نوشته : آسیه حسن زاده کارشناس ارشد مهندسی صنایع غذایی
کمپوت‌ها یا میوه‌های کنسرو شده (Canned Fruit or Compote)، نوعی خوراک شیرین است که از پختن میوه‌های درسته یا تکه شده مثل سیب، گلابی، هلو، گیلاس، توت فرنگی، آلو و... به همراه شکر تهیه می‌شود. طبق تعریف استاندارد، کمپوت فرآورده‌اي است که براي تهیه آن، میوه‌هاي تازه و مناسب پس از شستشو و آماده‌سازي، در ظروف مناسب پر شده و پس از اضافه شدن محلول، با دماي 85 تا 90 درجه سیلسیوس، اگزاست (ايجاد خلا و خروج هواي داخل شيشه) و دربندي شده و با اعمال فرآيند حرارتی استريل تجارتی، تولید و آماده مصرف می‌شود. كلمه كنسرو از لغت يوناني Conserver به معني حفظ كردن گرفته شده است.
تاریخچه کنسروسازی به زمانی برمی‌گردد که دولت فرانسه با کشورهای اروپایی در حال جنگ بود و طولانی بودن مسافت سبب شد تا داشتن غذایی سالم که بتواند تا رسیدن به منطقه جنگی کیفیت اولیه خود را داشته باشد، به مشکل بزرگی تبدیل شود تا اینکه یک فرانسوی بنام نیکلاس آپرت که امروزه به پدر کنسروسازی معروف است با ابداع روش مناسبی این مشکل را حل کرد. مواد غذایی همواره در معرض عوامل فاسدکننده بسیاری قراردارند، اما در اثر گرما و حرارت دادن ماده غذایی، میکروارگانیسم‌ها کشته و آنزیم‌ها غیرفعال می‌شوند و اکسیژن از محلول متصاعد شده و خارج می‌شود و ماده غذایی کمپوت شده تا مدتی فاسد نمی‌شود. استفاده از حرارت براي از بين بردن ميكروارگانيسم‌هاي مضر و غيرفعال كردن آنزيم‌ها و خروج اكسيژن محلول و استفاده از بسته‌بندي غيرقابل نفوذ براي ممانعت از نفوذ هوا و جلوگيري از آلودگي دوباره، همان اساس کمپوت‌سازی می‌باشد.
فرآيندهاي انجام شده در عمل کمپوت‌سازي جهت نگهداري مواد غذايي
1- عوامل بيماريزاي احتمالي موجود در مواد غذايي توسط حرارت از بين رفته و يا غيرفعال مي‌شوند.
2- با قوطي كردن مواد غذايي (بسته‌بندي ماده غذايي) از آلودگي ثانوي آنها جلوگيري مي‌شود، بطوريكه:
الف) از قرار گرفتن ماده غذايي در معرض ميكروارگانيسم‌ها و آلودگي در اثر حشرات مگس، موش، پرندگان و حيوانات خانگي جلوگيري مي‌شود.
ب) از قرار گرفتن ماده غذايي در معرض عوامل فيزيكي از جمله نور، گرد و غبار، تبخير و در نتيجه خشك كردن سطحي و آسيب ديدن در اثر ضربه محفوظ مي‌ماند.
ج) از مجاورت ماده غذايي با هوا و گازهاي ديگر جلوگيري مي‌شود.
کمپوت بدون شکر
کمپوت بدون شکر کمپوتی است که فاقد شکر بوده یا در آن از شیرین‌کننده‌هاي مجاز استفاده شده باشد. استفاده از شیرین‌کننده‌هاي زیر، با تایید و کسب مجوز قانونی از مراجع قانونی و ذیصلاح، در کمپوت بدون شکر مجاز می‌باشد: استویول گلیکوزیدها، اریتریتول، مالتیتول، لاکتیتول، سوربیتول و زایلیتول.
مراحل هشتگانه تهیه کمپوت‌ها
انتخاب مواد اولیه مناسب برای تولید محصولات با کیفیت بالا در صنایع غذایی از اهمیت بسزایی برخوردار است. کیفیت، مشخصه بسیار پیچیده‌ای است که می‌توان آن را مجموعه صفاتی دانست که در پذیرش و مرغوبیت یک محصول موثر می‌باشند. این تعریف الزاماً یک مفهوم کلی است که می‌توان آن‌را به جنبه‌های متعدد متمایز و مرتبط به هم مانند طعم، مزه، رنگ و بافت و ... تقسیم کرد. فاکتورهای فوق را اصطلاحاً مشخصات (specification) می‌نامند که در این قسمت به آنها می‌پردازیم:
2- شستشو و تمیز کردن
برای این کار ابتدا میوه‌ها وارد حوضچه‌های شستشو شده و با غوطه‌ور شدن در آب تمیز، شسته می‌شوند. سپس در حالیکه توسط بالابر نقاله‌ای حمل می‌شوند، از زیر اسپری‌های با فشار بالای آب عبور کرده و کاملاً تمیز می‌گردند. گاهی نیز هوا را از پایین به درون حوضچه‌ها رها می‌کنند تا عمل شستشو بهتر صورت گیرد. در صورتی که جهت دفع آفات نباتی از سموم آرسنیکی استفاده شده باشد، با افزودن 1 تا 5/1 درصد اسیدکلریدریک به آب شستشو، آن را برطرف می‌نمایند.
3- درجه‌بندی، پوست‌گیری و قطعه قطعه کردن
بعد از شستشو و یا در بین آن، محصول از میز درجه‌بندی (sorting) عبور کرده و ناخالصی‌ها و محصولات نامرغوب حذف می‌شوند. برای یکنواختی محصول و خصوصاً تسهیل کار ماشین‌های پوست‌گیری و برش، انجام عمل درجه‌بندی ضروری است. در درجه‌بندی معمولا میوه‌ها را به چهار سایز تقسیم‌بندی می‌کنند که کوچک‌ترین آنها را جدا کرده و برای تولید مربا و آب سیب مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولاً در کارخانجات کوچک این عملیات دستی انجام می‌شود، اما برای این کار از روش‌های مکانیکی و گاهی شیمیایی نیز استفاده می‌شود. برای پوست‌گیری دستگاه‌های اتوماتیک یا نیمه اتوماتیکی ابداع شده است. در پوست‌گیری شیمیایی، میوه از میان محلول داغ قلیایی (هیدروکسید سدیم) عبور کرده و عمل پوست‌گیری انجام می‌گردد و سپس پوست شل و جدا شده و تحت فشار آب برداشته می‌شوند. بعد از مرحله پوست‌کنی، میوه‌ها را در صورت لزوم برش داده و به صورت قطعه قطعه در می‌آورند که اکثراً این عمل به صورت دستی انجام می‌گیرد. در این مرحله باید به قطعات هم اندازه و هم شکل بریده شوند که تعداد برش‌ها هم بستگی به اندازه محصول دارد. برای جلوگیری از قهوه‌ای شدن قطعات میوه می‌توان از آب نمک 2 درصد یا اسید سیتریک 2 درصد یا محلول EHTA یا محلول نمک‌های کلسیم و منیزیم استفاده کرد.
4- پر کردن و آنزیم بری
اگر احتمال داده شود که تا فاصله زمانی انجام مرحله فرآيند حرارتی فعالیت‌های نامطلوب آنزیم‌ها آغاز می‌شود باید قطعات میوه را به وسیله بخار یا آب، آنزیم بری نمود. معمولا فرآيند آنزیم بری را به مدت 3 دقیقه در آب با دمای90 درجه سانتیگراد انجام می‌دهند(گاهی اوقات از آب نمک هم استفاده می‌کنند)، به دلیل افت ارزش‌های تغذیه‌ای در این مرحله باید تا حد امكان زمان آنزیم بری کوتاه باشد. بعد از این مرحله، قطعات میوه را به اندازه تقریبا نصف ظرفیت قوطی (اکثراً قوطی‌های قلع اندود و لاک‌دار) پر کرده و سپس شربت را به آن اضافه می‌کنند. معمولا سه گروه شربت غلیظ (30-40 درصد)، معمولی(15-30 درصد) و رقیق ( 10-15 درصد) با توجه به نوع میوه مورد نظر تهیه می‌گردد.
5- هواگیری (Exhausting)
برای خروج هوا و ایجاد خلا، قوطی‌ها را از داخل تونل بخار با دمای 80 تا 90 درجه سانتیگراد عبور می‌دهند که مدت عبور قوطی‌های کوچک یا یک کیلویی حدود 6 دقیقه و برای قوطی‌های بزرگ حدود 8 تا 10 دقیقه می‌باشد.
6- در بندی
بلافاصله بعد از خروج قوطی از تونل بخار، آن را در بندی کرده و به مرحله فرآيند حرارتی می‌فرستند.
7- فرآيند حرارتی
مهم‌ترین مرحله تهیه کمپوت نابودی میکروارگانیسم‌ها توسط حرارت است. فرآيند حرارتی در آب جوش انجام می‌گیرد و زمان فرآيند بستگی به دمای قوطی بعد از مرحله هواگیری دارد و اگر بلافاصله بعد از هواگیری دربندی و فرآيند حرارتی انجام شود زمان فرآيند کمتری مورد نیاز است. از سوی دیگر شدت فرآيند حرارتی به اندازه قوطی هم ارتباط دارد.
8- نگهداری و انبار کردن قوطی‌ها
پس از فرآيند حرارتی، قوطی‌ها باید به‌نحو صحیح و سریع سرد و خشک شده و تحت شرایط مناسب انبار شوند. محل نگهداری آنها باید سرد، خشک و ترجیحا دور از نور مستقیم آفتاب باشد. از نوسانات درجه حرارت در انبار باید جلوگیری کرد، زیرا در اثر رطوبت و شبنم تشکیل شده روی بدنه قوطی‌ها امکان زنگ زدگی وجود دارد.
ارزش تغذیه‌ای کمپوت‌ها
کمپوت‌ها به دلیل سهولت هضم، اثر نامطلوبی بر روی وعده‌های منظم غذایی ندارند و به خصوص برای افرادی که دستگاه گوارش آنها به خوبی قادر به هضم کردن میوه‌های خام نمی‌باشد، بسیار مناسب است. معمولا به غیر از افزودن شکر، آب و دیگر ترکیبات، تغییرات زیادی در ارزش غذایی میوه فرآيند شده به وجود نمی‌آید. افتی که در مواد مغذی کمپوت‌ها ایجاد می‌شود، بستگی به عواملی نظیر نوع میوه، نوع ظرف و شدت فرآيند حرارتی دارد. اگر فرآيند و تکنیک‌های پخت بطور صحیح انجام بگیرد، افت در مواد مغذی میوه به حداقل می‌رسد، اما به دلیل حرارت فراواني که به ميوه‌ها وارد مي‌شود، تحت تاثیر دماي بالا احتمالا تعدادی از ويتامين‌هاي حساس به حرارت موجود در میوه‌ها از بین خواهند رفت. همچنین مواد شیمیایی که جهت پوست‌گيري شیمیایی برخی میوه‌ها به کار می‌روند و يا ترکیباتی که براي جلوگيري از تغيير رنگ میوه‌ها به آنها اضافه مي‌شود مي‌توانند بر ارزش تغذيه‌اي کمپوت‌ها تاثير منفی بگذارند.
نکات مهم پيش از مصرف کمپوت‌ها
پس از باز کردن قوطي کمپوت، فورا محتويات آن را در ظرف ديگر بريزيد، زيرا مواد غذايي پس از باز شدن در قوطي در مجاورت اکسيژن هوا با جدار داخلي قوطي واکنش مي‌دهند. ظرف شيشه‌اي براي نگهداري اين مواد مناسب‌ترين است.
محتواي قوطي زنگ زده را مصرف نکنيد. اگر ديواره خارجي قوطي زنگ زده است، احتمال سوراخ شدن ديواره و فساد محتويات آن وجود دارد. اين کمپوت‌ها را مصرف نکنيد. اگر ديواره داخلي قوطي هم زنگ زده است، نشانه غيرقابل مصرف بودن کمپوت است، چون زنگ در تماس با مواد بوده و از طرف ديگر، احتمال سوراخ بودن بدنه و باز شدن درزها در منطقه زنگ زدگي وجود دارد.
مواد غذايي بيرون نزده باشد. اغلب در اثر ضربه‌اي که به قوطي کمپوت وارد مي‌شود، محتويات آن از سوراخي بيرون مي‌زند. اين کمپوت هم غيرقابل مصرف است، چون موجب تماس محتويات آن با هواي خارج شده و در نتيجه مواد درون آن فاسد شده و سمي هستند.
منبع: دنیای تغذیه ش 117
کمپوت‌ها یا میوه‌های کنسرو شده (Canned Fruit or Compote)، نوعی خوراک شیرین است که از پختن میوه‌های درسته یا تکه شده مثل سیب، گلابی، هلو، گیلاس، توت فرنگی، آلو و... به همراه شکر تهیه می‌شود. طبق تعریف استاندارد، کمپوت فرآورده‌اي است که براي تهیه آن، میوه‌هاي تازه و مناسب پس از شستشو و آماده‌سازي، در ظروف مناسب پر شده و پس از اضافه شدن محلول، با دماي 85 تا 90 درجه سیلسیوس، اگزاست (ايجاد خلا و خروج هواي داخل شيشه) و دربندي شده و با اعمال فرآيند حرارتی استريل تجارتی، تولید و آماده مصرف می‌شود. كلمه كنسرو از لغت يوناني Conserver به معني حفظ كردن گرفته شده است. تاریخچه کنسروسازی به زمانی برمی‌گردد که دولت فرانسه با کشورهای اروپایی در حال جنگ بود و طولانی بودن مسافت سبب شد تا داشتن غذایی سالم که بتواند تا رسیدن به منطقه جنگی کیفیت اولیه خود را داشته باشد، به مشکل بزرگی تبدیل شود تا اینکه یک فرانسوی بنام نیکلاس آپرت که امروزه به پدر کنسروسازی معروف است با ابداع روش مناسبی این مشکل را حل کرد. مواد غذایی همواره در معرض عوامل فاسدکننده بسیاری قراردارند، اما در اثر گرما و حرارت دادن ماده غذایی، میکروارگانیسم‌ها کشته و آنزیم‌ها غیرفعال می‌شوند و اکسیژن از محلول متصاعد شده و خارج می‌شود و ماده غذایی کمپوت شده تا مدتی فاسد نمی‌شود. استفاده از حرارت براي از بين بردن ميكروارگانيسم‌هاي مضر و غيرفعال كردن آنزيم‌ها و خروج اكسيژن محلول و استفاده از بسته‌بندي غيرقابل نفوذ براي ممانعت از نفوذ هوا و جلوگيري از آلودگي دوباره، همان اساس کمپوت‌سازی می‌باشد.
فرآيندهاي انجام شده در عمل کمپوت‌سازي جهت نگهداري مواد غذايي
1- عوامل بيماريزاي احتمالي موجود در مواد غذايي توسط حرارت از بين رفته و يا غيرفعال مي‌شوند.
2- با قوطي كردن مواد غذايي (بسته‌بندي ماده غذايي) از آلودگي ثانوي آنها جلوگيري مي‌شود، بطوريكه:
الف) از قرار گرفتن ماده غذايي در معرض ميكروارگانيسم‌ها و آلودگي در اثر حشرات مگس، موش، پرندگان و حيوانات خانگي جلوگيري مي‌شود.
ب) از قرار گرفتن ماده غذايي در معرض عوامل فيزيكي از جمله نور، گرد و غبار، تبخير و در نتيجه خشك كردن سطحي و آسيب ديدن در اثر ضربه محفوظ مي‌ماند.
ج) از مجاورت ماده غذايي با هوا و گازهاي ديگر جلوگيري مي‌شود.
کمپوت بدون شکر
کمپوت بدون شکر کمپوتی است که فاقد شکر بوده یا در آن از شیرین‌کننده‌هاي مجاز استفاده شده باشد. استفاده از شیرین‌کننده‌هاي زیر، با تایید و کسب مجوز قانونی از مراجع قانونی و ذیصلاح، در کمپوت بدون شکر مجاز می‌باشد: استویول گلیکوزیدها، اریتریتول، مالتیتول، لاکتیتول، سوربیتول و زایلیتول.
مراحل هشتگانه تهیه کمپوت‌ها
انتخاب مواد اولیه مناسب برای تولید محصولات با کیفیت بالا در صنایع غذایی از اهمیت بسزایی برخوردار است. کیفیت، مشخصه بسیار پیچیده‌ای است که می‌توان آن را مجموعه صفاتی دانست که در پذیرش و مرغوبیت یک محصول موثر می‌باشند. این تعریف الزاماً یک مفهوم کلی است که می‌توان آن‌را به جنبه‌های متعدد متمایز و مرتبط به هم مانند طعم، مزه، رنگ و بافت و ... تقسیم کرد. فاکتورهای فوق را اصطلاحاً مشخصات (specification) می‌نامند که در این قسمت به آنها می‌پردازیم:
2- شستشو و تمیز کردن
برای این کار ابتدا میوه‌ها وارد حوضچه‌های شستشو شده و با غوطه‌ور شدن در آب تمیز، شسته می‌شوند. سپس در حالیکه توسط بالابر نقاله‌ای حمل می‌شوند، از زیر اسپری‌های با فشار بالای آب عبور کرده و کاملاً تمیز می‌گردند. گاهی نیز هوا را از پایین به درون حوضچه‌ها رها می‌کنند تا عمل شستشو بهتر صورت گیرد. در صورتی که جهت دفع آفات نباتی از سموم آرسنیکی استفاده شده باشد، با افزودن 1 تا 5/1 درصد اسیدکلریدریک به آب شستشو، آن را برطرف می‌نمایند.
3- درجه‌بندی، پوست‌گیری و قطعه قطعه کردن
بعد از شستشو و یا در بین آن، محصول از میز درجه‌بندی (sorting) عبور کرده و ناخالصی‌ها و محصولات نامرغوب حذف می‌شوند. برای یکنواختی محصول و خصوصاً تسهیل کار ماشین‌های پوست‌گیری و برش، انجام عمل درجه‌بندی ضروری است. در درجه‌بندی معمولا میوه‌ها را به چهار سایز تقسیم‌بندی می‌کنند که کوچک‌ترین آنها را جدا کرده و برای تولید مربا و آب سیب مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولاً در کارخانجات کوچک این عملیات دستی انجام می‌شود، اما برای این کار از روش‌های مکانیکی و گاهی شیمیایی نیز استفاده می‌شود. برای پوست‌گیری دستگاه‌های اتوماتیک یا نیمه اتوماتیکی ابداع شده است. در پوست‌گیری شیمیایی، میوه از میان محلول داغ قلیایی (هیدروکسید سدیم) عبور کرده و عمل پوست‌گیری انجام می‌گردد و سپس پوست شل و جدا شده و تحت فشار آب برداشته می‌شوند. بعد از مرحله پوست‌کنی، میوه‌ها را در صورت لزوم برش داده و به صورت قطعه قطعه در می‌آورند که اکثراً این عمل به صورت دستی انجام می‌گیرد. در این مرحله باید به قطعات هم اندازه و هم شکل بریده شوند که تعداد برش‌ها هم بستگی به اندازه محصول دارد. برای جلوگیری از قهوه‌ای شدن قطعات میوه می‌توان از آب نمک 2 درصد یا اسید سیتریک 2 درصد یا محلول EHTA یا محلول نمک‌های کلسیم و منیزیم استفاده کرد.
4- پر کردن و آنزیم بری
اگر احتمال داده شود که تا فاصله زمانی انجام مرحله فرآيند حرارتی فعالیت‌های نامطلوب آنزیم‌ها آغاز می‌شود باید قطعات میوه را به وسیله بخار یا آب، آنزیم بری نمود. معمولا فرآيند آنزیم بری را به مدت 3 دقیقه در آب با دمای90 درجه سانتیگراد انجام می‌دهند(گاهی اوقات از آب نمک هم استفاده می‌کنند)، به دلیل افت ارزش‌های تغذیه‌ای در این مرحله باید تا حد امكان زمان آنزیم بری کوتاه باشد. بعد از این مرحله، قطعات میوه را به اندازه تقریبا نصف ظرفیت قوطی (اکثراً قوطی‌های قلع اندود و لاک‌دار) پر کرده و سپس شربت را به آن اضافه می‌کنند. معمولا سه گروه شربت غلیظ (30-40 درصد)، معمولی(15-30 درصد) و رقیق ( 10-15 درصد) با توجه به نوع میوه مورد نظر تهیه می‌گردد.
5- هواگیری (Exhausting)
برای خروج هوا و ایجاد خلا، قوطی‌ها را از داخل تونل بخار با دمای 80 تا 90 درجه سانتیگراد عبور می‌دهند که مدت عبور قوطی‌های کوچک یا یک کیلویی حدود 6 دقیقه و برای قوطی‌های بزرگ حدود 8 تا 10 دقیقه می‌باشد.
6- در بندی
بلافاصله بعد از خروج قوطی از تونل بخار، آن را در بندی کرده و به مرحله فرآيند حرارتی می‌فرستند.
7- فرآيند حرارتی
مهم‌ترین مرحله تهیه کمپوت نابودی میکروارگانیسم‌ها توسط حرارت است. فرآيند حرارتی در آب جوش انجام می‌گیرد و زمان فرآيند بستگی به دمای قوطی بعد از مرحله هواگیری دارد و اگر بلافاصله بعد از هواگیری دربندی و فرآيند حرارتی انجام شود زمان فرآيند کمتری مورد نیاز است. از سوی دیگر شدت فرآيند حرارتی به اندازه قوطی هم ارتباط دارد.
8- نگهداری و انبار کردن قوطی‌ها
پس از فرآيند حرارتی، قوطی‌ها باید به‌نحو صحیح و سریع سرد و خشک شده و تحت شرایط مناسب انبار شوند. محل نگهداری آنها باید سرد، خشک و ترجیحا دور از نور مستقیم آفتاب باشد. از نوسانات درجه حرارت در انبار باید جلوگیری کرد، زیرا در اثر رطوبت و شبنم تشکیل شده روی بدنه قوطی‌ها امکان زنگ زدگی وجود دارد.
ارزش تغذیه‌ای کمپوت‌ها
کمپوت‌ها به دلیل سهولت هضم، اثر نامطلوبی بر روی وعده‌های منظم غذایی ندارند و به خصوص برای افرادی که دستگاه گوارش آنها به خوبی قادر به هضم کردن میوه‌های خام نمی‌باشد، بسیار مناسب است. معمولا به غیر از افزودن شکر، آب و دیگر ترکیبات، تغییرات زیادی در ارزش غذایی میوه فرآيند شده به وجود نمی‌آید. افتی که در مواد مغذی کمپوت‌ها ایجاد می‌شود، بستگی به عواملی نظیر نوع میوه، نوع ظرف و شدت فرآيند حرارتی دارد. اگر فرآيند و تکنیک‌های پخت بطور صحیح انجام بگیرد، افت در مواد مغذی میوه به حداقل می‌رسد، اما به دلیل حرارت فراواني که به ميوه‌ها وارد مي‌شود، تحت تاثیر دماي بالا احتمالا تعدادی از ويتامين‌هاي حساس به حرارت موجود در میوه‌ها از بین خواهند رفت. همچنین مواد شیمیایی که جهت پوست‌گيري شیمیایی برخی میوه‌ها به کار می‌روند و يا ترکیباتی که براي جلوگيري از تغيير رنگ میوه‌ها به آنها اضافه مي‌شود مي‌توانند بر ارزش تغذيه‌اي کمپوت‌ها تاثير منفی بگذارند.
نکات مهم پيش از مصرف کمپوت‌ها
پس از باز کردن قوطي کمپوت، فورا محتويات آن را در ظرف ديگر بريزيد، زيرا مواد غذايي پس از باز شدن در قوطي در مجاورت اکسيژن هوا با جدار داخلي قوطي واکنش مي‌دهند. ظرف شيشه‌اي براي نگهداري اين مواد مناسب‌ترين است.
محتواي قوطي زنگ زده را مصرف نکنيد. اگر ديواره خارجي قوطي زنگ زده است، احتمال سوراخ شدن ديواره و فساد محتويات آن وجود دارد. اين کمپوت‌ها را مصرف نکنيد. اگر ديواره داخلي قوطي هم زنگ زده است، نشانه غيرقابل مصرف بودن کمپوت است، چون زنگ در تماس با مواد بوده و از طرف ديگر، احتمال سوراخ بودن بدنه و باز شدن درزها در منطقه زنگ زدگي وجود دارد.
مواد غذايي بيرون نزده باشد. اغلب در اثر ضربه‌اي که به قوطي کمپوت وارد مي‌شود، محتويات آن از سوراخي بيرون مي‌زند. اين کمپوت هم غيرقابل مصرف است، چون موجب تماس محتويات آن با هواي خارج شده و در نتيجه مواد درون آن فاسد شده و سمي هستند.
منبع: دنیای تغذیه ش 117
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر