نوشته : تحريريه دنياي تغذيه
حتما بارها و بارها شنيده‌ايد كه يكي از اطرافيان يا آشنايانتان براي كاهش وزن و يا ضمن درمان بيماري خاصي به صورت سرخود و يا طبق توصيه‌هاي نزديكان، رژيم‌غذايي خود را تغيير داده و مواد غذايي خاصي را از برنامه خود حذف نموده و يا به غذاهاي خاصي روي آورده‌اند، اما غافل از اينكه در زماني نه چندان دور با مشكلات عديده‌اي از قبيل اختلالات جسمي يا رواني مواجه شده‌اند. اين نشان مي‌دهد كه تنظيم يك برنامه غذايي متناسب، متعادل و متنوع، چه در افراد بيمار و چه در افراد سالم نيازمند مشاوره با افراد متخصص و كارشناسان اين علم مي‌باشد. به اين ترتيب مي‌توان از الگوي غذايي صحيحي براي بهبود كميت و كيفيت دريافت غذايي پيروي نمود. جهت آشنايي هرچه بيشتر شما عزيزان با مشاوره تغذيه، برداشت آزاد اين شماره از دنياي تغذيه را به همين موضوع اختصاص داديم و از متخصصان و كارشناسان زير در اين زمينه سوالاتي پرسيديم كه اميد است مورد توجه شما خوانندگان گرامي قرار گيرد: دكتر سيدضياءالدين مظهري؛ متخصص تغذيه، رئيس انجمن علمي غذا و تغذيه حامي سلامت ايران و مدير‌گروه تغذيه واحد علوم و تحقيقات
آزاده نجارزاده؛ دانشجوي دكتراي تغذيه
دكتر منوچهر قاروني؛ متخصص قلب و عروق ، دانشيار دانشگاه علوم پزشكي تهران
منيره دادخواه؛ كارشناس ارشد تغذيه و رژيم درماني
مشاوره تغذيه را به اهلش بسپاريم
دكتر سيدضياءالدين مظهري، متخصص تغذيه و رئيس انجمن علمي غذا و تغذيه حامي سلامت ايران و مدير گروه تغذيه واحد علوم و تحقيقات، در ابتدا در تعريف مشاور تغذيه گفت: «يك مشاور تغذيه به فردي اطلاق مي‌شود كه صادق بوده و براي مشاوره شونده مفيد، محترم و مورد توجه باشد، گشاده‌رو باشد، شمرده صحبت نمايد، داراي اطلاعات كافي باشد و همدلي داشته باشد تا بتواند با ايجاد ارتباط با مددجويان تا حد امكان اطلاعات لازم را در ارتباط با مشكل از خود مراجعه‌كننده يا اطرافيان وي به‌صورت غيرمستند به‌دست آورد و با در نظر گرفتن اطلاعات مستندي كه از طريق منابع پزشكي- آزمايشگاهي يا جداول و استانداردهاي قابل استناد (منابع مرجع) به دست آورده و تن‌سنجي‌هاي لازم، مرحله Assessment را آغاز نموده و با بررسي، ارزيابي، تحليل و تفسير اطلاعات به دست آمده يا جمع‌آوري شده از منابع Subjective (غيرمستند) و Objective (مستند)، مرحله نهايي يعني برنامه (Plan) را با عنايت به سه مرحله قبلي (S.O.A) تنظيم و تدوين نمايد.
در مرحله طرح (Plan) هدف عمده، ارائه توصيه‌هاي قابل اجرا و آموزش‌هاي موثر مي‌باشد كه به تغيير رفتار در حيطه‌هاي سه‌گانه (k.a.p) يعني حيطه شناختي (Knowledge)، حيطه نگرش (Attitude) و حيطه مهارتي (Psychomotor يا Practice) مددجويان منجر گردد، يعني از مراحل S.O.A.P به k.a.p برسد».
وي افزود: «رژيم‌هاي غذايي صحيح به رژيم‌‌هايي گفته مي‌شود كه متناسب با سن، جنس و وضعيت فيزيولوژيكي فرد تنظيم و تدوين شده‌اند، دربردارنده تمام نيازهاي فرد به ريزمغذي‌هاي پنجاه‌گانه در حد متعادل هستند و با بهره‌گيري از تمامي گروه‌هاي غذايي به‌صورت متنوع، ضمن رفع گرسنگي‌هاي ظاهري، ارضاي ذائقه‌هاي فردي و پاسخگويي به لذت‌خواهي و لذت‌جويي‌ها منجر به گرسنگي‌هاي پنهاني و سلولي نشوند».
دكتر مظهري در پاسخ به اين سوال كه چه كساني به مشاوره تغذيه نياز دارند، گفت: «در درجه نخست افرادي كه نيازمند مشاوره تغذيه مي‌باشند، كليه افراد آسيب‌پذير جامعه از قبيل بيماران، مادران باردار و شيرده، كودكان، نوپايان، نوجوانان و جوانان، سالمندان و در مراحل بعدي كليه افراد جامعه مي‌باشند، چرا كه سوءتغذيه در گروه‌هاي مرفه و فقير جامعه به‌شدت رواج دارد و اين موضوع نشان‌دهنده واقعيتي مي‌باشد كه گرچه دسترسي‌هاي اقتصادي و فيزيكي به منابع غذايي بسيار لازم است، ولي بدون آگاهي‌هاي لازم براي پرورش نسل سالم و كارآمد ابداً كافي نمي‌باشد».
اين متخصص تغذيه در پاسخ به اينكه آيا پزشكان هم مي‌توانند ضمن درمان بيماري‌ها به بيماران خود رژيم غذايي تجويز نمايند، افزود: «در عصر انفجار دانش و سهولت ارتباطات چنان گستردگي درهم تنيده‌اي در كليه رشته‌هاي مختلف پزشكي و پيراپزشكي مخصوصاً علوم تغذيه پديدار شده كه حتي دانش‌پژوهان پرتجربه با معلومات روزآمد خود در حل مشكلات تغذيه‌اي دچار سردرگمي مي‌شوند تا چه رسد به پزشكان محترمي كه در دوران تحصيل پرافتخار و مقدس خود فقط 2 واحد تغذيه را گذرانده و آنهايي كه اهل مطالعه بوده‌اند و با مطالعه كتاب‌ها و بهره‌گيري از مقالات به‌طور سطحي اطلاعاتي دارند كه از ديد بنده كه چهل سال است در اين رشته تدريس، مطالعه و تجربه دارم، كافي نمي‌باشد. حتي بنده معتقد هستم دانش‌آموختگان تغذيه نيز جهت ارائه خدمات اثربخش‌تر بايد به صورت تخصصي فعاليت نمايند.
همچنين در صورت همكاري متقابل پزشكان محترم با متخصص تغذيه، عالي‌ترين نتايج و مفيدترين اقدامات در جهت رفع مشكل مددجويان و مراجعين به كلينيك‌هاي سلامتي انجام خواهد گرفت».
دكتر مظهري در پايان گفت: «در خاتمه عرايضم اين پرسش مطرح مي‌گردد كه آيا مشهورترين قهرمان جهاني اتومبيل‌راني دنيا كه بارها مدال طلا گرفته، توان و اجازه آن را دارد كه خلباني نمايد يا يك متخصص كودكان قادر به انجام جراحي قلب باز مي‌باشد و يا يك متخصص زنان و زايمان با تمام توانايي و دانايي‌هايي كه دارد قادر به پيوند قرنيه مي‌باشد؟ چرا بايد اصلي‌ترين و اساسي‌ترين اركان پيشگيري از بروز بيماري‌ها و تامين‌كننده تمام نيازهاي ساختاري از آغاز حيات تا ممات، مورد بي‌اعتنايي قرار گيرد و از كمك‌مربي گرفته تا آرايشگران و از عطاري‌ها گرفته تا مربيان ورزش در استخرها، سوناها، ورزشگاه‌ها، رمالان و دلالان دارويي به‌طور گسترده‌اي سوءاستفاده نموده و ضرر و زيان‌هاي غيرقابل جبراني به افراد بي‌خبر و زودباور وارد شود».
هدف اصلي در مشاوره، تغيير رفتار خوردن به منظور بهبود سطح سلامت و كاهش خطر بيماري‌ها است
منيره دادخواه؛ كارشناس ارشد تغذيه و رژيم درماني نيز در تعريف مشاوره تغذيه گفت: «مشاوره تغذيه با هدف ارزيابي وضعيت تغذيه، سلامت و كسب اطلاعات در زمينه تاريخچه و عادات غذايي، سابقه بيماري و حتي شرايط زندگي بيمار صورت مي‌گيرد و به دنبال آن متخصص تغذيه قادر خواهد بود با توجه به تمام اطلاعات به‌دست آمده، مطابق با وضعيت بيمار برنامه يا رژيم غذايي مناسب را تنظيم كند و پيرامون اجراي صحيح آن راهنمايي‌هاي لازم را ارائه دهد. هدف اصلي در مشاوره، تغيير رفتار خوردن به منظور بهبود سطح سلامت و كاهش خطر بيماري‌ها است».
وي در پاسخ به اين سوال كه هر چند وقت يكبار بايد براي ايجاد تغييرات در رژيم غذايي به كارشناس يا متخصص تغذيه مراجعه نمود، افزود: «متخصص تغذيه طي انجام مشاوره، زمان و نحوه مراجعات را تعيين خواهد كرد. معمولاً هر دو هفته يكبار تا ماهي يكبار مراجعه منظم به كلينيك، بيمار را قادر خواهد كرد تا در كنار آموزش، تغييرات لازم را در برنامه غذايي و شيوه زندگي خود ايجاد كند».
اين كارشناس ارشد تغذيه گفت: «بسته به نوع مشكل يا بيماري، رژيم غذايي تنظيم مي‌شود و متخصص تغذيه مدت پيروي از آن را تعيين خواهد كرد. البته اين به معني رها كردن كامل رژيم بعد از مدت معين نيست.
فرد مراجعه‌كننده بايد بداند كه رعايت يكسري اصول تغذيه‌اي و اصلاحات مربوط به برنامه غذايي و شيوه زندگي در تمام طول عمر ضروري است».
مشاوره تغذيه، مكمل درمانهاي پزشكي و جراحيها است
دکتر قارونی متخصص قلب و عروق و دانشيار دانشگاه علوم پزشكي تهران، در خصوص اهمیت و نقش تغذیه رژیمی و رژیم درمانی در درمان بیماری‌ها خصوصا بیماری‌های قلبی و عروقی اظهار داشت: «رژیم درمانی اگر توسط متخصصين تغذیه و زیر نظر پزشک انجام شود، مطمئنا در درمان بیماری‌ها خصوصا بیماری‌های قلبی- عروقی اثرگذار خواهد بود. چاقی، دیابت، فشار خون و... از جمله مسائلی هستند که بیماری‌هاي قلبی- عروقی را تشدید می‌کنند و برای پرهیز از ابتلا به این بیماری‌ها که زمینه تشدید بیماری قلبی را فراهم می‌کنند رعایت رژیم‌های تغذیه ای نقش مهم و حائز اهمیتی دارد.
اگر ما بتوانیم کسی را که سکته کرده و یا به يك بیماري قلبی مبتلاست و به مرور زمان چاق شده را با رژیم درمانی لاغر کنیم و یا فشار خون او را با رژیم‌های کم‌نمک تنظیم نماييم، و قند خونش را از طریق مشاوره با متخصص تغذیه و غدد به حالت نرمال برگردانیم، مطمئنا در افزایش طول عمرش اثرگذار خواهد بود. چاق شدن برای بیمار قلبی و کسی که نارسایی قلبی دارد و عمل خونرسانی را به خوبی انجام نمی‌دهد، مشکلات مضاعفی را ایجاد می‌کند و هر کیلوگرم وزنی که کم کند از دردها و فشارهای قلبی او کاسته مي‌شود».
این استاد دانشگاه علوم پزشكي تهران همچنین در خصوص اهمیت رعایت رژیم درمانی در بیمارانی که عمل جراحی انجام داده‌اند گفت: «رعایت رژیم غذایی بعد از اعمال جراحی قلب بسیار ضروری و مهم است، چون هر کیلوگرم چاق شدن باعث می‌شود کیلومترها رگ ساخته شود که این کیلومترها رگ کار قلب را بیشتر می‌کند، بنابراین طبیعی است که بعد از اعمال جراحی که باید بازتوانی صورت گیرد تا بیمار به زندگی عادی بازگردد، رژیم‌درمانی برای این بازتوانی بسیار مهم و تاثیرگذار است».
وی افزود: «اهمیت رژیم‌درمانی را نمی‌توان انکار کرد، اما انجام آن بدون نظر پزشک و با خوردن داروهایی که از خارج تبلیغ و تجویز می‌شود یا قرص‌های گیاهی که معمولا افراد به یکدیگر پیشنهاد می‌دهند،کار صحیحی نیست و باید حتما زیر نظر پزشک متخصص تغذیه یا غدد این کار صورت گیرد.
پزشک متخصص با اندازه‌گیری سدیم یا قند خون، میزان نمک، سدیم و... که باید مصرف شود را تجویز می‌کند. البته این کار توسط پزشکان عمومی هم می‌تواند صورت گیرد و منعی ندارد، اما انجام آن توسط متخصص بهتر است».
مشاوره در زمينه تغذيه بايد حضوري باشد
آزاده نجارزاده؛ دانشجوي دكتراي تغذيه، مهمان ديگر برداشت آزاد اين شماره گفت: «مشاوره تغذيه در واقع پلي است بين علم تغذيه و هنر كمك كردن به ديگران. همان‌طور كه مي‌دانيد وجه تمايز انسان و حيوان اختيار و انتخاب است. بر اين اساس همان‌طور كه در جهات ديگر زندگي، انسان از اختيار خود استفاده مي‌كند در زمينه انتخاب غذا نيز از اختيار استفاده مي‌كند. همين داشتن اختيار باعث مي‌شود كه در برخي مواقع انتخاب‌‌هاي نادرستي داشته باشد كه منجر به سبك زندگي ناسالم و ابتلا به برخي بيماري‌ها شود. در اين زمينه علم تغذيه به كمك مي‌آيد، اما بايد بدانيم كه علم تغذيه چيزي فراتر از جنبه‌هاي بيوشيميايي و فيزيولوژيكي غذاست و در مشاوره تغذيه بايد از علومي نظير روانشناسي و روش‌هاي برقراري ارتباط مؤثر جهت اثرگذاري بيشتر استفاده نمود. مشاوره تغذيه تلفيقي از علم و هنر است براي از بين بردن عادات غذايي نادرست و جايگزين نمودن عادات درست غذا خوردن در افراد مراجعه‌كننده».
آزاده نجارزاده گفت: «با توجه به تمام مطالبي كه ذكر شد احتمال موفقيت در مشاوره‌هاي تغذيه بدون داشتن مراجعه و ارتباط رودرروي بيمار و مشاور بسيار كم و در حد صفر است، چون همان‌طور كه عنوان شد مسائل بسيار زيادي فراتر از داشتن اندازه قد و وزن بيماران براي تجويز يك رژيم مؤثر مورد نياز است. ممكن است شما بارها مشاهده كرده باشيد كه دو فرد با مصرف غذاي يكسان داراي وزن‌هاي بسيار متفاوتند، بنابراين حتي براي تجويز رژيم‌هاي ساده‌اي نظير كاهش يا افزايش وزن داشتن دريافت غذايي معمول فرد بسيار حائز اهميت است. تحقيقات نشان داده‌اند كه افراد چاق خصوصاً خانم‌ها، ميزان غذاي مصرفي خود را كمتر از مقدار واقعي آن گزارش مي‌كنند و اين نكته‌اي است كه مشاوران تغذيه كارآمد مي‌توانند با استفاده از ابزارها و تكنيك‌هاي مختلف بر آن فائق آيند. به‌طور كلي مي‌توان گفت رژيم غذايي چيزي فراتر از نسخه‌هاي دارويي پزشكي است و به همين دليل مراجعه فرد و داشتن جلسات منظم پيگيري، از رموز موفقيت در رعايت آن است».
وي در ادامه اظهار داشت: «افراد سالم هم ممكن است در حال حاضر عادات غذا خوردن اشتباهي داشته باشند كه در درازمدت مي‌تواند بر روي آسيب‌پذيري آنها و ابتلايشان به انواع بيماري‌هاي مزمن تأثير گذارد. بنابراين همان‌طور كه چكاپ‌هاي پزشكي در افراد سالم هم توصيه مي‌شوند، بهتر است اين افراد حداقل يك بار مراجعه به مشاور تغذيه داشته باشند تا مشاور رفتارهاي غذا خوردن آنها را مورد بررسي قرار داده، باورهاي نادرست احتمالي آنها را تشخيص دهد و آموزش مفيدي برايشان داشته باشد».
آزاده نجارزاده در پاسخ به اين سوال كه رژيم‌هاي غذايي براي چه مشكلات يا بيماري‌هايي تأثيرگذاري زيادي دارند، عنوان نمود: «رژيم‌هاي غذايي علاوه بر دوران‌هاي مختلف فيزيولوژيك نظير بارداري، شيردهي، كودكي، نوجواني، بزرگسالي و سالمندي، در بيماري‌هاي مختلفي نظير بيماري‌هاي دستگاه گوارش از قبيل زخم معده، سندرم روده تحريك‌پذير و اختلالاتي نظير يبوست و همچنين ديابت، بيماري‌هاي قلبي- عروقي، بيماري‌هاي كليوي، تنفسي، اختلالات خوردن نظير پرخوري عصبي و بي‌اشتهايي عصبي، سرطان‌ها، عفونت‌ها، سوختگي‌ها و جراحيها نقش مهمي دارند و روز به روز نقش تغذيه در انواع بيماري‌ها بيشتر و بيشتر مشخص مي‌گردد».
منبع: دنیای تغذیه ش 104
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر