نوشته : آذين صحابي
پتاسيم
يك ماده معدني است كه كمتر به آن توجه شده و در بسياري موارد تاثير آن در
حفظ سلامت عمومي بدن ناديده گرفته مي‌شود. در حالي كه اين ماده معدني
مي‌تواند براي بدن بسيار مفيد باشد و عوارض منفي سديم اضافي در بدن را خنثي
كند و به حياتي‌ترين عضلات بدن سود برساند.وقتي صحبت از فشارخون مي‌شود، همه به ياد سديم مي‌افتند و وقتي از استحكام استخوان‌ها حرف مي‌زنيم همه به ياد كلسيم مي‌افتند و زماني از پتاسيم صحبت مي‌كنيم كه درباره بيماران خاص چون بيماران كليوي و افرادي چون ورزشكاران بحث مي‌كنيم. در واقع، ما كمتر به تاثير پتاسيم در سلامت عمومي بدن توجه مي‌كنيم.
اين ماده مغذي عمده‌ترين كاتيون درون سلولي در بدن آدمي است. بيش از يك سوم انرژي ما براي پمپ پتاسيم و همتاي يوني آن، سديم مصرف مي‌شود كه بين درون و برون سلول‌ها در رفت و آمد هستند. پتاسيم به هدايت پالس‌هاي عصبي كمك مي‌كند، در انقباض موثر عضلات تعيين‌كننده است، سلامت كليه‌ها و استخوان‌ها را تامين مي‌كند و در حفظ PH بدن موثر است. واقعيت اين است كه وجود پتاسيم در بدن براي همه ما حياتي است و بر هم خوردن سطوح آن در خون به بدن آسيب مي‌رساند يا حتي مي‌تواند مرگبار باشد.
براي سال‌ها مصرف نامناسب سديم را مسؤول بروز بيماري‌هاي قلبي مي‌دانستند و هيچ شكي هم در اين‌باره وجود ندارد. مردم آمريكا، نمك فراواني مصرف مي‌كنند و كمابيش 100 درصد از زنان و مردان اين كشور بيش از مقدار توصيه شده و بيش از 95 درصد از مردان آمريكايي و 75 درصد از زنان آمريكايي روزانه بيشتر از 2300 ميلي‌گرم نمك مصرف مي‌كنند. به گفته كارشناسان و متخصصان تغذيه و قلب و عروق، بين ميزان مصرف نمك و پرفشاري خون ارتباط مستقيمي وجود دارد.
از طرف ديگر آمريكايي‌ها به قدر كافي پتاسيم دريافت نمي‌كنند. اگر فردي كمبود پتاسيم داشته باشد، ميزان اين ماده معدني در خون او كمتر از 5/3 ميلي مول در ليتر است. هايپوكالمي (كمبود پتاسيم در خون) مي‌تواند عواقب خطرناكي چون آريتمي‌هاي قلبي، ضعف عضلاني و عدم تحمل گلوكز را به همراه داشته باشد. تحقيقات نشان داده كه بسياري از آمريكايي‌ها با كمبود متوسط پتاسيم زندگي مي‌كنند كه در طولاني مدت مي‌تواند نتايج بدي به همراه داشته باشد. اين حالت به خاطر رژيم غذايي آمريكايي‌هاست كه بيشتر حاوي غذاهاي پرسديم بوده و ميزان مصرف ميوه و سبزي حاوي پتاسيم در آنها كمتر است.
داده‌هاي حاصل از مطالعه ملي سلامت و تغذيه نشان داده كه برخي از آمريكايي‌ها كمبود پتاسيم دارند. مردان آمريكايي در حدود 9/2 تا 2/3 گرم و زنان اين كشور روزانه بين 1/2 تا 3/2 گرم در روز پتاسيم دريافت مي‌كنند.
بيش از 45 سال است كه دانشمندان مي‌كوشند تا ثابت كنند پتاسيم بر روي عملكرد قلب و عروق اثرات مثبت دارد. در سال‌هاي اخير ثابت شده كه كمبود متوسط پتاسيم در فرد مي‌تواند پرفشاري خون، اختلالات دستگاه گردش خون و قلب، كاهش تراكم استخوان و تشكيل سنگ‌هاي كليوي را سبب شود.
تناسب سديم و پتاسيم
سديم و پتاسيم مي‌توانند با يكديگر در تضاد باشند، ولي اين دو ماده معدني در كنار يكديگر كار مي‌كنند تا حجم سلولي، ميزان PH و قواي غشاي سلولي تنظيم شوند. پمپ تبادل سديم- پتاسيم يا پمپ سديم كه براي تعدادي از عملكردهاي حياتي سلولي انرژي تامين مي‌كند، تعدادي از فرايندها را فعال مي‌نمايد كه به انقباض يا انبساط ديواره رگ‌ها مي‌انجامد. اين فرايند بر مبناي تمركز الكتروليت‌ها در داخل و خارج سلول‌ها انجام مي‌گيرد.
در حالتي كه كمبود پتاسيم وجود دارد سديم وارد سلول‌ها مي‌شود تا حجم سلولي را حفظ كند. آب هم به دنبال سديم وارد سلول‌ها مي‌شود و اين به ديواره رگ‌ها فشار وارد مي‌كند. به مرور زمان اين فشار اضافي ديواره رگ‌ها را سخت مي‌كند و در بعضي افراد پرفشاري خون را سبب مي‌شود. سديم غشاي سلول‌ها را غيرقطبي مي‌كند و به كاهش قطر عروق خوني مي‌انجامد كه اولين گام در جهت پرفشاري خون است. از طرف ديگر، وجود مقادير كافي پتاسيم در رژيم غذايي باعث مي‌شود كه پمپ سديم تحريك شود و سلول‌هاي غشاي پوششي به ميزان زيادي قطبي شوند كه اين امر سبب برداشته شدن فشار از روي رگ‌ها و راحت و آزاد شدن جريان خون مي‌شود و فشار خون را در سطح نرمال نگه مي‌دارد.
همراهان پتاسيم
اين كه چطور پتاسيم مي‌تواند در تنظيم جريان گردش خون و جلوگيري از پرفشاري خون موثر باشد، هنوز به درستي شناخته نشده است. بعضي پژوهش‌ها حاكي از اين است كه پتاسيم به دليل تشديد سيستم دفع ادراري سديم، فشارخون را كنترل مي‌كند و باعث مي‌شود سيستم كليوي، سديم بيشتري را از بدن خارج كند.
پتاسيم سيترات، نوعي بيكربنات است كه در ميو‌ها و سبزي‌ها يافت مي‌شود. مطالعات نشان داده‌اند كه اين نوع پتاسيم باعث كاهش فشارخون مي‌شود، برعكس ِسديم كلرايد (نوعي از سديم) كه در گوشت قرمز و برخي غلات يافت مي‌شود. كارشناسان بر اين باورند كه بيكربنات با منشا سيترات مي‌تواند از ايجاد اسيدوز در بدن جلوگيري كند. اسيدوز، زماني به وجود مي‌آيد كه حالت قليايي در بدن از دست برود و اسيد در بدن تجمع يابد. پس از مصرف گوشت قرمز، حالتي خفيف از اسيدوز در بدن به وجود مي‌آيد كه بي‌كربنات‌هاي با منشا سيترات از بروز اين حالت جلوگيري مي‌كنند. حتي، وجود حالت خفيف اسيدوز در بدن مهم است، چرا كه بدن براي تعديل اين حالت، كلسيم را از استخوان‌ها مي‌گيرد كه اين به كمبود كلسيم و كاهش ميزان سيترات در خون منجر مي‌شود كه مي‌تواند خود را به صورت سنگ‌هاي كليوي و كاهش توده استخواني نشان دهد.
در مطالعه «رويكرد رژيمي به درمان پرفشاري خون» (DASH)، ديده شد كه بين مصرف مقادير بالاي سبزي‌ها و ميوه‌ها با سلامت بيشتر دستگاه قلب و عروق و كاهش فشار خون، ارتباط مستقيم وجود دارد. در اين بررسي، سه رژيم غذايي با يكديگر مقايسه شد. يكي رژيم شاخص آمريكايي‌ها، ديگري يك رژيم حاوي مقادير زياد سبزي و ميوه (10 وعده) و ديگري يك رژيم حاوي فرآورده‌هاي لبني كم چرب و غذاهاي گياهي. همه اين غذاها حاوي روزانه 140 ميلي مول سديم كلرايد بودند. هردو رژيم حاوي غذاهاي گياهي و مواد لبني كم چرب به كاهش فشار خون آزمودني‌ها منجر شد و ميزان كاهش فشار خون در افرادي كه از يك رژيم غذايي حاوي مقادير فراوان مواد لبني كم چرب پيروي مي‌كردند، بيشتر بود.
در بررسي ديگر به وسيله همين برنامه پژوهشي، محققان تصميم گرفتند اثرات دريافت مقادير متفاوت سديم را در رژيم‌هاي غذايي مختلف بررسي كنند. دوباره ديده شد گروهي كه ميزان مصرف سديم آنها بيشتر محدود شده بود، بيشترين ميزان كاهش فشار خون را داشتند.
مطالعات بيشتر درباره رژيم غذايي DASH نشان داد كه وقتي مكمل پتاسيم سيترات به اين رژيم غذايي افزوده شود، كاهش فشار خون بازهم بيشتر شده و از ميزان دفع كلسيم به وسيله ادرار نيز كاسته مي‌شود. ثابت شده كه سركوب ميزان حساسيت به نمك براي پيشگيري از افزايش فشار خون با به تاخير انداختن بروز آن مفيد است. در يك پژوهش، دريافت روزانه 7/4 گرم پتاسيم ميزان حساسيت به نمك را در افرادي كه پرفشاري خون نداشتند، كاهش داد.
توصيه‌ها
انستيتوي سلامت در آمريكا ميزان كافي دريافت پتاسيم براي يك بزرگسال بالغ را روزانه 7/4 گرم مي‌داند كه اين ميزان با خوردن روزانه 10 وعده ميوه و سبزي تامين مي‌شود. اين ميزان پس از انجام تحقيقات به دست آمده و ديده شده كه دريافت روزانه 7/4 گرم پتاسيم فشار خون را كاهش مي‌دهد، به خنثي شدن اثرات سديم كلرايد اضافي درخون كمك مي‌كند و ميزان خطر ابتلا به سنگ‌هاي كليوي و كاهش توده استخواني را كاهش مي‌دهد.
براي آنهايي كه مي‌خواهند آشپزي كنند...
براي بسياري از افراد، افزايش دريافت پتاسيم راحت‌تر از كاهش ميزان مصرف سديم است. افزون بر اين، براي بسياري از مردم از جمله آمريكايي‌ها، افزايش حجم غذا آسان‌تر از كاهش آن است.
چه كسي مي‌گويد كساني كه گوشت و سـيــب‌زميــنـي مي‌خورند قلب‌هاي سالمي ندارند؟ سيب زميني سرشار از پتاسيم است و شما مي‌توانيد آن را آبپز يا كبابي كنيد، ولي فقط آن را زياد سرخ نكنيد كه براي بدن مضر خواهد بود. به اين ترتيب، يك غذاي سالم براي قلب‌تان خواهيد داشت.
استفاده از سيب زميني در ديگر غذاها چون سوپ و خورش‌ها نيز بسيار مفيد است.
ميوه‌هايي چون موز، انبه، آووكادو و ميوه‌هاي خشك، سبزيجاتي مانند كلم و اسفناج، محصولات لبني و گوشت‌هاي تازه، همگي منابع خوب دريافت پتاسيم هستند كه شما مي‌توانيد با گنجاندن آنها در رژيم غذايي روزانه، از پتاسيم موجود در آنها بهره بگيريد. گوشت مرغ هم منبع خوبي از پتاسيم است. در زمستان، مصرف ميوه‌هايي چون مركبات (مثل پرتقال و ليمو) و ميوه‌هاي خشك چون كشمش براي دريافت اين ماده معدني بسيار مفيد است.
مكمل‌هاي پتاسيم
پيش از اين كه مصرف مكمل‌هاي پتاسيم را شروع كنيد حتما با پزشك متخصص مشورت نماييد و سرخود به اين كار دست نزنيد. در حالي كه پتاسيم به راحتي جذب مي‌شود، ولي مصرف زياد انواعي از آن باعث بروز بي‌نظمي‌هاي ضربان قلب (آريتمي‌هاي قلبي) و ديگر مشكلات قلبي مي‌شود. گذشته از اين، بيماراني كه مشكلات كليوي دارند، بايد مصرف پتاسيم را محدود و ميزان پتاسيم خونشان را مرتب چك كنند. براي بيشتر افراد، به جز در مواردي كه پزشك تجويز مي‌كند، بهتر است پتاسيم از منابع غذايي دريافت شود.
منبع: دنیای تغذیه ش ۹۱
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر