نوشته : تحريريه دنياي تغذيه
دكتر
قاروني متخصص قلب و عروق در اين باره گفت: «اگر فردي در 3 يا 4 روز متفاوت
از خواب بيدار شود و مینیمم فشار خون او از 90 ميلي‌متر جيوه بيشتر باشد،
آن فرد مبتلا به فشار خون است. چند نوع پرفشاری خون داريم: 1- فشار خون
خفيف كه مینیمم فشار9 است. 2- فشار خون متوسط كه مینیمم فشار 10 است 3-
فشار خون شديد كه مینیمم فشار 12 است و 4- فشار خون مرگبار كه مینیمم فشار،
بالاتر از 12 است و به 14 يا 16 مي‌رسد كه بسيار خطرناك و كشنده می‌باشد».وي پرفشاری خون را يك بيماري ارثي دانست و ادامه داد: «يك باور غلط در بين عامه مردم وجود دارد كه خوردن نمك زياد باعث افزايش فشار خون مي‌شود، در حاليكه اين اشتباه است.
فشار خون يك بيماري ارثي است كه از پدر و مادر به ارث مي‌رسد. اگر پدر و مادر دچار فشار خون بالا باشند، نمك يك عامل اساسي برای بروز پر فشاری خون مي‌شود. متأسفانه این بیماری هيچ علامتي ندارد و فرد به صورت اتفاقي مي‌فهمد كه به پرفشاری خون مبتلاست. فردي كه دچار پرفشاری خون است، احساس سردرد، سرگيجه، تلوتلو خوردن و ... مي‌كند كه اين علايم به خاطر ازدياد فشار خون است كه بالا رفتن فشار خون موجب افزايش مقدار فشار داخل جمجمه سر مي‌شود كه بسيار خطرناك است و اگر سريع كنترل نشود، به خونريزي مغزي، سكته مغزي و يا فلج شدن و حتي مرگ منجر می گردد». دكتر قاروني با تأكيد بر اينكه پرفشاری خون قابل درمان نيست، گفت: «كسي كه مبتلا به فشار خون بالا است، بايد بداند اين بيماري قابل درمان نيست، اما ميتوان آن را كنترل كرد. فرد مبتلا به فشار خون بالا بايد تا آخر عمر دارو مصرف كند، چرا كه قطع دارو موجب بالا رفتن فشار خون مي‌شود. البته تنها مصرف دارو كافي نيست و مبتلايان بايد رژيم غذايي مناسب داشته باشند. به طوري كه مطلقا نمک استفاده نكنند. منظور از نمك، تنها نمكي كه در غذا استفاده مي‌شود، نيست. در نان، شير، ترشي و... نیز نمك وجود دارد و فرد بايد بداند كه از هر طريقي كه نمك وارد بدن شود، عامل خطرناكي است، اما اگر فرد مبتلا به پرفشاری خون دچار چربي خون بالا هم باشد (كه اكثراً هم همين طور است)، در اين صورت كنترل فشار خون مشكل‌تر مي‌شود.
فشار خون بالا عامل اساسي و مستقيم سكته قلبي است. در واقع پرفشاری خون باعث بسته شدن رگ‌ها مي‌شود و اگر چربي خون به خصوص كلسترول هم بالا باشد، بسيار خطرناك است و بايد چربي خون را (كه متأسفانه ارثي هم می باشد) كنترل كرد.
بنابراين درمان فشار خون مادام‌العمر است و تنها بايد آن را كنترل كرد. متاسفانه اين بيماري عوارض زيادي دارد. از عوارض قلبي آن، بزرگ شدن قلب، نارسايي و تپش قلب و ...، از عوارض كليوي آن نارسايي كليوي، دياليز و ... و از عوارض مغزي آن هم سكته و خونريزي مغزي است».
اين متخصص قلب در ادامه با بيان اينكه فشار خون بايد در حالت استراحت كامل اندازه‌گيري شود، افزود: «فعاليت، هيجان، استرس، ترس و... باعث بالا رفتن فشار خون مي‌شوند. به همين خاطر تأكيد مي‌شود زماني كه فرد از خواب بيدار مي‌شود، يعني در حالت استراحت، فشار خون او اندازه‌گيري شود. معمولا بيماران مبتلا به فشار خون دچار وسواس مي‌شوند، يعني مرتب فشار خون خود را اندازه‌گيري مي‌كنند، به خصوص كه دستگاه‌هاي ديجيتالي كنترل فشار خون هم آمده كه ارزان و در دسترس همه است، اما اين كار بسيار اشتباه است و نبايد وسواس داشت كه اين وسواس فرد را از لحاظ روحي، عصبي و هيجاني مي‌كند و هيجان و استرس از عوامل تأثيرگذار در ازدياد فشار خون هستند.
بهترين كار اين است كه هفته ای يكبار و توسط پزشك يا فردي كه مهارت استفاده از دستگاه‌هاي جيوه‌اي يا درجه يك فشار خون را دارد، فشار را اندازه بگيرند. همچنین بهتر است به منظور دقت بيشتر از دستگاه‌هاي فشارسنج جيوه‌اي استفاده كنيد».
دكتر قاروني در ادامه در خصوص داروهايي كه براي كنترل فشار خون استفاده مي‌شوند، گفت: «داروهاي متفاوتي براي كنترل فشار خون استفاده مي‌شوند. برخي از داروها ادرار را زياد و خون را كم مي‌كنند، مانند فتامايدها، داروهايي كه رگ‌ها را گشاد مي‌كنند، مانند ديلتيازم، نيفيديپين، داروهايي كه قلب را كُند مي‌كنند، مانند بتابلاكرها (آتنولول، متورال)، داروهايي كه سيستم سمپاتيك را ضعيف مي‌كنند، مانند متيل دوپا (سيستم سمپاتيك یک عامل اساسي است كه با تحريك گيرنده‌هاي آلفا رگ‌ها را تَنگ مي‌كند، اما اين داروها باعث گشاد شدن رگ‌ها مي‌شوند).
البته نبايد فراموش كرد كه درمان فشار خون در شرايط مختلف متفاوت است. به همين علت مي‌گويند فشار خون در سكته قلبي، فشار خون در نارسايي كليه، فشار خون در زن باردار، فشار خون در ...، چرا كه هر كدام از اين انواع، به داروهاي خاصي نياز دارد، مثلا كنترل فشار خون در كسي كه هيچ عارضه‌اي ندارد، تنها با مصرف قرص‌هاي ادرارآور مثل فروسامايد يا بتابلاكرها امكان‌پذير است، اما اگر فرد دچار عارضه قلبي باشد، بايد دارويي را استفاده كند كه براي بيماري قلبي او مضر نباشد».
وي در پايان در پاسخ به اين سوال كه آيا افرادي كه داروهاي فشار خون استفاده مي‌كنند، بايد رژيم غذایی خاصي را رعايت كنند، اظهار داشت: «خير، رژيم غذایی خاصي وجود ندارد، ولي مثلا اگر قرص ادرارآور به فرد مي‌دهند كه پتاسيم بدن را زياد دفع مي‌كند، يك قرص ديگر هم به او مي‌دهند كه اين كمبود را جبران كند. به هر حال اين داروها عوارض دارند، ولي بايد ديد نفع آنها بيشتر است يا ضررشان!»
دكتر مازيار، فوق تخصص كليه، مهمان ديگر اين برداشت آزاد دنياي تغذيه بودند. وي اظهار داشت: «افراد مبتلا به فشار خون به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
1- كساني كه فشار خون اوليه دارند. اين افراد به دليل بعضي از اختلالات ژنتيكي به فشار خون مبتلا شده‌اند. اختلالات ژنتيكي موجب افزایش ميزان آب و نمك بدن این افراد می شود، يعني كليه ميزان آب و نمك بيشتري جذب مي‌كند كه باعث بالا رفتن فشار خون مي‌شود.
2- فشار خون ثانويه كه در كساني كه يك بيماري زمينهاي مثلا نارسايي كليه، بيماري‌هاي غددي و ...دارند، بروز مي‌كند. در اين نوع فشار خون، علاوه بر کنترل فشار خون، بايد بيماري زمينهاي را درمان يا كنترل کرد.
در فشار خون اوليه، بيماري زمينهاي ندارد، ولي به دليل فشار خون بالا، مستعد بيماري‌هاي قلبي- عروقي است، بنابراين بايد با كنترل فشار خون و ساير عواملي كه موجب بيماري‌هاي قلبي- عروقي مي‌شوند، مانند سيگار كشيدن يا چربي خون و ... از بروز بيماري جلوگيري كرد».
اين استاديار دانشگاه تهران با تأكيد بر اينكه فشار خون بالا بسيار خطرناك است، اظهار داشت: «وقتي مي‌گوييم پرفشاری خون، يعني پرفشاري را در همه عروق داريم، بنابراين چون همه ارگان‌ها داراي عروق هستند، مي‌تواند به همه ارگان‌ها از جمله مغز، قلب، كليه و ... آسيب بزند. مشهودترين بيماري‌هايي كه به دليل ازدياد فشار خون به وجود مي‌آيند، بيماري‌هاي قلبي- عروقي، بيماري‌هاي كليوي و سكته مغزي هستند. هر چه فشار خون بالاتر باشد، عوارض آن هم سريع‌تر بروز مي‌كند و خطرناك‌تر است».
دكتر مازيار در پاسخ به اينكه بيماران كليوي چه رژيم غذايي را رعايت كنند كه مبتلا به فشار خون نشوند، گفت: «اكثر كساني كه بيماري كليوي دارند، مستعد فشار خون ثانويه هستند. در اين افراد اولا بايد تشخيص داد كه علت بيماري كليوي آنها چيست تا بتوانيم آن را درمان يا كنترل كنيم، اما اگر بیماري زمينهاي (كليوي) قابل درمان يا كنترل نباشد، بايد با يك رژيم غذايي مناسب مثلا عدم استفاده از نمك و همچنين خوردن دارو فشار خون را كنترل كنيم».
وي در ادامه در پاسخ به اين سوال كه افراد سالم بايد چه مقدار نمك استفاده كنند، اظهار داشت: «خوردن نمك زياد باعث مي‌شود بدن آب بيشتري را در خود نگه دارد. آب به عنوان يك مايع درون رگ‌ها موجب مي‌شود فشار خون بالا برود. بنابراين اگر نمك كمتري استفاده كنيم فشار خون هم كمتر مي‌شود.
به طور معمول مقدار نمك طعام براي افراد سالم 5 گرم در روز است، البته اين مقدار، تنها نمكي که از نمكدان استفاده مي‌كنيم نيست، چون خيلي از غذاها خودشان حاوي نمك هستند. افراد مبتلا به فشار خون هم بايد مقدار بسيار كمي نمك استفاده كنند، البته لزومي ندارد كه همه غذاها بدون نمك باشد، اما بايد غذا با نمك خيلي كم پخته شود و اين افراد به هيچ‌وجه از نمكدان استفاده نكنند. غذاهاي آماده مثل سوسيس و كالباس، كنسروها، سس‌ها و... نيز نمك بالايي دارند و نبايد از آنها استفاده شود».
دكتـــر مظهــري، متخصص تغذيه و رژيم درماني هم عدم توجه به اصول اوليه و بنيادي تغذيه را زمينه‌ساز بسياري از بيماري‌ها از جمله پرفشاري خون دانست و گفت: «عدم توجه به تناسب، تعادل و تنوع در مصرف مواد غذايي و بي‌توجهي به رعايت نظم در وعده‌هاي غذايي و ميان وعده‌ها، زمينه‌ساز بسياري از بيماري‌هاي حاد و مزمن از جمله پرفشاري خون است كه اغلب به طور خزنده و بدون علايم هشدار دهنده باعث صدمه زدن و از كار انداختن بسياري از ارگان‌هاي حياتي بدن همچون قلب، كليه، چشم، مغز و ... می شود و مبتلايان را به گرفتاري غيرقابل علاجي دچار مي‌نمايد».
وي ادامه داد: «افرادي كه گرايش دايمي به پرخوري دارند و به طور دايمي ولي غيرمحسوس اضافه وزن پیدا می کنند و هر روز به قطر شكم آنها افزوده مي‌شود، همراه با عوارض بي‌شمار چاقي و اضافه وزن، به علت استفاده از غذاهاي حاوي چربي و نمك طعام، در معرض ابتلا به پرفشاري خون نيز قرار دارند. برعكس كساني كه متناسب با سن، جنس و ...، از غذاهاي متنوع به خصوص كرفس، سير، ماهي‌هاي چرب، ميوه‌هاي فصل، سبزيجات متنوع (به صورت خام يا پخته)، مواد غذايي حاوي كلسيم (شير و لبنيات كم چرب)، دانه‌ها و مغزها (آجيل خام، دانه‌هاي كنجد، تخم كتان، شاهدانه و ...) در حد 30 گرم در روز به جاي تنقلات بي‌ارزش و در هفته حداقل 3 وعده از انواع ماهي‌ها به صورت كباب يا بخارپز و فرپز به جای گوشت قرمز و پرچرب استفاده مي‌كنند، كمتر دچار بيماري‌هایی از جمله پرفشاري خون مي‌گردند».
اين دانشيار دانشگاه علوم پزشكي ایران، چاقي را زمينه‌ساز و عامل بسياري از بيماري‌ها و ناتواني‌ها در انسان دانست و اظهار داشت: «چاقي نه تنها زيبايي و تناسب اندام را مورد تهاجم قرار مي‌دهد، بلكه تغييراتي در عملكرد تمامي سيستم‌هاي حساس بدن به وجود مي‌آورد.
اگر آقا یا خانمي دور كمر خود را اندازه‌گيري کند و اندازه‌ها را ثبت نمايد، مشاهده خواهد كرد که آغاز تدريجي ابتلا به بيماري‌ها از جمله پرفشاري خون در خانم‌ها از 80 سانتیمتر و در آقايان از 94 سانتیمتر شروع می شود و در قطر شكم 88سانتيمتر در خانم‌ها و 102 سانتيمتر در آقايان به شيوع و شدت بيماري‌ها افزوده مي‌شود و چنانچه بي‌خيالي و بي‌اعتنايي به كنترل وزن و بهبود وضع تغذيه ادامه يابد و به تدريج قطر شكم خانم‌ها از مرز 96 سانتيمتر و آقايان از 112 سانتيمتر فراتر رفته باشد، در اوج خطر قرار دارند و اكثريت قريب به اتفاق آنها دچار بيماري‌هاي سوخت و سازي (مانند ديابت نوع اول یا دوم)، پرفشاري خون، بي‌نظمي در ضربان قلب، افزايش چربي‌هاي خون و اوره، ناراحتي‌هاي مفاصل حركتي و ... مي‌شوند، به طوري كه در طول روز، ناچار به مصرف انواع داروها با شكل و رنگ‌هاي متنوع و مختلف خواهند بود كه بعضي از اين داروها با وجود دارا بودن اثرات مثبت درماني، عوارض جانبي اجتناب‌ناپذيري را نیز به همراه خواهند داشت».
دكتر مظهري در ادامه در خصوص ارتباط بارداری و پرفشاری خون گفت: «معمولا در نيمه دوم بارداري اگر پرفشاري خون بانوان باردار به مرز 140 بر روي 90 ميلي‌متر جيوه رسيده باشد و هنوز آثاري از دفع پروتئين ديده نشود، آن را فشار خون ناشي از حاملگي تلقي مي‌كنند، اما در صورت فراتر رفتن پرفشاري خون از مقادير فوق‌الذكر و همراه شدن آن با عوارض دفع
300 ميلي‌گرم يا بيشتر پروتئين از طريق ادرار در 24 ساعت، هشداري بر آغاز پراكلامپسی است و چنانچه پرفشاري خون از مرز 160 ميلي‌متر جيوه بر روي 110 ميلي‌متر جیوه فراتر رفته باشد و ميزان دفع پروتئين به 5 گرم يا بيشتر در نمونه ادرار 24 ساعته رسيده باشد، پراكلامپسی شدت پيدا كرده و به علت كاهش جريان خون رحمي، سلامت جفت و متعاقب آن سلامتي جنين به خطر مي‌افتد. چنانچه براي درمان دارويي و تغذيه‌اي مناسب اقدامي به عمل نيايد، پرفشاري ناشي از حاملگي همراه با گيجي، سردرد، ورم صورت، بي‌اشتهايي، تهوع و استفراغ و ... خواهد بود كه بايد به سرعت و بدون فوت وقت براي حفظ جان مادر و جنين چاره‌انديشي شود».
دكتر مظهري افزود: «از بعد تغذيه‌اي هم بر گنجاندن مواد غذايي حاوي منيزيم، كلسيم و ويتامين‌هاي C و E، تنظيم ميزان دريافت انرژي براي افزايش وزن هفتگي به طور متعادل و متناسب و تنوع در تغذيه روزمره تأكيد مي‌شود».
وي در پايان تأكيد كرد: «در پرفشاري‌هاي ناشي از حاملگي، هيچ فردي نبايد خودسرانه اقدام به درمان نماید و يا در مراجعه به پزشك سهل‌انگاري كند. در مواردي حتي لازم است فرد مبتلا زير نظر تيم پزشكي و در مركز مجهز تحت درمان باشد تا اقدامات لازم و تأثيرگذار به عمل آيد».
دكتر شهركي متخصص تغذيه و رژيم درماني نيز در مورد عوامل بروز فشار خون پايين گفت: «كمبود وزن، كم خوني، بيماري‌هاي ژنتيكي و عدم فعاليت فيزيكي، از عوامل اصلي كاهش فشار خون هستند. براي درمان يا كنترل كاهش فشار خون، فردي كه دچار كمبود وزن است، بايد وزنش را به حالت متعادل برساند. اگر عوامل ثانوي مثل بيماري‌هاي كليوي، صرع، ميگرن يا اضطراب و ... عامل ايجاد كاهش فشار خون هستند، بايد اين عوامل زمينهاي را كنترل يا درمان كرد.
در كساني كه سيگار مي‌كشند يا ديابتي هستند (مخصوصا كساني كه انسولين مصرف مي‌كنند)، كاهش فشار خون معمولا پيش مي‌آيد، بنابراين بهترين كار اين است كه عوامل جنبي را كنترل كنيم. از لحاظ تغذيه هم خوردن آبميوه يا غذاهايي كه مقدار كمي نمك دارند، مي‌تواند باعث رساندن فشار خون به حد متعادل شود».
وي با تأكيد بر اينكه كاهش فشار خون هم مانند افزايش فشار خون خطرناك است، گفت: «كاهش فشار خون موجب سردرد، سرگيجه، عدم تعادل وحتي سكته مي‌شود، بنابراين بايد آن را جدي گرفت و با رعايت يك رژيم غذايي مناسب تا حد امكان از بروز آن جلوگيري كرد. هر فرد روزانه نيازمند 2400 تا 3000 كيلوكالري انرژی است، اما مثلا اگر فقط 800 كيلوكالري به بدن مي‌رسد، مطمئنا فرد دچار افت فشار خون مي‌شود. در واقع رژيم‌هاي غذايي نامناسب و خودسرانه، يكي از عوامل اصلي بروز فشار خون پايين هستند. بايد با افزايش دريافت مواد غذايي و تنوع غذايي، فشار خون را به حد متعادل رساند. غذاهایي كه مقدار سديم آنها بالا است، در رساندن فشار خون پايين به حد متعادل كمك مي‌كنند».
دكتـر صالحــي سورمقـــي، استــاد دانشـكده داروسازي تهران نیز مهمان ديگر دنياي تغذيه بودند. وی در پاسخ به اين سوال كه چه گياهاني در درمان فشار خون بالا و پايين موثر هستند، گفت: «گياهان زيادي هستند كه به طرق مختلف در كاهش پرفشاري خون مؤثرند. بسياري از گياهان به صورت ميوه يا سبزي در دسترس همگان مي‌باشند. از گياهاني كه باعث كاهش پرفشاري خون مي‌شوند، ميتوان به سير، پياز، چاي سياه و سبز، قره‌قاط، كرفس، ليموترش، زيتون،
سرخ وليك، كنگر فرنگي، هويج، نارنج و ريشه گزنه اشاره نمود، البته همه اين گياهان داراي قدرت و اثر يكساني نيستند، به عنوان نمونه يكي از بهترين گياهان براي درمان پرفشاري خون، سير است و يا از مؤثرترين گياهان ميتوان به قره‌قاط، كرفس يا ريشه گزنه اشاره كرد.
برخي از گياهان به صورت فرآورده‌هاي نوين دارويي توسط كارخانجات داروسازي و به شكل قرص يا قطره در مي‌آيند كه استفاده از آنها مطمئن‌تر و مؤثرتر است، مثلا سير به صورت قرص و يا ريشه گزنه به صورت قطره وجود دارند. در حال حاضر انواع قرص سير و يا قطره ريشه گزنه به نام اورتان (URTAN) در داروخانه‌ها در دسترس مي‌باشند».
وي ادامه داد: «گياهاني هم هستند كه باعث بالا رفتن فشار خون (درمان كاهش فشار خون) مي‌شوند. از جمله این گیاهان ميتوان اكليل كوهي (رزماري) و افرا
(ريش بز) را نام برد. اكليل كوهي گياهي است كه هم به صورت خوراكي و هم به صورت موضعي در محصولات آرايشي و بهداشتي مصرف مي‌شود.
در اروپا از اكليل كوهي در آشپزي به مقدار زياد استفاده مي‌شود. گياه افرا امروزه به صورت قرص و كپسول يا فرآورده‌هاي ديگر نيز توسط پزشك نسخه مي‌گردد. گياه افرا از هزاران سال قبل توسط زرتشت پيامبر ايراني معرفي گرديد و از قديم به نام هوم (HOM) يا سوم (SUM) يا سوما معروف بوده و از گياهان مقوي زرتشتيان است.
از گياهاني كه براي تقويت ضعف عضله قلب (در افرادي كه داراي ضعف گردش خون هستند) ميتوان استفاده كرد، فلفل (سبز يا قرمز)، دارچين و زنجفيل مي‌باشند. اين گياهان كه گرم و محرك مي‌باشند، باعث تحريك و تقويت قلب و گردش خون بهتر در بدن می شوند».
منبع: دنیای تغذیه ش ۹۱
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر