نوشته : تحريريه دنياي تغذيه
دكتر
كيمياگر؛ متخصص تغذيه و رژيم درماني، در مورد بهترين رژيم‌ها و توصيه‌هاي
تغذيه‌اي براي بيماران ديابتي اظهار داشت: «در مبتلايان به ديابت نوع I كه
وابسته به انسولين هستند، نوع برنامه غذايي به نوع انسوليني كه به آنها
داده مي‌شود بستگي دارد، يعني بايد برنامه غذايي طوري تنظيم شود كه اثر
انسولين در زماني كه قند خون در بالاترين مقدار است اتفاق بيفتد. يعني
زمان‌بندي و نوع غذاي مورد استفاده، با مقدار انسولين تطبيق داده شود. بايد
ديد برنامه غذايي فرد چگونه است؛ ناهار زياد مي‌خورد يا شام؟ صبحانه
مي‌خورد يا نه؟ و .... و مقدار انسولين را با آن تنظيم كند.
ديابتي‌هاي نوع I عموماً چاق نيستند و مجبور نيستيم كه خيلي محدوديت كالري براي آنها منظور كنيم، اما در ديابت نوع II چون افراد معمولا چاق و ميانسال به بالا هستند، بايد حتما كاهش وزن داشته باشند. از طرفي چون تزريق انسولين ندارند، ديگر زمان‌بندي غذا چندان ضرورتي نخواهد داشت».
وي ادامه داد: «پايه تمام رژيم‌هاي ديابتي، گروه نان و غلات است و هيچ فرد ديابتي نبايد فكر كند چون ديابت دارد بايد نان، سيب‌زميني، برنج و ماكاروني را از برنامه غذايي خود حذف كند، بلكه بايد مقدار آن را تنظيم و متناسب با مقداري كه مشاور يا كارشناس تغذيه مشخص كرده است، مصرف نمايد. معمولا 50 تا 60 درصد كالري مي‌تواند از كربوهيدرات تأمين شود كه اين مقدار مي‌تواند به شكل برنج يا نان باشد، بنابراين يك فرد ديابتي ممكن است بتواند ظهر 12 قاشق برنج بخورد و يا اگر يك نوجوان يا جوان است، تا 2 كفگير برنج بخورد. بهتر است نان مورد استفاده سبوسدار باشد. علاوه بر آن براي ديابتي‌ها و همه افراد استفاده از روغن مايع به جاي روغن جامد توصيه مي‌شود».
اين متخصص تغذيه همچنين در مورد غذاهاي كاهش دهنده قند خون گفت: «با هيچ غذايي قند خون كاهش پيدا نمي‌كند. ما تنها مي‌توانيم با غذاها مانع از افزايش بي‌رويه قندخون شويم. منظور از اين غذاها هم غذاهايي است كه كربوهيدرات پيچيده دارند، يعني قند ساده، شكر، عسل، مربا، آبميوه و ... مدنظر نيستند، بلكه منظور از غذاهاي با كربوهيدرات پيچيده، نان، سيب‌زميني، برنج، ماكاروني و بعضي از ميوه‌ها هستند كه به بيماران توصيه مي‌شود، چرا كه اين غذاها قندخون را تدريجا بالا مي‌برند و بدن فرصت كافي براي مقابله با اين افزايش قندخون را خواهد داشت». دكتر كيمياگر در خصوص غذاهاي مفيد براي درمان زخم‌هاي ديابتي اظهار داشت: «نبايد بگذاريم كه به مرحله زخم‌هاي ديابتي برسد، چون در آن مرحله، برنامه غذايي تأثير چنداني نخواهد داشت، ولي مي‌توان به افراد مبتلا به زخم ديابت، ويتامين C و پروتئين با كيفيت بالا (مثل شير) توصيه كرد».
وي در ادامه در مورد ميوه‌هايي كه افراد ديابتي مي‌توانند استفاده كنند، افزود: «ميوه‌اي كه مصرف آن براي افراد ديابتي ممنوع باشد، نداريم. ميزان ميوه براي ديابتي‌ها 3 سهم است كه بايد در طول روز تقسيم شود. اگر هم گاهي مي‌شنويم كه مي‌گويند مثلا خربزه نخور، به اين دليل است كه امكان دارد فرد به 2 قاچ خربزه قناعت نكند، بنابراين مقدار ميوه مورد استفاده مهم است، مثلا اگر فرد ديابتي 2 قاچ خربزه يا يك استكان حبه انگور بخورد، مشكلي پيش نمي‌آيد. ما معمولا جدول سهم‌بندي ميوه‌ها را به بيماران ديابتي مي‌دهيم كه در آن جدول، هندوانه، خربزه و انگور هم هست و اگر طبق همان جدول از آنها استفاده شود، مشكلي پيش نمي‌آيد».
دكتر صفوي؛ متخصص تغذيه هم در پاسخ به اين سوال كه آيا ديابتي‌ها مي‌توانند غذاهاي شيرين (قند، شكر و ...) بخورند، گفت: «بله، اما بسيار محدود. اين مقدار، به ميزان قند خون بيماران كه چقدر بالا باشد و يا كنترل نشده باشد، بستگي دارد، اما به طور كلي، بايد كاملا كنترل شده و زير نظر متخصص تغذيه از اين غذاها استفاده نمايند».
وي در مورد استفاده از شيرين كننده‌هاي مصنوعي توسط افراد مبتلا به ديابت نيز اظهار داشت: «در گذشته شيرين كننده‌هاي مصنوعي مثل ساخارين استفاده مي‌شد، اما تحقيقات، احتمال سرطانزا بودن آن را مطرح نمودند. در حال حاضر، استفاده از ساخارين بسيار كمتر و محدود شده است، اما شيرين كننده‌هايي مثل آسپا‌رتام و ساير شيرين كننده‌هاي مصنوعي كه ارتباط‌شان با كارسينوژن يا سرطانزا بودن كمتر مطرح است يا اصلا مطرح نيست، زياني ندارند و مي‌توانند مورد استفاده قرار گيرند».
اين متخصص تغذيه، همچنين در پاسخ به اين سوال كه آيا محصولاتي كه تحت عنوان محصولات ديابتي‌ها (مثل نوشابه‌هاي رژيمي) در بازار وجود دارند، براي بيماران ديابتي مضر نيستند، گفت: «اين محصولات اگر استاندارد لازم را داشته باشند و پروانه ساخت از وزارت بهداشت دريافت كرده باشند، معمولا مشكلي ندارند و توصيه سياستگذاران تغذيه هم اين است كه كيفيت اين محصولات را بالا ببرند.
در حاضر، در كشورهاي اروپايي فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي وجود دارد كه اين محصولات را به بيماران خاص مثل ديابتي‌ها عرضه مي‌كنند (محصولاتي مثل انواع بستني، شكلات، شيريني و ...)، اما متأسفانه در ايران در اين مورد خيلي كم كار شده است و ما توصيه مي‌كنيم كه بيشتر به اين مسأله توجه شود، مخصوصا با وضعيتي كه در رابطه با ديابت داريم (در حال حاضر 3ميليون ديابتي و 3 ميليون هم در حال ابتلا به ديابت در كشور داريم كه رقم قابل توجهي است).
سالانه 60 هزار نفر به ديابتي‌ها اضافه مي‌شوند. همچنين سالانه 12 هزار عضو بدن به دليل ديابت قطع مي‌شود كه اينها آمارهاي بالايي است و به توجه بيشتري نيازمند است و يكي از موضوعاتي كه مي‌تواند به حل اين مشكل كمك كند، توجه صنايع غذايي كشور به توليد محصولاتي براي ديابتي‌ها است».
دكتر صفوي در ادامه، استفاده از غذاهاي رستوران و فست‌فودها را توسط ديابتي‌ها به شرط رعايت اصول تغذيه‌اي بلامانع دانست و گفت: «ما معتقديم اگر با ديابت درست برخورد كنيم، ديابت يك بيماري نيست. كشورهاي پيشرفته شعاري دارند، تحت اين عنوان كه «چگونه يك ديابتي مي‌تواند زندگي نرمالي داشته باشد»، بنابراين در اين نوع بيماري، استفاده از شيوه‌هاي مختلف براي اصلاح الگوي تغذيه‌اي بسيار ضروري است و بايد در كنار ورزش از رژيم غذايي استفاده شود تا روند بيماري كنترل گردد».
دكتر سعيد حسيني؛ متخصص تغذيه نيز با بيان اينكه انسولين به دو نوع كوتاه اثر و طولاني اثر تقسيم مي‌شود، گفت: «انسولين‌هاي طولاني اثر در مدت زمان طولاني‌‌تري به نقطه اوج اثر مي‌رسند، مثلا انسولين NPH اگر صبح تزريق شود، حدودا بعدازظهر به اوج اثر مي‌رسد و سپس كاهش مي‌يابد، اما اگر انسولين‌هاي كوتاه‌اثر، به هنگام صبح تزريق شوند، حدودا 3 تا 4 ساعت بعد به اوج اثر خود مي‌رسند و سپس كاهش پيدا مي‌كنند، البته معمولا اين دو نوع انسولين (كوتاه‌اثر و طولاني‌اثر) به طور همزمان تزريق مي‌شوند».
وي در ادامه در پاسخ به اين سوال كه با هر نوع انسولين چه نوع رژيم غذايي را بايد رعايت كرد، افزود: «در گذشته به بيماران ديابتي توصيه مي‌شد ابتدا انسولين را استفاده كنند و سپس براساس نوع و مقدار انسولين مورد استفاده، تغذيه و فعاليت فيزيكي را با آن تطبيق دهند، اما اكنون اين طور نيست، چون فردي كه انسولين استفاده مي‌كند، مطمئنا ديابت نوع I دارد. اين نوع ديابت هم در سنين پايين بروز مي‌كند و ما بيشتر بايد قندخون كودك و مسائل روحي – رواني او را كنترل كنيم. بايد به كودك آموزش داد تا خودش هم بتواند قند خونش را كنترل كند و براساس نوع تغذيه و ميزان فعاليتش، مقدار انسولين را تنظيم نمايد، مثلا اگر فعاليت بدني زيادي داشت، انسولين كمتري استفاده كند و بالعكس اگر استراحتش زياد بود، مقدار انسولين مصرفي را افزايش دهد».
در ادامه از دكتر آزاده نجارزاده، در مورد اهميت كاهش وزن در افراد ديابتي پرسيديم. ايشان در اين باره گفت: « كاهش وزن در افراد چاق و مبتلا به ديابت فوايد زيادي دارد، حتي اگر اين افراد 5 تا 10 درصد كاهش وزن داشته باشند، عوارض ديابت مثل افزايش فشار خون، اختلال در چربي خون و ... هم كاهش پيدا مي‌كند، كيفيت زندگي فرد بالا مي‌رود و مرگ و مير كاهش پيدا مي‌كند. يكي ديگر از عوارض ديابت، نوروپاتي است كه در صورت عدم درمان، ممكن است موجب قطع عضو اندام‌هاي تحتاني شود. اين بيماري در افراد چاق شايع‌تر است، بنابراين براي پيشگيري از اين عارضه كاهش وزن، بسيار مفيد است. عوارض ديگر ديابت، مثل افزايش فشار خون و چربي خون، مشكلات قلبي- عروقي، سكته و ... را هم با كاهش وزن مي‌توان كاهش داد».
اين دانشجوي دكتراي تخصصي تغذيه در مورد ديابت حاملگي و راه‌هاي پيشگيري از ابتلا به آن گفت: «يك نوع ديابت داريم كه ديابت بارداري ناميده مي‌شود كه در دوران بارداري، قندخون فرد افزايش پيدا مي‌كند، اما عده‌اي هستند كه ديابت دارند و باردار مي‌شوند. توصيه براي افراد ديابتي كه باردار شده‌اند اين است كه حتما قندخون خود را دائما كنترل كنند و مهم‌تر اينكه از نوسانات قند خون جلوگيري شود و تا حد امكان تلاش كنند مقدار قندخونشان ثابت باشد. همچنين با رعايت رژيم غذايي مناسب، نوسانات قندخون را كاهش دهند. افراد باردار مبتلا به ديابت بايد از گرسنگي اجتناب كنند، چرا كه گرسنگي يا تزريق بيش از حد انسولين باعث مي‌شود تركيباتي به نام كتون بادي‌ها در خون افزايش پيدا كند كه بسيار خطرناك است، بنابراين در مادران ديابتي، بايد از هيپوگلايسمي (كاهش قندخون) هم جلوگيري شود و از طرفي ميزان انرژي و تركيب موادغذايي براي رشد جنين كافي باشد. مصرف مكمل اسيد فوليك هم كه به همه مادران باردار توصيه مي‌شود، بايد توسط مادران ديابتي هم مصرف شود.
اما بعضي افراد هستند كه در طول بارداري قند خونشان افزايش پيدا مي‌كند و احتمال اينكه بعد از زايمان هم به ديابت مبتلا شوند، زياد است. نوزادان اين مادران نوزاداني چاق هستند. مادران مبتلا به ديابت حاملگي در معرض خطر بيماري‌هاي قلبي - عروقي قرار دارند، بنابراين بايد شيوه زندگي خود را تغيير دهند و حدوداً 7 درصد كاهش وزن داشته باشند، حدود 2 تا 5/2 ساعت در هفته فعاليت بدني داشته باشند، مقدار زيادي ميوه و سبزي در رژيم غذايي خود بگنجانند، از غذاهاي كم چربي استفاده كنند و مقدار كمي هم از كربوهيدرات‌هاي با نمايه گلايسمي بالا استفاده كنند».
دكتر نجارزاده در ادامه در خصوص هيپوگلايسمي و راه‌هاي درمان آن اظهار داشت: «هيپوگلايسمي يا كاهش قندخون ممكن است به علت تزريق بيش از حد انسولين يا گرسنگي به وجود آيد. براي درمان هيپوگلايسمي هم بايد ابتدا علت را پيدا و آن را برطرف كرد، مثلا در بيمار مبتلا به ديابت نوع I، اگر علت كاهش قند خون، افزايش دوز انسولين بوده است، بايد تحت نظر متخصص غدد، دوز انسولين را كاهش دهند. اگر افت قندخون به دليل گرسنگي بوده، بايد در وعده غذايي كه قبل از هيپوگلايسمي است، كربوهيدرات را افزايش داد.
اما زماني كه هيپوگلايسمي(كاهش قند خون) اتفاق مي‌افتد، بايد بلافاصله مقداري كربوهيدرات با نمايه گلايسمي بالا به فرد داده شود تا قند خون افزايش يابد، يعني با وجود اينكه به افراد ديابتي توصيه مي‌شود از مصرف مواد قندي پرهيز كنند، اما وقتي كه فرد دچار هيپوگلايسمي مي‌شود، مي‌توان به او آب قند داد (قند در حالت مايع جذب بهتري دارد).
در بيماران نوع II هم كه از داروهاي كاهنده قندخون استفاده مي‌كنند، ممكن است هيپوگلايسمي اتفاق بيفتد، اگر هيپوگلايسمي به طور مكرر اتفاق بيفتد، بايد دوز داروها را پايين بياورند يا رژيم غذايي را طوري تنظيم كنند كه در زمان‌هاي هيپوگلايسمي، از كربوهيدرات بيشتري استفاده نمايند.
ولي به طور كلي در هر دو نوع ديابت نوع I و II، زماني كه هيپوگلايسمي (كاهش قندخون) رخ مي‌دهد، بايد از يك كربوهيدرات با نمايه گلايسمي بالا استفاده شود».
دكتر محبوبه سادات حسيني؛ فوق تخصص غدد در اين‌باره گفت: «ديابت اختلالي در ميزان قندخون مي‌باشد و به صورت افزايش ميزان قندخون در فرد بروز مي‌كند كه اين افزايش قند خون، نتيجه كمبود انسولين و يا اختلال در عملكرد آن است.
به طور كلي ديابت، به دو نوع ديابت نوع I و ديابت نوع II تقسيم مي‌شود. ديابت نوع I در نتيجه كمبود انسولين به وجود مي‌آيد كه موجب افزايش قندخون مي‌شود و متعاقب آن، متأسفانه عوارض زيادي در بدن ايجاد خواهد شد. ديابت نوع I، نسبت به نوع II، سير حادتري دارد و علايم آن واضح است و سريع خود را نشان مي‌دهد. كاهش وزن، پرخوري و پرنوشي از جمله علايم اين نوع ديابت است و بيمار با اين علايم بايد سريعاً به پزشك مراجعه كند. البته مواردي هم هست كه در آن ديابت نوع I به صورت افزايش قندخون و كاهش وزن خيلي ناگهاني خود را نشان مي‌دهد. افزايش قندخون مي‌تواند در شكل خطرناك‌تر، موجب افزايش فشار خون و چربي خون يا اختلال در چربي خون، عوارض چشمي، اختلال در عملكرد كليه و در فاز نهايي، نارسايي كليه و دياليز شود كه اين عوارض در نهايت، به افزايش بيماري‌هاي قلبي- عروقي، سكته قلبي و مغزي مي‌انجامند.
اما ديابت نوع II، معمولاً سير كُندتري را طي مي‌كند و علايم بيماري خيلي واضح نيست. برخلاف بيماران نوع I كه بايد بلافاصله به پزشك مراجعه كنند، مبتلايان به ديابت نوع II ممكن است مدت‌ها به افزايش قندخون مبتلا باشند، اما خودشان متوجه نشده باشند. قندخون اين افراد بالاتر از حد عادي است، اما به حد ديابتي نرسيده است. اين سير اختلال در قند خون، ادامه پيدا مي‌كند تا به ديابت مي‌رسد. در اين نوع ديابت، علايم به طور واضح نيست. اگر قند خون خيلي بالا برود، فرد دچار پر ادراري و كاهش وزن مي‌شود».
وي در مورد انواع داروهاي مورد استفاده در ديابت اظهار داشت: «دارو درماني ديابت در هر نوع متفاوت است. در نوع I معمولا تنها اختلالي كه وجود دارد، كمبود انسولين مي‌باشد، يعني اختلال در عملكرد انسولين نداريم، بنابراين با جايگزيني انسولين تقريبا مي‌توان تمام مشكلات مربوط به افزايش قند و چربي خون را رفع كرد، البته بعضي داروهاي خوراكي هم وجود دارند كه در ديابت نوع I استفاده مي‌شوند كه جذب قند خون را كم مي‌كنند، اما چون داروهاي ضعيفي هستند، نمي‌توان آنها را براي همه بيماران تجويز كرد و كاربرد چنداني ندارند، اما در ديابت نوع II، معمولا از داروهاي خوراكي به عنوان اولين اقدام درماني استفاده مي‌كنيم، مگر در موارد خاص كه از همان ابتدا بيمار نياز به انسولين داشته باشد، البته تحقيقات در سال‌هاي اخير نشان داده‌اند كه اگر قندخون را سريعاً پايين بياوريم، بهتر مي‌توانيم عملكرد سلول‌هاي بتاي پانكراس را كه در ترشح انسولين نقش دارند به حالت طبيعي يا نزديك به طبيعي برگردانيم، بنابراين توصيه مي‌شود كه براي بيماران نوع II
هم از همان ابتدا انسولين تجويز شود، اما پذيرش بيماران و همچنين تمايل پزشكان براي شروع زودرس استفاده از انسولين در بيماران نوع II
هنوز كم است».
دكتر حسيني در مورد فواصل و زمان‌هاي مناسب براي كنترل قندخون نيز اظهار داشت: «فواصل كنترل قندخون براي افرادي كه داروهاي خوراكي مصرف مي‌كنند با كساني كه انسولين استفاده مي‌كنند، متفاوت است. در كساني كه داروهاي خوراكي استفاده مي‌كنند، چون احتمال افت قند خون كمتر است، فواصل كنترل قندخون را مي‌توان بيشتر كرد، البته در مواردي كه احتمال افت قند خون وجود دارد، اين فواصل كمتر مي‌شود، اما اگر بيماري از انسولين استفاده مي‌كند، اين فواصل كوتاه‌تر است و تناوب بيشتري دارد و تا روزي 4 بار يا بيشتر هم نياز به كنترل قند خون است».
دكتر حضوري، دانشجوي دكتراي تغذيه هم درباره نقش ورزش در بهبود بيماري ديابت گفت: «شواهد نشانگر آن است كه فعاليت‌هاي ورزشي هوازي كه با شدت متوسط و به صورت منظم اجرا گردند (روزانه يا حداقل براي 4 روز در هفته)، بر كنترل قندخون، كاهش مقاومت به انسولين، كاهش عوامل خطر مرتبط با بيماري‌هاي قلبي – عروقي و كاهش بروز بيماري‌هاي قلبي – عروقي موثر مي‌باشند. همچنين فعاليت ورزشي منظم موجب بهبود وضعيت چربي‌هاي خون و افزايش ليپوپروتئين با دانسيته بالا (HDL) مي‌گردد. اين نوع فعاليت‌ها در پيشگيري از ابتلا به ديابت نوع دو موثر شناخته شده‌اند. بر این اساس، روزانه نیم ساعت پیاده روی تند یا حداقل برای 4 روز در هفته، نه تنها برای دیابتی‌ها، بلکه برای تمام افراد جامعه توصیه می‌گردد».
وي در ادامه، توصیه‌هایی در مورد ورزش دیابتی‌ها كرد و اظهار داشت: «از آنجا که در مبتلایان به دیابت نوع یک، افت قند خون عارضه ای شایع می‌باشد، انجام برخی ورزش‌ها نظیر موتورسواری، اتومبیل رانی و قایق رانی تک نفره برای آنها توصیه نمی شود. همچنین هنگام انجام برخی ورزش‌ها نظیر موج سواری که خطر غرق شدگی در آن مطرح مي‌باشد نیز بهتر است فردی که قادر به تشخیص و درمان افت قند خون است، با ورزشکار همراه باشد. پایش منظم قند خون در ورزشکاران مبتلا به دیابت الزامی است، زیرا برای این ورزشکاران به ویژه در مواردی که تحت درمان با انسولین می‌باشند، اطلاع از پاسخ‌های فیزیولوژیک بدن به ورزش طی تمرین و رقابت الزامی است.
همان طور که ذکر شد، مهم‌ترین چالش در مورد انجام فعالیت‌های ورزشی در مبتلایان به دیابت، حفظ قند خون در محدوده مطلوب می‌باشد. بر این اساس در مواردی که قند خون فرد کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر است، برای پیشگیری از هیپوگلیسمی (کاهش قند خون)، نیاز به تجویز کربوهیدرات اضافی در طی ورزش می‌باشد. از طرف دیگر، در مواردی که سطح قند خون بیش از 250 میلی گرم در دسی لیتر می‌باشد، به دلیل احتمال بروز کتوز، پرهیز از هر گونه فعالیت ورزشی توصیه می‌شود».
دكتر حضوري با تاكيد بر اينكه فعالیت‌های ورزشی هوازی موجب افزایش حساسیت به انسولین می‌گردند، گفت: «این تاثیر برای دوره زمانی 15-12 ساعت باقی خواهد ماند و با تمرینات ورزشی منظم، این دوره زمانی حفظ مي‌شود و ارتقای حساسیت به انسولین، برای مدت طولانی تر ادامه می‌یابد.
در صورت تغییرات غلظت انسولین در طی ورزش، تغییرات متابولیسمی وسیعی پدید می‌آید. هیپر انسولینمی (افزایش انسولین خون) ممکن است با بروز افت قند خون همراه شود، در حالی که کاهش انسولین خون با افزایش هورمون‌هایی نظیر گلوکاگن، کاتکولامین‌ها و کورتیزول همراه است.
وجود مقادیر زیاد انسولین در خون از بسیج و به کارگیری چربی‌ها طی ورزش جلوگیری می‌نماید که این امر موجب افزایش وابستگی فعالیت ورزشی به منابع کربوهیدراتی نظیر گلیکوژن عضلانی می‌گردد.
البته روش و محل تجویز انسولین نیز همانند میزان تجویزی آن بر آزادسازی این هورمون به درون مایعات بدن تاثیرگذار می‌باشد، به عنوان مثال تزریق در عضله پا موجب افزایش سرعت جذب در طی ورزش گردیده و ممکن است به پیدایش هیپر انسولینمی در طی ورزش منجر گردد. همچنین روش تزریق زیر جلدی به روش تزریق عضلانی انسولین ترجیح داده می‌شود».
دكتر محمد حسين صالحي سورمقي، استاد دانشكده داروسازي دانشگاه تهران هم درباره داروهاي گياهي موثر در درمان بيماري ديابت گفت: شنبليله گياهي است با نام علمي Trigonella Foenum از خانواده نخود كه از برگ تازه آن به عنوان معطركننده مواد غذايي و يا از خشك آن در غذاها و ادويه‌جات استفاده مي‌شود. دانه‌هاي شنبليله كه به صورت چند وجهي و كوچك و به رنگ زرد متمايل به نارنجي مي‌باشند، داراي خاصيت كاهش قند مي‌باشند.
براي استفاده بايد اين دانه‌ها را آسياب و پودر نمود، چون بسيار سفت و سخت مي‌باشند. از پودر آن مي‌توان هر روز تا 6 گرم (يك قاشق مرباخوري پر) استفاده نمود.
پودر دانه‌ها تلخ است، بنابراين مي‌توان آن را به صورت مستقيم بر روي غذا ريخت. همچنين مي‌توان يك ليوان آب بر روي آن ريخت و 5 دقيقه جوشانيد و سپس صاف كرد و مصرف نمود.
گياه Galega Officinalis هم يكي ديگر از اين گياهان دارويي است. مصرف اين گياه كه در سال‌هاي اخير جهت كاهش قندخون در ديابت نوع دوم مورد تحقيق قرار گرفته است، در سال‌هاي اخير به صورت فرآورده‌هاي دارويي صنعتي به بازار عرضه شده است. جديدا در ايران قرصي به نام گالگا (Galega) به صورت صنعتي از اين گياه تهيه شده و در داروخانه‌ها موجود مي‌باشد كه دستور مصرف آن در راهنماي دارو ارائه شده است.
گياه سير و پياز هم داراي خاصيت كاهش قندخون مي‌باشند. البته سير از اين نظر قوي‌تر از پياز است. در سال هاي اخير از سير، قرص و كپسول‌هايي تهيه شده كه در داروخانه‌ها عرضه مي‌شوند. روزانه مي‌توان 1 تا 3 عدد از آنها را مصرف نمود. سير خواص ديگري از جمله كاهش چربي و كلسترول، كاهش فشارخون و كاهش چسبندگي پلاكت‌ها (رقيق نمودن خون) را داراست».
وي افزود: «گياهان ديگري كه داراي خاصيت كاهش قندخون مي‌باشند و مي‌توانند به طور دايم در رژيم غذايي مصرف شوند، عبارتند از: هويج، گشنيز و به خصوص دانه آن، گزنه، كنگرفرنگي، گردو، كرفس، كدوتنبل، زيتون، جو و يونجه. لازم به توضيح است كه كنترل قندخون بسيار با اهميت است و در غير اين صورت فرد را در طولاني مدت با مشكلات زيادي روبرو مي‌كند، لذا اين بيماران بايد مرتبا به پزشك مراجعه كنند و از وضعيت خود آگاه باشند.
نكته با اهميت اين است كه قندخون بالا را اصولا نمي‌توان با داروهاي گياهي به حد طبيعي رسانيد و حتما بايد با رعايت رژيم غذايي، تحرك زياد، كاهش استرس، تشويش و اضطراب و مصرف داروهاي مناسب (شيميايي يا گياهي) آن را كنترل نمود.
از داروهاي گياهي مي‌توان جهت كاهش قندخون پايين و متوسط استفاده نمود و در قندخون‌هاي بالا احتياج به داروهاي شيميايي است و داروهاي گياهي را مي‌توان به عنوان كمكي در اين مواقع استفاده نمود. به هر حال افراد داراي قندخون حتما بايد با پزشك در تماس باشند».
منبع: دنیای تغذیه ش۹۱
ديابتي‌هاي نوع I عموماً چاق نيستند و مجبور نيستيم كه خيلي محدوديت كالري براي آنها منظور كنيم، اما در ديابت نوع II چون افراد معمولا چاق و ميانسال به بالا هستند، بايد حتما كاهش وزن داشته باشند. از طرفي چون تزريق انسولين ندارند، ديگر زمان‌بندي غذا چندان ضرورتي نخواهد داشت».
وي ادامه داد: «پايه تمام رژيم‌هاي ديابتي، گروه نان و غلات است و هيچ فرد ديابتي نبايد فكر كند چون ديابت دارد بايد نان، سيب‌زميني، برنج و ماكاروني را از برنامه غذايي خود حذف كند، بلكه بايد مقدار آن را تنظيم و متناسب با مقداري كه مشاور يا كارشناس تغذيه مشخص كرده است، مصرف نمايد. معمولا 50 تا 60 درصد كالري مي‌تواند از كربوهيدرات تأمين شود كه اين مقدار مي‌تواند به شكل برنج يا نان باشد، بنابراين يك فرد ديابتي ممكن است بتواند ظهر 12 قاشق برنج بخورد و يا اگر يك نوجوان يا جوان است، تا 2 كفگير برنج بخورد. بهتر است نان مورد استفاده سبوسدار باشد. علاوه بر آن براي ديابتي‌ها و همه افراد استفاده از روغن مايع به جاي روغن جامد توصيه مي‌شود».
اين متخصص تغذيه همچنين در مورد غذاهاي كاهش دهنده قند خون گفت: «با هيچ غذايي قند خون كاهش پيدا نمي‌كند. ما تنها مي‌توانيم با غذاها مانع از افزايش بي‌رويه قندخون شويم. منظور از اين غذاها هم غذاهايي است كه كربوهيدرات پيچيده دارند، يعني قند ساده، شكر، عسل، مربا، آبميوه و ... مدنظر نيستند، بلكه منظور از غذاهاي با كربوهيدرات پيچيده، نان، سيب‌زميني، برنج، ماكاروني و بعضي از ميوه‌ها هستند كه به بيماران توصيه مي‌شود، چرا كه اين غذاها قندخون را تدريجا بالا مي‌برند و بدن فرصت كافي براي مقابله با اين افزايش قندخون را خواهد داشت». دكتر كيمياگر در خصوص غذاهاي مفيد براي درمان زخم‌هاي ديابتي اظهار داشت: «نبايد بگذاريم كه به مرحله زخم‌هاي ديابتي برسد، چون در آن مرحله، برنامه غذايي تأثير چنداني نخواهد داشت، ولي مي‌توان به افراد مبتلا به زخم ديابت، ويتامين C و پروتئين با كيفيت بالا (مثل شير) توصيه كرد».
وي در ادامه در مورد ميوه‌هايي كه افراد ديابتي مي‌توانند استفاده كنند، افزود: «ميوه‌اي كه مصرف آن براي افراد ديابتي ممنوع باشد، نداريم. ميزان ميوه براي ديابتي‌ها 3 سهم است كه بايد در طول روز تقسيم شود. اگر هم گاهي مي‌شنويم كه مي‌گويند مثلا خربزه نخور، به اين دليل است كه امكان دارد فرد به 2 قاچ خربزه قناعت نكند، بنابراين مقدار ميوه مورد استفاده مهم است، مثلا اگر فرد ديابتي 2 قاچ خربزه يا يك استكان حبه انگور بخورد، مشكلي پيش نمي‌آيد. ما معمولا جدول سهم‌بندي ميوه‌ها را به بيماران ديابتي مي‌دهيم كه در آن جدول، هندوانه، خربزه و انگور هم هست و اگر طبق همان جدول از آنها استفاده شود، مشكلي پيش نمي‌آيد».
دكتر صفوي؛ متخصص تغذيه هم در پاسخ به اين سوال كه آيا ديابتي‌ها مي‌توانند غذاهاي شيرين (قند، شكر و ...) بخورند، گفت: «بله، اما بسيار محدود. اين مقدار، به ميزان قند خون بيماران كه چقدر بالا باشد و يا كنترل نشده باشد، بستگي دارد، اما به طور كلي، بايد كاملا كنترل شده و زير نظر متخصص تغذيه از اين غذاها استفاده نمايند».
وي در مورد استفاده از شيرين كننده‌هاي مصنوعي توسط افراد مبتلا به ديابت نيز اظهار داشت: «در گذشته شيرين كننده‌هاي مصنوعي مثل ساخارين استفاده مي‌شد، اما تحقيقات، احتمال سرطانزا بودن آن را مطرح نمودند. در حال حاضر، استفاده از ساخارين بسيار كمتر و محدود شده است، اما شيرين كننده‌هايي مثل آسپا‌رتام و ساير شيرين كننده‌هاي مصنوعي كه ارتباط‌شان با كارسينوژن يا سرطانزا بودن كمتر مطرح است يا اصلا مطرح نيست، زياني ندارند و مي‌توانند مورد استفاده قرار گيرند».
اين متخصص تغذيه، همچنين در پاسخ به اين سوال كه آيا محصولاتي كه تحت عنوان محصولات ديابتي‌ها (مثل نوشابه‌هاي رژيمي) در بازار وجود دارند، براي بيماران ديابتي مضر نيستند، گفت: «اين محصولات اگر استاندارد لازم را داشته باشند و پروانه ساخت از وزارت بهداشت دريافت كرده باشند، معمولا مشكلي ندارند و توصيه سياستگذاران تغذيه هم اين است كه كيفيت اين محصولات را بالا ببرند.
در حاضر، در كشورهاي اروپايي فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي وجود دارد كه اين محصولات را به بيماران خاص مثل ديابتي‌ها عرضه مي‌كنند (محصولاتي مثل انواع بستني، شكلات، شيريني و ...)، اما متأسفانه در ايران در اين مورد خيلي كم كار شده است و ما توصيه مي‌كنيم كه بيشتر به اين مسأله توجه شود، مخصوصا با وضعيتي كه در رابطه با ديابت داريم (در حال حاضر 3ميليون ديابتي و 3 ميليون هم در حال ابتلا به ديابت در كشور داريم كه رقم قابل توجهي است).
سالانه 60 هزار نفر به ديابتي‌ها اضافه مي‌شوند. همچنين سالانه 12 هزار عضو بدن به دليل ديابت قطع مي‌شود كه اينها آمارهاي بالايي است و به توجه بيشتري نيازمند است و يكي از موضوعاتي كه مي‌تواند به حل اين مشكل كمك كند، توجه صنايع غذايي كشور به توليد محصولاتي براي ديابتي‌ها است».
دكتر صفوي در ادامه، استفاده از غذاهاي رستوران و فست‌فودها را توسط ديابتي‌ها به شرط رعايت اصول تغذيه‌اي بلامانع دانست و گفت: «ما معتقديم اگر با ديابت درست برخورد كنيم، ديابت يك بيماري نيست. كشورهاي پيشرفته شعاري دارند، تحت اين عنوان كه «چگونه يك ديابتي مي‌تواند زندگي نرمالي داشته باشد»، بنابراين در اين نوع بيماري، استفاده از شيوه‌هاي مختلف براي اصلاح الگوي تغذيه‌اي بسيار ضروري است و بايد در كنار ورزش از رژيم غذايي استفاده شود تا روند بيماري كنترل گردد».
دكتر سعيد حسيني؛ متخصص تغذيه نيز با بيان اينكه انسولين به دو نوع كوتاه اثر و طولاني اثر تقسيم مي‌شود، گفت: «انسولين‌هاي طولاني اثر در مدت زمان طولاني‌‌تري به نقطه اوج اثر مي‌رسند، مثلا انسولين NPH اگر صبح تزريق شود، حدودا بعدازظهر به اوج اثر مي‌رسد و سپس كاهش مي‌يابد، اما اگر انسولين‌هاي كوتاه‌اثر، به هنگام صبح تزريق شوند، حدودا 3 تا 4 ساعت بعد به اوج اثر خود مي‌رسند و سپس كاهش پيدا مي‌كنند، البته معمولا اين دو نوع انسولين (كوتاه‌اثر و طولاني‌اثر) به طور همزمان تزريق مي‌شوند».
وي در ادامه در پاسخ به اين سوال كه با هر نوع انسولين چه نوع رژيم غذايي را بايد رعايت كرد، افزود: «در گذشته به بيماران ديابتي توصيه مي‌شد ابتدا انسولين را استفاده كنند و سپس براساس نوع و مقدار انسولين مورد استفاده، تغذيه و فعاليت فيزيكي را با آن تطبيق دهند، اما اكنون اين طور نيست، چون فردي كه انسولين استفاده مي‌كند، مطمئنا ديابت نوع I دارد. اين نوع ديابت هم در سنين پايين بروز مي‌كند و ما بيشتر بايد قندخون كودك و مسائل روحي – رواني او را كنترل كنيم. بايد به كودك آموزش داد تا خودش هم بتواند قند خونش را كنترل كند و براساس نوع تغذيه و ميزان فعاليتش، مقدار انسولين را تنظيم نمايد، مثلا اگر فعاليت بدني زيادي داشت، انسولين كمتري استفاده كند و بالعكس اگر استراحتش زياد بود، مقدار انسولين مصرفي را افزايش دهد».
در ادامه از دكتر آزاده نجارزاده، در مورد اهميت كاهش وزن در افراد ديابتي پرسيديم. ايشان در اين باره گفت: « كاهش وزن در افراد چاق و مبتلا به ديابت فوايد زيادي دارد، حتي اگر اين افراد 5 تا 10 درصد كاهش وزن داشته باشند، عوارض ديابت مثل افزايش فشار خون، اختلال در چربي خون و ... هم كاهش پيدا مي‌كند، كيفيت زندگي فرد بالا مي‌رود و مرگ و مير كاهش پيدا مي‌كند. يكي ديگر از عوارض ديابت، نوروپاتي است كه در صورت عدم درمان، ممكن است موجب قطع عضو اندام‌هاي تحتاني شود. اين بيماري در افراد چاق شايع‌تر است، بنابراين براي پيشگيري از اين عارضه كاهش وزن، بسيار مفيد است. عوارض ديگر ديابت، مثل افزايش فشار خون و چربي خون، مشكلات قلبي- عروقي، سكته و ... را هم با كاهش وزن مي‌توان كاهش داد».
اين دانشجوي دكتراي تخصصي تغذيه در مورد ديابت حاملگي و راه‌هاي پيشگيري از ابتلا به آن گفت: «يك نوع ديابت داريم كه ديابت بارداري ناميده مي‌شود كه در دوران بارداري، قندخون فرد افزايش پيدا مي‌كند، اما عده‌اي هستند كه ديابت دارند و باردار مي‌شوند. توصيه براي افراد ديابتي كه باردار شده‌اند اين است كه حتما قندخون خود را دائما كنترل كنند و مهم‌تر اينكه از نوسانات قند خون جلوگيري شود و تا حد امكان تلاش كنند مقدار قندخونشان ثابت باشد. همچنين با رعايت رژيم غذايي مناسب، نوسانات قندخون را كاهش دهند. افراد باردار مبتلا به ديابت بايد از گرسنگي اجتناب كنند، چرا كه گرسنگي يا تزريق بيش از حد انسولين باعث مي‌شود تركيباتي به نام كتون بادي‌ها در خون افزايش پيدا كند كه بسيار خطرناك است، بنابراين در مادران ديابتي، بايد از هيپوگلايسمي (كاهش قندخون) هم جلوگيري شود و از طرفي ميزان انرژي و تركيب موادغذايي براي رشد جنين كافي باشد. مصرف مكمل اسيد فوليك هم كه به همه مادران باردار توصيه مي‌شود، بايد توسط مادران ديابتي هم مصرف شود.
اما بعضي افراد هستند كه در طول بارداري قند خونشان افزايش پيدا مي‌كند و احتمال اينكه بعد از زايمان هم به ديابت مبتلا شوند، زياد است. نوزادان اين مادران نوزاداني چاق هستند. مادران مبتلا به ديابت حاملگي در معرض خطر بيماري‌هاي قلبي - عروقي قرار دارند، بنابراين بايد شيوه زندگي خود را تغيير دهند و حدوداً 7 درصد كاهش وزن داشته باشند، حدود 2 تا 5/2 ساعت در هفته فعاليت بدني داشته باشند، مقدار زيادي ميوه و سبزي در رژيم غذايي خود بگنجانند، از غذاهاي كم چربي استفاده كنند و مقدار كمي هم از كربوهيدرات‌هاي با نمايه گلايسمي بالا استفاده كنند».
دكتر نجارزاده در ادامه در خصوص هيپوگلايسمي و راه‌هاي درمان آن اظهار داشت: «هيپوگلايسمي يا كاهش قندخون ممكن است به علت تزريق بيش از حد انسولين يا گرسنگي به وجود آيد. براي درمان هيپوگلايسمي هم بايد ابتدا علت را پيدا و آن را برطرف كرد، مثلا در بيمار مبتلا به ديابت نوع I، اگر علت كاهش قند خون، افزايش دوز انسولين بوده است، بايد تحت نظر متخصص غدد، دوز انسولين را كاهش دهند. اگر افت قندخون به دليل گرسنگي بوده، بايد در وعده غذايي كه قبل از هيپوگلايسمي است، كربوهيدرات را افزايش داد.
اما زماني كه هيپوگلايسمي(كاهش قند خون) اتفاق مي‌افتد، بايد بلافاصله مقداري كربوهيدرات با نمايه گلايسمي بالا به فرد داده شود تا قند خون افزايش يابد، يعني با وجود اينكه به افراد ديابتي توصيه مي‌شود از مصرف مواد قندي پرهيز كنند، اما وقتي كه فرد دچار هيپوگلايسمي مي‌شود، مي‌توان به او آب قند داد (قند در حالت مايع جذب بهتري دارد).
در بيماران نوع II هم كه از داروهاي كاهنده قندخون استفاده مي‌كنند، ممكن است هيپوگلايسمي اتفاق بيفتد، اگر هيپوگلايسمي به طور مكرر اتفاق بيفتد، بايد دوز داروها را پايين بياورند يا رژيم غذايي را طوري تنظيم كنند كه در زمان‌هاي هيپوگلايسمي، از كربوهيدرات بيشتري استفاده نمايند.
ولي به طور كلي در هر دو نوع ديابت نوع I و II، زماني كه هيپوگلايسمي (كاهش قندخون) رخ مي‌دهد، بايد از يك كربوهيدرات با نمايه گلايسمي بالا استفاده شود».
دكتر محبوبه سادات حسيني؛ فوق تخصص غدد در اين‌باره گفت: «ديابت اختلالي در ميزان قندخون مي‌باشد و به صورت افزايش ميزان قندخون در فرد بروز مي‌كند كه اين افزايش قند خون، نتيجه كمبود انسولين و يا اختلال در عملكرد آن است.
به طور كلي ديابت، به دو نوع ديابت نوع I و ديابت نوع II تقسيم مي‌شود. ديابت نوع I در نتيجه كمبود انسولين به وجود مي‌آيد كه موجب افزايش قندخون مي‌شود و متعاقب آن، متأسفانه عوارض زيادي در بدن ايجاد خواهد شد. ديابت نوع I، نسبت به نوع II، سير حادتري دارد و علايم آن واضح است و سريع خود را نشان مي‌دهد. كاهش وزن، پرخوري و پرنوشي از جمله علايم اين نوع ديابت است و بيمار با اين علايم بايد سريعاً به پزشك مراجعه كند. البته مواردي هم هست كه در آن ديابت نوع I به صورت افزايش قندخون و كاهش وزن خيلي ناگهاني خود را نشان مي‌دهد. افزايش قندخون مي‌تواند در شكل خطرناك‌تر، موجب افزايش فشار خون و چربي خون يا اختلال در چربي خون، عوارض چشمي، اختلال در عملكرد كليه و در فاز نهايي، نارسايي كليه و دياليز شود كه اين عوارض در نهايت، به افزايش بيماري‌هاي قلبي- عروقي، سكته قلبي و مغزي مي‌انجامند.
اما ديابت نوع II، معمولاً سير كُندتري را طي مي‌كند و علايم بيماري خيلي واضح نيست. برخلاف بيماران نوع I كه بايد بلافاصله به پزشك مراجعه كنند، مبتلايان به ديابت نوع II ممكن است مدت‌ها به افزايش قندخون مبتلا باشند، اما خودشان متوجه نشده باشند. قندخون اين افراد بالاتر از حد عادي است، اما به حد ديابتي نرسيده است. اين سير اختلال در قند خون، ادامه پيدا مي‌كند تا به ديابت مي‌رسد. در اين نوع ديابت، علايم به طور واضح نيست. اگر قند خون خيلي بالا برود، فرد دچار پر ادراري و كاهش وزن مي‌شود».
وي در مورد انواع داروهاي مورد استفاده در ديابت اظهار داشت: «دارو درماني ديابت در هر نوع متفاوت است. در نوع I معمولا تنها اختلالي كه وجود دارد، كمبود انسولين مي‌باشد، يعني اختلال در عملكرد انسولين نداريم، بنابراين با جايگزيني انسولين تقريبا مي‌توان تمام مشكلات مربوط به افزايش قند و چربي خون را رفع كرد، البته بعضي داروهاي خوراكي هم وجود دارند كه در ديابت نوع I استفاده مي‌شوند كه جذب قند خون را كم مي‌كنند، اما چون داروهاي ضعيفي هستند، نمي‌توان آنها را براي همه بيماران تجويز كرد و كاربرد چنداني ندارند، اما در ديابت نوع II، معمولا از داروهاي خوراكي به عنوان اولين اقدام درماني استفاده مي‌كنيم، مگر در موارد خاص كه از همان ابتدا بيمار نياز به انسولين داشته باشد، البته تحقيقات در سال‌هاي اخير نشان داده‌اند كه اگر قندخون را سريعاً پايين بياوريم، بهتر مي‌توانيم عملكرد سلول‌هاي بتاي پانكراس را كه در ترشح انسولين نقش دارند به حالت طبيعي يا نزديك به طبيعي برگردانيم، بنابراين توصيه مي‌شود كه براي بيماران نوع II
هم از همان ابتدا انسولين تجويز شود، اما پذيرش بيماران و همچنين تمايل پزشكان براي شروع زودرس استفاده از انسولين در بيماران نوع II
هنوز كم است».
دكتر حسيني در مورد فواصل و زمان‌هاي مناسب براي كنترل قندخون نيز اظهار داشت: «فواصل كنترل قندخون براي افرادي كه داروهاي خوراكي مصرف مي‌كنند با كساني كه انسولين استفاده مي‌كنند، متفاوت است. در كساني كه داروهاي خوراكي استفاده مي‌كنند، چون احتمال افت قند خون كمتر است، فواصل كنترل قندخون را مي‌توان بيشتر كرد، البته در مواردي كه احتمال افت قند خون وجود دارد، اين فواصل كمتر مي‌شود، اما اگر بيماري از انسولين استفاده مي‌كند، اين فواصل كوتاه‌تر است و تناوب بيشتري دارد و تا روزي 4 بار يا بيشتر هم نياز به كنترل قند خون است».
دكتر حضوري، دانشجوي دكتراي تغذيه هم درباره نقش ورزش در بهبود بيماري ديابت گفت: «شواهد نشانگر آن است كه فعاليت‌هاي ورزشي هوازي كه با شدت متوسط و به صورت منظم اجرا گردند (روزانه يا حداقل براي 4 روز در هفته)، بر كنترل قندخون، كاهش مقاومت به انسولين، كاهش عوامل خطر مرتبط با بيماري‌هاي قلبي – عروقي و كاهش بروز بيماري‌هاي قلبي – عروقي موثر مي‌باشند. همچنين فعاليت ورزشي منظم موجب بهبود وضعيت چربي‌هاي خون و افزايش ليپوپروتئين با دانسيته بالا (HDL) مي‌گردد. اين نوع فعاليت‌ها در پيشگيري از ابتلا به ديابت نوع دو موثر شناخته شده‌اند. بر این اساس، روزانه نیم ساعت پیاده روی تند یا حداقل برای 4 روز در هفته، نه تنها برای دیابتی‌ها، بلکه برای تمام افراد جامعه توصیه می‌گردد».
وي در ادامه، توصیه‌هایی در مورد ورزش دیابتی‌ها كرد و اظهار داشت: «از آنجا که در مبتلایان به دیابت نوع یک، افت قند خون عارضه ای شایع می‌باشد، انجام برخی ورزش‌ها نظیر موتورسواری، اتومبیل رانی و قایق رانی تک نفره برای آنها توصیه نمی شود. همچنین هنگام انجام برخی ورزش‌ها نظیر موج سواری که خطر غرق شدگی در آن مطرح مي‌باشد نیز بهتر است فردی که قادر به تشخیص و درمان افت قند خون است، با ورزشکار همراه باشد. پایش منظم قند خون در ورزشکاران مبتلا به دیابت الزامی است، زیرا برای این ورزشکاران به ویژه در مواردی که تحت درمان با انسولین می‌باشند، اطلاع از پاسخ‌های فیزیولوژیک بدن به ورزش طی تمرین و رقابت الزامی است.
همان طور که ذکر شد، مهم‌ترین چالش در مورد انجام فعالیت‌های ورزشی در مبتلایان به دیابت، حفظ قند خون در محدوده مطلوب می‌باشد. بر این اساس در مواردی که قند خون فرد کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر است، برای پیشگیری از هیپوگلیسمی (کاهش قند خون)، نیاز به تجویز کربوهیدرات اضافی در طی ورزش می‌باشد. از طرف دیگر، در مواردی که سطح قند خون بیش از 250 میلی گرم در دسی لیتر می‌باشد، به دلیل احتمال بروز کتوز، پرهیز از هر گونه فعالیت ورزشی توصیه می‌شود».
دكتر حضوري با تاكيد بر اينكه فعالیت‌های ورزشی هوازی موجب افزایش حساسیت به انسولین می‌گردند، گفت: «این تاثیر برای دوره زمانی 15-12 ساعت باقی خواهد ماند و با تمرینات ورزشی منظم، این دوره زمانی حفظ مي‌شود و ارتقای حساسیت به انسولین، برای مدت طولانی تر ادامه می‌یابد.
در صورت تغییرات غلظت انسولین در طی ورزش، تغییرات متابولیسمی وسیعی پدید می‌آید. هیپر انسولینمی (افزایش انسولین خون) ممکن است با بروز افت قند خون همراه شود، در حالی که کاهش انسولین خون با افزایش هورمون‌هایی نظیر گلوکاگن، کاتکولامین‌ها و کورتیزول همراه است.
وجود مقادیر زیاد انسولین در خون از بسیج و به کارگیری چربی‌ها طی ورزش جلوگیری می‌نماید که این امر موجب افزایش وابستگی فعالیت ورزشی به منابع کربوهیدراتی نظیر گلیکوژن عضلانی می‌گردد.
البته روش و محل تجویز انسولین نیز همانند میزان تجویزی آن بر آزادسازی این هورمون به درون مایعات بدن تاثیرگذار می‌باشد، به عنوان مثال تزریق در عضله پا موجب افزایش سرعت جذب در طی ورزش گردیده و ممکن است به پیدایش هیپر انسولینمی در طی ورزش منجر گردد. همچنین روش تزریق زیر جلدی به روش تزریق عضلانی انسولین ترجیح داده می‌شود».
دكتر محمد حسين صالحي سورمقي، استاد دانشكده داروسازي دانشگاه تهران هم درباره داروهاي گياهي موثر در درمان بيماري ديابت گفت: شنبليله گياهي است با نام علمي Trigonella Foenum از خانواده نخود كه از برگ تازه آن به عنوان معطركننده مواد غذايي و يا از خشك آن در غذاها و ادويه‌جات استفاده مي‌شود. دانه‌هاي شنبليله كه به صورت چند وجهي و كوچك و به رنگ زرد متمايل به نارنجي مي‌باشند، داراي خاصيت كاهش قند مي‌باشند.
براي استفاده بايد اين دانه‌ها را آسياب و پودر نمود، چون بسيار سفت و سخت مي‌باشند. از پودر آن مي‌توان هر روز تا 6 گرم (يك قاشق مرباخوري پر) استفاده نمود.
پودر دانه‌ها تلخ است، بنابراين مي‌توان آن را به صورت مستقيم بر روي غذا ريخت. همچنين مي‌توان يك ليوان آب بر روي آن ريخت و 5 دقيقه جوشانيد و سپس صاف كرد و مصرف نمود.
گياه Galega Officinalis هم يكي ديگر از اين گياهان دارويي است. مصرف اين گياه كه در سال‌هاي اخير جهت كاهش قندخون در ديابت نوع دوم مورد تحقيق قرار گرفته است، در سال‌هاي اخير به صورت فرآورده‌هاي دارويي صنعتي به بازار عرضه شده است. جديدا در ايران قرصي به نام گالگا (Galega) به صورت صنعتي از اين گياه تهيه شده و در داروخانه‌ها موجود مي‌باشد كه دستور مصرف آن در راهنماي دارو ارائه شده است.
گياه سير و پياز هم داراي خاصيت كاهش قندخون مي‌باشند. البته سير از اين نظر قوي‌تر از پياز است. در سال هاي اخير از سير، قرص و كپسول‌هايي تهيه شده كه در داروخانه‌ها عرضه مي‌شوند. روزانه مي‌توان 1 تا 3 عدد از آنها را مصرف نمود. سير خواص ديگري از جمله كاهش چربي و كلسترول، كاهش فشارخون و كاهش چسبندگي پلاكت‌ها (رقيق نمودن خون) را داراست».
وي افزود: «گياهان ديگري كه داراي خاصيت كاهش قندخون مي‌باشند و مي‌توانند به طور دايم در رژيم غذايي مصرف شوند، عبارتند از: هويج، گشنيز و به خصوص دانه آن، گزنه، كنگرفرنگي، گردو، كرفس، كدوتنبل، زيتون، جو و يونجه. لازم به توضيح است كه كنترل قندخون بسيار با اهميت است و در غير اين صورت فرد را در طولاني مدت با مشكلات زيادي روبرو مي‌كند، لذا اين بيماران بايد مرتبا به پزشك مراجعه كنند و از وضعيت خود آگاه باشند.
نكته با اهميت اين است كه قندخون بالا را اصولا نمي‌توان با داروهاي گياهي به حد طبيعي رسانيد و حتما بايد با رعايت رژيم غذايي، تحرك زياد، كاهش استرس، تشويش و اضطراب و مصرف داروهاي مناسب (شيميايي يا گياهي) آن را كنترل نمود.
از داروهاي گياهي مي‌توان جهت كاهش قندخون پايين و متوسط استفاده نمود و در قندخون‌هاي بالا احتياج به داروهاي شيميايي است و داروهاي گياهي را مي‌توان به عنوان كمكي در اين مواقع استفاده نمود. به هر حال افراد داراي قندخون حتما بايد با پزشك در تماس باشند».
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر