نوشته : مريم آريافر كارشناس تغذيه، كارشناس ارشد صنايع غذايي
علم تغذيه مبحثي جالب براي تمامي اقشار است. در نگاه اول تغذيه يعني مصرف غذاي كافي جهت زنده ماندن، ولي از نقطه نظر تاثير بر سلامتي يعني مبارزه عليه چاقي، ديابت، فشارخون و بيماري‌هاي قلبي- عروقي. با دقيق شدن در مبحث تغذيه اهميت موادمغذي در بدن روز به روز مشخص‌تر مي‌گردد.
ثابت شده كه براي تمامي فرآيندهاي منجر به سلامتي در بدن و حفظ سلامت بدن تغذيه نقش مستقيم و مثبت دارد. سيستم پيچيده بهبود زخم يكي از اين مكانيسم‌ها مي‌باشد كه در جهت حفظ سلامتي عليرغم جراحت وارده و هجوم ميكروارگانيسم‌ها عمل مي‌كند.
در اين مقاله اثر ريز مغذي‌ها و درشت‌مغذي‌ها بر روند بهبودي زخم مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
به طور كلي روند بهبود زخم به پنج مرحله تقسيم مي‌گردد كه شامل هموستازي، التهاب، تكثير، انقباض و تغيير شكل مي‌باشد. به محض ايجاد بريدگي، انقباض عروقي جهت جلوگيري از خونريزي زياد رخ مي‌دهد. درعين حال لخته به وجود مي‌‌آيد و از خونريزي بيشتر جلوگيري مي‌كند.
در مرحله التهاب، فيبرين تشكيل مي‌شود و پلاكت‌ها تجمع مي‌يابند و لوكوسيت‌ها به درون زخم راه مي‌يابند. در اين مرحله انبساط عروقي ايجاد مي‌شود و لخته ايجاد شده از خونريزي جلوگيري مي‌كند. سپس انبساط عروقي، درنتيجه رها شدن واسطه‌هاي التهابي مانند پروستاگلاندين‌ها و نيتريك اكسيد رخ مي‌دهد. در مرحله تكثير كلاژناز و الستاز جهت كمك به جريان تكثير سلولي و تغيير شكل به داخل زخم ترشح مي‌شود. در اين مرحله تكثير ماكروفاژها جهت جلوگيري از عفوني شدن زخم بيشتر مي‌شود. در مرحله انقباض، زخم چروك مي‌شود.
كربوهيدرات‌ها و بهبود زخم:
كربوهيدرات‌ها تركيباتي هستند كه از قندهاي ساده يا مونوساكاريدها تشكيل شده‌اند. تا كنون بيشتر به نقش انرژي‌زايي سه قند ساده گلوكز، فروكتوز وگالاكتوز و سه‌دي‌ساكاريد ساكاروز، مالتوز و لاكتوز و نقش انرژي‌زايي و فيبري كربوهيدرات‌هاي كمپلكس مانند سلولز، گليكوژن و نشاسته پرداخته شده است. امروزه بيش از 200 نوع كربوهيدرات ساده شناخته شده كه توسط گياهان ساخته مي‌شوند، ولي 8 عدد از آنها كه شامل گالاكتوز، گلوكز، مانوز،
‑N استيل نورامينيك اسيد، فروكتوز، 6- N استيل گلوكز آمين، -N استيل گلوكز آمين و گزيلوز مي‌باشند براي سلامتي ضروري شناخته شده‌اند. به طور كلي، كربوهيدرات براي تامين انرژي مورد نياز بهبود زخم، مورد نياز مي‌باشد. گلوكز يك ماده مغذي بحراني مخصوصا در بيماراني كه دچار تراما و سوختگي شده اند مي‌باشد، زيرا براي رشد سلولي، حركت فيبروبلاست‌ها و فعاليت لوكوسيت‌ها ضروري است. در شرايطي كه سرعت متابوليسم بالا مي‌رود و منابع كافي كربوهيدراتي در دسترس نمي‌باشد، ميزان تبديل اسيدهاي آمينه به گلوكز و گلوكونئوژنز كبدي افزايش مي‌يابد كه باعث تجزيه بافت عضلاني مي‌گردد، بنابراين باید منابع كربوهيدراته به مقدار كافي تامين شوند.
سلول‌هاي پوستي براي تامين انرژي مورد نياز خود به گلوكز نياز دارند. با وجودي كه تامين سطوح متعادل گلوكز براي بهبود زخم حياتي مي‌باشد، ولي بالا بودن گلوكز در شرايطي چون هايپر گليسميا (افزايش قند خون) تاثير نامطلوبي دارد.
ميزان نياز به كربوهيدرات در افراد سالم 60‑45 درصد انرژي روزانه مي‌باشد، ولي در شرايط بروز جراحات پوستي، ميزان نياز به كربوهيدرات 65- 60 درصد افزايش مي‌يابد.
چربي‌ها و بهبود زخم:
چربي‌ها تركيبات منحصر به فردي در رژيم غذايي مي‌باشند كه به صورت ذخيره‌اي در بدن تجمع مي‌يابند. همچنين در تركيب غشاء سلولي در بافت‌ها و ارگان‌ها وجود دارند. فرآيندهاي فيزيولوژيكي بهبود زخم تحت تاثير فسفوليپازها و مهاجرت چربي‌ها از سلول‌ها براي توليد انرژي مي‌باشند. بافت چربي سفيد علاوه بر ذخيره انرژي، منبع سيتوكين‌هاي پيش التهابي هم مي‌باشد. در فرآيند بهبود زخم براي اكثر زخم‌ها نياز به كالري افزايش مي‌يابد. اين امر مخصوصا در مورد جراحات شديد، سوختگي‌ها و بيماران در وضعيت بحراني (كه واكنش استرس آنها را در شرايط هايپر متابوليك قرار داده است)، نمود بيشتري دارد. واكنش به استرس از طريق هيپوتالاموس و به وسيله سيتوكين‌هاي پيش‌التهابي آغاز شده و در نتيجه باعث افزايش سطح هورمون‌هاي استرس مانند گلوكاكن، كورتيزول و كاتكول آمين‌ها مي‌شود. اين هورمون‌ها باعث شرايط كاتابوليك پروتئين و افزايش ليپوليز مي‌گردند و به منظور تامين افزايش تقاضاي انرژي از اين شرايط، يك رژيم پر پروتئين و پر چربي براي تامين كالري و سنتز بافت جديد مورد نياز مي‌باشد.
در يك بررسي در موش‌ها نشان داده شد كه قدرت كشش زخم‌هاي موش‌هايي كه از امگا-3 تغذيه كرده بودند، كمتر از آنهايي بود كه در رژيم غذايي‌شان امگا- 6 وجود داشت، زيرا روغن ماهي مانع تكثير بافت پيوندي مي‌گردد. نشان داده شده است كه در مراحل اوليه بهبود زخم، اثرات ضد التهابي امگا- 3 باعث تاخير در بهبود زخم مي‌گردد، ولي در بيماران دچار سوختگي كه سطح سرمي اسيد آراشيدونيك و اسيدهاي چرب امگا- 3 در پي جراحت سوختگي كاهش يافته است، مصرف مكمل امگا- 3 مفيد مي‌باشد.
پروتئين‌ها و بهبود زخم:
فرآيند بهبود زخم يك مرحله ديناميك مي‌باشد كه در آن واسطه‌هاي مختلفي تداخل اثر دارند. بسياري از مكانيسم‌هاي جزئي و فرآيندهاي پاتوفيزيولوژيكي اين فرآيند هنوز در دست بررسي مي‌باشند. عمده‌ترين پروتئين درگير در فرايند بهبود زخم كلاژن است. در يك فرد سالم تركيبات پروتئيني و سلولي پوست متحمل فرآيندهاي تجزيه و دوباره سازي مي‌شوند. تكثير سلولي اكثرا در فيبروبلاست‌ها و كراتينوسيت‌ها و سنتز و تجزيه پروتئين در داخل سلول انجام مي‌گيرد. بعد از بروز جراحت هر دو فرآيند متابوليكي جهت تعمير پوست مجروح و بازگرداندن عملكرد طبيعي آن شتاب پيدا مي‌كنند. در شرايط جراحت شديد، فرآيندهاي متابوليكي بهبود زخم تحت تاثير تغيير انرژي كل بدن و متابوليسم پروتئين و انجام واكنش‌هاي هيپر متابوليكي مي‌باشد.
حدود 90-70 درصد پروتئين پوست كلاژن است و پروتئين عمده در فرآيند بهبود زخم مي‌باشد. تغيير سرعت سنتز كلاژن منعكس كننده فرايند بهبود زخم مي‌باشد. ثابت شده است كه وضعيت تغذيه‌اي تمامي بدن تاثير مهمي بر متابوليسم كلاژن و بهبود زخم دارد. اصلاح وضعيت تغذيه‌اي پروتئيني تمامي بدن باعث تسريع روند بهبود زخم در بيماران جراحي شده و يا دچار سوختگي مي‌گردد. سوء تغذيه باعث كاهش سرعت سنتز كلاژن و برهم خوردن تعادل پروتئيني در بدن مي‌گردد. حمايت‌هاي تغذيه‌اي در اين روند بسيار موثر هستند و باعث تعديل فاكتورهاي آنابوليك و بهبود فرآيند متابوليسم پروتئين‌هاي پوست مي‌گردند. عدم دريافت كافي پروتئين از طريق فرآيندهاي طولاني شدن فاز التهابي، دشواري توليد پروتئوگليكان و وجود اشكال در بازسازي زخم، مانع بهبود زخم مي‌گردد.
نشان داده شده در مواردي كه كمبود تغذيه‌اي وجود داشته، كامل شدن روند بهبود زخم و قدرت كشش آن نسبت به موارد دريافت كافي پروتئين، كمتر بوده است وكمبودهاي بيشتر پروتئين باعث تاخير در رسوب كلاژن، كاهش قدرت كششي پوست و افزايش ميزان ابتلا به عفونت مي‌گردد.
بررسي نقش اسيدهاي آمينه در ارتقاي فرآيند بهبود زخم در سال‌هاي اخير بسيار مورد توجه بوده است. در اين ميان توجه خاصي بر آرژنين و گلوتامين معطوف بوده است.
از طرفي، ساير اسيدهاي آمينه هم بر روند بهبودي تاثير گذار مي‌باشند. براي مثال، متيونين در تكثير فيبروبلاست‌ها و سنتز كلاژن و سيستئين به عنوان يك كوفاكتور در سنتز كلاژن نقش دارد. در بررسي‌هاي تجربي هم تاثير اين دو اسيد آمينه سولفوردار بر روند بهبود زخم موش‌هاي دچار كمبود پروتئين به اثبات رسيده است. اسيدهاي آمينه منشعب باعث افزايش سنتز و كاهش كاتابوليسم پروتئين مي‌گردند، ولي ميزان دريافت پروتئين نبايد بيشتر از 5/1 گرم به ازاء هر كيلوگرم از وزن بدن در روز باشد، بلكه باید تعادلي در دريافت آنها وجود داشته باشد.
گلوتامين و بهبود زخم:
گلوتامين فراوان‌ترين اسيد آمينه در بدن انسان مي‌باشد. اگر چه يك اسيد آمينه غيرضروري است، ولي ميزان آن در شرايط استرس متابوليك كاهش مي‌يابد و حكم يك اسيد آمينه ضروري را پيدا مي‌كند. گلوتامين سوخت اوليه براي تقسيم سريع سلول‌هايي چون اريتروسيت‌ها، هپاتوسيت‌ها و سلول‌هاي ايمني مي‌باشد.
ثابت شده است كه در شرايط استرس چون جراحت، ميزان گلوتامين در بدن كاهش مي‌يابد. پلاكت‌ها، لوكوسيت‌ها، ماكروفاژها و فيبروبلاست‌ها عمده‌ترين سلول‌هاي سيستم ايمني هستند كه از گلوتامين به جاي گلوكز به عنوان منبع سوختي استفاده مي‌كنند.
همانطوري كه قبلا ذكر شد، گلوتامين سوخت اصلي براي تقسيم سلولي و ضروري جهت نسخه‌برداري RNA و DNA قبل از ميتوز مي‌باشد. شواهد بسياري هم تاييد كننده وجود ميزان قابل توجهي آنزيم گلوتاميناز در پوست موش‌ها به منظور تامين گلوتامين جهت تامين انرژي مي‌باشند.
همچنين نشان داده شده است كه با افزايش سن، ميزان فعاليت آنزيم گلوتاميناز پوست كاهش مي‌يابد، بنابراين مصرف مكمل‌هاي حاوي گلوتامين در تسريع روند بهبودي بسيار موثر خواهد بود.
در شماره آينده در مورد ويتامين‌ها و مواد معدني مفيد در بهبود زخم‌ها صحبت خواهيم نمود.
منبع: دنیای تغذیه ش 95
ثابت شده كه براي تمامي فرآيندهاي منجر به سلامتي در بدن و حفظ سلامت بدن تغذيه نقش مستقيم و مثبت دارد. سيستم پيچيده بهبود زخم يكي از اين مكانيسم‌ها مي‌باشد كه در جهت حفظ سلامتي عليرغم جراحت وارده و هجوم ميكروارگانيسم‌ها عمل مي‌كند.
در اين مقاله اثر ريز مغذي‌ها و درشت‌مغذي‌ها بر روند بهبودي زخم مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
به طور كلي روند بهبود زخم به پنج مرحله تقسيم مي‌گردد كه شامل هموستازي، التهاب، تكثير، انقباض و تغيير شكل مي‌باشد. به محض ايجاد بريدگي، انقباض عروقي جهت جلوگيري از خونريزي زياد رخ مي‌دهد. درعين حال لخته به وجود مي‌‌آيد و از خونريزي بيشتر جلوگيري مي‌كند.
در مرحله التهاب، فيبرين تشكيل مي‌شود و پلاكت‌ها تجمع مي‌يابند و لوكوسيت‌ها به درون زخم راه مي‌يابند. در اين مرحله انبساط عروقي ايجاد مي‌شود و لخته ايجاد شده از خونريزي جلوگيري مي‌كند. سپس انبساط عروقي، درنتيجه رها شدن واسطه‌هاي التهابي مانند پروستاگلاندين‌ها و نيتريك اكسيد رخ مي‌دهد. در مرحله تكثير كلاژناز و الستاز جهت كمك به جريان تكثير سلولي و تغيير شكل به داخل زخم ترشح مي‌شود. در اين مرحله تكثير ماكروفاژها جهت جلوگيري از عفوني شدن زخم بيشتر مي‌شود. در مرحله انقباض، زخم چروك مي‌شود.
كربوهيدرات‌ها و بهبود زخم:
كربوهيدرات‌ها تركيباتي هستند كه از قندهاي ساده يا مونوساكاريدها تشكيل شده‌اند. تا كنون بيشتر به نقش انرژي‌زايي سه قند ساده گلوكز، فروكتوز وگالاكتوز و سه‌دي‌ساكاريد ساكاروز، مالتوز و لاكتوز و نقش انرژي‌زايي و فيبري كربوهيدرات‌هاي كمپلكس مانند سلولز، گليكوژن و نشاسته پرداخته شده است. امروزه بيش از 200 نوع كربوهيدرات ساده شناخته شده كه توسط گياهان ساخته مي‌شوند، ولي 8 عدد از آنها كه شامل گالاكتوز، گلوكز، مانوز،
‑N استيل نورامينيك اسيد، فروكتوز، 6- N استيل گلوكز آمين، -N استيل گلوكز آمين و گزيلوز مي‌باشند براي سلامتي ضروري شناخته شده‌اند. به طور كلي، كربوهيدرات براي تامين انرژي مورد نياز بهبود زخم، مورد نياز مي‌باشد. گلوكز يك ماده مغذي بحراني مخصوصا در بيماراني كه دچار تراما و سوختگي شده اند مي‌باشد، زيرا براي رشد سلولي، حركت فيبروبلاست‌ها و فعاليت لوكوسيت‌ها ضروري است. در شرايطي كه سرعت متابوليسم بالا مي‌رود و منابع كافي كربوهيدراتي در دسترس نمي‌باشد، ميزان تبديل اسيدهاي آمينه به گلوكز و گلوكونئوژنز كبدي افزايش مي‌يابد كه باعث تجزيه بافت عضلاني مي‌گردد، بنابراين باید منابع كربوهيدراته به مقدار كافي تامين شوند.
سلول‌هاي پوستي براي تامين انرژي مورد نياز خود به گلوكز نياز دارند. با وجودي كه تامين سطوح متعادل گلوكز براي بهبود زخم حياتي مي‌باشد، ولي بالا بودن گلوكز در شرايطي چون هايپر گليسميا (افزايش قند خون) تاثير نامطلوبي دارد.
ميزان نياز به كربوهيدرات در افراد سالم 60‑45 درصد انرژي روزانه مي‌باشد، ولي در شرايط بروز جراحات پوستي، ميزان نياز به كربوهيدرات 65- 60 درصد افزايش مي‌يابد.
چربي‌ها و بهبود زخم:
چربي‌ها تركيبات منحصر به فردي در رژيم غذايي مي‌باشند كه به صورت ذخيره‌اي در بدن تجمع مي‌يابند. همچنين در تركيب غشاء سلولي در بافت‌ها و ارگان‌ها وجود دارند. فرآيندهاي فيزيولوژيكي بهبود زخم تحت تاثير فسفوليپازها و مهاجرت چربي‌ها از سلول‌ها براي توليد انرژي مي‌باشند. بافت چربي سفيد علاوه بر ذخيره انرژي، منبع سيتوكين‌هاي پيش التهابي هم مي‌باشد. در فرآيند بهبود زخم براي اكثر زخم‌ها نياز به كالري افزايش مي‌يابد. اين امر مخصوصا در مورد جراحات شديد، سوختگي‌ها و بيماران در وضعيت بحراني (كه واكنش استرس آنها را در شرايط هايپر متابوليك قرار داده است)، نمود بيشتري دارد. واكنش به استرس از طريق هيپوتالاموس و به وسيله سيتوكين‌هاي پيش‌التهابي آغاز شده و در نتيجه باعث افزايش سطح هورمون‌هاي استرس مانند گلوكاكن، كورتيزول و كاتكول آمين‌ها مي‌شود. اين هورمون‌ها باعث شرايط كاتابوليك پروتئين و افزايش ليپوليز مي‌گردند و به منظور تامين افزايش تقاضاي انرژي از اين شرايط، يك رژيم پر پروتئين و پر چربي براي تامين كالري و سنتز بافت جديد مورد نياز مي‌باشد.
در يك بررسي در موش‌ها نشان داده شد كه قدرت كشش زخم‌هاي موش‌هايي كه از امگا-3 تغذيه كرده بودند، كمتر از آنهايي بود كه در رژيم غذايي‌شان امگا- 6 وجود داشت، زيرا روغن ماهي مانع تكثير بافت پيوندي مي‌گردد. نشان داده شده است كه در مراحل اوليه بهبود زخم، اثرات ضد التهابي امگا- 3 باعث تاخير در بهبود زخم مي‌گردد، ولي در بيماران دچار سوختگي كه سطح سرمي اسيد آراشيدونيك و اسيدهاي چرب امگا- 3 در پي جراحت سوختگي كاهش يافته است، مصرف مكمل امگا- 3 مفيد مي‌باشد.
پروتئين‌ها و بهبود زخم:
فرآيند بهبود زخم يك مرحله ديناميك مي‌باشد كه در آن واسطه‌هاي مختلفي تداخل اثر دارند. بسياري از مكانيسم‌هاي جزئي و فرآيندهاي پاتوفيزيولوژيكي اين فرآيند هنوز در دست بررسي مي‌باشند. عمده‌ترين پروتئين درگير در فرايند بهبود زخم كلاژن است. در يك فرد سالم تركيبات پروتئيني و سلولي پوست متحمل فرآيندهاي تجزيه و دوباره سازي مي‌شوند. تكثير سلولي اكثرا در فيبروبلاست‌ها و كراتينوسيت‌ها و سنتز و تجزيه پروتئين در داخل سلول انجام مي‌گيرد. بعد از بروز جراحت هر دو فرآيند متابوليكي جهت تعمير پوست مجروح و بازگرداندن عملكرد طبيعي آن شتاب پيدا مي‌كنند. در شرايط جراحت شديد، فرآيندهاي متابوليكي بهبود زخم تحت تاثير تغيير انرژي كل بدن و متابوليسم پروتئين و انجام واكنش‌هاي هيپر متابوليكي مي‌باشد.
حدود 90-70 درصد پروتئين پوست كلاژن است و پروتئين عمده در فرآيند بهبود زخم مي‌باشد. تغيير سرعت سنتز كلاژن منعكس كننده فرايند بهبود زخم مي‌باشد. ثابت شده است كه وضعيت تغذيه‌اي تمامي بدن تاثير مهمي بر متابوليسم كلاژن و بهبود زخم دارد. اصلاح وضعيت تغذيه‌اي پروتئيني تمامي بدن باعث تسريع روند بهبود زخم در بيماران جراحي شده و يا دچار سوختگي مي‌گردد. سوء تغذيه باعث كاهش سرعت سنتز كلاژن و برهم خوردن تعادل پروتئيني در بدن مي‌گردد. حمايت‌هاي تغذيه‌اي در اين روند بسيار موثر هستند و باعث تعديل فاكتورهاي آنابوليك و بهبود فرآيند متابوليسم پروتئين‌هاي پوست مي‌گردند. عدم دريافت كافي پروتئين از طريق فرآيندهاي طولاني شدن فاز التهابي، دشواري توليد پروتئوگليكان و وجود اشكال در بازسازي زخم، مانع بهبود زخم مي‌گردد.
نشان داده شده در مواردي كه كمبود تغذيه‌اي وجود داشته، كامل شدن روند بهبود زخم و قدرت كشش آن نسبت به موارد دريافت كافي پروتئين، كمتر بوده است وكمبودهاي بيشتر پروتئين باعث تاخير در رسوب كلاژن، كاهش قدرت كششي پوست و افزايش ميزان ابتلا به عفونت مي‌گردد.
بررسي نقش اسيدهاي آمينه در ارتقاي فرآيند بهبود زخم در سال‌هاي اخير بسيار مورد توجه بوده است. در اين ميان توجه خاصي بر آرژنين و گلوتامين معطوف بوده است.
از طرفي، ساير اسيدهاي آمينه هم بر روند بهبودي تاثير گذار مي‌باشند. براي مثال، متيونين در تكثير فيبروبلاست‌ها و سنتز كلاژن و سيستئين به عنوان يك كوفاكتور در سنتز كلاژن نقش دارد. در بررسي‌هاي تجربي هم تاثير اين دو اسيد آمينه سولفوردار بر روند بهبود زخم موش‌هاي دچار كمبود پروتئين به اثبات رسيده است. اسيدهاي آمينه منشعب باعث افزايش سنتز و كاهش كاتابوليسم پروتئين مي‌گردند، ولي ميزان دريافت پروتئين نبايد بيشتر از 5/1 گرم به ازاء هر كيلوگرم از وزن بدن در روز باشد، بلكه باید تعادلي در دريافت آنها وجود داشته باشد.
گلوتامين و بهبود زخم:
گلوتامين فراوان‌ترين اسيد آمينه در بدن انسان مي‌باشد. اگر چه يك اسيد آمينه غيرضروري است، ولي ميزان آن در شرايط استرس متابوليك كاهش مي‌يابد و حكم يك اسيد آمينه ضروري را پيدا مي‌كند. گلوتامين سوخت اوليه براي تقسيم سريع سلول‌هايي چون اريتروسيت‌ها، هپاتوسيت‌ها و سلول‌هاي ايمني مي‌باشد.
ثابت شده است كه در شرايط استرس چون جراحت، ميزان گلوتامين در بدن كاهش مي‌يابد. پلاكت‌ها، لوكوسيت‌ها، ماكروفاژها و فيبروبلاست‌ها عمده‌ترين سلول‌هاي سيستم ايمني هستند كه از گلوتامين به جاي گلوكز به عنوان منبع سوختي استفاده مي‌كنند.
همانطوري كه قبلا ذكر شد، گلوتامين سوخت اصلي براي تقسيم سلولي و ضروري جهت نسخه‌برداري RNA و DNA قبل از ميتوز مي‌باشد. شواهد بسياري هم تاييد كننده وجود ميزان قابل توجهي آنزيم گلوتاميناز در پوست موش‌ها به منظور تامين گلوتامين جهت تامين انرژي مي‌باشند.
همچنين نشان داده شده است كه با افزايش سن، ميزان فعاليت آنزيم گلوتاميناز پوست كاهش مي‌يابد، بنابراين مصرف مكمل‌هاي حاوي گلوتامين در تسريع روند بهبودي بسيار موثر خواهد بود.
در شماره آينده در مورد ويتامين‌ها و مواد معدني مفيد در بهبود زخم‌ها صحبت خواهيم نمود.
منبع: دنیای تغذیه ش 95
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر