كـــبـــد و تسـت‌هاي آن
پانل كبدي گروهي از تست‌ها را شامل مي‌شود كه براي تشخيص، ارزيابي و كنترل بيماري‌هاي كبدي به كار مي‌روند. كبد يكي از بزرگ‌ترين ارگان‌هاي بدن است كه در قسمت سمت راست بالاي ناحيه شكمي در پشت آخرين دنده قرار گرفته است. كار كبد، متابوليزه كردن و سم‌زدايي داروها و موادي است كه براي بدن مضر هستند. همچنين كبد محل توليد فاكتورهاي انعقاد خون، پروتئين‌ها و آنزيم‌ها، تنظيم هورمون‌ها و محل ذخيره ويتامين‌ها و مواد معدني است.
صفرا، مايعي كه به وسيله كبد توليد مي‌شود، مستقيماً به روده كوچك ترشح مي‌گردد تا به هضم چربي‌ها كمك كند (البته قسمتي از آن هم در كيسه صفرا تغليظ مي‌شود تا به مصارف بعدي برسد). بعضي از بيماري‌ها و عفونت‌ها، الكل، داروها، سموم و ... ممكن است موجب آسيب مزمن كبدي شوند. آسيب‌هاي جدي به كبد ممكن است قبل از ظهور علائمي نظير يرقان، ادرار پررنگ، مدفوع كمرنگ، تهوع، خستگي، اسهال، خارش و كاهش وزن سريع، وارد شوند، بنابراين تشخيص به‌موقع و زودهنگام براي كاهش و به حداقل رساندن آسيب‌هاي كبدي بسيار مهم است.
تست پانل كبدے
تست پانل كبدي، آنزيم‌ها، پروتئين‌ها و موادي را كه به وسيله كبد توليد يا ترشح مي‌شوند و در اثر آسيب كبدي تغيير مي‌كنند، اندازه‌گيري مي‌كند. اين پانل اغلب شامل چندين تست است كه همزمان روي نمونه خوني انجام مي‌‌گيرند و عبارتند از:
1- (ALT (SGPT: نام آنزيم آلانين آمينو ترانسفراز است كه در گذشته به آن GPT گفته مي‌شد. از آنجايي كه محل اصلي آن در كبد است، در بعضي بيماري‌هاي كبدي به سرم راه مي‌يابد و SGPT سرم افزايش مي‌يابد، مثلاً در هپاتيت.
2- (AST (SGOT: همان آسپارتات آمينو ترانسفراز است كه در گذشته به آن GOT مي‌گفتند. معمولاً در قلب و كبد وجود دارد و نبايد در پلاسما باشد. مقادير SGOT غيرطبيعي نشان‌دهنده افزايش آن در سرم است.
3- ALP (آلكالين فسفاتاز): آنزيمي است كه به مجاري صفراوي مرتبط است و هنگام بسته شدن اين مجاري، افزايش مي‌يابد.
4- بيلي‌روبين: در اين تست كل بيلي‌روبين و بيلي‌روبين مستقيم (فرم كونژوگه) آن اندازه‌گيري مي‌شود.
5- آلبومين: پروتئين مهمي است كه به‌وسيله كبد توليد مي‌شود و مقدار مناسب آن كارآيي صحيح كبد را نشان مي‌دهد. بعضي اوقات بسته به نظر پزشك در تست پانل كبدي آزمايشاتي نظير گاماگلوتاميل ترانسفراز (GGT)، لاكتات دهيدروژناز (LDH) و پروترومبين تايم (PT) نيز بررسي مي‌شود.
يك كبد سالم محل سنتز است، زيرا كربوهيدرات، چربي و پروتئين موجود در غذاها همه به كبد منتقل و در آنجا شكسته و ذخيره مي‌شوند و مجدداً به مواد مورد نياز بدن تبديل شده و توسط جريان خون به محل‌هاي مورد نياز فرستاده مي‌شوند. حتي موقعي كه كبد آسيب‌ديده باشد باز هم اين مواد مغذي بعد از هضم به كبد مي‌روند، اما در اين موقع ديگر كبد قادر به تجزيه آنها و سنتز مواد جديد نيست و تجمع آنها در كبد باعث آسيب بيشتر كبد مي‌شود.
ليست انواع غذاهاے مناسب براے بيمارے كبدے
سبزيجات بخارپز: نظير كلم، براكلي، بروكسل، كنگر فرنگي و شلغم.
ميان‌وعده مناسب براي عصر: خيار، ساقه‌هاي كرفس، جوانه گياهان، پسته و انواع دانه‌ها.
شيرين‌كننده‌ها و غذاهاي شيرين (بايد به‌ميزان متعادلي مصرف شوند): نظير عسل، آبميوه غليظ، شربت افراي طبيعي، الستويا (شيرين‌كننده)، خرما، كشمش، هلو و توت‌فرنگي.
انواع غلات و حبوبات: دانه‌هاي جو و گندم.
بعضي گياهان دارويي: نظير شيرخشت، شبدر و قاصدك.
براي ترميم و پاكسازي كبد كمي شيرخشت را در شب به رژيم خود اضافه كنيد و به مرور زمان دوز آن را افزايش دهيد تا به دوز مورد نظر برسد
رژيم غذايے مناسب براے افراد مبتلا به آسيب كبدے
به‌طور كلي رژيم غذايي اين‌گونه افراد بايد حاوي ميزان محدودي پروتئين باشد، چون سنتز پروتئين بيشتر از ساير مواد دچار اختلال مي‌شود و مصرف زياد پروتئين باعث ساخت آمونياك و رها شدن آن به خون مي‌گردد كه مسموميت را به دنبال خواهد داشت. دريافت كربوهيدرات بيشتر از نياز بدن ممكن است مفيد باشد، چون كربوهيدرات در واقع ذخيره انرژي بدن است. كبد سالم گليكوژن را از كربوهيدرات مي‌سازد. مجدداً گليكوژن هنگام نياز بدن به انرژي شكسته مي‌شود، اما كبد آسيب‌ديده قادر به انجام اين عمل به‌ميزان مناسب (بسته به ميزان آسيب كبدي) نيست؛ بنابراين در غياب گليكوژن يك منبع دائمي كربوهيدرات از رژيم لازم است تا از نظر دريافت مناسب انرژي مطمئن شويم. در مورد آب و مايعات بايد گفت اگر شخص مبتلا احساس آماس و ورم داشته باشد، بايد آب و مايعات را محدود نمايد، زيرا در بعضي مواقع آسيب كبدي ممكن است منجر به افزايش فشار خون در سياهرگ كبدي شود كه اين امر موجب آسيت (تجمع آب در حفره شكمي) مي‌شود.
مايعات شامل شير، آبميوه، سودا، نوشابه‌ها و غذاهايي كه حاوي آب هستند (نظير سوپ) نيز مي‌شود. در موارد شديدتر حذف موادي كه هنگام گرم شدن به شكل مايع درمي‌آيند (مثل ژله) نيز ضروري است. نمك هم بايد در رژيم محدود شود، زيرا افزايش دريافت نمك موجب نگهداري آب بيشتر شده و به ورم بيشتر مي‌انجامد. براي اين كار حذف تمام غذاهاي فرآوري‌شده نظير كنسرو، انواع سس‌ها و ... ضروري است.
رژيم غذايے مورد نياز در چند نوع بيمارے كبدے
هپاتيت ويروسي حاد: در واقع افراد مبتلا به هپاتيت حاد ويروسي نظير هپاتيت A مانند يك فرد سالم تلقي شده و در واقع نشانه‌هاي پيشرفته بيماري را ندارند، بنابراين پيروي از يك رژيم نرمال در آنها منطقي است. البته بعضي افراد نياز به مواد مغذي اضافه براي پيشگيري از كاهش وزن اجتناب‌ناپذير خود دارند. در اين حالت تجويز رژيم پركالري براي آنها توصيه مي‌شود. اگر بيمار دچار حالت تهوع و استفراغ باشد، ابتدا بايد براي رفع علت اين موارد چاره‌اي انديشيد و از طريق دريافت مواد مناسب اين موارد را به حداقل رسانيد.
هپاتيت مزمن: نوعي از هپاتيت است كه بيشتر از 6 ماه طول مي‌كشد يا اينكه بعد از درمان فرد دوباره دچار آن مي‌شود (نظير هپاتيت B و C). در اين گونه افراد هم رژيم نرمال و بالانس شده مورد نياز است، مگر اينكه بيمار دچار بي‌اشتهايي شده باشد. تهوع و استفراغ هم نامطبوع هستند، اما تمام اين علائم وقتي منجر به بروز مشكلات تغذيه‌اي مي‌شوند كه بيشتر از چندين روز ادامه داشته باشند.
هپاتيت اتوايميون: در اين موارد معمولاً داروهاي استروئيدي تجويز مي‌شود كه با عوارض افزايش اشتها و افزايش تدريجي وزن همراه مي‌باشند. در اين موارد نياز به كاهش كالري از طريق كاهش دريافت موادي نظير شكر، روغن، كيك، شيريني، غذاهاي سرخ‌شده و ... است.
سيروز صفراوي اوليه: در اين‌گونه افراد مشكل اسيديته وجود دارد، به‌طوري كه احساس مزه اسيدي ناخوشايند در دهان و يا سوزش قلب (سوزش شديد در ناحيه قفسه سينه) در افرادي كه مبتلا به مشكلات صفراوي هستند مشاهده مي‌شود. در واقع انتقال اسيد معده به مري اين عوارض را به‌دنبال دارد. در اين گونه موارد بايد اسيد معده را به‌وسيله كم‌خوري يعني افزايش تعداد وعده‌ها و دريافت حجم كم در هر وعده خنثي نمود. راهكارهاي ديگر عبارتند از:
اجتناب از وعده بزرگ و حجيم به‌خصوص در شب
مصرف يك آنتي‌اسيد بعد از هر وعده غذايي و قبل از خواب
بالا آوردن زير سر هنگام خواب حدود
10 سانتيمتر.
بهتر است موقع گرسنگي در طول روز از تكه‌هاي نان خشك، نان سوخاري و انواع كراكر استفاده كنيد.
منبع: دنیای تغذیه ش 104
.
نوشته : بهناز عباسي‌مقدم كارشناس ارشد تغذيه
پانل كبدي گروهي از تست‌ها را شامل مي‌شود كه براي تشخيص، ارزيابي و كنترل بيماري‌هاي كبدي به كار مي‌روند. كبد يكي از بزرگ‌ترين ارگان‌هاي بدن است كه در قسمت سمت راست بالاي ناحيه شكمي در پشت آخرين دنده قرار گرفته است. كار كبد، متابوليزه كردن و سم‌زدايي داروها و موادي است كه براي بدن مضر هستند. همچنين كبد محل توليد فاكتورهاي انعقاد خون، پروتئين‌ها و آنزيم‌ها، تنظيم هورمون‌ها و محل ذخيره ويتامين‌ها و مواد معدني است.صفرا، مايعي كه به وسيله كبد توليد مي‌شود، مستقيماً به روده كوچك ترشح مي‌گردد تا به هضم چربي‌ها كمك كند (البته قسمتي از آن هم در كيسه صفرا تغليظ مي‌شود تا به مصارف بعدي برسد). بعضي از بيماري‌ها و عفونت‌ها، الكل، داروها، سموم و ... ممكن است موجب آسيب مزمن كبدي شوند. آسيب‌هاي جدي به كبد ممكن است قبل از ظهور علائمي نظير يرقان، ادرار پررنگ، مدفوع كمرنگ، تهوع، خستگي، اسهال، خارش و كاهش وزن سريع، وارد شوند، بنابراين تشخيص به‌موقع و زودهنگام براي كاهش و به حداقل رساندن آسيب‌هاي كبدي بسيار مهم است.
تست پانل كبدے
تست پانل كبدي، آنزيم‌ها، پروتئين‌ها و موادي را كه به وسيله كبد توليد يا ترشح مي‌شوند و در اثر آسيب كبدي تغيير مي‌كنند، اندازه‌گيري مي‌كند. اين پانل اغلب شامل چندين تست است كه همزمان روي نمونه خوني انجام مي‌‌گيرند و عبارتند از:
1- (ALT (SGPT: نام آنزيم آلانين آمينو ترانسفراز است كه در گذشته به آن GPT گفته مي‌شد. از آنجايي كه محل اصلي آن در كبد است، در بعضي بيماري‌هاي كبدي به سرم راه مي‌يابد و SGPT سرم افزايش مي‌يابد، مثلاً در هپاتيت.
2- (AST (SGOT: همان آسپارتات آمينو ترانسفراز است كه در گذشته به آن GOT مي‌گفتند. معمولاً در قلب و كبد وجود دارد و نبايد در پلاسما باشد. مقادير SGOT غيرطبيعي نشان‌دهنده افزايش آن در سرم است.
3- ALP (آلكالين فسفاتاز): آنزيمي است كه به مجاري صفراوي مرتبط است و هنگام بسته شدن اين مجاري، افزايش مي‌يابد.
4- بيلي‌روبين: در اين تست كل بيلي‌روبين و بيلي‌روبين مستقيم (فرم كونژوگه) آن اندازه‌گيري مي‌شود.
5- آلبومين: پروتئين مهمي است كه به‌وسيله كبد توليد مي‌شود و مقدار مناسب آن كارآيي صحيح كبد را نشان مي‌دهد. بعضي اوقات بسته به نظر پزشك در تست پانل كبدي آزمايشاتي نظير گاماگلوتاميل ترانسفراز (GGT)، لاكتات دهيدروژناز (LDH) و پروترومبين تايم (PT) نيز بررسي مي‌شود.
يك كبد سالم محل سنتز است، زيرا كربوهيدرات، چربي و پروتئين موجود در غذاها همه به كبد منتقل و در آنجا شكسته و ذخيره مي‌شوند و مجدداً به مواد مورد نياز بدن تبديل شده و توسط جريان خون به محل‌هاي مورد نياز فرستاده مي‌شوند. حتي موقعي كه كبد آسيب‌ديده باشد باز هم اين مواد مغذي بعد از هضم به كبد مي‌روند، اما در اين موقع ديگر كبد قادر به تجزيه آنها و سنتز مواد جديد نيست و تجمع آنها در كبد باعث آسيب بيشتر كبد مي‌شود.
ليست انواع غذاهاے مناسب براے بيمارے كبدے
سبزيجات بخارپز: نظير كلم، براكلي، بروكسل، كنگر فرنگي و شلغم.
ميان‌وعده مناسب براي عصر: خيار، ساقه‌هاي كرفس، جوانه گياهان، پسته و انواع دانه‌ها.
شيرين‌كننده‌ها و غذاهاي شيرين (بايد به‌ميزان متعادلي مصرف شوند): نظير عسل، آبميوه غليظ، شربت افراي طبيعي، الستويا (شيرين‌كننده)، خرما، كشمش، هلو و توت‌فرنگي.
انواع غلات و حبوبات: دانه‌هاي جو و گندم.
بعضي گياهان دارويي: نظير شيرخشت، شبدر و قاصدك.
براي ترميم و پاكسازي كبد كمي شيرخشت را در شب به رژيم خود اضافه كنيد و به مرور زمان دوز آن را افزايش دهيد تا به دوز مورد نظر برسد
رژيم غذايے مناسب براے افراد مبتلا به آسيب كبدے
به‌طور كلي رژيم غذايي اين‌گونه افراد بايد حاوي ميزان محدودي پروتئين باشد، چون سنتز پروتئين بيشتر از ساير مواد دچار اختلال مي‌شود و مصرف زياد پروتئين باعث ساخت آمونياك و رها شدن آن به خون مي‌گردد كه مسموميت را به دنبال خواهد داشت. دريافت كربوهيدرات بيشتر از نياز بدن ممكن است مفيد باشد، چون كربوهيدرات در واقع ذخيره انرژي بدن است. كبد سالم گليكوژن را از كربوهيدرات مي‌سازد. مجدداً گليكوژن هنگام نياز بدن به انرژي شكسته مي‌شود، اما كبد آسيب‌ديده قادر به انجام اين عمل به‌ميزان مناسب (بسته به ميزان آسيب كبدي) نيست؛ بنابراين در غياب گليكوژن يك منبع دائمي كربوهيدرات از رژيم لازم است تا از نظر دريافت مناسب انرژي مطمئن شويم. در مورد آب و مايعات بايد گفت اگر شخص مبتلا احساس آماس و ورم داشته باشد، بايد آب و مايعات را محدود نمايد، زيرا در بعضي مواقع آسيب كبدي ممكن است منجر به افزايش فشار خون در سياهرگ كبدي شود كه اين امر موجب آسيت (تجمع آب در حفره شكمي) مي‌شود.
مايعات شامل شير، آبميوه، سودا، نوشابه‌ها و غذاهايي كه حاوي آب هستند (نظير سوپ) نيز مي‌شود. در موارد شديدتر حذف موادي كه هنگام گرم شدن به شكل مايع درمي‌آيند (مثل ژله) نيز ضروري است. نمك هم بايد در رژيم محدود شود، زيرا افزايش دريافت نمك موجب نگهداري آب بيشتر شده و به ورم بيشتر مي‌انجامد. براي اين كار حذف تمام غذاهاي فرآوري‌شده نظير كنسرو، انواع سس‌ها و ... ضروري است.
رژيم غذايے مورد نياز در چند نوع بيمارے كبدے
هپاتيت ويروسي حاد: در واقع افراد مبتلا به هپاتيت حاد ويروسي نظير هپاتيت A مانند يك فرد سالم تلقي شده و در واقع نشانه‌هاي پيشرفته بيماري را ندارند، بنابراين پيروي از يك رژيم نرمال در آنها منطقي است. البته بعضي افراد نياز به مواد مغذي اضافه براي پيشگيري از كاهش وزن اجتناب‌ناپذير خود دارند. در اين حالت تجويز رژيم پركالري براي آنها توصيه مي‌شود. اگر بيمار دچار حالت تهوع و استفراغ باشد، ابتدا بايد براي رفع علت اين موارد چاره‌اي انديشيد و از طريق دريافت مواد مناسب اين موارد را به حداقل رسانيد.
هپاتيت مزمن: نوعي از هپاتيت است كه بيشتر از 6 ماه طول مي‌كشد يا اينكه بعد از درمان فرد دوباره دچار آن مي‌شود (نظير هپاتيت B و C). در اين گونه افراد هم رژيم نرمال و بالانس شده مورد نياز است، مگر اينكه بيمار دچار بي‌اشتهايي شده باشد. تهوع و استفراغ هم نامطبوع هستند، اما تمام اين علائم وقتي منجر به بروز مشكلات تغذيه‌اي مي‌شوند كه بيشتر از چندين روز ادامه داشته باشند.
هپاتيت اتوايميون: در اين موارد معمولاً داروهاي استروئيدي تجويز مي‌شود كه با عوارض افزايش اشتها و افزايش تدريجي وزن همراه مي‌باشند. در اين موارد نياز به كاهش كالري از طريق كاهش دريافت موادي نظير شكر، روغن، كيك، شيريني، غذاهاي سرخ‌شده و ... است.
سيروز صفراوي اوليه: در اين‌گونه افراد مشكل اسيديته وجود دارد، به‌طوري كه احساس مزه اسيدي ناخوشايند در دهان و يا سوزش قلب (سوزش شديد در ناحيه قفسه سينه) در افرادي كه مبتلا به مشكلات صفراوي هستند مشاهده مي‌شود. در واقع انتقال اسيد معده به مري اين عوارض را به‌دنبال دارد. در اين گونه موارد بايد اسيد معده را به‌وسيله كم‌خوري يعني افزايش تعداد وعده‌ها و دريافت حجم كم در هر وعده خنثي نمود. راهكارهاي ديگر عبارتند از:
اجتناب از وعده بزرگ و حجيم به‌خصوص در شب
مصرف يك آنتي‌اسيد بعد از هر وعده غذايي و قبل از خواب
بالا آوردن زير سر هنگام خواب حدود
10 سانتيمتر.
بهتر است موقع گرسنگي در طول روز از تكه‌هاي نان خشك، نان سوخاري و انواع كراكر استفاده كنيد.
منبع: دنیای تغذیه ش 104
.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر