از هموطنان‌مان در پي يافتن راهي هستند كه وزن خود را كاهش دهند، اما آيا تاكنون با افرادي برخورد كرده‌ايد كه از كمبود وزن و لاغري رنج ببرند؟ آيا هيچ‌گونه شكايتي درباره اضافه نشدن وزن و مشكلات ناشي از لاغري شنيده‌ايد؟ با وجود آنكه شيوع لاغري در كشور، كمتر از چاقي است، اما اين بدان مفهوم نيست كه در بين هموطنان مشكل لاغري وجود ندارد.متأسفانه به علت شيوع چاقي در كشورمان، اين مسئله مشكل لاغري را تحت‌الشعاع قرار داده و پزشكان و متخصصين تغذيه، كمتر به اين مفهوم در رسانه‌ها پرداخته‌اند. لاغري اختلالي است كه تبعات وسيعي در بر دارد و بخصوص از نظر رواني، شخص مبتلا را در معرض آزار و احساس نارضايتي از خود قرار مي‌دهد.
بهتر است در اين شماره مجله به بررسي لاغري، عوامل ايجاد كننده آن، عوارض اين اختلال و راه‌هاي درمان تغذيه‌اي آن بپردازيم.
علت شناسي لاغري
لاغري به دلايل مختلف ممكن است بروز نمايد از جمله:
علت تغذيه‌اي، علت هورموني، ارث، اختلالات گوارشي، عوامل رواني (اختلال در هضم و جذب مواد غذايي) و تحرك خيلي شديد.
بطور كلي لاغري در شرايطي ايجاد مي‌شود كه مقدار انرژي دريافتي از غذا كمتر از مصرف آن در بدن باشد.
به عبارت ديگر زماني كه انرژي كه در بدن صرف اعمال مختلف (اعمال داخلي بدن و فعاليت‌هاي جسمي) مي‌شود، بيش از مقدار انرژي باشد كه شخص از طريق مصرف غذا دريافت مي‌كند، اين فرد مبتلا به كاهش وزن و لاغري مي‌شود. بعد از اين مقدمه بهتر است به بررسي علل ايجادكننده لاغري بپردازيم.
علت هورموني
اختلال در ترشح هورمون‌ها مي‌تواند يكي از علل لاغري باشد.
مثلاً چنانچه هورمون‌هاي مترشحه از تيروئيد (تيروكسين و تري‌يدوتيرونين) بيش از حد ترشح شوند، يعني انسان مبتلا به پركاري غده تيروئيد باشد مبتلا به كاهش وزن و لاغري مي‌گردد، چون يكي از وظايف هورمون‌هاي تيروئيدي در بدن، سوخت مواد انرژي‌زا است و اگر اين هورمون‌ها بيش از حد لازم ترشح شوند سوخت مواد انرژي‌زا در بدن بالا رفته و شخص مبتلا به لاغري مي‌شود.
به همين ترتيب برخي اختلالات هورموني ديگر نيز مي‌توانند منجر به لاغري شوند.
ارث
داشتن ارث لاغري نيز از ديگر عوامل بروز لاغري است.
برخي از افراد بطور ژنتيكي استعداد لاغري دارند، يعني به طور ارثي سوخت و ساز پايه (متابوليسم بازال) در آنها بالا است. اين افراد معمولاً در معرض كمبود وزن و لاغري قرار مي‌گيرند، يعني احتمال لاغري در آنان بيش از ساير افراد است.
اختلالات گوارشي
عوارض گوارشي مي‌توانند بر هضم و جذب مواد غذايي تأثير بگذارند و آن را كاهش دهند. مثلاً چنانچه اسيدكلريدريك معده به خوبي ترشح نشود و يا اگر شيره‌هاي گوارشي كه موجب هضم مواد غذايي مي‌شوند و مواد هضم‌شده را براي جذب آماده مي‌كنند به ميزان كافي ترشح نشوند و يا اگر اختلال در توليد آنزيم‌هاي گوارشي كه موجب هضم مواد غذايي مي‌شوند وجود داشته باشد، همه اين عوامل مي‌توانند بر هضم مواد خوراكي تأثير بگذارند. اگر غذاي مصرفي به خوبي هضم نشود نمي‌تواند آماده براي جذب گردد. ضمناً چنانچه اختلالي در دستگاه گوارش وجود داشته باشد كه در عمل هضم غذا اشكال ايجاد كند و يا جذب مواد مغذي را كاهش دهد (مثلاً تورم يا زخم معده، تورم يا زخم روده، سرطان دستگاه گوارش و ...) همه اين اختلالات مي‌توانند در هضم و جذب مواد غذايي تأثيرگذارده و در نتيجه مانع استفاده بدن از غذاي مصرفي شوند.
در چنين مواردي، مواد مغذي و از جمله مواد انرژي‌زا به ميزان كافي به بدن نمي‌رسد و شخص در معرض لاغري و سوءتغذيه قرار مي‌گيرد و ضمناً براي تأمين انرژي مورد نياز بدن، پروتئين سوخته و به مصرف توليد انرژي مي‌رسد كه اين امر موجب تحليل عضلاني، ضعف، سستي، خستگي و كاهش كارآيي مي‌شود.
تحرك خيلي شديد
فعاليت‌هاي جسمي، ورزش و پياده‌روي، هميشه از توصيه‌هاي متخصصين بهداشت و سلامت جامعه بوده است، ولي چنانچه در قبال ورزش و تحرك جسمي، مقدار كافي غذا مصرف نشود و انرژي مورد نياز فرد تأمين نگردد، به عبارت ديگر چنانچه انرژي مصرف شده در بدن (به علت ورزش و تحرك جسمي شديد) بيش از انرژي دريافتي توسط غذا باشد، شخص در معرض كاهش وزن و لاغري قرار مي‌گيرد. بنابراين براي پيشگيري و نيز اصلاح كاهش وزن، لازم است به تناسب ورزش و تحرك جسمي، مقدار كافي انرژي از طريق غذا دريافت شود.
عوامل رواني
عوامل رواني تأثير مهمي در بروز لاغري دارند. استرس، آشفتگي‌هاي روحي، افسردگي، اضطراب و اصولاً هر عاملي كه در شخص ايجاد استرس بنمايد و آرامش روحي او را سلب كند مي‌تواند بر نحوه غذا خوردن و رفتارهاي تغذيه‌اي فرد تأثيرگذار بوده و او را در معرض كاهش وزن و لاغري قرار دهد.
عوامل رواني از چند بعد مي‌توانند بر تغذيه و وزن شخص مؤثر باشند:
1- آشفتگي‌هاي روحي و استرس، تعادل عملكرد دستگاه‌هاي بدن را به هم زده و موجب ايجاد اختلال در اعمال داخلي بدن مي‌شوند.
2- استرس و ناراحتي‌هاي روحي موجب بروز كم‌اشتهايي و بي‌رغبتي نسبت به مصرف غذا مي‌شود.
3- از آنجايي كه معده قابليت ارتجاع زيادي دارد، چنانچه انسان به مقدار كم غذا بخورد و اين اشكال به صورت عادت درآمده و دائمي شود، معده جمع و كوچك شده و شخص به خودي خود دچار بي‌‌اشتهايي مي‌شود كه اين امر لاغري را تشديد مي‌كند.
تغـذيه
از مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار بر وزن افراد، چگونگي تغذيه آنان است. نوع تغذيه و الگوي غذايي مي‌تواند موجب افزايش يا كاهش وزن شود و در صورت پيروي از برنامه غذايي صحيح، متعادل و مناسب، وزن در محدوده طبيعي باقي خواهد ماند. افراد لاغر معمولاً كم اشتها هستند و به مقدار كافي غذا نمي‌خورند.
گاه ممكن است شخص غذاي خود را از بين مواد كم كالري انتخاب كند و به اين ترتيب انرژي كافي و لازم جهت تأمين نيازهاي روزانه، به بدن او نرسد.
يكي از عوامل كم اشتهايي مي‌تواند مصرف ميان وعده، نزديك وعده‌هاي اصلي غذايي باشد.
مصرف آب و مايعات همراه غذا موجب پر كردن معده و احساس سيري مي‌شود و در نتيجه شخص نمي‌تواند غذاي اصلي خود را به ميزان كافي ميل كند.
مصرف آب و مايعات به مقدار زياد، نزديك به وعده‌هاي غذايي نيز عامل ديگري براي كم‌اشتهايي است.
مشغول بودن فكر به هنگام صرف غذا، يا داشتن هيجان زياد قبل يا به هنگام خوردن غذا، بلند شدن از سر سفره (به هر دليلي) موقع غذا خوردن از عوامل مهم كم‌اشتهايي است.
از آنجايي كه بسياري از افراد لاغر، در هضم غذا دچار اشكال هستند و پس از صرف غذا مبتلا به ناراحتي‌هاي گوارشي مي‌شوند، لذا به علت ترس از سنگيني دستگاه گوارش و نفخ و دل درد، از خوردن غذاي كافي امتناع مي‌كنند و به تدريج عادت به كم غذا خوردن موجب بروز كم اشتهايي در آنان مي‌شود. از سوي ديگر، ترس از ناراحتي‌هاي گوارشي، خود عامل مهم ديگري در بروز كم‌اشتهايي و كمبود مصرف غذا در آنان است.
منبع: دنیای تغذیه ش 120
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر