نوشته : دكتر محمد مهدي كاشفي‌الاصل داروساز
اصطلاح ضدويتامين‌ها، پيرو كاوش‌ها و تحقيقات علمي ترفوئل (Trefouel)،
ني تي (Nitti) و بووه (bovet) روي نقشي كه سولفاميدها از نظر باكتريوستاتيك (متوقف‌كننده رشد باكتري) به عهده دارند، به وجود آمده است.
واژه ضدويتامين به تركيباتي اطلاق مي‌شود كه يكي از 3 اثر زير را در مداخله با مصرف طبيعي ويتامين داشته باشند:
1- اين تركيبات، گروه‌هاي ساختاري و شيميايي مشابه ساختمان ويتامين‌ها دارند، ولي فاقد هرگونه تاثير فيزيولوژيكي مي‌باشند. در واقع آنها به صورت يك متضاد عمل مي‌كنند و در اغلب موارد با مصرف همزمان با ويتامين‌ها، ايجاد علايم كمبود مي‌نمايند.
بعضي از اين نوع ضدويتامين‌ها، به طور صناعي ساخته شده‌اند، مانند پيريتيامين (Pyrithiamine) كه مشابه (آنالوگ) شيميايي تيامين (ويتامين B1) است.
اين نوع تركيبات در مطالعات كلينيكي و تجربي بر روي حيوانات از اهميت ويژه‌اي برخوردارند.
2- برخي از عوامل شيميايي باعث غيرفعال شدن ويتامين مي‌شوند، مانند ماده آويدين (Avidin) در سفيده تخم‌مرغ كه با اتصال به ويتامين بيوتين، آن را غيرفعال مي‌سازد، لذا سفيده خام تخم‌مرغ بيوتين را بي‌اثر و خنثي مي‌كند.
3- تركيباتي كه باعث تخريب ويتامين‌ها مي‌شوند، مانند آنزيم تياميناز كه باعث تجزيه و تخريب تيامين مي‌گردد.
در ادامه به طور خلاصه به تركيباتي كه فعاليت ضدويتاميني در برابر انواع ويتامين‌ها دارند، اشاره خواهيم كرد:
اخيرا گزارش شده كه بعضي از بيوفلاوونوئيدها مانند كوئرستين و روتين مي‌توانند باعث غيرفعال شدن تيامين شوند.
برخي از مواد خوراكي مانند ماهي (ماهيان فلس‌دار)، صدف‌ها، بعضي از انواع توت‌ها و كلم قرمز داراي آنزيم منهدم‌كننده تياميناز مي‌باشند، ولي با پخت آنها آنزيم مزبور از بين مي‌رود. قابل ذكر است كه آنزيم نامبرده به ويژه در ماهيان آب شور خام يافت مي‌شود.
امروزه نيز به علت مصرف زياد آنتي‌بيوتيك‌ها، مخصوصا بلع آنها از راه دهان و به علت اثر مضر آنها بر روي باكتري‌هاي روده، خطر بروز آويتامينوز (كمبود ويتامين) وجود دارد.
ميوه درخت آكي (Ackee) كه توسط مردم جامائيكا مصرف مي‌شود، حاوي ماده‌اي به نام هيپوگليسين A است كه به عنوان بازدارنده متابوليسم ريبوفلاوين، اثر ضدويتاميني در برابر ريبوفلاوين دارد.
در كتان يك عامل ضد ويتامين B6 (پيريدوكسين) به نام 1- آمينو – د – پرولين شناسايي شده است. همچنين داروي ضدآسم تئوفيلين در برابر ويتامين B6 اثر ضدويتامين دارد.
به طوري كه مي‌دانيم وجود اسيد پارا آمينو بنزوئيك براي رشد بسياري از باكتري‌ها ضروري است، در حالي كه مشتقات پارا آمينو فنيل يا سولفاميد يا سولفانيلاميد باعث كاهش اين فعاليت مي‌گردد.
مقادير زياد ويتامين E مي‌تواند مانع تبديل بتاكاروتن (پرو ويتامين A) به ويتامين A
شود. از طرف ديگر در روغن‌هاي سرخ كردني (مخصوصا روغن‌هايي كه چندين بار براي سرخ كردن غذاها به كار رفته‌اند) نوعي ضدويتامين A
پديد مي‌آيد.
سوياي خام حاوي آنزيم ليپواكسيداز است كه باعث اكسيداسيون و تخريب كاروتن مي‌گردد. سيترال، ديگر ضد ويتامين A است كه در روغن مركبات وجود دارد و از آنجايي كه عامل مزبور در بسياري از منابع خوراكي مانند آب پرتقال و مارمالاد موجود مي‌باشد، احتمالا مصرف زياد اين مواد مي‌تواند مشكلاتي را ايجاد نمايد.
از آنجايي كه سوياي خام موجب بروز نرمي استخوان مي‌شود و با افزودن ويتامين D به سوياي خام تا حدي از اين عارضه كاسته مي‌شود، مشخص مي‌گردد كه سوياي خام حاوي مواد ضدويتامين D مي‌باشد.
مقادير زياد روغن جگر ماهي در برابر ويتامين E واجد اثر ضدويتاميني است. همچنين لوبياي خام حاوي عناصري است كه خاصيت ضدويتامين E دارند. در يونجه نيز يك عامل بازدارنده ويتامين E شناسايي شده است.
داروهاي دي كومارين و وارفارين در مقابله با ويتامين K اثر ضدويتاميني دارند. بعضي از قسمت‌هاي گياهان در حال فاسد شدن حاوي انواع ضدويتامين‌ها مي‌باشند. دي كومارين كه در شبدر شيرين فاسد شده يافت مي‌شود، خاصيت ضدويتامين K دارد.
اخيرا معلوم شده است كه عنصر آهن مي‌تواند ويتامين‌ها به ويژه ويتامين‌هاي آنتي‌اكسيدان (ويتامين C و E) را نابود سازد.
در نهايت چنين نتيجه‌گيري مي‌شود كه اگرچه عوامل ضدويتاميني به خودي خود سمي نمي‌باشند، ولي مي‌توانند به دليل ايجاد تداخل با عملكرد يا جذب مواد مغذي و ويتامين‌ها مشكلاتي را به وجود بياورند.
با مطالعه مبحث ضد ويتامين‌ها به نظر مي‌رسد كه اين پديده عموميت بيشتري پيدا كند و به بسياري از ويتامين‌ها نيز اطلاق گردد. به همين دليل است كه انواع آويتامينوزها و عوارض فقدان ويتاميني حتي در اشخاصي كه غذاهاي غني از ويتامين‌هاي مختلف را مصرف مي‌كنند ديده مي‌شود.
منبع: دنیای تغذیه ش 93
ني تي (Nitti) و بووه (bovet) روي نقشي كه سولفاميدها از نظر باكتريوستاتيك (متوقف‌كننده رشد باكتري) به عهده دارند، به وجود آمده است.
واژه ضدويتامين به تركيباتي اطلاق مي‌شود كه يكي از 3 اثر زير را در مداخله با مصرف طبيعي ويتامين داشته باشند:
1- اين تركيبات، گروه‌هاي ساختاري و شيميايي مشابه ساختمان ويتامين‌ها دارند، ولي فاقد هرگونه تاثير فيزيولوژيكي مي‌باشند. در واقع آنها به صورت يك متضاد عمل مي‌كنند و در اغلب موارد با مصرف همزمان با ويتامين‌ها، ايجاد علايم كمبود مي‌نمايند.
بعضي از اين نوع ضدويتامين‌ها، به طور صناعي ساخته شده‌اند، مانند پيريتيامين (Pyrithiamine) كه مشابه (آنالوگ) شيميايي تيامين (ويتامين B1) است.
اين نوع تركيبات در مطالعات كلينيكي و تجربي بر روي حيوانات از اهميت ويژه‌اي برخوردارند.
2- برخي از عوامل شيميايي باعث غيرفعال شدن ويتامين مي‌شوند، مانند ماده آويدين (Avidin) در سفيده تخم‌مرغ كه با اتصال به ويتامين بيوتين، آن را غيرفعال مي‌سازد، لذا سفيده خام تخم‌مرغ بيوتين را بي‌اثر و خنثي مي‌كند.
3- تركيباتي كه باعث تخريب ويتامين‌ها مي‌شوند، مانند آنزيم تياميناز كه باعث تجزيه و تخريب تيامين مي‌گردد.
در ادامه به طور خلاصه به تركيباتي كه فعاليت ضدويتاميني در برابر انواع ويتامين‌ها دارند، اشاره خواهيم كرد:
اخيرا گزارش شده كه بعضي از بيوفلاوونوئيدها مانند كوئرستين و روتين مي‌توانند باعث غيرفعال شدن تيامين شوند.
برخي از مواد خوراكي مانند ماهي (ماهيان فلس‌دار)، صدف‌ها، بعضي از انواع توت‌ها و كلم قرمز داراي آنزيم منهدم‌كننده تياميناز مي‌باشند، ولي با پخت آنها آنزيم مزبور از بين مي‌رود. قابل ذكر است كه آنزيم نامبرده به ويژه در ماهيان آب شور خام يافت مي‌شود.
امروزه نيز به علت مصرف زياد آنتي‌بيوتيك‌ها، مخصوصا بلع آنها از راه دهان و به علت اثر مضر آنها بر روي باكتري‌هاي روده، خطر بروز آويتامينوز (كمبود ويتامين) وجود دارد.
ميوه درخت آكي (Ackee) كه توسط مردم جامائيكا مصرف مي‌شود، حاوي ماده‌اي به نام هيپوگليسين A است كه به عنوان بازدارنده متابوليسم ريبوفلاوين، اثر ضدويتاميني در برابر ريبوفلاوين دارد.
در كتان يك عامل ضد ويتامين B6 (پيريدوكسين) به نام 1- آمينو – د – پرولين شناسايي شده است. همچنين داروي ضدآسم تئوفيلين در برابر ويتامين B6 اثر ضدويتامين دارد.
به طوري كه مي‌دانيم وجود اسيد پارا آمينو بنزوئيك براي رشد بسياري از باكتري‌ها ضروري است، در حالي كه مشتقات پارا آمينو فنيل يا سولفاميد يا سولفانيلاميد باعث كاهش اين فعاليت مي‌گردد.
مقادير زياد ويتامين E مي‌تواند مانع تبديل بتاكاروتن (پرو ويتامين A) به ويتامين A
شود. از طرف ديگر در روغن‌هاي سرخ كردني (مخصوصا روغن‌هايي كه چندين بار براي سرخ كردن غذاها به كار رفته‌اند) نوعي ضدويتامين A
پديد مي‌آيد.
سوياي خام حاوي آنزيم ليپواكسيداز است كه باعث اكسيداسيون و تخريب كاروتن مي‌گردد. سيترال، ديگر ضد ويتامين A است كه در روغن مركبات وجود دارد و از آنجايي كه عامل مزبور در بسياري از منابع خوراكي مانند آب پرتقال و مارمالاد موجود مي‌باشد، احتمالا مصرف زياد اين مواد مي‌تواند مشكلاتي را ايجاد نمايد.
از آنجايي كه سوياي خام موجب بروز نرمي استخوان مي‌شود و با افزودن ويتامين D به سوياي خام تا حدي از اين عارضه كاسته مي‌شود، مشخص مي‌گردد كه سوياي خام حاوي مواد ضدويتامين D مي‌باشد.
مقادير زياد روغن جگر ماهي در برابر ويتامين E واجد اثر ضدويتاميني است. همچنين لوبياي خام حاوي عناصري است كه خاصيت ضدويتامين E دارند. در يونجه نيز يك عامل بازدارنده ويتامين E شناسايي شده است.
داروهاي دي كومارين و وارفارين در مقابله با ويتامين K اثر ضدويتاميني دارند. بعضي از قسمت‌هاي گياهان در حال فاسد شدن حاوي انواع ضدويتامين‌ها مي‌باشند. دي كومارين كه در شبدر شيرين فاسد شده يافت مي‌شود، خاصيت ضدويتامين K دارد.
اخيرا معلوم شده است كه عنصر آهن مي‌تواند ويتامين‌ها به ويژه ويتامين‌هاي آنتي‌اكسيدان (ويتامين C و E) را نابود سازد.
در نهايت چنين نتيجه‌گيري مي‌شود كه اگرچه عوامل ضدويتاميني به خودي خود سمي نمي‌باشند، ولي مي‌توانند به دليل ايجاد تداخل با عملكرد يا جذب مواد مغذي و ويتامين‌ها مشكلاتي را به وجود بياورند.
با مطالعه مبحث ضد ويتامين‌ها به نظر مي‌رسد كه اين پديده عموميت بيشتري پيدا كند و به بسياري از ويتامين‌ها نيز اطلاق گردد. به همين دليل است كه انواع آويتامينوزها و عوارض فقدان ويتاميني حتي در اشخاصي كه غذاهاي غني از ويتامين‌هاي مختلف را مصرف مي‌كنند ديده مي‌شود.
منبع: دنیای تغذیه ش 93
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر